Chính Sách Asxh Phải Bao Phủ Được (Bảo Đảm Sao Cho Bao Quát Được) Toàn Bộ

3.2.2. Cơ hội, thách thức:

Quan điểm của Đảng và nhà nước đã chỉ rõ trong các văn bản đó là: tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với đảm bảo công bằng xã hội, thu hẹp khoảng cách về mức sống giữa đô thị với nông thôn.

“Giải quyết việc làm cho nông dân là nhiệm vụ ưu tiên xuyên suốt trong mọi chương trình phát triển kinh tế- xã hội của cả nước… có kế hoạch cụ thể về đào tạo nghề và chính sách đảm bảo việc làm cho nông dân, nhất là các vùng chuyển đổi mục đích sử dụng đất…” (Nghị quyết Trung ương 7 khoá X). Đây là những cơ hội lớn cho nông dân nói chung và nông dân bị thu hồi đất nói riêng có điều kiện để tiếp cận hệ thống ASXH.

Tỉnh Bắc Ninh mặc dù trong những năm qua công nghiệp phát triển khá mạnh, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực, tỷ trọng nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế chỉ còn 12,7%, song tỷ trọng lao động trong cơ cấu ngành nông lâm nghiệp vẫn chiếm gần 50%. Tỷ lệ dân số sống ở nông thôn chiếm trên 70%. Vì vậy Bắc Ninh vẫn hết sức coi trọng phát triển nông nghiệp và quan tâm đến nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 17 đã nêu:

“Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn, coi đây là nhiệm vụ quan tâm hàng đầu”.

Từ chủ trương lớn đó trong những năm qua Bắc Ninh thường xuyên quan tâm đến phát triển nông nghiệp, đến người nông dân, vùng nông thôn thông qua hàng loạt các chính sách hỗ trợ sản xuất, xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn, đời sống, thu nhập của người nông dân đã tăng đáng kể, năm 2009 thu nhập bình quân đầu người tăng hơn 2 lần so với năm 2000.

Mặc dù đời sống của nông dân nói chung và nông dân vùng thu hồi đất nói riêng có khá hơn, song khả năng tài chính để tham gia vào hệ thống ASXH đối với nông dân là một thách thức lớn bởi vì sau khi phải thu hồi đất việc chuyển đổi nghề phi nông nghiệp, tìm việc làm mới không dễ thực hiện,

người nông dân phải thay đổi tư duy tập quán từ người nông dân sản xuất nhỏ, tư tưởng tiểu nông, tự do sang người công nhân với điều kiện làm việc khoa học, với điều kiện ràng buộc về giờ giấc quy định khuôn khổ. Để phù hợp với điều kiện mới đòi hỏi phải có thời gian và sự quyết tâm của mỗi người, vì vậy việc tham gia vào hệ thống ASXH đối với nông dân bị thu hồi đất thực sự là một thách thức không nhỏ. Với tỉnh do đây là vấn đề khá mới chưa được nghiên cứu đề cập đầy đủ trong những năm qua. Để xây dựng và hoàn thiện hệ thống ASXH với người nông dân bị thu hồi đất là một vấn đề dày công và cần có sự chỉ đạo sâu sát của Tỉnh uỷ, HĐND và UBND tỉnh thông qua bộ máy với những cán bộ có chuyên môn nghiệp vụ và có tâm huyết với nhiệt tình, trách nhiệm cao. Đây thực sự là vấn đề đặt ra đối với tỉnh Bắc Ninh.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 198 trang tài liệu này.

3.3. Quan điểm, phương hướng, giải pháp xây dựng và hoàn thiện chính sách ASXH với người nông dân bị thu hồi đất để phát triển các KCN ở tỉnh Bắc Ninh.

3.3.1. Quan điểm:

3.3.1.1. Chính sách ASXH phải bao phủ được (bảo đảm sao cho bao quát được) toàn bộ các đối tượng nông dân có đất nông nghiệp bị thu hồi và thành viên trong gia đình họ:

Với các hộ nông dân có đất nông nghiệp bị thu hồi cho phát triển công nghiệp trong gia đình của họ có nhiều đối tượng: là lao động nông nghiệp, là các cháu còn đang đi học ở các độ tuổi, là các cụ già hết tuổi lao động...Vì vậy, chính sách an sinh xã hội phải có tính bao quát để đảm bảo cho mọi đối tượng trong các hộ bị thu hồi đất được thụ hưởng.

