Điều Kiện Tự Nhiên, Kinh Tế - Xã Hội Và Tài Nguyên Thiên Nhiên Cho Phát Triển

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1

Đã làm rõ cơ sở lý luận về đánh giá ĐKTN và TNTN phục vụ PTDL thông qua phân tích làm rõ các khái niệm về du lịch, tài nguyên du lịch, ĐKTN và TNTN, tổ chức lãnh thổ du lịch và định hướng không gian khai thác tài nguyên cho PTDL.

Đã tổng quan các công trình nghiên cứu trên thế giới và ở Việt Nam có liên quan đến nội dung luận án. Thông qua tổng quan đã xác định và lựa chọn được 07 tiêu chí phù hợp phục vụ đánh giá các điểm TNTN cho PTDL và 06 tiêu chí đánh giá điều kiện tự nhiên cho LHDL nghỉ dưỡng gắn với bãi biển ở tỉnh Phú Yên.

Để giải quyết các vấn đề đặt ra trong luận án, các phương pháp nghiên cứu đã thực hiện bao gồm: phương pháp thu thập, tổng hợp và phân tích tài liệu, phương pháp khảo sát thực địa, phương pháp bản đồ và GIS, phương pháp điều tra xã hội học, phương pháp chuyên gia và các phương pháp nghiên cứu chuyên ngành (phương pháp phân vùng địa lý tự nhiên; phương pháp đánh giá ĐKTN, TNTN cho PTDL).

Phương pháp sử dụng để đánh ĐKTN, TNTN cho PTDL tỉnh Phú Yên là đánh giá bán định lượng (đánh giá bằng thang điểm tổng hợp có trọng số cho các tiêu chí lựa chọn) kết hợp với đánh giá định tính. Phân hạng kết quả đánh giá thành 05 hạng cách đều nhau.

Đã đưa ra qui trình 04 bước nghiên cứu làm cơ sở cho việc triển khai thực hiện các nội dung nghiên cứu của luận án.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 195 trang tài liệu này.

Chương 2. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN CHO PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH PHÚ YÊN

2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội

2.1.1. Vị trí địa lý và vị thế tỉnh Phú Yên

Phú Yên là một tỉnh thuộc Duyên hải Nam Trung Bộ, giới hạn lãnh thổ từ 12°42'36" đến 13°41'28" vĩ Bắc và từ 108°40'40" đến 109°27'47" kinh Đông [54]. Phía Bắc giáp với tỉnh Bình Định, ngăn cách bởi Đèo Cù Mông; phía Tây giáp với hai tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk; phía Nam giáp với tỉnh Khánh Hòa, ngăn cách bởi Đèo Cả và phía Đông giáp Biển Đông với chiều dài bờ biển 189 km, diện tích tự nhiên toàn tỉnh là 5045 km².

Vị trí giáp biển đã tạo cho Phú Yên có nhiều dạng địa hình đặc trưng (đầm phá, vũng vịnh, gành đá, đảo ven bờ), trở thành nguồn tài nguyên quý giá cho PTDL. Hệ sinh vật biển phong phú, da dạng, đặc biệt là hệ sinh thái rạn san hô quanh các đảo là điều kiện thuận lợi để PTDL sinh thái, tham quan, lặn biển. Bên cạnh đó, nguồn lợi sinh vật biển còn tạo nét riêng, độc đáo trong ẩm thực, hấp dẫn du khách.

Phú Yên có quốc lộ 1A và trục đường sắt Bắc - Nam chạy qua, có cảng hàng không Tuy Hòa, có quốc lộ 25 nối Phú Yên với Gia Lai, quốc lộ 29 nối Phú Yên với Đắk Lắk [54].

Nhờ vị thế cửa ngõ nối các tỉnh miền Trung với Tây Nguyên cùng với mạng lưới giao thông thuận lợi, là điều kiện thuận lợi để khách du lịch đến với Phú Yên. Theo Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050; hệ thống đường quốc lộ 19C được nâng cấp, các tuyến quốc lộ 25, 29, đường Trường Sơn Đông và đường mới kết nối Phú Yên với Gia Lai sẽ được đầu tư, nâng cấp, xây dựng mới. Đặc biệt, theo quy hoạch, sẽ có tuyến đường sắt nối Tuy Hòa (Phú Yên) với Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk). Tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng là lợi thế cho kết nối giữa Phú Yên - Tây Nguyên trong PTDL quốc gia và địa phương.

2.1.2. Các nhân tố tự nhiên

2.1.2.1. Địa chất

Về mặt kiến tạo, tỉnh Phú Yên nằm ở rìa Đông Nam địa khối Kon Tum. Trong Mezozoi muộn, phần rìa phía Đông của địa khối tham gia vào đai macma rìa lục địa tích cực Đông Nam Á và trong Kainozoi muộn nhiều khu vực của địa khối là các trường phụ trào bazan nội mảng lục địa.

