Điều hành chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế ở Việt Nam

Bộ giáo dục và đào tạo

Trường đại học kinh tế quốc dân hà nội

------------------O---------------

điều hành chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế ở Việt Nam

Luận án tiến sĩ kinh tế

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 217 trang tài liệu này.

Hà Nội, 2012

Bộ giáo dục và đào tạo

Trường đại học kinh tế quốc dân hà nội

------------------O---------------

điều hành chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế ở Việt Nam

Luận án tiến sĩ kinh tế

Chuyên ngành: Kinh tế - Tài chính, Ngân hàng

Mã số : 62.31.12.01

Hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Văn Nam

TS. Nguyễn Danh Lương

Hà Nội, 2012

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, tư liệu được sử dụng trong luận án có nguồn gốc rõ ràng, trung thực. Toàn bộ nội dung chưa được công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu tương tự nào khác.

Hà Nội, ngày tháng năm 2012

Tác giả Luận án

Khuất Duy Tuấn

DANH MỤC KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á CSTT Chính sách tiền tệ

CSTK Chính sách tài khóa DNNN Doanh nghiệp nhà nước DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa DTBB Dự trữ bắt buộc

ĐH KTQD Đại học Kinh tế quốc dân

FDI Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài GDP Tổng sản phẩm trong nước GTCG Giấy tờ có giá

HMTD Hạn mức tín dụng

NHTM CP Ngân hàng thương mại cổ phần NHTM NN Ngân hàng thương mại Nhà nước NHNN Ngân hàng nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại NHTW Ngân hàng Trung ương NSNN Ngân sách nhà nước

OPEC Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa ODA Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức OECD Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OMOs Nghiệp vụ thị trường mở

TCK Tái chiết khấu

TCV Tái cấp vốn

TPTTT Tổng phương tiện thanh toán WTO Tổ chức thương mại thế giới USD Đô la Mỹ

VND Đồng Việt Nam

Mục lục Trang

Mở đầu 1

Chương 1: 5

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ ĐIỀU HÀNH CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ NHẰM KIỂM SOÁT LẠM PHÁT TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN ĐỔI NỀN KINH TẾ

1.1. Những vấn đề cơ bản về lạm phát .................................................. 5

1.1.1. Khái niệm và đo lường 5

1.1.1.1. Khái niệm 5

1.1.1.2. Thước đo lạm phát 7

1.1.2. Quan điểm khác nhau về lạm phát 8

1.1.2.1. Lý thuyết của trường phái trọng tiền 8

1.1.2.2. Lý thuyết cơ cấu về lạm phát 9

1.1.2.3. Lạm phát do cầu kéo 10

1.1.2.4. Lạm phát chi phí đẩy 11

1.1.3. Các nguyên nhân dẫn đến lạm phát 12

1.1.3.1. Cầu kéo 12

1.1.3.2. Chi phí đẩy 13

1.1.3.3. Do tăng lượng tiền cung ứng 16

1.1.4. Quan hệ giữa lạm phát với mục tiêu tăng trưởng kinh tế 19

trong điều hành CSTT

1.1.5. Các nghiên cứu kiểm nghiệm về mối quan hệ giữa lạm phát 21

và tăng trưởng kinh tế trong điều hành CSTT

1.1.5.1. Dạng tuyến tính 21

1.1.5.2. Dạng phi tuyến 24

1.1.6. Vấn đề lạm phát đối với các nền kinh tế đang trong quá 29

trình chuyển đổi

1.2. Điều hành CSTT để kiểm soát lạm phát......................................... 32

1.2.1. Mục tiêu điều hành CSTT 32

1.2.1.1. Tổng quan 32

1.2.1.2. Mục tiêu cuối cùng của CSTT 33

1.2.1.3. Mục tiêu trung gian 35

1.2.1.4. Mục tiêu hoạt động 36

1.2.2. Cơ chế truyền tải tác động CSTT 37

1.2.3. Sự lựa chọn các giải pháp CSTT 37

1.2.4. Khuôn khổ CSTT lạm phát mục tiêu 39

1.2.4.1. Khái niệm 39

1.2.4.2. Điều kiện để NHTW một quốc gia có thể theo đuổi 40

chính sách mục tiêu kiểm soát lạm phát

1.2.4.3. Căn cứ để thiết lập CSTT với mục tiêu kiểm soát lạm 41

phát

1.2.5. Đánh giá ưu nhược điểm của chính sách 43

1.2.6. Các công cụ điều hành CSTT của NHTW 44

1.2.6.1. Tỷ lệ dự trữ bắt buộc 44

1.2.6.2. Lãi suất của NHTW 45

1.2.6.3. Nghiệp vụ thị trường mở 45

1.2.6.4. Các công cụ khác 45

1.3. Những đặc điểm cơ bản của nền kinh tế chuyển đổi ảnh hưởng 46

đến điều hành CSTT thực hiện mục tiêu kiểm soát lạm phát.................