3.3.1.2. Chính sách ASXH phải đáp ứng sao cho hầu hết người nông dân và gia đình họ sau khi bị thu hồi đất đều có cuộc sống ổn định với mức sống bằng hoặc khá hơn trước đây:

Công nghiệp hoá, đô thị hoá với mục tiêu tăng trưởng kinh tế với nhịp độ cao hơn, tăng thu cho ngân sách Nhà nước, không ngừng cải thiện đời sống cho nhân dân. Song, với các hộ nông dân bị thu hồi đất họ đã bị hẫng hụt khi tư liệu sản xuất đã chuyển giao, làm sao để cho họ sớm ổn định cuộc sống trong khi cả xã hội đã thụ hưởng kết quả của quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá, hàng ngày đời sống được nâng lên, không có lý do gì những người trực tiếp đóng góp vào quá trình phát triển công nghiệp lại phải chịu khó khăn, vì lẽ đó chính sách ASXH phải có tác động tích cực bảo đảm cho họ sớm ổn định cuộc sống và ít nhất là có mức sống bằng mức trước khi giao đất.

3.3.1.3. Chính sách an sinh xã hội phải phát huy tối đa các nguồn lực của toàn tỉnh thông qua công tác xã hội hoá.

Trong điều kiện đất nước ta còn nghèo, tỉnh Bắc Ninh cũng chưa mạnh, nguồn lực có hạn, trong khi nhu cầu chi lại rất lớn. Mặt khác, việc chăm lo, ổn định cuộc sống của người nông dân nói chung, người nông dân khu vực thu hồi đất nói riêng là công việc của toàn xã hội. Vì vậy, việc huy động tối đa công tác xã hội hoá, đặc biệt phải quy định rõ trách nhiệm của các nhà doanh nghiệp tham gia đầu tư vào các khu vực mà đã được các hộ nông dân giao đất để tạo mối quan hệ qua lại hữu cơ giữa nhà doanh nghiệp và cộng đồng dân cư bảo đảm phát triển bền vững là công việc hết sức có ý nghĩa.

3.3.1.4. Ban hành chính sách ASXH phải phù hợp với khả năng thực tế của tỉnh, đồng thời phải có lộ trình, bước đi phù hợp để bảo đảm tính khả thi.

Trong điều kiện kinh tế của Bắc Ninh mặc dù những năm qua có sự tăng trưởng nhanh, thu ngân sách liên tục tăng cao nhất là qua các năm gần đây. Song do tỉnh Bắc Ninh mới được tái lập hơn 10 năm, nhu cầu đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, đô thị và nông thôn rất lớn, ngoài ra phải kể đến khả năng của người nông dân bị thu hồi đất cũng rất khó khăn do phải chuyển đổi nghề, tìm việc làm mới, việc này cũng phải có thời gian nhất định. Về phía doanh nghiệp tham gia đầu tư những năm đầu sản xuất cũng chưa thể phát

huy tối đa công suất. Có thể nói cả ba lực lượng tham gia chính sách ASXH cho người nông dân bị thu hồi đất đều có khó khăn, vì vậy việc đưa ra lộ trình là cần thiết đảm bảo cho chính sách ASXH đi vào cuộc sống và mang tính khả thi cao.

3.3.1.5. Chính sách ASXH phải đảm bảo sự gắn kết giữa các chính sách phát sinh, trong quá trình người nông dân bị thu hồi đất với các chính sách ASXH hiện hành của nhà nước.

Trong quá trình thu hồi đất xuất hiện sự cần thiết phải xây dựng và hoàn thiện một số chính sách trực tiếp tác động đến sự ổn định đời sống của người nông dân thuộc diện phải thu hồi đất như chính sách đền bù đất đai, chính sách dạy nghề và giải quyết việc làm, chính sách trợ giúp khác của doanh nghiệp, KCN với địa phương, vấn đề đặt ra các chính sách này phải được gắn kết chặt chẽ với các chính sách ASXH hiện có của nhà nước như BHXH, BHYT, trợ giúp xã hội…

3.3.2. Phương hướng, giải pháp xây dựng và hoàn thiện chính sách ASXH với người nông dân bị thu hồi đất để phát triển các KCN.

Trên cơ sở thực trạng, tồn tại và nguyên nhân việc thực hiện chính sách ASXH với nông dân bị thu hồi đất tại Bắc Ninh. Phương hướng xây dựng và hoàn thiện chính sách ASXH với người nông dân bị thu hồi đất để phát triển các KCN cần phải tập trung làm sớm và đồng bộ hướng vào việc bổ sung và ban hành mới các chính sách bảo đảm tính thiết thực, hiệu quả giúp cho các hộ nông dân bị thu hồi đất sớm có cuộc sống ổn định với mức sống không thấp hơn trước đây. Quá trình xây dựng và hoàn thiện chính sách phải thực hiện tốt việc công khai, dân chủ theo hướng có lợi nhất cho người nông dân được hưởng lợi, qua đó sẽ tạo thêm niềm tin vào chủ trương công nghiệp hoá của Đảng và Nhà nước, góp phần tạo sự ổn định, thi đua thực hiện thắng lợi nghiệm vụ chính trị của địa phương.