Các thành tạo địa chất tạo nên địa hình tỉnh Phú Yên khá đa dạng về thành phần thạch học và tuổi địa chất, có nhiều dạng địa hình có vai trò lớn trong việc hình thành TNDL [55]. Sự đa dạng về thành tạo địa chất ở Phú Yên được thể hiện ở sự đa dạng của các hệ địa tầng, các thành tạo trầm tích và các thành tạo macma xâm nhập. Cụ thể:

- Các hệ địa tầng: gồm có hệ tầng Pắc Tỏ (PR1 tp), hệ tầng Khâm Đức (PR2-3 kd) hệ tầng Măng Yang (T2 mg), hệ tầng Dray Linh (J1dl), hệ tầng Đèo Bảo Lộc (J3đbl), hệ tầng Nha Trang (Knt), hệ tầng Đại Nga (βN2 đn), hệ tầng Xuân Lộc (βQ12 xl). Nhưng trong đó có ảnh hưởng đến sự hình thành nguồn TNDL của Phú Yên có thể kể đến là hệ

tầng Đại Nga (βN2 đn), có vai trò trong việc hình thành các điểm bazan phân bố tập trung ở cao nguyên Vân Hòa, khu vực sông Hinh và những khối nhỏ ven biển Tuy An, bề dày hệ tầng từ 30-50m đến 200m. Các điểm bazan này đã tạo nên các thắng cảnh đẹp, độc đáo, có giá trị lớn cho PTDL, như: Gành Đá Đĩa (là di tích cấp quốc gia đặc biệt) và nhiều khối lộ bazan khác nhau ở Tuy An (Vực Song, Vực Hòm, Hòn Yến)...

- Các thành tạo trầm tích: gồm có các thành tạo trầm tích Pleistocen trung- thượng (Q12-3), các thành tạo trầm tích Pleistocen thượng phần trên (Q13.2), trầm tích Holocen trung (Q2), trầm tích Holocen thượng (Q23).Trong đó, vai trò của trầm tích Holocen trung là đã tạo đồng bằng cửa sông Đà Rằng, Hòa Đa, thành phần trầm tích là cát, sạn, sét, bột bở rời. Đây là khu vực đồng bằng có vai trò quan trọng trong việc tạo

nên các SPDL đặc trưng của xứ sở hoa vàng trên cỏ xanh. Vai trò của trầm tích Holocen thượng là đã tạo nên các cồn cát, dải cát ven biển cao vài mét đến vài chục mét chạy song song với đường bờ, trầm tích cát cấu tạo nên nhiều bãi biển của Phú Yên, đây là TNTN rất có giá trị cho PTDL.

- Các thành tạo macma xâm nhập trên lãnh thổ Phú Yên gồm phức hệ Bến Giằng

- Quế Sơn (PZ3 bg-qs), phức hệ Vân Canh (T2vc), phức hệ Định Quán (-  -  J3đq), phức hệ Đèo Cả ( -  -  K đc), phức hệ Cà Ná ( K2cn), phức hệ Phan Rang ( P pr), phức hệ Cù Mông (v P cm) [55]. Quan trọng nhất trong việc hình thành TNDL của Phú Yên là các thành tạo macma xâm nhập phức hệ Đèo Cả, cấu tạo bởi các đá

granodiorit biotit-horblend, granosyenit biotit, granit biotit, điểm nhấn là thắng cảnh núi Đá Bia hùng vĩ, là thắng cảnh cấp quốc gia và là biểu tượng của Phú Yên.

2.1.2.2. Địa hình

Địa hình tỉnh Phú Yên khá đa dạng bao gồm núi, cao nguyên, đồi và đồng bằng, có độ cao thấp dần từ Tây sang Đông. Diện tích đồi, núi và cao nguyên chiếm khoảng 70% diện tích tự nhiên toàn tỉnh. Mỗi kiểu địa hình sẽ có những giá trị khác nhau cho PTDL.

Kiểu địa hình núi: có độ cao không lớn, trung bình khoảng 300 - 600m. Có 06 đỉnh núi cao trên 1.000 m và đỉnh cao nhất là Chư Ninh 1.636m. Núi được phân bố tập trung ở phía bắc, phía Tây và phía Nam (dãy Cù Mông ở phía Bắc, dãy Vọng Phu - Đèo Cả ở phía Nam, phía Tây là sườn đông của dãy Trường Sơn Nam). Khu vực địa hình núi là nơi phân bố của các thác nước, núi đá, rừng nguyên sinh, là những nguồn TNTN có thể khai thác để trở thành nguồn TNDL có giá trị.

