Cơ cấu kinh tế của vùng trọng điểm Bắc Bộ trên quan điểm phát triển bền vững

nâng cao trách nhiệm của các chủ đầu tư đối với công tác bảo vệ môi trường và giải quyết các vấn đề xã hội.

Căn cứ đặc điểm, tình hình cụ thể của từng địa phương, các hình thức tuyên truyền, giáo dục gồm có: tổ chức các hội nghị, hội thảo, chương trình truyền thông về phát triển bền vững trên các phương tiện thông tin đại chúng cho các đối tượng khác nhau; phổ biến các công nghệ, kỹ thuật giảm thiểu ô nhiễm môi trường; phát triển phong trào vệ sinh môi trường; xây dựng hương ước giữ gìn vệ sinh môi trường.

3.3.2. Nâng cao chất lượng công tác quy hoạch, kế hoạch trên quan điểm phát triển bền vững

Bảo đảm hài hoà các khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường trong các quy hoạch, kế hoạch phát triển trên quan điểm lợi ích chung của toàn vùng.

Các quy hoạch, kế hoạch phát triển phải xác định rõ các ngành kinh tế được thúc đẩy tăng trưởng, hoặc được duy trì tồn tại hoặc bị xoá bỏ; khu vực lãnh thổ được ưu tiên phát triển trước; việc bố trí các ngành sản xuất trong vùng... trên cơ sở khai thác tốt nhất, hiệu quả nhất các nguồn lực, lợi thế của vùng; khắc phục tình trạng chia nhỏ theo lối "địa phương này có cái này thì địa phương khác cũng phải có".

Đối với các doanh nghiệp nhà nước, cần xác định rõ các ngành, lĩnh vực mũi nhọn, then chốt, quan trọng, khu vực lãnh thổ trọng điểm theo tiêu thức hợp lý; xác định đúng từng loại và số lượng doanh nghiệp nhà nước cần thiết phát triển.

Nâng cao tính khả thi của quy hoạch, kế hoạch, coi trọng công tác điều tra, nghiên cứu nhu cầu thị trường và dự báo sự thay đổi của thị trường, dự báo tiến bộ khoa học công nghệ của ngành và tác động của nó tới phát triển ngành; bảo đảm các nguồn lực thực hiện quy hoạch; huy động tối đa các nguồn hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, các nước để thực hiện các dự án theo quy hoạch, kế hoạch. Định kỳ tổ chức rà soát, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển.

Tăng cường sự tham gia của các đối tượng có liên quan trong quá trình xây dựng và tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch, đặc biệt cần có sự tham gia chặt chẽ của các nhà quản lý môi trường và các nhà quản lý các vấn đề xã hội.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 263 trang tài liệu này.

Bảo đảm sự phân công, phân cấp rõ ràng giữa các Bộ, ngành và các địa phương trong vùng bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ và nhịp nhàng, tránh sự chồng chéo và bỏ trống trong việc xây dựng, tổ chức thực hiện các quy hoạch, kế hoạch. Trước mắt, thực hiện nghiêm Nghị định số 144/2005/NĐ-CP ngày 16 tháng 11 năm 2005 của Chính phủ quy định về công tác phối hợp giữa các cơ quan hành chính nhà nước trong việc xây dựng và kiểm tra thực hiện chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch. Nâng cao tính đồng bộ giữa các loại quy hoạch, kế hoạch.

Thực hiện đánh giá môi trường chiến lược và đánh giá tác động môi trường đối với các quy hoạch và các dự án phát triển trong vùng theo luật định; cân nhắc đầy đủ các yếu tố xã hội trong các quy hoạch, kế hoạch phát triển, nhất là các vấn đề về giải quyết việc làm, nâng cao mức thu nhập, hạn chế sự bất bình đẳng trong thu nhập, giảm số lượng các vụ tai nạn giao thông và các tệ nạn xã hội,...

Khi đã quyết định quy hoạch, kế hoạch, các Bộ, ngành và địa phương phải quyết tâm thực hiện theo đúng quy hoạch và thực hiện một cách đồng bộ các quy hoạch và các giải pháp quy hoạch, kế hoạch; tránh tình trạng "quy hoạch treo, dự án treo" và tình trạng lãng phí. Công tác quy hoạch phải được thực hiện công khai, xác định rõ mục tiêu và khả năng thu hút nguồn vốn đầu tư trong những năm tiếp theo; tăng cường tuyên truyền, giải thích, phổ biến quy hoạch và từng phần của quy hoạch đến đội ngũ cán bộ và nhân dân.

