Bảo Vệ Quyền Sở Hữu Tài Sản Đầu Tư Của Nhà Đầu Tư Trong Công Ty Niêm Yết

nhiệm ít nhất một cán bộ chuyên trách về công bố thông tin. Cán bộ chuyên trách công bố thông tin có thể là Thư ký công ty hoặc một cán bộ quản lý kiêm nhiệm.

Cán bộ chuyên trách công bố thông tin phải là người:

 Có kiến thức kế toán, tài chính, có kỹ năng nhất định về tin học;

 Công khai tên, số điện thoại làm việc để các cổ đông có thể dễ dàng liên hệ;

 Có đủ thời gian để thực hiện chức trách của mình, đặc biệt là việc liên hệ với các cổ đông, ghi nhận những ý kiến của các cổ đông, định kỳ công bố trả lời ý kiến của các cổ đông và các vấn đề quản trị công ty theo quy định;

 Chịu trách nhiệm về công bố các thông tin của công ty với công chúng đầu tư theo quy định của pháp luật và Điều lệ công ty.

Theo kết quả điều tra của Công ty Tài chính Quốc tế (IFC) về tình hình thực hiện các quy định về quản trị công ty niêm yết thì phần lớn các công ty niêm yết không có nhân viên chuyên trách công bố thông tin. Họ thường là người kiêm nhiệm các chức danh như Kế toán trưởng, Giám đốc tài chính, thành viên Hội đồng quản trị.

Sự kiêm nhiệm này có ưu điểm là giảm chi phí quản lý cho doanh nghiệp niêm yết. Nhưng lợi ích này lại dường như không có ý nghĩa gì so với hậu quả của việc kém minh bạch thông tin. Khi kết quả kinh doanh thua lỗ hoặc không đạt kế hoạch do sự điều hành kém hiệu quả của các thành viên quản lý công ty thì sự kiêm nhiệm giúp các nhà quản trị dễ dàng hơn trong việc giấu giếm hoặc chậm công bố hoặc công bố thông tin không đúng sự thật như đã xảy ra tại Công ty Cổ phần Bông Bạch Tuyết, Công ty Cổ phần Mai

Linh... Ngoài ra, Kế toán trưởng, Giám đốc tài chính, thành viên HĐQT phải thực hiện cả chức năng chuyên môn hoặc chức năng quản lý công ty nên yêu cầu về tính kịp thời trong công bố thông tin đến nhà nhà đầu tư khó có thể được đáp ứng. Từ đó, nhà đầu tư khó có thể hình dung một cách đầy đủ về tình trạng hoạt động của công ty cũng như đưa ra các quyết định đầu tư một cách chính xác.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 124 trang tài liệu này.

* Mức độ tuân thủ về công bố thông tin

Thống kê của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cho thấy 70% doanh nghiệp niêm yết trên cả hai Sở giao dịch không nộp báo cáo tài chính Quý II/2011 đúng hạn [28]. Theo quy định của pháp luật, doanh nghiệp có là 25 ngày (kể từ ngày kết thúc quý) để hoàn thành báo cáo tài chính quý. Thời hạn này là hợp lý nhưng các doanh nghiệp chậm công bố báo cáo vẫn có những lý do thiếu thuyết phục như: doanh nghiệp có nhiều công ty con, thời hạn quá ít...

Ngoài việc vi phạm nghĩa vụ công bố thông tin định kỳ, các doanh nghiệp niêm yết hiện nay không tự công bố các thông tin bất thường cho đến khi có văn bản yêu cầu của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước điển hình là Công ty Cổ phần dược Viễn Đông không công bố thông tin bất thường khi Tổng Giám đốc kiêm Chủ tịch Hội đồng quản trị bị bắt vì có hành vi thao túng giá chứng khoán [28].

Vi phạm về công bố thông tin ngày càng nhiều cho thấy tự các doanh nghiệp chưa có ý thức tuân thủ pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán, cũng như chưa có một chiến lược PR (Public Relation – Quan hệ công chúng) dài hạn nhằm đưa hình ảnh, tên tuổi của doanh nghiệp mình đến gần hơn với cộng đồng và các nhà đầu tư. Bên cạnh đó, các chế tài xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công bố thông tin được quy định tại Nghị

định 85/2010/NĐ-CP còn quá nhẹ so với tính chất, mức độ vi phạm. Nếu mức xử phạt vi phạm hành chính tối đa là 70 triệu đồng cho một lần vi phạm thì cổ đông nội bộ không công bố thông tin đối với giao dịch trên 1,4 tỷ đồng (giả định nếu công bố thông tin giá cổ phiếu giảm 5%) là đã có lời dù chấp nhận bị Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước xử phạt.