Kiểu địa hình cao nguyên: Trên địa bàn tỉnh Phú Yên có cao nguyên Vân Hòa, cao nguyên Trà Khê (thuộc huyện Sơn Hòa) và cao nguyên An Xuân (thuộc huyện Tuy An). Địa hình nơi đây cao trung bình 400m so với mực nước biển, có diện tích tương đối rộng, có nhiều tài nguyên có giá trị cho phát triển du lịch: đồi thấp, hồ tự nhiên, thác nước, rừng nguyên sinh, khu di tích văn hóa, di tích lịch sử.

Kiểu địa hình đồng bằng: Phân bố ven biển, hạ lưu của các con sông, có độ cao thấp, không quá 15m so với mực nước biển. Diện tích đồng bằng toàn tỉnh 816 km2, trong đó riêng đồng bằng Tuy Hòa (gồm cả Đông Hòa, Tây Hòa, Phú Hòa) chiếm 500km2. Đây là đồng bằng màu mỡ nhất do nằm ở hạ lưu sông Ba chảy từ các vùng cao nguyên, đồi bazan ở thượng lưu đã mang về lượng phù sa màu mỡ. Đồng bằng là nơi thuận lợi để phát triển các cây lương thực và thực phẩm, là nguồn tài nguyên sinh vật nhân sinh hết sức có giá trị cho du lịch tham quan, trải nghiệm.

Các kiểu địa hình đặc biệt phân bố ven biển: Là hệ thống các vũng vịnh, đầm phá, mũi đá, gành đá, bãi biển, đảo ven bờ… Các kiểu địa hình này là nguồn TNTN đã được khai thác và trở thành TNDL đặc biệt có giá trị của Phú Yên.

Như vậy, với sự đa dạng của các kiểu địa hình đã tạo nên nguồn TNTN phong phú rất có giá trị cho PTDL. Nhiều dạng địa hình đã trở thành những điểm thắng cảnh nổi tiếng, là điểm du lịch hấp dẫn của Phú Yên, như: vịnh Xuân Đài, gành Đá Đĩa, Hòn Yến, bãi biển Tuy Hòa, Bãi Môn - Mũi Điện, núi Đá Bia, cao nguyên Vân Hòa, thác H’Ly…

Hình 2. 2: Mô hình số độ cao (DEM) tỉnh Phú Yên

2.1.2.3. Khí hậu

Phú Yên nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, gió mùa, ẩm. Các đặc trưng của khí hậu Phú Yên đã có những ảnh hưởng khác nhau đối với sự PTDL. Theo kết quả tính toán trung bình 10 năm (2009 - 2018) các yếu tố khí hậu của Phú Yên như sau:

1) Nắng: Phú Yên là một tỉnh có thời gian nắng lớn. Tổng số giờ nắng trung bình hàng năm từ 2225- 2471 giờ. Từ tháng 3 đến tháng 8, số giờ nắng trung bình mỗi tháng dao động từ 242 -250 giờ, mỗi ngày trung bình có tới 6- 10 giờ. Tháng 4, tháng 5 là hai tháng có thời gian nắng nhiều nhất, trung bình hàng tháng có từ 253- 272 giờ. Các tháng mùa mưa, số giờ nắng trung bình hàng tháng 134- 161 giờ, trung bình mỗi ngày 5- 7 giờ.

Thời tiết nắng sẽ tốt cho du lịch, tuy nhiên thời điểm nắng gắt trong mùa hè (04- 05 giờ/ngày), sẽ hạn chế cho khai thác du lịch, đặc biệt là tham quan, nghỉ dưỡng vì nắng nóng nhiều sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe.

2) Gió: Chế độ gió ở Phú Yên thể hiện hai mùa rõ rệt. Mùa đông thịnh hành một trong ba hướng gió chính là: Bắc, Đông Bắc và Đông. Mùa hạ là thời kỳ thịnh hành một trong hai hướng gió chính là Tây và Tây Nam. Tốc độ gió trung bình năm khá nhỏ từ 1,7- 2,2m/s, hàng tháng trung bình dao động từ 0,9- 3,1m/s.

Hoàn lưu gió: Phú Yên chịu tác động của 2 loại gió chính:

Gió mùa Đông Bắc hoạt động trong khoảng từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau. Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc đến Phú Yên không lớn, thời tiết không rét nên không ảnh hưởng lớn đến HĐDL.