1.3.1. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường 46

1.3.2. Đặc điểm cơ bản của nền kinh tế trong quá trình chuyển đổi 48

1.3.2.1. Về sự phối hợp giữa CSTT và các chính sách kinh tế vĩ 48

mô khác

1.3.2.2. Về các thể chế kinh tế thị trường trong quá trình 49

chuyển đổi

1.3.2.3. Về các công cụ điều hành CSTT 49

1.3.2.4. Về năng lực và vị trí của Ngân hàng Trung ương 50

1.3.2.5. Thị trường tiền tệ chưa phát triển 52

1.3.2.6. Nhận thức về kinh tế thị trường và điều hành CSTT 52

1.3.2.7. Về các đối tượng chịu tác động trực tiếp của CSTT 53

1.3.2.8. Tâm lý sử dụng tiền mặt của người dân và tình trạng đô 53

la hoá

1.3.2.9. Hệ thống các Tổ chức tín dụng, nơi chuyển tải CSTT 54

1.4. Kinh nghiệm của Ngân hàng Trung ương một số nước trên thế 56

giới trong điều hành CSTT nhằm kiểm soát lạm phát

1.4.1. Ngân hàng Trung ương Ba Lan 56

1.4.2. Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBC) 57

1.4.3. Ngân hàng Trung ương Malaysia 61

1.4.4. Cơ quan tiền tệ Singgapore 62

1.4.5. Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc 62

1.4.6. Ngân hàng Trung ương một số nước phát triển 63

1.4.6.1. Tổng quan 63

1.4.6.2. Lãi suất Repo 64

1.4.6.3. Chính sách tỉ lệ dự trữ bắt buộc bằng 0 67

1.4.6.4. Chính sách tỉ giá thả nổi hoàn toàn 68

1.4.6.5. Chính sách kiểm soát tăng trưởng tín dụng 68

1.4.7. Bài học đối với Việt Nam 69

1.4.7.1. Sử dụng linh hoạt và có hiệu quả công cụ dự trữ bắt 69

buộc

1.4.7.2. Lựa chọn mô hình kiểm soát lãi suất mục tiêu 70

1.4.7.3. Thay đổi trong phương thức điều hành CSTT qua công 73

cụ tái cấp vốn

1.4.7.4. Các bài học kinh nghiệm khác 74

Kết luận chương 1 ................................................................................... 76

Chương 2:77

THỰC TRẠNG ĐIỀU HÀNH CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ NHẰM KIỂM SOÁT LẠM PHÁT TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN ĐỔI NỀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM .........................................................................

2.1. Diễn biến lạm phát và nguyên nhân lạm phát ở Việt Nam trong 77

quá trình chuyển đổi nền kinh tế thời gian qua......................................

2.1.1. Đặc trưng cơ bản của nền kinh tế Việt Nam trong quá trình 77

chuyển đổi

2.1.2. Diễn biến lạm phát và tăng trưởng kinh tế trong quá trình 80

chuyển đổi ở Việt Nam thời gian qua

2.1.2.1. Tăng trưởng trong giai đoạn thiểu phát 1999- 2003 80

2.1.2.2. Lạm phát và tăng trưởng giai đoạn 2004 đến nay (2010)

2.1.3. Mục tiêu điều hành CSTT của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế

104

2.1.3.1. Mục tiêu cuối cùng và mục tiêu trung gian 104

2.1.3.2. Cơ chế truyền dẫn của CSTT đến kiểm soát lạm phát và tăng trưởng kinh tế

2.2. Thực trạng điều hành CSTT nhằm kiểm soát lạm phát trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế ở Việt Nam ..............................................

105

107

2.2.1. Tổng quan 107

2.2.2. Công cụ lãi suất 108

2.2.2.1. Lãi suất tái cấp vốn và lãi suất tái chiết khấu 112

2.2.2.2. Lãi suất cho vay qua đêm 114

2.2.3. Công cụ tỷ giá 115

2.2.4. Công cụ tỷ lệ DTBB 117

2.2.5. Công cụ Tái cấp vốn và tái chiết khấu 121

2.2.6. Công cụ hạn mức tín dụng 124

2.2.7. Công cụ thị trường mở 125

2.2.8. Nghiệp vụ hoán đổi ngoại tệ (Swap) 132

2.3. Đánh giá thực trạng điều hành CSTT nhằm kiểm soát lạm phát trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế ở Việt Nam

134

2.3.1. Những thành công 134

2.3.2. Những hạn chế 143

2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế 148

Kết luận Chương 2................................................................................... 153

Chương 3:

GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐIỀU HÀNH CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ NHẰM KIỂM SOÁT LẠM PHÁT TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN ĐỔI NỀN KINH TẾ Ở VIỆT NAM ...

154

3.1. Một số định hướng và quan điểm................................................... 154

3.1.1. Định hướng chung 154

3.1.2. Định hướng điều hành CSTT của NHNN 155

3.1.3. Một số quan điểm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả điều hành CSTT nhằm kiểm soát lạm phát trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế ở Việt Nam

3.1.3.1. Khả năng và điều kiện áp dụng chính sách mục tiêu kiểm soát lạm phát trong việc thực thi CSTT ở Việt Nam

3.1.3.2. Điều kiện áp dụng chính sách mục tiêu kiểm soát lạm phát trong việc thực thi CSTT ở Việt Nam

3.2. Giải pháp hoàn thiện và nâng cao hiệu quả điều hành CSTT nhằm kiểm soát lạm phát trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế ở

Việt Nam..............................................................................................

156

157

164

3.2.1. Giải pháp tổng thể 164

3.2.2. Đối với chính sách lãi suất 165

3.2.3. Đối với chính sách tỷ giá 165

Xem toàn bộ nội dung bài viết ᛨ