Tiến hành nghiên cứu và ban hành cơ chế giải quyết những mâu thuẫn về lợi ích giữa các ngành với nhau và giữa các ngành với các địa phương trong việc thực hiện quy hoạch để bảo đảm sự kết hợp hài hoà giữa ba yếu tố: sự điều chỉnh của Nhà nước bằng công cụ luật pháp, sự điều chỉnh của thị trường bằng quy luật thị trường, sự điều chỉnh của cộng đồng thông qua sự giám sát của họ đối với các hoạt động của các cơ quan nhà nước.

Đối với mỗi ngành, lĩnh vực cụ thể, ngoài việc đáp ứng các yêu cầu chung nêu trên, các quy hoạch, kế hoạch còn có những yêu cầu riêng, nhất là đối với các quy hoạch, kế hoạch phát triển các ngành, lĩnh vực có tính then chốt, có vai trò động lực.

(i) Đối với quy hoạch phát triển công nghiệp

Việc quy hoạch phát triển công nghiệp, trong đó quy hoạch phát triển các khu công nghiệp có vai trò quan trọng thúc đẩy sự phát triển các ngành, lĩnh vực khác. Quy hoạch phát triển khu công nghiệp phải vừa phải bao hàm được những tiềm năng, lợi thế quốc gia, vừa phải đánh giá đúng tiềm năng, lợi thế của vùng, từng địa phương, từng ngành theo giác độ phân công lao động xã hội để tạo ra một sự phối kết hợp đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất, bảo đảm phát triển nhanh, bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, vùng, địa phương, doanh nghiệp và sản phẩm.

Việc lập quy hoạch phải dựa vào quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia, của vùng, quy hoạch phát triển công nghiệp, khu công nghiệp của cả nước đã được phê duyệt. Quy hoạch này mang tính tổng thể, liên kết được sự phát triển kinh tế theo hướng kết hợp hài hoà giữa phát triển công nghiệp với phát triển vùng và lãnh thổ; đa dạng hoá các loại hình khu công nghiệp, không chỉ quan tâm đến các khu công nghiệp lớn và tương đối lớn ở đô thị và ven đô thị mà còn phải chú trọng các khu công nghiệp quy mô nhỏ ở các vùng nông thôn, tạo điều kiện phát triển kinh tế nông thôn, thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

Cần xác định rõ địa điểm, quy mô và phân kỳ sử dụng đất khu công nghiệp khi tiến hành quy hoạch phát triển công nghiệp. Đây là những nội dung quan trọng, tác động trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả hoạt động của các khu công nghiệp.

Việc phê duyệt khu công nghiệp chỉ là công việc bước đầu. Công tác tổ chức thực hiện quy hoạch và đề án đã được phê duyệt, biến quy hoạch thành hiện thực mới đóng vai trò quyết định. Điều này đòi hỏi các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức kinh tế đầu tư xây dựng kinh doanh kết cấu hạ tầng khu công nghiệp phải có giải pháp đồng bộ thực hiện cho được quy hoạch, kế hoạch phát triển khu công nghiệp của địa phương mình.

Đối với quy hoạch phát triển các khu công nghiệp mới. Nghiên cứu, điều chỉnh quy hoạch phát triển các khu công nghiệp cho phù hợp với quy hoạch phát triển các khu công nghiệp toàn vùng đã được xác định trong Quyết định số 145/2004/QĐ-TTg;

từng bước dãn bớt đầu tư, công nghệ tiên tiến từ các trung tâm đô thị ra các khu vực xung quanh, chuyển tới các khu vực khó khăn, chuyển bớt công nghiệp chế biến từ các thành phố về nông thôn; tiến hành đánh giá môi trường chiến lược đối với quy hoạch phát triển các khu công nghiệp dọc theo đường 5, nối Hà Nội - Hải Dương - Hải Phòng, quy hoạch phát triển công nghiệp - đô thị và cảng khu vực Cửa Lục, tỉnh Quảng Ninh; xem xét lại các vấn đề môi trường đối với nhà máy Nhiệt điện Quảng Ninh tại thành phố Hạ Long và nhà máy Nhiệt điện tại thành phố Hải Phòng; xây dựng khu công nghiệp "thân thiện môi trường", tiến tới xây dựng khu công nghiệp sinh thái.