* Phương tiện công bố thông tin

Việc công bố, cập nhật thông tin của doanh nghiệp niêm yết trên website của chính các công ty đó cũng còn hạn chế. Theo Kết quả điều tra của Nhóm công tác thị trường vốn của Quỹ đầu tư Dragon Capital, trên Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội có 95,8% công ty niêm yết đã xây dựng website của mình. Tuy nhiên, phần lớn còn sơ sài và chưa cập nhật đầy đủ thông tin. Còn tại Sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh có 176/177 công ty có website nhưng vẫn có tới 31 công ty chưa cập nhật đầy đủ thông tin và một số website không truy cập được.

* Một số trường hợp cần phải công bố thông tin nhưng chưa được Luật Chứng khoán quy định

- Công bố thông tin sau khi doanh nghiệp xin huỷ niêm yết

Thị trường chứng khoán thực chất là một khu chợ nên doanh nghiệp có thể tự nguyện xin niêm yết và ngược lại cũng có thể xin huỷ niêm yết. Nhưng dù tự nguyện xin huỷ niêm yết hay bị cơ quan quản lý huỷ niêm yết thì doanh nghiệp vẫn phải thực hiện những nghĩa vụ nhất định sau đó.

Công ty cổ phần Sài Gòn Tel (SGT) và Công ty cổ phần Khoáng sản Sài Gòn – Quy Nhơn (SQC) xin huỷ niêm yết tại Sở giao dịch thành phố Hồ Chí Minh trong tháng 4/2011. Hai công ty này mua lại cổ phiếu của các nhà đầu tư có yêu cầu để làm cổ phiếu quỹ. Sau khi xin huỷ niêm yết, hai công ty này không phải thực hiện nghĩa vụ của công ty đại chúng trong đó có nghĩa

vụ công bố thông tin. Ngoài hai doanh nghiệp này, trên thị trường chứng khoán có rất nhiều công ty cũng có khả năng xin huỷ niêm yết vì cổ phiếu của các công ty này có giá thị trường thấp hơn mệnh giá và . Tính đến ngày 28/4/2011, số mã chứng khoán ở trong tình trạng bị thị trường định giá thấp trên Sở giao dịch TP.HCM là 142, trên Sở giao dịch Hà Nội là 85 [24].

Luật Chứng khoán đã dành hẳn một chương (chương VIII) để quy định về chế độ công bố thông tin của các công ty đại chúng nói chung và công ty niêm yết nói riêng. Nhưng cả Luật Chứng khoán; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán; Luật Doanh nghiệp, Nghị định 14/2007 hướng dẫn một số điều của Luật Chứng khoán và Nghị định 84/2010 sửa đổi một số điều của Nghị định 14 vẫn không hề có quy định nào liên quan đến nghĩa vụ công bố thông tin sau khi doanh nghiệp huỷ niêm yết. Dù tự nguyện rút niêm yết hay bị UBCKNN huỷ niêm yết thì nghĩa vụ công bố thông tin cho cổ đông vẫn giữ lại cổ phiếu của công ty vẫn phải được đảm bảo. Trái lại với nước ta, việc rút niêm yết trên thị trường chứng khoán Mỹ không nhất định đồng nghĩa với việc không còn nghĩa vụ công bố thông tin của công ty đại chúng. Tùy vào số cổ đông của công ty mà công ty còn những nghĩa vụ công bố thông tin gì [23].

- Công bố thông tin liên quan đến thù lao của những người quản lý, điều hành

Khoản 3 Điều 117 Luật Doanh nghiệp đã chỉ rõ: Thù lao của thành viên Hội đồng quản trị và tiền lương của Giám đốc hoặc Tổng Giám đốc và người quản lý khác phải được thể hiện thành mục riêng trong báo cáo tài chính hàng năm của công ty, phải báo cáo Đại hội đồng cổ đông tại cuộc họp thường niên. Cùng quan điểm này với Luật Doanh nghiệp của nước ta, Luật Công ty của Thái Lan, Singapore, Malaysia và Philippine cũng quy định: Báo cáo tài

chính hàng năm phải có các khoản thu nhập bằng tiền mặt, cổ phiếu ưu đãi, quyền mua cổ phiếu, cổ phiếu được cấp và giá trị các khoản lợi khác [19, 86]. Quy định của Luật Doanh nghiệp về cơ bản mang tính chất điều chỉnh về hoạt động quản trị doanh nghiệp và chưa có cơ chế bắt buộc doanh nghiệp thực hiện yêu cầu này. Còn Luật Chứng khoán đặt ra nghĩa vụ công bố thông tin về báo cáo tài chính hàng năm nhưng chưa đề cập cụ thể đến yêu cầu công bố thù lao của người quản lý, điều hành công ty niêm yết. Chính sự lỏng lẻo của pháp luật nên doanh nghiệp niêm yết không tự nguyện tuân thủ là điều dễ hiểu. Không công bố thông tin thù lao cũng có nghĩa là kém minh bạch tài chính doanh nghiệp đồng thời gây thiệt hại đến các cổ đông nhỏ, các cổ đông không nằm trong ban điều hành trong việc biểu quyết thông qua các phương án phát hành cổ phiếu ưu đãi cho các cán bộ điều hành chủ chốt của công ty niêm yết.

