Đánh Giá Chung Về Công Tác Bảo Đảm Quyền Trẻ Em Trong Các Vụ Án Xâm Hại

xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật; tình trạng oan, sai trong việc giải quyết vụ án hình sự đã giảm rõ rệt, nhất là không có tình trạng Viện kiểm sát truy tố nhưng Tòa án tuyên bị cáo không phạm tội.

Tại các phiên tòa xét xử, Kiểm sát viên được phân công thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử các vụ án hình sự, các Kiểm sát viên nhận thức về vai trò, trách nhiệm của mình tại phiên tòa, đã có sự nghiên cứu kỹ hồ sơ, nắm chắc các tình tiết của vụ án, các chứng cứ buộc tội, gỡ tội đối với từng bị cáo. Về công tác chuẩn bị trước phiên tòa, Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội chỉ đạo Kiểm sát viên xây dựng đề cương xét hỏi và dự kiến tình huống tại phiên tòa. Theo đó, trước khi tham gia phiên tòa, Kiểm sát viên phải dự thảo bản luận tội, đề cương xét hỏi. 100% các bản dự thảo luận tội, dự thảo Đề cương xét hỏi phải có ý kiến phê duyệt của Lãnh đạo Viện. Việc chuẩn bị tốt Luận tội, đề cương xét hỏi đã tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tranh tụng giữa Kiểm sát viên với bị cáo, người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác tại phiên tòa. Trước đây, trong tranh luận, tình trạng Kiểm sát viên tranh luận, nội dung đối đáp thường “giữ nguyên quan điểm truy tố nêu trong cáo trạng” là khá phổ biến, hiện nay đã không còn tình trạng trên. Quá trình thực hành quyền công tố tại phiên tòa, Kiểm sát viên đã tích cực, chủ động tranh luận, đối đáp với từng ý kiến đưa ra của bị cáo, Luật sư, người bào chữa,… Kiểm sát viên không được né tránh những vấn đề khó mà cần bình tĩnh từng bước tranh luận, đối đáp đến cùng với từng ý kiến để khẳng định vấn đề.

Ngoài ra, Kiểm sát viên phải theo dõi, ghi chép đầy đủ những diễn biến tại phiên tòa, những ý kiến tranh luận của bị cáo, người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác để kịp thời bổ sung vào bản luận tội, nhằm đảm bảo bản luận tội tại phiên tòa được phân tích, đánh giá chứng cứ và kết luận về vụ án phải đảm bảo khách quan, trên cơ sở các chứng cứ, tài liệu đã được xem xét, tranh tụng công khai tại phiên tòa.

Những vấn đề người bào chữa, bị cáo, những người tham gia tố tụng nêu ra nếu có căn cứ thì phải ghi nhận, nếu các tài liệu chứng cứ đó làm thay đổi một phần hoặc toàn bộ nội dung truy tố thì mạnh dạn rút quyết định truy tố hoặc rút một phần quyết định truy tố, nếu làm thay đổi sang tội danh nhẹ hơn thì kết luận và đề nghị Hội đồng xét xử về tội danh nhẹ hơn (nếu thay đổi về tội danh nặng hơn, bất lợi cho bị cáo thì đề nghị Hội đồng xét xử cho rút hồ sơ để Viện kiểm sát điều tra bổ sung, truy tố bị cáo theo tội danh nặng hơn để đảm bảo quyền bào chữa cho bị cáo). Trong quá tình tranh luận, Kiểm sát viên phải đảm bảo nguyên tắc bình đẳng trong tranh tụng, tôn trọng ý kiến của những người tham gia tố tụng, đồng thời chú ý đến việc tuyên truyền pháp luật tại phiên tòa.

Qua công tác kiểm sát xét xử, Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội đã phát hiện ra các vi phạm phổ biến như: về việc chậm giao bản án, vi phạm thời hạn xét xử sơ thẩm, vi phạm trong việc không hoàn thiện biên bản phiên tòa ngay sau khi kết thúc phiên tòa, vi phạm thời hạn giao hoặc gửi bản án cho Viện kiểm sát, cho các bị cáo, bị hại, người có liên quan khác,… thông qua kháng nghị, kiến nghị của Viện kiểm sát, Tòa án đã tiếp thu và khắc phục các vi phạm trong quá trình xét xử, qua đó quyền trẻ em tại giai đoạn xét xử sơ thẩm được bảo đảm.