Đối với các khu công nghiệp cũ và các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng theo Quyết định số 64/2003/QĐ-TTg. Đầu tư theo chiều sâu, không mở rộng quy mô và diện tích đối với các khu, cụm công nghiệp cũ. Định hướng chung của quy hoạch đối với các khu công nghiệp cũ là khuyến khích đổi mới công nghệ để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Thực hiện việc di dời các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm nghiêm trọng nằm xen kẽ trong các khu dân cư thông qua việc thành lập các khu, cụm công nghiệp vừa và nhỏ ở ngoại, nhưng phải dựa trên cách tiếp cận tổng thể và quan điểm liên tỉnh và toàn vùng.

Đối với ngành năng lượng không nên tiếp tục được ưu tiên phát triển các nhà máy nhiệt điện đặt trên địa bàn. Hiện nay, các nhà máy nhiệt điện chạy than27 nằm trong vùng đã, đang và sẽ gây ra nhiều chất thải, nhất là khí thải và có tác động mạnh mẽ đến môi trường.

Đối với ngành khai thác khoáng sản cần chú trọng tới việc ứng dụng những công nghệ khai thác, chế biến tiên tiến nhằm tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, giảm lượng phát thải.

Đối với ngành giao thông vận tải cần thực hiện các biện pháp đồng bộ về chính sách, quy hoạch, phát triển mạng lưới giao thông công cộng ở các đô thị lớn, hạn chế phát triển các loại giao thông cá nhân tiêu tốn nhiên liệu.

27 Ví dụ: các Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại I, II; Nhà máy nhiệt điện Uông Bí; Nhà máy nhiệt điện Quảng Ninh; Nhà máy nhiệt điện Hải Phòng.

Đối với ngành sản xuất thép trong vùng cần cân nhắc kỹ hơn về sản phẩm, chứ không nên phát triển ồ ạt. Tuy vẫn tiếp tục thực hiện theo quy hoạch, đạt sản lượng khoảng 2 triệu tấn/năm vào năm 2010 nhưng cần ưu tiên phát triển sản xuất thép chất lượng cao phục vụ cho công nghiệp chế tạo và cơ khí. Về thép xây dựng không nên xây thêm nhà máy mà chỉ đầu tư chiều sâu bảo đảm chất lượng và bảo vệ môi trường.

Đối với ngành sản xuất xi măng cần xem xét việc Quảng Ninh vừa có đủ đá vôi và điều kiện để sản xuất xi măng, vừa có nhu cầu xi măng tại chỗ và thuận tiện vận chuyển bằng đường biển hiện nay đang dự kiến xây dựng 2 nhà máy liên doanh Hải Long và Hoàng Cầu và đã được cấp giấy phép. Tuy nhiên cần cân nhắc xem lúc nào xây dựng và xây dựng ở đâu để tránh ô nhiễm cho thành phố Hạ Long và bảo vệ cảnh quan du lịch.

Đối với ngành công nghiệp hoá chất, phát triển công nghiệp hoá chất sử dụng công nghệ tiên tiến, công nghệ sản xuất sản phẩm phân bón vi sinh có hàm lượng dinh dưỡng cao, các loại kích thích tố, chất điều hoà sinh trưởng, chế phẩm sinh học phòng trừ sâu hại, dược phẩm, hoá chất phục vụ công nghiệp axit, xút, sản phẩm điện hoá, sơn, sản phẩm cao su, sản phẩm nhựa, hoá mỹ phẩm.

Đối với các ngành công nghiệp cơ khí, công nghiệp điện tử và sản xuất đồ điện dân dụng cần ưu tiên đầu tư đổi mới công nghệ trong sản xuất cơ khí chế tạo động cơ, đóng tàu biển và sản xuất máy biến thế, sản xuất các sản phẩm chính như tivi, chi tiết kim loại, bóng đèn hình tivi, radio, catsét, máy vi tính, nồi cơm điện,...

