Các phương pháp thu thập bằng chứng kiểm toán báo cáo tài chính tại Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn S&S

đã rất linh hoạt trong các tình huống. Ví dụ như khi không nhận được đầy đủ thư xác nhận số dư các khoản phải thu khách hàng, kiểm toán viên thực hiện các thủ tục thay thế như kiểm tra các chứng từ thanh toán sau niên độ.

Đối với việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ

Thường khi đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ, kiểm toán viên sẽ dựa vào bảng câu hỏi được thiết kế trong chương trình kiểm toán. Bảng câu hỏi này là chung cho mọi loại hình doanh nghiệp. Và điều này đã gây ra sự không hợp lý, mỗi doanh nghiệp có những đặc thù riêng, các câu hỏi có thể sẽ là không chính xác đối với doanh nghiệp đó. Khách hàng sẽ trả lời những câu hỏi đó mang xu hướng tốt lên cho doanh nghiệp mình.

Đối với phương pháp kiểm tra tài liệu

Việc kiểm tra tài liệu khá chi tiết giúp kiểm toán viên phát hiện ra các sai sót.

Đối với phương pháp tính toán lại

Áp dụng kỹ thuật tính toán phù hợp cho từng đối tượng. Trong mỗi cuộc kiểm toán, các kiểm toán viên đều được trang bị mỗi người một máy tính xách tay, sử dụng phần mềm ứng dụng trên Excel đối với các tài khoản phải tính toán nhiều và phức tạp. Do đó, phương pháp tính toán lại luôn được sử dụng hiệu quả và mang lại kết quả chính xác và nhanh chóng, nhờ đó mà kiểm toán viên có thể tiết kiệm được thời gian.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 65 trang tài liệu này.

Ngoài ra, công ty S&S cũng có quy định rò việc phân công nhiệm vụ giữa các thành viên nhóm kiểm toán trong cuộc kiểm toán. Theo đó, những khoản mục cần phải thực hiện những phép tính, kiểm tra phức tạp sẽ được giao cho nhóm trưởng hay những người có kinh nghiệm thực hiện. Các thành viên còn lại sẽ thực hiện kiểm tra, tính toán những khoản mục có tính chất đơn giản hơn, ít xảy ra sai sót. Như vậy hiệu quả của cuộc kiểm toán được nâng cao và hạn chết được tối đa rủi ro kiểm toán có thể xảy ra.

Bên cạnh đó, việc thu thập bằng chứng kiểm toán mang lại hiệu quả cũng nhờ một phần vào quy định về các trình bày, lưu trữ hồ sơ kiểm toán. Các bước thực hiện trong thủ tục kiểm toán cũng được ghi chép lại rò ràng. Mỗi kiểm toán viên sẽ chịu trách nhiệm thu thập các loại bằng chứng liên quan đến phần hành mà mình thực hiện và đánh tham chiếu. Những quy định này đã giúp cho việc sử dụng bằng chứng kiểm toán thuận tiện hơn. Các hồ sơ làm việc còn được sử dụng cho các cuộc kiểm toán của những năm tới, vì vậy việc trình bày một cách rò ràng sẽ tạo điều kiện để kiểm toán viên năm sau dễ nắm bắt tình hình của khách hàng.

Hạn chế:

Bên cạnh các ưu điểm mà công ty kiểm toán S&S có được, thì cũng tồn tại những mặt hạn chế. Có thể vì các lợi ích khác nhau, các doanh nghiệp cố tình che giấu những sai sót cũng như các gian lận dẫn đến những khó khăn không nhỏ trong việc thu thập bằng chứng kiểm toán của kiểm toán viên. Bên cạnh đó sự thiếu hợp tác của bên thứ ba cũng gây khó khăn trong việc xác nhận số dư cuối kỳ. Sự cạnh tranh về phí kiểm toán giữa các công ty kiểm toán ít nhiều cũng mang lại những hạn chế nhất định trong việc thu thập bằng chứng. Mặt khác áp lực về công việc và thời gian dẫn đến việc thu thập bằng chứng của kiểm toán viên bị giảm tính thuyết phục. Cụ thể:

Đố với phương pháp quan sát

Với kỹ thuật quan sát, điều tra, các bảng câu hỏi được sử dụng nhằm đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ, rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát,…. Tuy nhiên, không phải ở bất kỳ cuộc kiểm toán nào, kiểm toán viên cũng thực hiện phương pháp trên. Có nhiều cuộc kiểm toán, kiểm toán viên đã bỏ qua công việc này, khiến cho cuộc kiểm toán không tập trung vào các vấn đề trọng tâm từ giai đoạn lập kế hoạch. Từ đó, kiểm toán viên sẽ không khoanh vùng được rủi ro, tốn nhiều thời gian và gặp nhiều khó khăn khi thực hiện cuộc kiểm toán.

Đối với phương pháp kiểm tra vật chất

Vì các lý do khác nhau mà kiểm toán viên ít khi tham gia kiểm kê vào ngày kết thúc niên độ, có thể do sức ép bởi thời gian và chi phí. Việc kiểm kê mà kiểm toán viên công ty S&S thực hiện cũng được tiến hành tương đối tốt song chưa đạt tới mức hiệu quả cao như ưu điểm kiểm tra vật chất đem lại.

Ngoài ra, mẫu kiểm kê tiền mặt tồn quỹ của Công ty S&S không có mục đối chiếu với sổ quỹ do thủ quỹ của đơn vị được kiểm toán ghi chép.

Đối với phương pháp phân tích

Trong hầu hết các cuộc kiểm toán ít khi được kiểm toán viên thể hiện trên giấy tờ làm việc, mà chủ yếu là do trưởng nhóm kiểm toán phân tích, vì vậy các thành viên trong nhóm kiểm toán sẽ không có thông tin về việc phân tích. Mặc dù khi các thành viên phụ trách khoản mục nào cũng có sự phân tích cho khoản mục mà mình kiểm toán nhưng mức độ áp dụng phương pháp này còn nhiều hạn chế. Hầu như trong các cuộc kiểm toán, phương pháp phân tích chỉ được sử dụng theo xét đoán của kiểm toán viên. Thêm vào đó, phương pháp phân tích tỷ số chưa được sử dụng phổ biến ở Việt Nam, việc thống kê số liệu ngành chưa sát với thực tế, hầu hết chỉ thực hiện phân tích xu hướng và kiểm tra tính hợp lý nhưng vẫn chưa thống nhất giữa các kiểm toán viên.

Đối với phương pháp kiểm tra tài liệu

Ở mỗi cuộc kiểm toán, việc lựa chọn các tài liệu cần thu thập và tiến hành kiểm tra các tài liệu đó lại phụ thuộc vào sự xét đoán riêng của kiểm toán viên.

Đối với phương pháp quan sát

Kỹ thuật quan sát chủ yếu được thực hiện theo chủ quan của từng nhân viên kiểm toán và đôi lúc là do ngẫu nhiên trong quá trình kiểm toán. Do đó, hiệu quả mà kỹ thuật này đem lại trong mỗi cuộc kiểm toán thường là khác nhau và tuỳ thuộc nhiều vào khả năng quan sát của kiểm toán viên, ít thể hiện trên giấy làm việc.

Đối với phương pháp xác nhận

Thực tế, khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính, một số thư xác nhận công nợ không được bên thứ ba gửi trực tiếp cho kiểm toán viên, mà lại phúc đáp về công ty được kiểm toán. Lúc này, kiểm toán viên của công ty S&S không thực hiện kỹ thuật xác nhận nữa mà chỉ thu thập các bản xác nhận đó, kiểm tra tính khớp đúng và có đầy đủ tính pháp lý thì chấp nhận với kết quả đó và lưu bản photo vào hồ sơ làm việc của mình. Rủi ro kiểm toán sẽ cao nếu trường hợp có sự thông đồng giữa đơn vị được kiểm toán với một hoặc nhiều các bên liên quan trong việc xác nhận số dư đó. Thêm vào đó, trong thư xác nhận hàng gởi ở bên thứ ba của khoản mục hàng tồn kho, kiểm toán viên chỉ chú trọng đến việc kiểm tra số lượng hàng gởi chứ không chú trọng đến việc kiểm tra đến chất lượng hàng gởi, điều này sẽ vi phạm cơ sở dẫn liệu đánh giá đối với khoản mục hàng tồn kho.