2.3. Đánh giá chung về công tác bảo đảm quyền trẻ em trong các vụ án xâm hại tình dục tại Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội

2.3.1. Kết quả

Trong những năm qua, ngành kiểm sát đã triển khai nhiều biện pháp để phấn đấu thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, tập trung tổ chức quán triệt và thực hiện các chủ trương của Đảng về đổi mới tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân trong tiến trình cải cách tư pháp, các quy định mới của Nhà nước liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của Ngành kiểm sát. Tình hình tội phạm xâm hại tình dục trẻ em có chiều hướng gia tăng với diễn

biến phức tạp, phương thức phạm tội luôn thay đổi theo thời gian nhưng Viện kiểm sát nhân thành phố Hà Nội vẫn luôn kiên quyết đấu tranh không ngừng nghỉ với loại tội phạm này, luôn phấn đấu thực hiện tốt các nhiệm vụ, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tư pháp trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, tập trung điều tra, truy tố và xét xử các vụ án, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, phục vụ tích cực công cuộc đổi mới đất nước, đồng thời đảm bảo bị hại được thực hiện đầy đủ quyền và bổn phận của mình; bảo đảm lợi ích tốt nhất của người bị hại đặc biệt là trẻ em; tôn trọng, lắng nghe, xem xét, phản hồi ý kiến, nguyện vọng của trẻ em....

Công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp tiếp tục có chuyển biến tích cực, các mặt công tác ngày càng được chuyên nghiệp hóa, được nâng cao chất lượng chuyên môn, tuân thủ quy định về quy trình, thủ tục đã nâng cao ý thức pháp luật về bảo vệ quyền con người, quyền công dân, quyền trẻ em trong đội ngũ nhân sự Viện kiểm sát nói riêng, trong xã hội nói chung. Công tác phối hợp với các cơ quan tố tụng ở Trung ương và địa phương được tăng cường, giải quyết dứt điểm nhiều vụ việc nghiêm trọng, phức tạp, được dư luận quần chúng quan tâm.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 109 trang tài liệu này.

Thông qua công tác kiểm sát các hoạt động tư pháp đã kịp thời phát hiện nhiều vi phạm pháp luật kịp thời ban hành kiến nghị, kháng nghị phúc thẩm hoặc báo cáo đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm bảo đảm cho pháp luật được thực hiện thống nhất. Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội đã chủ động phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, phát hiện chính xác, nhanh chóng và xử lý công minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội hướng tới mục đích bảo vệ trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa, đồng thời giáo dục mọi người ý thức tuân theo pháp luật, đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm.

Hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội đã khẳng định được vai trò của mình trong việc thực thi công lý cũng như đảm bảo

các quyền của trẻ em trong các vụ án xâm hại tình dục. Bằng sự công tâm và bản lĩnh, các đồng chí Kiểm sát viên của Viện kiểm sát nhân thành phố Hà Nội luôn thực hiện đúng lời dạy của Bác Hồ: “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”, đã tạo cho người dân sự tin tưởng vào sự công minh của pháp luật. Qua hoạt động của Viện kiểm sát tỉnh được công khai nhiều hơn. Ý thức pháp luật phòng chống tội phạm của người dân cũng được tăng lên, khả năng tiếp cận các cơ quan công quyền dễ hơn, người dân dễ thực hiện các quyền và bổn phận của mình.

Thông qua thực trạng thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội trong những năm vừa qua, vấn đề bảo đảm quyền trẻ em trong các vụ án xâm hại tình dục đã và đang được thực hiện đúng theo quy định của pháp luật. Cụ thể như sau:

Đối với quyền bảo hộ tính mạng, danh dự, sức khỏe, tài sản, Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội đã và đang thực hiện một cách có hiệu quả nhất. Theo đó, trong giai đoạn từ 2015 đến 2020, các phòng nghiệp vụ đã tiến hành thực hiện chức năng, nhiệm vụ nhằm đảm bảo cho việc thực hiện quyền được bảo hộ tính mạng, sức khỏe, danh dự, tài sản được quy định tại Điều 11 của Bộ luật tố tụng hình sự 2015. Theo đó, xuyên suốt quá trình tố tụng của vụ án xâm hại tình dục, các kiểm sát viên đã tiến hành các hoạt động công tác kiểm tra, giám sát để xem xét các cơ quan tiến hành tố tụng có thực hiện đúng quy định của pháp luật về vấn đề này hay không. Từ đó, nếu phát hiện thì kịp thời xử lý các hành vi vi phạm nhằm đảm bảo quyền trẻ em được tiến hành đúng quy định của Hiến pháp và bộ luật tố tụng hình sự hiện hành.