Gió mùa Tây Nam bắt đầu phát triển từ tháng 5 và kết thúc khoảng cuối tháng 8. Khi chịu tác động của gió mùa Tây Nam, thời tiết trở nên khô và nóng và xảy ra hiện tượng “phơn”. Gió phơn Tây Nam ảnh hưởng mạnh đến Phú Yên trong khoảng tháng 7 và 8, thời kỳ này sẽ xuất hiện cả ngày khô nóng và ngày khô nóng mạnh. Các nhà khí tượng nước ta đưa ra chỉ tiêu: ngày khô nóng là ngày có nhiệt độ tối cao tuyệt đối

>35oC, kết hợp độ ẩm tối thấp trong ngày ≤55%; ngày khô nóng mạnh là nhiệt độ tối

cao tuyệt đối ≥37oC, kết hợp độ ẩm tối thấp trong ngày ≤45%. Ở Phú Yên tổng số ngày khô nóng trung bình năm là 121 ngày (vùng ven biển 44 ngày, vùng núi 77 ngày), số ngày khô nóng mạnh chiếm 10-20% tổng số ngày khô nóng. Ngày khô nóng mạnh sẽ ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe con người, nên hạn chế HĐDL ngoài trời.

3) Nhiệt độ:

- Nhiệt độ trung bình năm ở Phú Yên là 26 - 270C, nhiệt độ tối cao trung bình 30,40C, nhiệt độ tối thấp trung bình 23,80C.

- Nhiệt độ trung bình ngày thay đổi theo mùa, trong những tháng gió mùa mùa đông, nhiệt độ trung bình ngày dao động trong khoảng 24,2- 25,50C; những tháng gió mùa mùa hạ, nhiệt độ trung bình ngày dao động trong khoảng 27- 290C.

Nhìn chung, nhiệt độ trung bình ngày như trên là thuận lợi cho các HĐDL. Tuy nhiên, trong những tháng gió mùa mùa hạ có từ 15,1- 23,7 ngày nhiệt độ trung bình ngày trên 300C lại xảy ra trong thời kỳ ít mưa, đây là thời điểm ít thuận lợi cho du lịch.

- Nhiệt độ tối cao tuyệt đối ở Phú Yên dao động từ 30- 420C. Nhiệt độ tối cao

trên 35 0C ở Phú Yên xảy ra vào thời kỳ gió mùa mùa hạ (hàng năm có từ 54- 86 ngày). Nhiệt độ tối cao thường xảy ra cùng với các đợt nắng nóng, tốc độ gió khá mạnh và độ ẩm thấp, có ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của con người, đây cũng là thời điểm không thích hợp cho HĐDL.

- Nhiệt độ tối thấp tuyệt đối dao động từ 11- 160C tùy khu vực. Nhiệt độ tối thấp

ở Phú Yên, nhìn chung không ảnh hưởng đến HĐDL.

4) Mưa:

+ Lượng mưa trung bình năm ở Phú Yên không đồng đều, dao động từ 2244 mm/năm đến 1750 mm/năm. Trong năm, lượng mưa của mùa mưa (tháng 9 đến tháng

12) đạt được từ 1152- 1738 mm (chiếm 68- 84 % lượng mưa cả năm), còn mùa khô 260- 684 mm (chiếm từ 13- 32 %).

+ Số ngày mưa trung bình nhiều năm ở những vùng ven biển thường từ 64- 154 ngày, còn ở vùng núi số ngày mưa trung bình nhiều năm từ 102-155 ngày.

Trong mùa mưa nhìn chung không thuận lợi cho khai thác du lịch. Tuy nhiên, trong mùa mưa vẫn có những ngày khô có thể triển khai các HĐDL, vì đặc trưng mùa mưa ở Phú Yên không kéo dài, mỗi đợt chỉ mưa khoảng 4-5 ngày. Thời gian khai thác du lịch thuận lợi là mùa khô (từ tháng 1 đến tháng 8, trừ những ngày khô nóng mạnh).

Bên cạnh đó, lượng mưa trung bình năm lớn trên nền khí hậu nhiệt đới đã tạo cho Phú Yên phát triển thảm thực vật phong phú, đa dạng, cả thực vật tự nhiên và thực vật trồng, sẽ là điều kiện tốt cho khai thác du lịch tham quan và sinh thái.

5) Độ ẩm:

Độ ẩm tương đối trung bình năm dao động từ 80 - 82%. Tháng có độ ẩm trung bình lớn nhất là tháng 11 (89%), tháng nhỏ nhất là tháng 7 (72%).

Với độ ẩm như vậy, nhìn chung không ảnh hưởng đến du lịch, ngoại trừ một số thời điểm có độ ẩm tương đối thấp hơn 50 % trong mùa hè (tháng7 và 8), thời tiết rất nóng bức ảnh hưởng đến sức khỏe, đặc biệt khi du lịch ngoài trời.

6) Các hiện tượng thời tiết khác: