Áp dụng án treo từ thực tiễn tỉnh Bình Phước

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

CHU NGỌC PHÚ

ÁP DỤNG ÁN TREO TỪ THỰC TIỄN TỈNH BÌNH PHƯỚC

Ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 8.38.01.04

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 102 trang tài liệu này.

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. NGHIÊM XUÂN MINH

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rò ràng. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Chu Ngọc Phú

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG ÁN TREO 8

1.1. Nhận thức chung về áp dụng án treo 8

1.2. Quy định của pháp luật về áp dụng án treo 20

1.3. So sánh án treo với một số chế định khác 29

1.4. Chủ thể, quan hệ phối hợp trong áp dụng án treo 33

Chương 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG CHẾ ĐỊNH ÁN TREO TẠI CÁC TÒA ÁN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH PHƯỚC 37

2.1. Khái quát tình hình áp dụng án treo trên địa bàn tỉnh Bình Phước 37

2.2. Thực trạng áp dụng án treo trên địa bàn tỉnh Bình Phước giai đoạn 2016 – 2020 40

2.3. Nhận xét, đánh giá về nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế khi áp dụng án treo tại tỉnh Bình Phước 56

Chương 3: GIẢI PHÁP ÁP DỤNG ĐÚNG ÁN TREO TRONG THỰC TIỄN 63

3.1. Các yếu tố tác động đến hiệu quả áp dụng đúng án treo 63

3.2. Một số giải pháp góp phần áp dụng đúng án treo trong thực tiễn 67

KẾT LUẬN 77

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 79

PHỤ LỤC 84

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ADPL : Áp dụng pháp luật BLHS : Bộ luật hình sự BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự HĐXX : Hội đồng xét xử

VKS : Viện kiểm sát

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Để công cuộc đấu tranh của các lực lượng có thẩm quyền với các tội phạm có hiệu quả, trên cơ sở nguyên tắc phân hóa rò ràng về trách nhiệm hình sự, cá thể hóa hình phạt đối với người phạm tội, Bộ luật hình sự hiện hành quy định hệ thống hình phạt có tính phân hóa cao để áp dụng đối với từng loại tội phạm và đối với từng người phạm tội. Mục đích của việc Tòa án áp dụng hình phạt đối với người phạm tội bên cạnh việc trừng trị người phạm tội vì họ có hành vi vi phạm pháp luật hình sự, giáo dục họ trở thành người có ích cho gia đình, xã hội, có ý thức tuân theo pháp luật và các quy tắc của cuộc sống ngăn ngừa họ phạm tội mới. Tuy nhiên, để đạt được mục đích của hình phạt, bên cạnh việc áp dụng hình phạt - trong một số trường hợp nhất định sẽ đạt hiệu quả cao hơn nếu áp dụng biện pháp cưỡng chế hình sự khác, không buộc người phạm tội phải cách ly hoàn toàn khỏi gia đình, khỏi xã hội. Một trong các biện pháp khác đó được áp dụng trong thực tiễn là án treo. Phạt tù nhưng cho người phạm tội hưởng án treo là một chế định pháp lý độc lập, thể hiện quan điểm của Đảng, Nhà nước ta trong việc áp dụng pháp luật hình sự, đó là nghiêm minh nhưng nhân đạo, nghiêm trị nhưng khoan hồng, tạo điều kiện cho người phạm tội được giáo dục cải tạo tại gia đình, tại cộng đồng. Đây chính là tính ưu việt của chế định án treo.

Chế định án treo được quy định trong hệ thống Luật hình sự của nước ta từ rất sớm, sau khi Bộ luật hình sự năm 1985 được Quốc hội ban hành thì đã có rất nhiều ý kiến khác nhau về việc có nên bỏ chế định án treo hay không? vì án treo và hình phạt cải tạo không giam giữ tương đối tương đồng, có nhiều điểm giống nhau. Mặc dù vậy, trải qua các lần sửa đổi bổ sung của Bộ luật hình sự thì chế định án treo không những không bị bỏ đi mà còn được giữ lại, bổ sung và ngày càng được hoàn thiện. Điều này khẳng định chế định án treo trong hệ thống Luật hình sự nước ta có một vị

trí, vai trò hết sức quan trọng trong công tác đấu tranh và phòng chống đối với các loại tội phạm, án treo có tác dụng khuyến khích người bị kết án có thể tự học tập, lao động, cải tạo bản thân trở thành công dân có ích cho cộng đồng xã hội dưới sự giúp đỡ, giám sát, giáo dục của các cơ quan đoàn thể, tổ chức có trách nhiệm giám sát, giáo dục, của cả gia đình và toàn xã hội. Chế định án treo đã thể hiện được vai trò của mình trong quá trình đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ sự bình yên cho toàn xã hội. Đặc biệt chế định án treo đã thể hiện rò bản chất nhân đạo trong chính sách hình sự của Nhà nước ta, thể hiện sự khoan hồng và tính ưu việt của chính sách hình sự xã hội chủ nghĩa.

Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự trong hệ thống Tòa án ở nước ta nói chung và áp dụng chế định án treo ở Bình Phước nói riêng trong thời gian qua về cơ bản cho thấy: Tòa án các cấp phần lớn đều áp dụng tương đối chính xác pháp luật hình sự và đã đạt được những kết quả nhất định; các trường hợp được hưởng án treo phần lớn được áp dụng đúng pháp luật, có tính giáo dục, phòng ngừa cao. Tuy nhiên, vẫn còn có những hạn chế nhất định, chẳng hạn như việc vận dụng các quy định về điều kiện cho hưởng án treo còn chưa chính xác, đối tượng được áp dụng án treo trong nhiều trường hợp có sự nhầm lẫn. Từ những phân tích trên đây thì việc nghiên cứu một cách chuyên sâu và toàn diện về việc áp dụng chế định án treo tại địa bàn tỉnh Bình Phước là hết sức cần thiết góp phần hoàn thiện hơn các quy định của pháp luật hình sự về chế định án treo và từ đó đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng chế định án treo trên thực tế. Chính vì vậy, tác giả chọn đề tài "Áp dụng án treo từ thực tiễn tỉnh Bình Phước" để làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài

Án treo là một trong những chế định pháp lý hình sự có ý nghĩa quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn đối với hoạt động đấu tranh phòng ngừa và

chống tội phạm trong xã hội. Do đó, chế định án treo không những sớm được thể chế hoá trong hệ thống các quy định của pháp luật hình sự thực định ở nước ta mà còn là vấn đề được các nhà nghiên cứu khoa học pháp lý nói chung và khoa học luật hình sự nói riêng đặc biệt quan tâm nghiên cứu, tìm hiểu. Có thể nói, trong những năm gần đây đã có rất nhiều công trình khoa học, các đề tài, các chuyên đề, các bài báo… nghiên cứu ở các cấp độ khác nhau đề cập nghiên cứu về án treo đã được công bố, cụ thể như sau:

- Các bài viết liên quan đến án treo:

+ Bài viết: “Một số vấn đề về tổng hợp hình phạt tù với án treo” đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân số 9 năm 2012 của tác giả Đinh Văn Quế.

+ Bài viết “Án treo và thực tiễn” đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân số 14 năm 2013 của tác giả Đỗ Văn Chỉnh.

+ Bài viết: “Những vướng mắc của tổng hợp hình phạt tù có thời hạn với án treo trong thực tiễn xét xử hiện nay” đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân số 6 năm 2012 của tác giả Phạm Minh Tuyên.

- Các luận án, luận văn thạc sĩ luật học đã bảo vệ thành công:

+ Luận án tiến sỹ luật học – Học viện khoa học xã hội: “Chế định án treo theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn miền Trung và Tây Nguyên” của tác giả Nguyễn Văn Bường năm 2017.

+ Luận văn thạc sỹ luật học – Học viện khoa học xã hội: “Áp dụng án treo theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Quảng Bình” của Trần Quang Hiếu năm 2017.

Các công trình khác:

+ Giáo trình:“Cơ chế quốc tế và khu vực về quyền con người” của Học viện khoa học xã hội, Nhà xuất bản khoa học xã hội năm 2014.

+ Sách chuyên khảo: “Nguyên tắc nhân đạo trong luật hình sự Việt Nam” tác giả Hồ Sỹ Sơn của Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội.

Qua nghiên cứu tình hình liên quan đến đề tài án treo cho thấy: có rất nhiều các công trình khoa học ở các cấp độ khác nhau đã nghiên cứu về vấn đề này. Tuy nhiên nội dung của luận văn mà tác giả nghiên cứu có cách tiếp cạnh, phân tích và nghiên cứu theo hướng khác so với các luận văn nói trên, không nặng về phân tích và bình luận lý thuyết đơn thuần mà luận văn chủ yếu dựa trên cơ sở thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự nói chung và thực tiễn áp dụng án treo nói riêng trên địa bàn tỉnh Bình Phước, ngoài ra bản thân tác giả đã công tác nhiều năm trong ngành Toà án, trực tiếp xét xử, trực tiếp áp dụng án treo nên từ thực tiễn hoạt động xét xử đã phát hiện những vấn đề còn tồn tại, bất cập trong việc áp dụng các quy định về án treo, từ đó đặt ra mục tiêu nghiên cứu những bất cập đó.

Đề tài luận văn còn nhằm mục đích tìm hiểu, nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về án treo, đi từ lịch sử ra đời của chế định cho đến án treo được quy định ra sao trong Luật hình sự Việt Nam hiện hành, tìm ra những nguyên nhân dẫn đến việc áp dụng án treo không đúng pháp luật trong hoạt động xét xử các vụ án hình sự trên toàn quốc nói chung và trên địa bàn tỉnh Bình Phước nói riêng, từ đó đưa ra các kiến nghị, giải pháp khắc phục, hoàn thiện chế định án treo về mặt lý luận, đồng thời đưa ra những kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng án treo trong thực tiễn xét xử.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở quy định của pháp luật về án treo luận văn làm rò việc áp dụng án treo của các cơ quan có thẩm quyền – trong đó chủ đạo là ngành Tòa án trong thực tiễn để tìm ra những khó khăn, hạn chế trong áp dụng án treo và đưa ra đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả việc áp dụng chế định này tại tỉnh Bình Phước nói riêng, cả nước nói chung.

Xem tất cả 102 trang.

Ngày đăng: 24/06/2022