Quyền bình đẳng trước pháp luật, quy định tại Điều 9 Bộ luật tố tụng hình sự 2015. Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội luôn đảm bảo quyền bình đẳng trước pháp luật của trẻ em. Trẻ em dù là bất kỳ ai, tôn giáo nào, giới tính hay hoàn cảnh nào là bị hại trong các vụ án xâm hại tình dục thì đều

có các quyền và nghĩa vụ quy định tại Điều 62 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 mà không bị ngăn cản hay hạn chế.

Quyền bí mật đời sống riêng tư, quy định tại Khoản 2 Điều 414 của Bộ luật tố tụng hình sự 2015. Đây là một trong những quyền mà Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội luôn bảo đảm thực hiện tốt nhất xuyên suốt quá trình tố tụng của vụ án xâm hại tình dục. Bí mật về thông tin cá nhân của trẻ em là bị hại trong các vụ án xâm hại tình dục luôn được giữ bí mật, không tiết lộ với cơ quan báo chí hay các tổ chức khác để tránh gây ra những cú sốc tâm lý cho trẻ em cũng như gia đình các em. Bảo đảm quyền bí mật đời sống riêng tư còn được thể hiện qua quá trình kiểm sát xét xử đối với Tòa án, Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội luôn phối hợp tốt với Tòa án trong việc xét xử kín và công khai bản án để đảm bảo quyền của trẻ em.

Quyền được bảo đảm sự tham gia tố tụng của người đại diện, nhà trường, tổ chức, quy định tại Điều 420 Bộ luật tố tụng hình sự 2015. Trong những năm vừa qua, Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội luôn bảo đảm 100% các vụ án xâm hại tình dục trẻ em có người đại diện của các em tham gia, và tạo điều kiện cho họ bảo vệ quyền của trẻ em. Hơn nữa, đối với các vụ án có trẻ em là trẻ lang thang cơ nhỡ, trẻ em không nơi nương tựa hay có nhược điểm về tâm thần.. Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội đã đề nghị các tổ chức trợ giúp pháp lý tư vấn về pháp luật hoặc cử người trợ giúp pháp lý miễn phí.

Quyền được bày tỏ ý kiến, quy định tại Khoản 4 Điều 414 Bộ Luật Tố tụng Hình sự 2015.Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội luôn thực hiện tốt quyền được bày tỏ ý kiến của trẻ em trong quá trình thực hiện chức năng và nhiệm vụ của mình. Trong quá trình tố tụng của các vụ án xâm hại tình dục trẻ em, các em luôn được bày tỏ quan điểm ý kiến cũng như nguyện vọng của mình. Được trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra và đánh giá chứng cứ…

2.3.2. Hạn chế

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội vẫn còn tồn tại, hạn chế như:

Một là, chưa tích cực phối hợp tổ chức các phiên tòa để rút kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng tranh tụng của Kiểm sát viên, hoặc tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm mang tính hình thức. Số lượng kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm sửa, hủy; chất lượng kháng nghị phúc thẩm hạn chế.

Hai là, Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội chưa chú trọng việc tổng hợp những thiếu sót, vi phạm trong hoạt động nghiệp vụ để tự rút kinh nghiệm, chưa tích cực tổng hợp những vi phạm, thiếu sót của các cấp, các ngành, các lĩnh vực quản lý nhà nước để kiến nghị các biện pháp phòng ngừa vi phạm, tội phạm.

Ba là, nhân lực chưa đáp ứng được về số lượng, nhiều khâu công tác cán bộ, Kiểm sát viên phải kiêm nhiệm. Việc hướng dẫn, chỉ đạo giải quyết các vụ án của Viện kiểm sát nhân dân cấp trên với Viện kiểm sát nhân dân cấp dưới còn chậm, chưa cụ thể nên gây ra tình trạng khó thực hiện ở cấp dưới.

Bốn là, Bộ luật hình sự, Bộ luật tố tụng hình sự ... đã ban hành nhưng việc hướng dẫn, giải thích hướng dẫn của các cơ quan có thẩm quyền còn chậm, một số quy định chưa phù hợp với thực tiễn, gây khó khăn trong khi vận dụng; sự phối họp giữa các cơ quan bảo vệ pháp luật trên cơ sở chức năng nhiệm vụ còn thiếu chặt chẽ, thiếu nhất quán nên không ít các vụ việc quá trình xử lý có biểu hiện không thống nhất cao. Bên cạnh đó, pháp luật còn thiếu những quy định về cơ chế bảo đảm thực hiện các quyền năng pháp lý của Viện kiểm sát khi thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp, thiếu biện pháp chế tài để xử lý đối với những trường hợp không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ những yêu cầu, kiến nghị của Viện kiểm sát.

