Các giải pháp hoàn thiện vấn đề công bố thông tin kế toán của các doanh nghiệp niêm yết trên Thị trường chứng khoán Việt Nam

Nghị định số 133/2005/NĐ-CP ngày 30-3-2005 của Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 105/NĐ-CP ngày 30-3-2004 của Chính phủ về kiểm toán độc lập.

Quyết định số 47/2005/QĐ-BTC ngày 14-7-2005 của Bộ Tài chính về việc chuyển giao cho Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA), thực hiện một số nội dung công việc quản lý, hành nghề kế toán, kiểm toán.

Quyết định số 89/2007/QĐ-BTC ngày 24-10-2007 của Bộ Tài chính về việc ban hành Quy chế lựa chọn doanh nghiệp kiểm toán được chấp thuận kiểm toán cho tổ chức phát hành, tổ chức niêm yết và tổ chức kinh doanh chứng khoán.

Với yêu cầu ngày càng cao về chất lượng BCTC của các DNNY, trước hết công tác kiểm toán phải được đặt lên hàng đầu, vì bản chất của kiểm toán là đảm bảo an toàn lợi ích kinh tế cá nhân, lợi ích xã hội, làm lành mạnh hoá môi trường đầu tư, thúc đẩy công tác kế toán phải tuân thủ luật pháp, chuẩn mực cũng như minh bạch hoá tài chính quốc gia.

Do công việc của kiểm toán độc lập là kiểm toán BCTC các doanh nghiệp, vì thế trước hết bản thân doanh nghiệp kiểm toán cũng phải được chứng nhận kiểm định chất lượng doanh nghiệp, các nhân tố có thể ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán là:

Môi trường pháp lý.

Yếu tố cạnh tranh.

Đạo đức nghề nghiệp, kỹ năng chuyên môn của kiểm toán viên.

Trình độ quản lý, ứng dụng khoa học - kỹ thuật, chính sách đãi ngộ đối với

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 89 trang tài liệu này.

kiểm toán viên của doanh nghiệp kiểm toán.

Kiểm toán là một mắt xích không thể thiếu trong quy trình vận hành của TTCK, TTCK là thị trường kinh doanh thông tin, hoạt động trên nền tảng của niềm tin, do vậy một BCTC được kiểm toán bởi một công ty kiểm toán độc lập nghiêm minh, chính trực, và chuyên nghiệp, sẽ làm an lòng nhà đầu tư, cho dù không đảm

bảo chắc chắn 100% mức độ tin cậy, nhưng một BCTC được kiểm toán sẽ đảm bảo

không có sai sót trọng yếu.

Kinh nghiệm xảy ra bê bối tài chính trên TTCK Mỹ năm 2000, 2001 với sự sụp đổ của Công ty Enron và Worldcom, trong đó có sự liên đới trách nhiệm của công ty kiểm toán hàng đầu tại Mỹ là Arthur Andersen, đây cũng là nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của đạo luật Sarbanes – Oxley năm 2002.

Thị trường chứng khoán Việt Nam với vụ rối ren tài chính của công ty cổ phần Bông Bạch Tuyết năm 2008 (Bibica vào năm 2005), trong đó nổi lên những vấn đề như: không tuân thủ chế độ kế toán và lập BCTC, thông tin được công bố trên TTCK, hạn chế về trình độ của kiểm toán viên và doanh nghiệp kiểm toán trong quá trình cung cấp dịch vụ kiểm toán cho các DNNY…, mặt khác nó cũng cho thấy một vụ bê bối về tài chính của một DNNY có ảnh hưởng như thế nào đối với TTCK. Những trường hợp như thế làm thiệt hại về tài chính là không nhỏ cho nhà đầu tư là cổ đông trong công ty, nếu còn tái diễn sẽ xói mòn niềm tin của nhà đầu tư, cũng như ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của TTCK.

Tính đến 31/12/2008 toàn quốc có 158 công ty kiểm toán trong đó năm 2008, có 34 công ty được phép kiểm toán các DNNY và DN phát hành cổ phiếu.

Tổng số công ty đại chúng đăng ký với UBCKNN tính đến cùng kỳ là 896 công ty, tổng số công ty niêm yết trên hai sàn giao dịch là 356 công ty, chưa tính số công ty dự tính đăng ký niêm yết trên hai sàn giao dịch và các CTCP phát hành cổ phiếu ra công chúng…, chắc chắn áp lực thời vụ kiểm toán đè nặng lên các doanh nghiệp kiểm toán được phép kiểm toán các tổ chức niêm yết và tổ chức phát hành, việc này không thể tránh khỏi ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán BCTC của các kiểm toán viên trong khi thực hiện kiểm toán BCTC.