Đối với cách thức chọn mẫu

Phương pháp chọn mẫu mà kiểm toán viên công ty S&S thường áp dụng nhiều là phương pháp chọn mẫu phi thống kê. Do đó kiểm toán viên chỉ căn cứ vào nhận định nghề nghiệp của mình để từ kết quả của mẫu suy rộng kết quả của tổng thể. Việc suy rộng ra kết quả tổng thể không sử dụng công thức toán học thống kê nào. Căn cứ vào phán đoán của kiểm toán viên để đưa ra kết luận tổng thể do đó có một phần hạn chế là rủi ro chọn mẫu phụ thuộc hoàn toàn vào năng lực, trình độ và kinh nghiệm của kiểm toán viên, do công ty S&S không có chương trình phần mềm chọn mẫu nên kiểm toán viên thường chọn các nghiệp vụ phát sinh lớn để kiểm tra.

Đối với đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ

Một số hạn chế khác

Kiểm toán viên chưa áp dụng được nhiều kỹ thuật thu thập bằng chứng cho giai

đoạn hoàn thành kiểm toán.

Chương trình kiểm toán mẫu của VACPA mà công ty kiểm toán S&S áp dụng giúp cho kiểm toán viên chủ động trong quá trình làm việc, tuy nhiên với những trợ lý kiểm toán viên mới vào nghề, điều này làm cho họ bối rối vì chưa có kinh nghiệm, làm mất nhiều thời gian hướng dẫn của trưởng nhóm.

Bên cạnh đó, kiểm toán viên gặp các khó khăn như:

Khách hàng tỏ thái độ không chịu hợp tác với kiểm toán viên, họ không trả lời các câu hỏi của kiểm toán viên hoặc tỏ thái độ khó chịu khi trả lời.

Khách hàng cung cấp bằng chứng không đầy đủ làm thời gian thu thập bằng chứng kiểm toán tăng lên do phải chờ đợi từ khách hàng.

Có những khách hàng trong năm thường xuyên thay đổi nhân sự phòng kế toán dẫn đến tình trạng là họ không nắm rò về tình hình của đơn vị cũng như là không có sự thống nhất trong cách hạch toán, ghi chép và trình bày sổ sách kế toán. Vì vậy, kiểm toán viên sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc thu thập thông tin và bằng chứng kiểm toán cần thiết.

Trình độ của kế toán tại đơn vị được kiểm toán còn hạn chế, do đó khi thực hiện các kỹ thuật điều tra, quan sát kiểm toán viên không tìm được sự giải trình thoả đáng hoặc số liệu kế toán cung cấp có sự chênh lệch, bị sai sót làm cho thời gian kiểm toán tăng lên và số lượng bằng chứng kiểm toán cần thu thập cũng phải nhiều hơn.

Trong mùa kiểm toán, do có quá nhiều khách hàng và áp lực về thời gian hoàn thành hợp đồng kiểm toán mà một số hồ sơ kiểm toán không được trình bày đầy đủ theo các phần quy định. Một số cuộc kiểm toán không được chuẩn bị trước chương trình kiểm toán mà căn cứ vào chương trình kiểm toán năm trước, do đó chưa cập nhật hết những thay đổi làm tăng thêm thời gian thực hiện kiểm toán.

Ngoài ra, công ty kiểm toán S&S thường xuyên thay đổi nhân sự, trợ lý kiểm toán viên trong nhóm kiểm toán hay thay đổi nên khi họ thực hiện kiểm toán gặp nhiều khó khăn. Mất nhiều thời gian trong việc hỏi người trợ lý kiểm toán viên nhiệm kỳ trước hoặc họ không biết được những tài khoản nào mà khách hàng thường xảy ra sai sót để tập trung vào phần đó.