Mặc dù cũng còn những hạn chế, khuyết điểm mà ngành Kiểm sát cần khắc phục để thực hiện tốt hơn chức năng, vai trò của mình trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Tuy nhiên, việc thực hiện quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp của Kiểm sát viên đã góp phần nâng cao chất lượng hoạt động điều tra, truy tố và xét xử vụ án hình sự, đảm bảo việc xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, góp phần bảo vệ các quyền và lợi ích của trẻ em trong các vụ án xâm hại tình dục.

2.3.3. Nguyên nhân

Để đạt được những những kết quả trong những năm vừa qua của Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội thì nguyên nhân cơ bản và quan trọng nhất là:

Thứ nhất, hệ thống pháp luật hình sự, tố tụng hình sự, luật tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát ngày càng được hoàn thiện, công tác lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, thanh tra được thực hiện bám sát và kịp thời đã là nhân tố quan trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện hoạt động công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp đối với các vụ án hình sự xâm hại tình dục trẻ em. Hơn nữa, Lãnh đạo Viện kiểm sát hai cấp luôn quan tâm và tăng cường công tác lãnh đạo, rèn luyện, bồi dưỡng cho đội ngũ Kiểm sát viên về mọi mặt, có bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ, tinh thông về pháp luật, không ngừng nâng cao trách nhiệm của Kiểm sát viên thực hành quyền công tố và kiểm sát vụ án hình sự;

Thứ hai,Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội tích cực tổ chức các phiên toà rút kinh nghiệm ở hai cấp, bởi thông qua đó sẽ phát hiện được nhiều vi phạm trong hoạt động xét xử, từ đó xem xét xem bản án tuyên có phù hợp với các tài liệu, chứng cứ có tại hồ sơ vụ án, phù hợp với kết quả xét hỏi và tranh luận tại phiên toà hoặc phần nhận định của bản án có phù hợp với phần quyết định tuyên phạt tại phiên toà không để báo cáo Lãnh đạo quyết định

việc ban hành hay không ban hành kiến nghị, kháng nghị trong từng trường hợp cụ thể.

Thứ ba, các Phòng nghiệp vụ ở Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội luôn có sự phối hợp thường xuyên và chặt chẽ với Viện kiểm sát cấp huyện, luôn quan tâm đến công tác trả lời thỉnh thị, bố trí Lãnh đạo, Kiểm sát viên về Viện Kiểm sát nhân dân cấp quận, huyện đọc án văn để góp ý rút kinh nghiệm, cũng như đưa ra những định hướng đúng đắn giải quyết vụ án đúng hạn tránh để tình trạng vụ án xâm hại tình dục trẻ em kéo dài, gây bức xúc trong dư luận.

Thứ tư, hàng năm Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội xây dựng các báo cáo chuyên đề nghiệp vụ trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm xâm hại tình dục trẻ em góp phần nâng cao nhận thức của cán bộ, Kiểm sát viên hai cấp đối với lĩnh vực này, đồng thời cùng nhau trao đổi kinh nghiệm, học hỏi, xây dựng góp phần quan trọng vào việc đảm bảo quyền trẻ em.

Thứ năm, ý thức pháp luật, sự tích cực công vụ và trình độ, nghiệp vụ của lực lượng Kiểm sát viên, Kiểm tra viên đã được nâng cao, góp phần nâng cao hiệu quả trong quá trình giải quyết các nói chung, vụ án xâm hại tình dục trẻ em nói riêng. Không thể phủ nhận rằng đội ngũ lãnh đạo, Kiểm sát viên có phẩm chất chính trị và năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. Bên cạnh việc bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ thì cần thiết phải có đạo đức nghề nghiệp, có ý chí vươn lên, khả năng tiếp cận nhanh được các kiến thức pháp lý mới nhằm đáp ứng với yêu cầu hiện nay.

Thứ sáu, sự tham gia tích cực của người dân, xã hội trong đấu tranh, bảo vệ quyền trẻ em cũng là yếu tố quan trọng giúp cơ quan Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội hoàn thành vai trò đảm bảo quyền trẻ em trong các vụ án xâm hại tình dục.