Qua tình trạng ngoại trừ xuất hiện khá nhiều trong các báo cáo kiểm toán, có những điểm ngoại trừ là trọng yếu, nhưng các DNNY thường không công bố giải trình kèm theo. Các cơ quan quản lý TTCK cần phải có văn bản quy định rò ràng

mức độ ngoại trừ trong BCTC là bao nhiêu phần trăm cho mỗi khoản mục, và tổng các khoản mục ngoại trừ là bao nhiêu phần trăm cho tổng tài sản kỳ báo cáo, mức tối thiểu, tối đa, tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng…, trường hợp nào giải trình, và nội dung giải trình phải làm rò các vấn đề có liên quan, hình thức xử lý, thời gian bao nhiêu ngày phải công bố giải trình…Những trường hợp ngoại trừ nào phải kiểm toán lại, thời gian tổ chức kiểm toán lại, thời gian công bố xác nhận bằng thư kiểm toán của kiểm toán viên…

Mặt khác cũng cần quy định rò trách nhiệm liên đới của kiểm toán viên và công ty kiểm toán, với đánh giá của mình về BCTC đã kiểm toán của DNNY được phát hành ra công chúng, trong trường hợp thực hiện quy trình kiểm toán có sai sót.

Các văn bản pháp luật quy định về kế toán, kiểm toán phải được xây dựng thống nhất giữa các tổ chức: kiểm toán độc lập và kiểm toán Nhà nước trong công tác kiểm toán BCTC của các tập đoàn, tránh để xảy ra chênh lệch số liệu trong BCTC của các doanh nghiệp vừa là DNNY, vừa là DNNN, vừa là công ty con của các tập đoàn.

Vấn đề kiểm toán BCTC nên đi dần đến thực hiện đối với tất cả mọi loại hình DN trên toàn quốc, dựa trên tiêu chuẩn mức vốn kinh doanh, nhằm làm minh bạch hoá nền kinh tế, đồng thời đây cũng là dữ liệu quan trọng nói lên thực trạng nền kinh tế quốc gia qua từng thời kỳ, tạo điều kiện cho các cơ quan quản lý vĩ mô nền kinh tế thực hiện các chính sách đạt hiệu quả cao.

3.3. Một số kiến nghị

- Bộ Tài Chính

Qua nội dung phân tích tình hình thực hiện công bố BCTC của các DNNY,

chúng tôi xin có một số kiến nghị như sau:

(1) Bộ Tài chính nên giao hẳn nhiệm vụ xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến lĩnh vực chứng khoán cho UBCKNN(SSC), sau khi đã trình Bộ và được duyệt y, nhằm phù hợp với tình hình phát triển cả về quy mô và

chất lượng của TTCK trong tương lai, cũng như tương đồng với thông lệ quốc tế về

TTCK.

(2) Công tác kế toán có vị trí quan trọng trong việc cung cấp thông tin trên TTCK, đây cũng là cơ sở hình thành chất lượng hàng hoá trên thị trường. Hiện nay hệ thống các văn bản kế toán được xây dựng và thực hiện theo Luật, chuẩn mực và các văn bản hướng dẫn thi hành, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật như thế rất phức tạp, chồng chéo cũng như gây khó khăn trong việc thực hiện, đề nghị Bộ cho xây dựng, tu chính một bộ Luật và Chuẩn mực kế toán Việt Nam thống nhất, giảm bớt các văn bản hướng dẫn kèm theo, làm khuôn mẫu cho các kế toán viên thực hiện công tác kế toán.

Theo thông lệ quốc tế, công việc xây dựng chuẩn mực kế toán được thực hiện bởi Hiệp hội kế toán. Vì thế đề nghị Bộ tăng cường thêm một số chức năng cho Hội kế toán, kiểm toán Việt Nam (VAA) hiện nay, xây dựng Hội thành một tổ chức chuyên môn làm tham mưu cho Bộ về các vấn đề có liên quan đến công tác kế toán, làm công tác trực tiếp quản lý, điều hành theo dòi, kiểm tra, cũng như kiến nghị xử lý các vi phạm trong lĩnh vực kế toán .

(3) Về công tác kiểm toán là dịch vụ có tầm ảnh hưởng quan trọng đến TTCK và có mối liên quan chặt chẽ đến CBTT là BCTC của các CTCP nói chung và các DNNY nói riêng, đề nghị Bộ làm tham mưu cho Chính phủ nhanh chóng hoàn thiện bộ Luật Kiểm toán độc lập trình Quốc Hội thông qua, đồng thời giao cho Hội đồng kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA), trực tiếp xây dựng hệ thống chuẩn mực kiểm toán độc lập Việt Nam, cũng như quản lý, giám sát, thanh tra và xử lý các trường hợp vi phạm trong thực hiện kiểm toán, tránh để xảy ra những trường hợp liên đới vi phạm có ảnh hưởng đến TTCK.

