Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của kiểm toán nội bộ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

----------------

NGUYỄN THỊ HẢI HÀ

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍNH HIỆU LỰC CỦA KIỂM TOÁN NỘI BỘ TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH KẾ TOÁN

Hà Nội, năm 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

----------------

NGUYỄN THỊ HẢI HÀ

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍNH HIỆU LỰC CỦA KIỂM TOÁN NỘI BỘ TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

Chuyên ngành: Kế toán, kiểm toán và phân tích Mã sô: 9340301

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Người hướng dẫn khoa học:

1. TS. Nguyễn Thị Hương Liên

2. TS. Đoàn Thanh Nga

Hà Nội, năm 2022

LỜI CAM KẾT

Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng những nội dung trong Luận án này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.

Nghiên cứu sinh

Nguyễn Thị Hải Hà

MỤC LỤC

LỜI CAM KẾT i

MỤC LỤC ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT v

DANH MỤC BẢNG vi

DANH MỤC HÌNH vii

CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1

1.1. Tính cấp thiết của đề tài 1

1.2. Tổng quan nghiên cứu về tính hiệu lực của KTNB và các nhân tố ảnh

hưởng đến tính hiệu lực của KTNB 3

1.2.1. Tính hiệu lực của KTNB 3

1.2.2. Tổng quan nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của Kiểm toán nội bộ 12

1.3. Khoảng trống nghiên cứu 21

1.4. Mục tiêu nghiên cứu 22

1.5. Câu hỏi nghiên cứu 23

1.6. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 23

1.7. Kết cấu của luận án 23

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 26

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ KIỂM TOÁN NỘI BỘ VÀ TÍNH HIỆU LỰC CỦA KIỂM TOÁN NỘI BỘ 27

2.1. Những vấn đề cơ bản về KTNB 27

2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của KTNB 27

2.1.2. Định nghĩa, đặc điểm và phạm vi của KTNB 28

2.1.3. Vai trò của Kiểm toán nội bộ trong tổ chức 30

2.1.4. Quy trình kiểm toán nội bộ 34

2.1.5. Khuôn khổ thực hành nghề nghiệp của KTNB 38

2.1.6. Sự khác biệt, mối quan hệ giữa Kiểm toán nội bộ và Kiểm toán độc lập 40

2.1.7. Điều lệ (Quy chế) Kiểm toán nội bộ (IA charter) 43

2.2. Tính hiệu lực của Kiểm toán nội bộ 44

2.2.1. Khái niệm tính hiệu lực của kiểm toán nội bộ 44

2.2.2. Đo lường và đánh giá tính hiệu lực của KTNB 46

2.3. Các lý thuyết vận dụng nghiên cứu tính hiệu lực của kiểm toán nội bộ 48

2.3.1. Lý thuyết đại diện 48

2.3.2. Lý thuyết dựa trên nguồn lực 51

2.3.3. Lý thuyết thể chế 53

2.3.4. Lý thuyết dự phòng 56

2.3.5. Phối hợp các lý thuyết trong nghiên cứu kiểm toán nội bộ 58

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 62

CHƯƠNG 3. XÂY DỰNG GIẢ THUYẾT KHOA HỌC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 63

3.1. Thiết kế quy trình nghiên cứu 63

3.2. Xây dựng mô hình nghiên cứu 64

3.3. Phương pháp nghiên cứu định tính 67

3.3.1. Phương pháp suy diễn 67

3.3.2. Phương pháp phỏng vấn sâu chuyên gia 67

3.4. Phương pháp nghiên cứu định lượng 74

3.4.1. Thiết kế bảng hỏi 74

3.4.2. Phương pháp lựa chọn mẫu 75

3.4.3. Quá trình thu thập dữ liệu 76

3.4.4. Phương pháp phân tích dữ liệu 79

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 82

CHƯƠNG 4. THỰC TRẠNG VỀ SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ ĐẾN TÍNH HIỆU LỰC CỦA KTNB TẠI CÁC NHTMVN 83

4.1. Tổng quan về kiểm toán nội bộ tại các NHTM Việt Nam 83

4.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển kiểm toán nội bộ tại Việt Nam 83

4.1.2. Cơ sở pháp lý của hoạt động kiểm toán nội bộ tại các NHTM Việt Nam ...84

4.1.3. Đặc điểm của Kiểm toán nội bộ trong Ngân hàng thương mại Việt Nam ...86

4.2. Kết quả khảo sát về tính hiệu lực và các nhân tố ảnh hưởng tính hiệu lực của KTNB tại NHTMVN 92

4.2.1. Tính hiệu lực của KTNB tại NHTMVN 92

4.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của kiểm toán nội bộ tại các

NHTM Việt Nam theo các nhóm ngân hàng 94

4.3. Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của KTNB tại các

NHTMVN 103

4.3.1. Kết quả kiểm định thang đo bằng hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha 103

4.3.2. Kết quả kiểm định thang đo bằng phân tích nhân tố khám phá (EFA) 110

4.3.3. Kết quả kiểm định thang đo bằng phân tích nhân tố khẳng định (CFA) 113

4.3.4. Kết quả kiểm định mô hình và các giả thuyết nghiên cứu 116

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 122

CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ CÁC KHUYẾN NGHỊ 123

5.1. Kết luận 123

5.1.1. Tính hiệu lực của kiểm toán nội bộ tại các NHTMVN 123

5.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hiệu lực của KTNB tại các NHTMVN ..123

5.2. Các khuyến nghị nâng cao tính hiệu lực của KTNB trong các NHTM Việt Nam 127

5.2.1. Nâng cao nguồn lực của Kiểm toán nội bộ 127

5.2.2. Đẩy mạnh sự hỗ trợ của các nhà quản lý với KTNB 128

5.2.3. Tăng cường tính độc lập của Kiểm toán nội bộ 129

5.2.4. Đảm bảo vận hành tốt các hoạt động của KTNB 130

5.2.5. Duy trì mối quan hệ giữa kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập 131

5.2.6. Tích cực sử dụng KTNB trong đào tạo và phát triển nguồn nhân lực 132

5.2.7. Các giải pháp khác 133

5.3. Những đóng góp mới của luận án 135

5.3.1. Về mặt lý luận 135

5.3.2. Về mặt thực tiễn 135

5.4. Hạn chế của luận án và hướng nghiên cứu tiếp theo 136

KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 137

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 138

TÀI LIỆU THAM KHẢO 139

PHỤ LỤC 151

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Ý nghĩa
CAE	Trưởng bộ phận kiểm toán nội bộ
DN	Doanh nghiệp
ERM	Khung quản lý rủi ro doanh nghiệp
HĐQT	Hội đồng quản trị
IIA	Viện kiểm toán nội bộ quốc tế
ISPPIA	Chuẩn mực thực hành kiểm toán nội bộ quốc tế
KSNB	Kiểm soát nội bộ
KTNB	Kiểm toán nội bộ
KTV	Kiểm toán viên
KTVNB	Kiểm toán viên nội bộ
NHNN	Ngân hàng Nhà nước
NHTM	Ngân hàn thương mại
NHTMVN	Ngân hàng thương mại Việt Nam
TCTD	Tổ chức tín dụng
TMCP	Thương mại cổ phần
TNHH	Trách nhiệm hữu hạn
UBKT	Ủy ban kiểm toán