Đối với ngành lắp ráp ô tô, xe máy mặc dù trong thời gian qua đã phát triển rất nhanh, nhưng trong những năm tới không nên phát triển mới các xí nghiệp lắp ráp xe máy mà nên khuyến khích đầu tư xây dựng các cơ sở chế tạo phụ tùng.

Đối với ngành sản xuất bia, rượu, nước giải khát trong một vài năm tới chủ yếu đầu tư chiều sâu đối với các xí nghiệp hiện có chưa nên xây dựng các nhà máy mới.

Đối với ngành công nghiệp may mặc, dệt và da, giầy cũng được xác định là mũi nhọn của các địa phương, nhất là Hà Nội, Hải Phòng và Hưng Yên. Trong những năm

tới nên mở rộng công nghiệp dệt kim, phát triển các trung tâm da giầy và may dọc trục Quốc lộ 5.

Đối với các địa phương có nhiều đất đai màu mỡ cho phát triển trồng trọt như Hà Tây, Bắc Ninh, Hưng Yên thì không nhất thiết phải có nhiều khu công nghiệp, nếu có thì chỉ nên là những khu công nghiệp có tính chất phục vụ cho việc thâm canh, nâng cao giá trị hàng hoá của sản phẩm trồng trọt từ khai thác lợi thế tài nguyên đất (như công nghiệp chế biến nông sản). Nếu không rất dễ rơi vào tình trạng lấy lợi thế này (trước) đè lên (triệt tiêu) lợi thế khác (sau), trong lúc có địa phương lại chịu thiệt thòi do không có nhiều lợi thế. Đó là chưa nói đến khả năng sản xuất thừa do chạy đua theo kiểu tự phát, phong trào.

(ii) Đối với quy hoạch phát triển nông nghiệp

Rà soát, bổ sung, điều chỉnh quy hoạch phát triển sản xuất nông nghiệp, nhất là quy hoạch phát triển những nông sản chủ lực cho phù hợp với nhu cầu của thị trường; khai thác, phát huy được lợi thế về điều kiện tự nhiên, kinh tế của vùng.

Trong quy hoạch phát triển từng ngành hàng nông sản chủ lực, cần đặc biệt chú ý việc hình thành vùng sản xuất nguyên liệu tập trung, chuyên canh, thâm canh gắn với công nghiệp chế biến, kiên quyết khắc phục tình trạng xây dựng cơ sở chế biến nhưng thiếu nguyên liệu sản xuất hoặc phát triển vùng nguyên liệu nhưng chưa có nhà máy chế biến.

Cần có những xem xét, điều chỉnh tỷ lệ vốn đầu tư từ ngân sách cho ngành nông nghiệp theo hướng giảm bớt đầu tư vào khâu sản xuất nông nghiệp và tăng đầu tư cho công nghiệp chế biến, cho công nghệ sau thu hoạch.

Chuyển đổi mạnh sản xuất nông nghiệp theo hướng ứng dụng công nghệ, tiến bộ kỹ thuật cao và hiện đại đồng thời chuyển dịch nhanh cơ cấu sản xuất nông nghiệp từ trồng trọt sang chăn nuôi để nâng cao giá trị gia tăng nông nghiệp/ha đất; gắn chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp với xây dựng nông thôn mới; tăng năng suất nông nghiệp và thu nhập lao động nông nghiệp.

Phát triển công nghiệp chế biến các sản phẩm chăn nuôi, thuỷ sản, dầu ăn, đường, rau, quả để tăng chủng loại, quy mô và hiệu quả sản xuất lương thực, thực phẩm. Nâng tỷ lệ nông sản hàng hoá qua chế biến đạt trên 20% và 70% vào các năm 2010 và 2020. Cải thiện chất lượng môi trường công nghiệp chế biến. Hoàn thiện các hệ thống kho lưu giữ, bảo quản, hệ thống chế biến và phân phối lương thực ở mọi cấp, đặc biệt đối với việc dự trữ lương thực quốc gia.

Đẩy mạnh quá trình chuyển đổi ruộng đất ở những vùng ruộng đất manh mún, phân tán, dồn điền đổi thửa để tạo điều kiện thích hợp cho canh tác theo những phương thức lớn, hiện đại.