Mặt khác về chuyên môn nên tách hai nhiệm vụ kế toán, kiểm toán ra thành hai bộ phận riêng biệt, giao cho hai tổ chức thực hiện. Ví dụ chuyển VAA thành

Hiệp hội kế toán, VACPA thành Hiệp hội kiểm toán, để dễ dàng trong việc xây

dựng chuyên nghiệp hoá các công tác kế toán, kiểm toán.

(4) Bán bớt cổ phần Nhà nước trong các DNNY không thuộc diện Nhà nước cần nắm giữ, đi đôi với việc mở room cho nhà đầu tư nước ngoài trong một số lĩnh vực ngành nghề không quan trọng, nhằm khai thác nguồn vốn nước ngoài, với mục đích : thứ nhất nhằm thay đổi nếp làm việc, quản lý theo kiểu cũ của các nhà quản lý trong các DNNY có vốn nhà nước chiếm cổ phần chi phối, thứ hai giảm bớt thiệt thòi quyền lợi cho cổ đông thiểu số, thứ ba tìm kiếm bổ sung các nhân tố mới trong và ngoài nước có năng lực điều hành DN trong giai đoạn hiện nay, cũng như từng bước nâng cao năng lực lãnh đạo điều hành chung của các DN trong toàn nền kinh tế.

(5) Kiến nghị xem xét đưa vào TTCK một số hàng hoá tài chính khác như thương phiếu, hối phiếu, hợp đồng giao sau…,các công cụ chứng khoán phái sinh như nghiệp vụ mua bán khống, mua bán chứng khoán trung hạn, để xây dựng TTCK ngày càng đa dạng, phong phú, phồn vinh.

- Ủy Ban Chứng Khoán Nhà Nước

+ Chấn chỉnh thực trạng CBTT hiện nay của các DNNY, nhất là các BCTC thường niên, quy định lại về hình thức, phương tiện CBTT, đề nghị và giám sát các DNNY xây dựng, quản lý tốt trang web của doanh nghiệp, giảm bớt hiện tượng quá tải trong CBTT, dùng phương tiện thông tin trên làm cầu nối giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp, tạo sự an tâm cho nhà đầu tư, cũng như cho toàn thị trường.

+ Tăng cường hơn nữa công tác theo dòi, giám sát, xử lý vi phạm, xây dựng hệ thống cổng thông tin liên lạc giữa DNNY – SGDCK – UBCKNN, nhằm đảm bảo cho nhà đầu tư có được thông tin chính xác, kịp thời, minh bạch và đầy đủ, cũng như từng bước xây dựng TTCK mang tính cạnh tranh hoàn hảo.

+ UBCKNN nên xem xét lại hệ thống văn bản hiện hành về CBTT, cần sửa đổi sao cho gọn nhẹ, thông thoáng, kết hợp liên hoàn với hệ thống văn bản luật có

liên quan như Luật Doanh nghiệp, Luật Kế toán, Luật Đầu tư …, đồng thời đảm bảo các biểu mẫu báo cáo có đầy đủ nội dung phục vụ cho phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp, để hoạt động của thị trường ngày càng hiệu quả hơn.

+ Làm tham mưu cho Bộ Tài chính sửa đổi lại quy định về xử phạt, chế tài những vi phạm trên TTCK, sao cho có đủ tính răn đe, đồng thời lập lại kỷ cương trong lĩnh vực CBTT, cũng như đảm bảo việc tuân thủ luật pháp trong CBTT, nhằm xây dựng môi trường minh bạch và lành mạnh trên TTCK.

+ Tăng cường hơn nữa công tác giám sát, quản lý việc thực hiện phát hành chứng khoán ra công chúng và phát hành riêng lẻ của các CTCP nói chung, các DNNY nói riêng nhằm tránh tình trạng mất cân đối tiền – hàng, ối đọng hàng hoá, làm giảm tính hấp dẫn của cổ phiếu, hiệu quả của thị trường, đó cũng là nguyên nhân gián tiếp làm tăng cung, giảm cầu chứng khoán và là nguyên nhân dẫn đến suy thoái thị trường.

+ Ngoài ra SSC cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền giáo dục, phổ kiến thức về chứng khoán và TTCK, hệ thống văn bản Luật có liên quan như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Chứng khoán …, để từng bước nâng cao trình độ hiểu biết của các chủ thể tham gia TTCK, tạo sự tự giác thực hiện nghĩa vụ cho các chủ thể tham gia thị trường.

+ Cần có sự phối hợp cao trong mối quan hệ giữa các cơ quan điều hành và các tổ chức cung ứng các dịch vụ CBTT trên thị trường như: Hiệp hội kế toán, kiểm toán Việt Nam (VAA), Hội đồng kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA), Hiệp hội chứng khoán Việt Nam, trong việc xây dựng môi trường pháp lý cũng như theo dòi, kiểm tra, giám sát các hoạt động CBTT trên TTCK.

+ UBCKNN xem xét lại tình hình TTCK trong giai đoạn hiện nay, nhằm tránh gây ra tác động tâm lý xấu của nhà đầu tư trên thị trường về giao dịch cổ phiếu của cổ đông nội bộ. Đề nghị SSC yêu cầu hạn chế chuyển nhượng cổ phần sở hữu cá nhân (không kể số cổ phần đại diện vốn Nhà nước) trong suốt thời gian tại vị đối

với các thành viên Hội đồng quản trị, Ban giám đốc (Ban Tổng giám đốc), kế toán trưởng các DNNY, nếu muốn chuyển nhượng, hoặc phải rút khỏi thành viên các tổ chức trên, hoặc phải có sự đồng ý của Đại hội đồng cổ đông công ty.

- Sở Giao Dịch Chứng Khoán Thành Phố Hồ Chí Minh

+ Tổ chức kiểm tra, giám sát tình hình các DNNY thực hiện quy chế của Sở về CBTT định kỳ, đảm bảo thông tin được công bố kịp thời theo đúng quy định của luật pháp. Kiến nghị và hỗ trợ các DNNY thực hiện xây dựng trang web công ty làm cổng thông tin điện tử, phục vụ yêu cầu CBTT.

+ Tổ chức đào tạo, tập huấn cho các nhân viên công bố thông tin trong các DNNY, nhằm đảm bảo các doanh nghiệp này hiểu rò tính quan trọng của việc CBTT.

+ Khuyến cáo các DNNY thực hiện tốt công tác quản trị, điều hành công ty, xây dựng hệ thống kiểm tra nội bộ, để đảm bảo minh bạch hoá ngay từ trong nội bộ doanh nghiệp.

+ Xây dựng, phát triển hệ thống công nghệ thông tin nhắm đảm bảo yêu cầu CBTT của các DNNY, mặt khác SGDCK cũng xem xét và hỗ trợ các DNNY tổ chức thay đổi niên độ kế toán theo từng lĩnh vực ngành nghề nhằm phù hợp với thực tế của các doanh nghiệp, đồng thời giảm tải cho hệ thống thông tin hiện nay trong cung cấp dịch vụ, và đảm bảo tính kịp thời trong CBTT trên TTCK.

+ Tăng cường hơn nữa công tác phổ thông hoá các luật lệ hiện hành có liên quan đến TTCK cho các chủ thể tham gia thị trường bằng nhiều hình thức khác nhau, xem đây cũng là nguồn nhân lực tiếp tay cho công tác kiểm tra, giám sát các hoạt động của thị trường, theo dòi, giám sát các DNNY trong việc thực hiện CBTT.

- Các công ty niêm yết

+ Để có thể chủ động trong công tác CBTT, các DNNY nên xây dựng trang web công ty, và quản lý tốt cổng thông tin điện tử của doanh nghiệp mình, lấy đây

làm cầu nối giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư, tự mình có thể đảm bảo tốt việc CBTT theo quy định của luật pháp trên thị trường.

+ Từng bước xây dựng đội ngũ các nhà quản lý theo phong cách mới, quản lý theo mô hình công ty cổ phần hiện đại, thực hiện việc chấp hành, tuân thủ luật pháp là việc quan trọng hàng đầu, có chế độ đào tạo, phát triển nguồn nhân lực phù hợp với yêu cầu trong tình hình mới.

+ Nắm vững hệ thống luật pháp, xây dựng và hoàn chỉnh quy chế về CBTT, thực hiện quản trị doanh nghiệp theo quy định của pháp luật, xây dựng hệ thống kiểm tra nội bộ có tính độc lập cao, tạo điều kiện nâng cao trình độ về kế toán của các nhân viên tác nghiệp trong đơn vị, từng bước đạt yêu cầu thông tin được công bố phải minh bạch, chính xác, đầy đủ và kịp thời.

+ Cần xem công tác CBTT là một công tác quan trọng nó phải được tuân thủ và thực hiện nghiêm túc, các DNNY nên thành lập bộ phận chuyên trách công tác CBTT, bộ phận này phải am hiểu về hệ thống luật pháp có liên quan đến việc CBTT trên TTCK.