Để thực hiện tốt phương hướng nêu trên, NCS đề xuất một số giải pháp xây dựng và hoàn thiện chính sách với Bắc Ninh và các tỉnh có điều kiện tương tự như sau:

3.3.2.1.Đề xuất bổ xung hoàn thiện các chính sách ASXH với người nông dân bị thu hồi đất để phát triển các KCN.

Có nhiều chính sách ASXH ảnh hưởng trực tiếp đến với người nông dân bị thu hồi đât song trong phạm vi luận án tác giả chỉ đề cập đến 6 chính sách sau:

Chính sách bồi thường cho nông dân khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp.

Về quy trình:

- Phải thực hiện đúng trình tự từ khâu quy hoạch, lập dự án đầu tư, cấp giấy phép đầu tư, lập phương án đền bù giải phóng mặt bằng và thu hồi đất tất cả các khâu phải thực hiện đúng Quy chế dân chủ theo quy định tại Pháp lệnh số 34/2007/PL-UBTVQH 11 ngày 20/4/2007 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn.

- Tỉnh cần xây dựng Quy chế dân chủ trong việc thu hồi đất để xây dựng các khu công nghiệp, đồng thời kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện nghiêm túc sẽ hạn chế tối đa việc xuất hiện những bức xúc trong dân.

- Phải chuẩn bị đầy đủ các điều kiện trước khi thu hồi đất:

Kế hoạch đào tạo nghề và giải quyết việc làm được duyệt có tính khả

thi.

Khu đất tái định cư, đất giãn dân dịch vụ đã được phê duyệt đủ điều

kiện để giao ngay khi thu hồi đất nông nghiệp của các hộ.

Về đơn giá đền bù:

- Giá đền bù thiệt hại về đất:

Trên cơ sở khung giá quy định của Chính phủ, các tỉnh, thành phố cần lưu ý khi ban hành giá, ngoài việc tính dựa vào thu nhập trên một đơn vị diện

tích hàng năm, cần phải quan tâm tính đến yếu tố công nghiệp hoá, đô thị hoá để xác định giá thực tế khi dự án bắt đầu khởi động tại khu vực đó, điều này cũng đảm bảo sự công bằng giữa người phải đi và người được ở lại khu vực dự án thực hiện.

- Mức hỗ trợ chuyển nghề cần phải dựa vào những căn cứ chủ yếu sau:

Số lao động mất việc làm tính trên một đơn vị diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi (khoảng 12 lao động/1ha).

Chi phí thực tế hợp lý để tạo một chỗ làm việc mới trong các ngành phi nông nghiệp có tính đến số lao động tuổi cao (trên 35 tuổi), không nghề nghiệp, văn hoá thấp chiếm trên 60% số lao động nông nghiệp phải chuyển đổi nghề.

Với cách tính như trên mới đảm bảo tương đối, sát đúng và tránh được thua thiệt cho người nông dân khi chuyển giao đất nông nghiệp cho xây dựng các khu công nghiệp.

-Về phương thức chi trả tiền đền bù:

Để hạn chế việc chi tiêu không hiệu quả của các hộ sau khi nhận tiền đền bù đề xuất: sau khi duyệt phương án đền bù chi trả lần 1: 50%; số tiền đền bù còn lại 50% và tiền hỗ trợ học nghề, tạo việc làm mới, giữ lại gửi ngân hàng; doanh nghiệp, chính quyền địa phương và hộ gia đình sẽ thống nhất việc chi số tiền còn lại vào các mục đích: học nghề gắn với địa chỉ tạo việc làm được chỉ rõ…, đóng BHXH tự nguyện, BHYT tự nguyện, góp vốn cổ phần vào doanh nghiệp trong KCN.

Chính đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho nông dân.

Xây dựng kế hoạch chuyển đổi nghề và giải quyết việc làm ngay từ khi duyệt quy hoạch các khu công nghiệp. Khi xây dựng kế hoạch phải tham khảo ý kiến của các hộ nông dân sẽ bị thu hồi đất. Các cấp chính quyền phải trực tiếp xây dựng kế hoạch và thông qua Hội đồng nhân dân cùng cấp phê duyệt.

Trong kế hoạch được duyệt phải thể hiện đầy đủ các giải pháp và tiến độ thực hiện.