Xây dựng và thực hiện những chương trình nâng cao năng suất sử dụng đất đai, sử dụng hợp lý các nguồn nước ở các địa phương. Áp dụng những hệ thống sản xuất kết hợp nông - lâm, nông - lâm - ngư nghiệp phù hợp với điều kiện sinh thái của từng khu vực lãnh thổ nhằm sử dụng tổng hợp và có hiệu quả các loại tài nguyên đất, nước và khí hậu.

Mở rộng sản xuất và thị trường sản phẩm nông nghiệp sạch, chú trọng khâu kiểm tra chất lượng sản phẩm nhằm tạo cho người tiêu dùng niềm tin vào mức độ vệ sinh, an toàn của nông sản, thực phẩm.

Phát triển và nâng cao mức độ thâm canh của các ngành sản xuất và dịch vụ tổng hợp có tính năng bảo vệ và cải thiện môi trường như trồng rừng, nuôi trồng thuỷ sản, du lịch.

Xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn, phát triển các công trình thuỷ lợi nhằm tăng diện tích được tưới tiêu chủ động. Giải quyết vấn đề cung cấp nước sạch cho người dân và vật nuôi ở những vùng dân cư nghèo.

Đa dạng hoá cơ cấu sản xuất kinh doanh nhằm tạo thêm việc làm tại chỗ, nâng cao thu nhập, phân công lại lao động nông thôn. Phát triển các ngành nghề và doanh nghiệp phi nông nghiệp ở nông thôn phải đi đôi với việc xây dựng và mở rộng các khu công nghiệp tập trung, có đủ kết cấu hạ tầng bảo đảm hạn chế khả năng gây ô nhiễm.

Nông thôn đồng bằng, nông thôn ven đô thị sẽ được hiện đại hoá một bước quan trọng; nông thôn trung du, miền núi sẽ được chuyển biến theo hướng xây dựng nền sinh thái nông nghiệp gắn với công nghiệp; nông thôn ở dải ven biển sẽ hướng mạnh ra biển và phát triển nền nông nghiệp hàng hoá.

Nghiên cứu để hình thành mạng lưới các tổ chức làm công tác tư vấn, đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật nhằm phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp ở nông thôn, phát triển các làng nghề truyền thống. Chủ động quy hoạch và xây dựng các cụm làng nghề, các khu công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp tập trung ở vùng nông thôn để phát triển kinh tế, đồng thời làm giảm ô nhiễm môi trường do các ngành nghề gây ra.

Hình thành các cụm công nghiệp làng nghề tập trung đối với loại hình các làng nghề mới, quy mô sản xuất mở rộng về diện tích, nhà xưởng thiết bị cũng như số lượng nhân công tăng hình thành các xí nghiệp tư nhân, công ty TNHH,..., bảo đảm tính đồng bộ, hợp lý về mặt môi trường, mặt bằng sản xuất, cơ sở hạ tầng "điện, đường, thông tin" cũng như hệ thống thu gom xử lý, tái chế chất thải, hệ thống quản lý môi trường của khu vực được quy hoạch.

Đối với loại hình làng nghề đã có truyền thống, lâu đời ở quy mô hộ gia đình, tận dụng lao động lúc nông nhàn trong gia đình hoặc một số làng nghề mà việc đầu tư vào công nghiệp làng nghề còn khó khăn cần tiến hành quy hoạch phân tán, phù hợp quy hoạch cảnh quan môi trường chung và ở ngay trong không gian của từng hộ gia đình, bố trí hợp lý các vị trí sản xuất, vị trí thải chất ô nhiễm để giảm tối thiểu ảnh hưởng tới sức khoẻ của các thành viên gia đình và dễ dàng trong xử lý, vận chuyển chất thải.

(iii) Đối với quy hoạch phát triển dịch vụ

Rà soát, điều chỉnh, bổ sung quy hoạch phát triển sản xuất dịch vụ, trong đó tập trung đầu tư phát triển 9 ngành dịch vụ, bao gồm: tài chính - tín dụng - ngân hàng - bảo hiểm, thương mại (tập trung các loại dịch vụ phục vụ xuất khẩu), vận tải, kho bãi, hệ thống cảng, bưu chính, viễn thông và công nghệ thông tin - truyền thông, kinh doanh tài sản - bất động sản, tư vấn, khoa học công nghệ, nghiên cứu và triển khai, du lịch (tập trung du lịch quốc tế), y tế, giáo dục và đào tạo.