4.2 Kiến nghị

Có thể nói, kỹ thuật thu thập bằng chứng kiểm toán có vai trò vô cùng quan trọng đối với sự thành công của cuộc kiểm toán và rộng hơn là uy tín của công ty kiểm toán. Hoàn thiện các phương pháp thu thập bằng chứng kiểm toán, để có được bằng chứng kiểm toán có chất lượng với chi phí giảm, từ đó nâng cao chất lượng kiểm toán, là cách để công ty kiểm toán S&S mở rộng thị trường ra nước ngoài như mục tiêu của công ty. Với kiến thức được học tập ở trường và những nghiên cứu của mình, qua đợt thực tập, nghiên cứu tài liệu tại công ty kiểm toán S&S, em xin được đưa ra một số ý kiến nhằm hoàn thiện hơn việc áp dụng các kỹ thuật thu thập bằng chứng kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính.

Đối với phương pháp quan sát

Trong quá trình kiểm toán báo cáo tài chính do công ty S&S thực hiện, kỹ thuật quan sát được sử dụng trong suốt cuộc kiểm toán. Tuy nhiên, vẫn còn mang tính chất chủ quan của người quan sát và đôi lúc do ngẫu nhiên trong quá trình thực hiện kiểm toán. Do đó, công ty S&S nên quy định rò ràng việc sử dụng kỹ thuật quan sát trong từng giai đoạn của cuộc kiểm toán, và tập cho các kiểm toán viên công ty S&S có kỹ năng quan sát tốt, phán đoán các trường hợp có thể xảy ra liên quan đến các khoản mục trên báo cáo tài chính khi quan sát một hiện tượng nào đó, khi đó cuộc kiểm toán sẽ trở nên tối ưu hơn và sẽ mang lại hiệu quả rất cao.

Đối với phương pháp kiểm tra vật chất

Công ty tạo điều kiện và sắp xếp lịch kiểm toán hợp lý để các kiểm toán viên có thể tham gia chứng kiến việc kiểm kê vào ngày khoá sổ kế toán. Đối với mỗi khoản mục khác nhau thì công việc kiểm kê cũng được thực hiện khác nhau và theo quy trình: Chuẩn bị kiểm kê ‹ Thực hiện kiểm kê ‹ kết thúc kiểm kê.

Mẫu biên bản kiểm kê tiền mặt tồn quỹ nên bổ sung mục đối chiếu với số dư sổ quỹ do thủ quỹ của đơn vị được kiểm toán ghi chép.

Đối với phương pháp phân tích

Thủ tục phân tích trong kiểm toán là phương pháp kiểm toán khá hiệu quả và ít tốn kém. Thông qua thực hiện các thủ tục phân tích, kiểm toán viên sẽ có cái nhìn tổng quát về tình hình hoạt động của đơn vị. Từ đó sẽ xác định được các khoản mục trọng yếu. Trên thực tế, kiểm toán viên thường chỉ thực hiện các thủ tục phân tích một cách đơn giản, như phân tích sự biến động của kỳ này với kỳ trước. Vì vậy việc đưa ra kết luận cũng chưa thật chính xác. Thông qua thủ tục phân tích, kiểm toán viên có thể thấy được tính hợp lý của các chỉ tiêu, và có thể xem xét được mối quan hệ giữa các chỉ tiêu tài chính và phi tài chính. Ngoài ra, kiểm toán viên không chỉ thể hiện phân tích tài chính qua các bảng mà có thể thể hiện các chỉ tiêu qua các đồ thị để quan sát và thấy sự biến động của chúng một cách dễ dàng. Từ đó, kiểm toán viên có thể đưa ra

các kết luận và dự đoán một cách hợp lý cho các khoản mục. Theo chuẩn mực kiểm toán số 520-Quy trình phân tích, khi thực hiện thủ tục phân tích, kiểm toán viên cũng cần xem xét tính độc lập và độ tin cậy của các dữ liệu tài chính và nghiệp vụ, ước tính giá trị và so sánh với giá trị ghi sổ. Cần tăng cường các thủ tục phân tích về mối quan hệ giữa thông tin tài chính và thông tin phi tài chính cũng như các thủ tục phân tích đánh giá khái quát tình hình tài chính của đơn vị trong kế hoạch và chương trình kiểm toán.