Việc đền bù và thu hồi đất chỉ được thực hiện khi có kế hoạch chuyển đổi nghề và giải quyết việc làm được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Tỉnh phải thành lập quỹ hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và giải quyết việc làm theo Nghị định số 39/2003/NĐ-CP ngày 18/4/2003 và ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công văn số 2892-VPCP/NN ngày 28/5/2007 về việc “Xử lý các vấn đề liên quan đến xây dựng các khu công nghiệp, đô thị nhằm hạn chế phát sinh khiếu nại, tố cáo”. Trong trường hợp cần thiết ở những nơi thu hồi nhiều đất nông nghiệp, cho phép cấp huyện thành lập quỹ hỗ trợ đào tạo nghề và giải quyết việc làm để chủ động hơn trong việc tạo nguồn vốn cho lĩnh vực bức xúc này.

Quy hoạch đất dân cư dịch vụ để giao cho các lao động nông nghiệp bị thu hồi đất có điều kiện chuyển đổi nghề phi nông nghiệp nếu có nhu cầu, việc quy hoạch vị trí phải được ưu tiên tạo thuận lợi cho phát triển nghề dịch vụ.

Thời gian quy hoạch được duyệt phải hoàn thành trước khi thu hồi đất.

Về diện tích: tính trên tỷ lệ phần trăm đất nông nghiệp phải thu hồi (khoảng 5%) nhưng tối đa không quá 100 m2 .

Về giá: Tiền sử dụng đất theo giá đền bù khi Nhà nước thu hồi đất; tiền xây dựng cơ sở hạ tầng; hộ được giao đất đóng góp phần lớn, Nhà nước (Tỉnh, huyện) hỗ trợ một phần.

Các địa phương có đất nông nghiệp phải thu hồi cần thực hiện sớm việc giao đất dân cư dịch vụ theo Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007 của Chính phủ.

Hỗ trợ đào tạo nghề và tìm việc làm:

Với lao động trên 35 tuổi: (i) sớm giao đất dân cư dịch vụ như đã trình bày ở phần trên đây để số lao động này có điều kiện chuyển nghề mới.(ii) Hỗ

trợ 100% kinh phí học nghề theo sự lựa chọn của cá nhân sau khi được cấp giấy chứng nhận.(iii) Cho vay vốn để phát triển ngành nghề mới với lãi xuất ưu đãi thông qua nguồn quỹ quốc gia về việc làm (quỹ 120) và quỹ giải quyết việc làm của địa phương. (iv) Chính quyền địa phương phải tìm kiếm, khai thác để nhân cấy nghề mới tiểu thủ công nghiệp tại các nơi phải thu hồi đất, hướng cho các lao động lớn tuổi tham gia học nghề và miễn phí cho họ. (v) Ưu tiên tuyển dụng vào các doanh nghiệp để thực hiện vệ sinh môi trường, bảo vệ nhà máy.

Với lao động dưới 35 tuổi: toàn bộ số lao động này phải được đào tạo nghề mới theo kế hoạch đã được Hội đồng nhân dân phê duyệt. Vấn đề quan trọng là phải gắn công tác đào tạo nghề với giải quyết việc làm cho họ, tức là đào tạo có địa chỉ. Vì vậy, phải làm việc với các doanh nghiệp, xác định nhu cầu tuyển dụng lao động và yêu cầu về nghề nghiệp trên cơ sở cam kết tuyển dụng của doanh nghiệp sẽ tiến hành đào tạo cho số lao động này theo nghề nghiệp và thời gian đảm bảo trước khi doanh nghiệp đi vào hoạt động (việc này chính quyền địa phương phải trực tiếp thực hiện). Đào tạo theo nhu cầu tìm kiếm việc làm của người lao động (tự tìm việc). Trên cơ sở tập hợp nhu cầu đào tạo của số lao động địa phương tổ chức dạy nghề cho họ có thể thông qua các cơ sở dạy nghề hoặc tự tổ chức lớp và mời giáo viên hướng dẫn. Toàn bộ kinh phí đào tạo Nhà nước hỗ trợ 100%.

Cam kết tuyển dụng lao động địa phương: chính quyền địa phương phải yêu cầu các doanh nghiệp đến đầu tư cam kết tuyển dụng lao động của địa phương mà họ đã lấy đất xây dựng nhà máy. Thông báo về số lượng cần tuyển, yêu cầu nghề nghiệp và thời gian tuyển dụng để địa phương chủ động kế hoạch đào tạo. Yêu cầu các doanh nghiệp chỉ tuyển lao động nơi khác khi địa phương không có nguồn cung cấp.