2.3. Bảo vệ quyền sở hữu tài sản đầu tư của nhà đầu tư trong công ty niêm yết

Bảo vệ quyền sở hữu tài sản của nhà đầu tư trong công ty niêm yết thực chất là công ty sử dụng tài sản đầu tư của nhà đầu tư một cách hiệu quả nhằm mang lại lợi tức cao nhất cho nhà đầu tư. Với gần 12 năm phát triển, thị trường chứng khoán nước ta đang dần vận động vào quỹ đạo ổn định. Bên cạnh kết quả chia cổ tức khá cao của một số doanh nghiệp niêm yết kinh doanh hiệu quả, thị trường chứng khoán nước ta cũng chứng kiến nhiều thiệt hại của nhà đầu tư.

Sau khi bị UBCKNN huỷ đợt chào bán cổ phiếu ra công chúng vào ngày 18/01/2011, Công ty cổ phần Dược phẩm Viễn Đông (DVD) phải hoàn trả tiền mua cổ phiếu cho các nhà đầu tư đồng thời trả nợ khoản vay ngân hàng. Nhưng lúc này, DVD lâm vào tình trạng kiệt quệ về tài chính. Theo báo

cáo tình hình tài chính sơ bộ của Công ty tính tới thời điểm 31/12/2010, tài sản ròng của doanh nghiệp ước tính ở mức 796 tỷ đồng, trong đó tổng vay và lãi vay phải trả ngân hàng là 728 tỷ đồng. Ngoài ra, công ty phải trả lại tiền cho các cổ đông đề nghị hoàn trả tiền mua cổ phiếu từ đợt chào bán là hơn 69 tỷ đồng, các khoản phải trả trái phiếu cho Công đoàn và cổ phiếu tri ân khách hàng hơn 89 tỷ đồng (khoản này không đưa vào báo cáo tài chính từ trước đến nay). Các khoản chưa thể xác nhận, đối chiếu được là 641 tỷ đồng [28].

Tại Đại hội cổ đông bất thường, các cổ đông đã đồng thuận 100% cho phép Công ty bán phần lớn các tài sản đang có bao gồm: Nhà máy Lili of France (ước thu về trên dưới 200 tỷ đồng); 2,6 triệu cổ phiếu Công ty Dược Savifarm (giá trị sổ sách hơn 36 tỷ đồng) và 27 miếng đất nằm rải rác ở 16 tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, chắc chắn số tiền thu được khó có thể trả hết ngay được khoản vay nợ ngân hàng và lãi vay 728 tỷ đồng. Thiệt hại đối với nhà đầu tư hiện hữu rất lớn: tài sản góp vốn không những không được bảo toàn mà có nguy cơ mất hết. Nhà đầu tư cũng không thể rút vốn bằng cách yêu cầu công ty mua lại cổ phần được bởi toàn bộ vốn và tài sản của công ty chưa đủ để thanh toán các khoản nợ. Cổ đông hiện hữu của DVD không phải là những người duy nhất chịu thiệt hại. Sau khi bị đình chào bán chứng khoán ra công chúng, DVD phải hoàn trả tiền mua cổ phiếu cho các cổ đông từ đợt chào bán là hơn 69 tỷ đồng. Do trước khi chào bán cổ phiếu ra công chúng, giá cổ phiếu của DVD đã được Sở Giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh điều chỉnh kỹ thuật. Giá cổ phiếu trước ngày giao dịch không hưởng quyền là

144.000 đồng/cổ phiếu. Giá tham chiếu tại ngày giao dịch không hưởng quyền được điều chỉnh là 100.000 đồng/cổ phiếu [33].

Trong thực tế, khi đợt phát hành bị hủy bỏ, giá cổ phiếu không được điều chỉnh ngược trở lại trên cơ sở bù theo giá trị quyền mua tương ứng. Bởi Luật Chứng khoán; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán;

Quy chế niêm yết của Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh chưa dự liệu được trường hợp phải điều chỉnh giá ngược do việc phát hành bị đình chỉ sau khi đã được chấp thuận và chốt quyền. Hệ quả là cổ đông thực hiện quyền mua đang bị thiệt vì giá đã điều chỉnh kỹ thuật. Nếu bù giá để cổ đông thực hiện quyền mua đỡ thiệt thì nhà đầu tư mua sau ngày chốt quyền lại quá lợi vì được lợi thêm một khoản tiền (do giá mua cổ phiếu là 100.000 đồng/cổ phiếu và được trả lại là 140.000/cổ phiếu).