Đối với cách thức chọn mẫu

Công ty S&S nên có phần mềm chọn mẫu giúp cho kiểm toán viên thuận lợi trong việc chọn mẫu, hạn chế được rủi ro chọn mẫu.

Đối với đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ

Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 400 - Đánh giá rủi ro và kiểm soát nội bộ có quy định: “Nội dung, lịch trình và phạm vi của các thủ tục tìm hiểu hệ thống kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ có thể thay đổi tuỳ theo các điều kiện”. Do vậy, kiểm toán viên có thể điều chỉnh các câu hỏi cho phù hợp với từng loại hình doanh nghiệp, và thực hiện các câu hỏi mở để có thể đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ một cách chính xác hơn. Tăng cường việc sử dụng các bảng câu hỏi để đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ, rủi ro tiềm tàng, rủi ro kiểm soát ở mức tối đa có thể.

Một số kiến nghị khác

Ngoài ra, dù công ty S&S đang sử dụng chương trình kiểm toán mẫu của Hội kiểm toán viên hành nghề VACPA, nhưng vẫn chưa áp dụng triệt để các biểu mẫu mà VACPA đưa ra. Do đó, công ty nên có những buổi hướng dẫn giúp các trợ lý kiểm toán viên hiểu rò hơn về cách thức thực hiện và trình bày hồ sơ kiểm toán.

Các trợ lý kiểm toán viên có thể nâng cao kiến thức qua việc nghiên cứu, tham khảo ý kiến của những kiểm toán viên lâu năm có nhiều kinh nghiệm, để công việc thực hiện có thể mang lại hiệu quả cao hơn.

Kiểm toán viên chính nên phân công công việc và lịch đi kiểm toán phù hợp để giúp cho các kiểm toán viên cũng như trợ lý kiểm toán viên có thời gian để hoàn thành phần hành của mình.

Công ty kiểm toán S&S nên có chính sách đãi ngộ đối với nhân viên tốt hơn để

có thể tập trung các nhân viên có trình độ chuyên môn cao.

PHẦN KẾT LUẬN

Ngành kiểm toán tại Việt Nam đã và đang phát triển không ngừng và đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Quá trình hội nhập nền kinh tế thế giới mang lại cho chúng ta nhiều cơ hội để thúc đẩy ngành kiểm toán phát triển nhưng cũng không ít thách thức. Để bắt kịp và hội nhập với nền kinh tế thế giới, nhu cầu cấp thiết đặt ra là phải đổi mới lý luận và thực hành trong kiểm toán, áp dụng tiêu chuẩn quốc tế một cách linh hoạt và phù hợp với điều kiện Việt Nam để đạt mục tiêu làm trong sạch và lành mạnh nền kinh tế.

Để phát hành báo cáo kiểm toán, kiểm toán viên phải dựa trên các bằng chứng kiểm toán đã thu thập được để làm cơ sở đánh giá mức độ trung thực và hợp lý của báo cáo tài chính cũng như ý kiến về báo cáo này. Tại công ty kiểm toán S&S, các kiểm toán viên luôn đề cao bằng chứng kiểm toán, do đó luôn thu thập đầy đủ bằng chứng thích hợp.

Do hạn chế về mặt kiến thức cũng như thời gian và kinh nghiệm thực tế, khoá luận tốt nghiệp của em còn nhiều thiếu sót. Vì vậy, em rất mong nhận được sự đóng góp chỉ bảo của quý thầy cô để bài báo cáo của em được hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn Cô Ngô Ngọc Linh và các anh chị trong Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn S&S đã giúp em hoàn thành bài khoá luận tốt nghiệp này.

Em xin chân thành cảm ơn!