2.4. Bảo vệ các quyền và lợi ích phát sinh từ quyền sở hữu tài sản đầu tư của nhà đầu tư trong công ty niêm yết

* Bảo vệ quyền tham dự Đại hội cổ đông của nhà đầu tư

Tại Khoản 1 Điều 102 Luật Doanh nghiệp quy định: “Cuộc họp Đại hội cổ đông được tiến hành khi có số cổ đông dự họp đại diện ít nhất 65% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết”. Con số 65% có ý nghĩa như sau: Thứ nhất, đảm bảo cho đa số các nhà đầu tư có quyền tham gia Đại hội cổ đông; thứ hai, đảm bảo sự thể hiện ý chí của đa số nhà đầu tư đối với các quyết định quan trọng tại Đại hội cổ đông. Tuy nhiên, quy định này tỏ ra chỉ phù hợp đối với các công ty cổ phần có ít cổ đông, không thích hợp với các công ty niêm yết. Do có số lượng nhà đầu tư đông đảo và thường phân tán ở nhiều địa phương khác nhau mà điển hình là Công ty chứng khoán Kim Long có khoảng 28.000 cổ đông [21] nên các công ty niêm yết khó có thể đảm bảo tỷ lệ 65% trên thực tế. Đây cũng là lý do khiến Đại hội cổ đông phải tổ chức nhiều lần. Và như vậy, ý nghĩa ban đầu của Khoản 1 Điều 102 không được thể hiện. Công ty chứng khoán Kim Long (KLS) tổ chức Đại hội cổ đông năm 2011 vào ngày 19/3/2011. Tuy nhiên, Đại hội cổ đông lại kết thúc rất nhanh chóng vì số cổ đông tham dự chỉ đại diện cho 33,15% số cổ phiếu có quyền biểu quyết tham dự - không đủ tỷ lệ 65%. Vì vậy, ngày 15/4/2011, Công ty lại phải tổ chức

Đại hội cổ đông lần thứ hai theo quy định của Luật Doanh nghiệp. Tại Đại hội lần thứ hai này, chỉ cần sự tham dự của cổ đông với 51% cổ phần có quyền biểu là đủ điều kiện tiến hành. Tuy nhiên, tỷ lệ cổ phiếu của các cổ đông tham dự chỉ ở mức 30%. Như vậy, công ty phải tổ chức Đại hội cổ đông lần thứ ba vào ngày 21/4/2011. Trong lần kế tiếp, KLS sẽ được phép tiến hành mà không cần đáp ứng điều kiện về tỷ lệ cổ phiếu của cổ đông dự họp [33].

Nghị quyết 71/2006/QH11 ngày 29/11/2006 của Quốc hội phê chuẩn Nghị định thư gia nhập Hiệp định thành lập Tổ chức Thương mại Thế giới của Việt Nam đã cam kết: “Công ty cổ phần được quyền quy định trong Điều lệ công ty tỷ lệ đa số phiếu cần thiết (kể cả tỷ lệ đa số 51%) để thông qua các quyết định của Đại hội đồng cổ đông”. Cũng như nhiều nước khác, Việt Nam ưu tiên áp dụng Điều ước quốc tế khi các Điều ước quốc tế có sự mâu thuẫn với các văn bản pháp luật trong nước. Với tinh thần đó, Luật Doanh nghiệp cũng khẳng định: “Trường hợp điều ước quốc tế mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác với quy định của luật này, thì áp dụng theo quy định của điều ước quốc tế” [16, 4].

Các văn bản pháp lý trên cho thấy công ty niêm yết được họp Đại hội cổ đông khi có số cổ đông dự họp đại diện ít nhất 51% tổng số cổ phiếu có quyền biểu quyết. Song trên thực tế, hầu như doanh nghiệp nào thực hiện theo tỷ lệ 51% đều bị Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước không cho phép [22].

* Bảo vệ quyền được đối xử công bằng giữa các nhà đầu tư

Đại hội cổ đông năm 2007 của Công ty Cổ phần vận tải xăng dầu Vipco (VIP) diễn ra căng thẳng xung quanh vấn đề phân phối 17,88 triệu cổ phần phát hành cho cổ đông hiện hữu để tăng vốn điều lệ từ 421,2 tỷ đồng lên 600 tỷ đồng. Chỉ đến ngày đi họp, các cổ đông mới được phát phương án phát hành. Phương án phát hành như sau: