Trợ Giúp Xã Hội Cho Nông Dân Và Quỹ Dự Phòng

không tiếp cận được những việc làm có thể đem lại thu nhập cho gia đình. Trợ cấp thai sản, do đó, sẽ giúp lao động nữ có được khoản tiền thay thế cho phần thu nhập bị mất đi do không làm việc vì sinh con.

3.2.3.3. Trợ giúp xã hội cho nông dân và quỹ dự phòng

- Đối với trợ giúp thường xuyên

Đổi mới chính sách trợ giúp xã hội cho nông dân theo hướng mở rộng bao phủ toàn bộ các đối tượng thuộc diện bảo trợ xã hội và tiến hành đổi mới theo hướng nâng cao mức trợ cấp xã hội để đảm bảo mức sống tối thiểu cho những người được hưởng trợ cấp. Mức này ít nhất phải bằng mức chuẩn nghèo áp dụng cho từng thời kỳ. Để làm được điều này, việc rà soát xây dựng lại tiêu chí xác định đối tượng cần được trợ giúp, trợ cấp là điều cần thiết. Ngoài ra, khi tiến hành trợ giúp xã hội các cơ quan nhà nước cũng nên tiến hành theo hướng linh hoạt, mềm dẻo, loại bỏ bớt những điều kiện cứng nhắc mà quan tâm nhiều hơn đến điều kiện thực tế của người nông dân.

Phát triển hệ thống các cơ sở bảo trợ xã hội cho người nông dân theo hướng đa dạng hóa thành phần tham gia, hoạt động theo cơ chế mở, nghĩa là ngoài nguồn kinh phí cấp phát từ NSNN cho việc chăm sóc, nuôi dưỡng các đối tượng thuộc diện bảo trợ xã hội cho các cơ sở bảo trợ, các cơ sở này cũng phải năng động hơn trong việc tìm kiếm nguồn tài chính thông qua sự trợ giúp của cộng đồng và sự tự nguyện đóng góp của các tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận, các nhà hảo tâm, người đỡ đầu và thân nhân của đối tượng bảo trợ; từ đó nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cơ sở bảo trợ và thực hiện được mục tiêu xã hội hóa trong công tác trợ giúp xã hội.

Hệ thống cơ chế, chính sách và luật pháp để tiến hành trợ cấp cho những đối tượng nông dân thuộc diện cứu trợ cũng nên sớm được hoàn thiện. Qua đó sẽ xây dựng được cơ chế tài chính rõ ràng cho từng địa phương. Quy định cụ thể về nguồn NSNN cấp cho từng địa phương. Và có những chính sách ưu tiên cho việc thực hiện trợ cấp cũng như huy động các nguồn tài chính khác để thực hiện các chương trình

dự án giúp đỡ người nông dân phát triển kinh tế, tăng thu nhập và hòa nhập tốt hơn với cộng đồng trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay.

- Đối với trợ giúp đột xuất

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 241 trang tài liệu này.

Những năm tới tình hình thời tiết còn có thể diễn biến phức tạp, mức độ nghiêm trọng ngày càng có chiều hướng gia tăng. Vì vậy, cùng với công tác phòng chống giảm nhẹ thiên tai, công tác cứu trợ đảm bảo đời sống dân sinh cũng phải được tăng cường và chú ý đặc biệt. Phải chuẩn bị chu đáo từ đầu năm, có kế hoặch chủ động từng cấp và phối hợp chặt chẽ giữa các ngành trong việc phòng chống thiên tai, khắc phục hậu quả đảm bảo ổn định đời sống dân sinh nhanh nhất.

Từ Trung ương đến địa phương phải chủ động đối phó với thiên tai, hạn chế mức thấp nhất thiệt hại về người và của cho nhân dân. Khi tình hình thiên tai xảy ra phải nhanh chóng có phương án cứu trợ, khắc phục hậu quả kịp thời. Trong bất kỳ tình huống nào không để xảy ra sự cố đáng tiếc do thiếu tinh thần trách nhiệm của các ngành, các cấp gây ra.

- Quỹ dự phòng

Để giúp đỡ những nạn nhân thoát khỏi tình trạng khó khăn khi thiên tai xảy ra, Nhà nước và chính quyền địa phương phải có những phương án trợ giúp và cứu trợ kịp thời. Nguồn kinh phí để thực hiện mục tiêu này phải được đảm bảo. Do đó ngoài sự trợ giúp của xã hội, cộng đồng, người thân thì Nhà nước cũng phải chi ngân sách đủ mạnh cho các quỹ dự phòng. Có như vậy những vấn đề xã hội nảy sinh đối với người dân vùng thiên tai mới được khắc phục khó khăn kịp thời, còn trợ giúp của động đồng và xã hội sẽ giúp họ tái hòa nhập nhanh chóng vào đời sống xã hội.

3.2.3.4. Chương trình xóa đói giảm nghèo

Để thực hiện được mục tiêu của chương trình XĐGN quốc gia đến năm 2010, số hộ nghèo của Việt Nam giảm xuống còn 11% theo tiêu chuẩn quốc tế, nghĩa là giảm 50% hộ nghèo của quốc gia so với năm 2005, thì cần có những biện

pháp khả thi và hiệu quả hơn trong công tác XĐGN trong nông thôn, nhất là những người sống ở vùng sâu, vùng xa với rất nhiều khó khăn trong sản xuất và đời sống. Như vậy đối với các chuyên gia cũng như các nhà hoạch định chính sách, vấn đề đặt ra là họ cần phải đánh giá lại một cách nghiêm túc đối với các biện pháp và công tác XĐGN đã được triển khai trong thời gian qua; kiểm điểm kết quả thực hiện từng biện pháp, chính sách, có tác động đến người nghèo và cộng đồng nghèo trong những năm qua. Chỉ ra những mặt tích cực cũng như tiêu cực của chính sách đối với người nghèo ở nông thôn; rút kinh nghiệm từ các bài học thực hiện chủ trương XĐGN ở Việt Nam để tiếp tục nghiên cứu sâu hơn, đầy đủ hơn và nghiêm túc hơn về thực trạng đói nghèo cũng như những cơ hội thoát nghèo của các nhóm đối tượng này ở từng vùng, từng miền trên cả nước. Từ đó, các chuyên gia và các nhà hoạch định chính sách mới có thể đưa ra những giải pháp thích hợp và khả thi để hỗ trợ các nhóm dân cư này thoát đói nghèo một cách bền vững trong thời gian tới.

Theo tư duy đó, tác giả đề tài đề xuất một số định hướng về giải pháp phải làm trong những năm tới để giải quyết các vấn đề của người nghèo, cộng đồng nghèo trong nông thôn cần tập trung vào các chính sách và biện pháp sau:

Thứ nhất: tổng kết, đánh giá kịp thời những thành công cũng như hạn chế của công tác xoá đói, giảm nghèo ở từng vùng, đặc biệt là các vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, trên cơ sở đó điều chỉnh và bổ khuyết những lệch lạc trong các chính sách, biện pháp đã triển khai.

Người nông dân nghèo thường không chỉ nghèo về kinh tế mà còn nghèo cả về trình độ học vấn, do đó khả năng nhận thức đầy đủ về ích lợi của các chương trình xóa đói giảm nghèo là không cao, nhiều người có xu thế ỷ lại vào các chương trình trợ giúp này. Thêm vào đó, năng lực của đội ngũ cán bộ thực hiện chương trình còn nhiều hạn chế, gây thất thoát nguồn kinh phí cho quá trình xóa đói giảm nghèo, hoặc nhiều chương trình giúp người nghèo thoát khỏi tình cảnh khó khăn chưa khả thi. Vì vậy, trong khi triển khai các chính sách giảm nghèo cần tăng cường, bổ sung cán bộ cơ sở cấp xã có năng lực làm nhiệm vụ theo dõi, cập nhật

về tình hình đói nghèo trong nông thôn để thường xuyên thông tin chính xác về tình trạng nghèo và thoát nghoè ở địa phương, giúp cho công tác tổng kết, đánh giá chính xác những tác động tích cực và tiêu cực trong triển khai chính sách phát triển kinh tế và xoá đói giảm nghèo. Kịp thời cảnh báo cho người nghèo về những mặt trái, những rủi ro phải phòng tránh và từng bước xoá bỏ tư tưởng ỷ lại vào chính sách, mà phải chủ động phát huy năng lực nội sinh, tự vươn lên thoát nghèo, không để tái nghèo...

Thứ hai: tiếp tục hoàn thiện các chính sách hỗ trợ của Nhà nước về xoá đói, giảm nghèo theo hướng cụ thể hoá cho từng đối tượng người nghèo, cộng đồng nghèo ở nông thôn.

Tập trung các giải pháp hỗ trợ trực tiếp cho người nghèo và cộng đồng nghèo phát triển kinh tế bền vững. Các biện pháp hỗ trợ trực tiếp như: hướng dẫn chuyển sản xuất từ giá trị thấp sang sản xuất có giá trị cao, từ nông nghiệp trồng trọt thuần sang nông nghiệp tổng hợp, kết hợp nghề phi nông nghiệp và dịch vụ; cung ứng tín dụng phù hợp với yêu cầu sản xuất của người nghèo nhưng không bao cấp lãi suất; hỗ trợ phát triển sản xuất phải đi đôi với hỗ trợ về tiêu thụ sản phẩm.

Thúc đẩy phát triển mạnh các hình thức hợp tác kinh tế giữa người nghèo với nhau và với người giàu; giữa doanh nghiệp với các tổ chức kinh tế của người nghèo (HTX, tổ hợp tác, nhóm sản xuất chung...) trên từng vùng sản xuất và trong từng cộng đồng nghèo để tham gia thị trường có hiệu quả. Một số vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số cần phải thúc đẩy phát triển nhanh các hình thức kinh tế cộng đồng trong cả nông, lâm, thủy sản và ngành nghề theo hướng mỗi làng một nghề.

Hỗ trợ các cộng đồng nghèo vốn đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, trước hết là đường giao thông, điện, thông tin liên lạc và những cơ sở hạ tầng quan trọng khác nhằm xóa bỏ cách biệt về địa lý giữa cộng đồng nghèo với vùng phát triển.

Thực hiện đúng hơn các chính sách trợ giúp xã hội, theo đó triển khai rộng các hình thức cho cộng đồng nghèo về phòng chống thiên tai, các biện pháp ASXH tại chỗ, các biện pháp phòng chống tái nghèo…

Khuyến khích các xã nghèo thực hiện phương châm sáng tạo tự cứu mình, tự giảm đói nghèo cho mình chứ không trông chờ vào sự trợ giúp toàn bộ của Nhà nước cộng đồng và xã hội....

Thứ ba: Nhà nước, chính quyền địa phương phải lựa chọn đúng vấn đề mang tính quyết định tạo ra khả năng thoát đói nghèo của từng gia đình, từng cộng đồng nghèo ở từng vùng nông thôn để tập trung giải quyết dứt điểm.

Điều này đặt ra yêu cầu phải nghiên cứu, tổng kết chính xác các nguyên nhân dẫn đến đói nghèo và tham vấn rất cẩn thận nhu cầu, năng lực nội sinh của người nghèo tự vươn lên thoát nghèo ở từng vùng nông thôn. Việc lựa chọn đúng và đồng bộ các vấn đề cụ thể để hỗ trợ người nghèo, cộng đồng nghèo có hiệu quả cao nhất sẽ phải là định hướng vừa trước mắt, vừa lâu dài trong công tác XĐGN ở nông thôn những năm tới. Ví dụ, trong những vấn đề cơ bản có tác động giúp người nghèo, cộng đồng nghèo thoát nghèo như: hỗ trợ về nguồn lực và kiến thức phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hoá; phát triển các ngành nghề phi nông nghiệp từng nông thôn theo lợi thế từng vùng... cần phải gắn chặt với hỗ trợ về giáo dục, đào tạo nghề theo định hướng phát trển kinh tế đã lựa chọn, nhằm XĐGN và làm giàu tại địa phương...

Thứ tư: mở rộng cơ hội để người nghèo có thể tham gia vào phát triển kinh tế theo tín hiệu thị trường và hưởng lợi trực tiếp từ thị trường.

Định hướng này có ý nghĩa tạo ra những khả năng và cơ hội mới đối với người nghèo, cộng đồng nghèo ở các vùng nông thôn tham gia thị trường (gián tiếp hoặc trực tiếp) để hưởng lợi từ thị trường, hoà nhập với toàn nền kinh tế trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, từ đó năng động hơn và thoát nghèo một cách cơ bản, bền vững bằng thực lực của họ. Để thực hiện định hướng này cần tạo không khí sản xuất kinh doanh sôi nổi hơn trong nông thôn. Nhà nước vừa tạo môi trường pháp lý bình đẳng và minh bạch để các loại hình tổ chức kinh doanh, cả người dân nông thôn hình thành và phát triển mạnh ở các vùng nghèo, cộng đồng nghèo, vừa thực hiện các chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng và đất đai, công nghệ và các nguồn lực khác theo nguyên tắc nhắm vào số đông đối tượng hưởng lợi.

Cải cách mạnh mẽ các DNNN trong nông nghiệp, nông thôn (các nông, lâm trường, công ty nhà nước đang nắm trong tay những nguồn lực lớn về đất đai, vườn cây, con gia súc, vốn và tài chính) theo hướng đa dạng hoá sở hữu và tư nhân hoá để người nghèo có cơ hội tham gia quản lý, khai thác các tài nguyên do các doanh nghiệp này đang sử dụng kém hiệu quả.

Hỗ trợ người nghèo về vốn và kiến thức kinh doanh để họ tự lập ra các tổ chức kinh tế tập thể (tổ hợp tác, nhóm sở thích, câu lạc bộ nghề nghiệp, các HTX...) để cùng nhau triển khai các hoạt động sản xuất kinh doanh, tham gia thị trường theo khả năng và lợi thế từng vùng, từng địa bàn...

Thứ năm: tuyên truyền để nâng cao nhận thức, thái độ và đồng thuận xã hội trước hết là của các cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, các ngành ở trung ương, địa phương, sau đó là của người dân nông thôn đối với các vấn đề đói nghèo cũng như quyết tâm vươn lên thoát đói nghèo ở từng gia đình nghèo, từng nhóm dân cư nghèo và từng cộng đồng nghèo.

Việc tạo ra nhận thức mới và đồng thuận trong xã hội về vấn đề đói nghèo, nhiệm vụ phải xóa bỏ vấn đề này sẽ có vai trò quan trọng đầu tiên tạo ra những động lực mới trong việc huy động mọi nguồn lực có thể đưa vào công tác giảm đói nghèo triệt để hơn trong những năm tới. Nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của vấn đề XĐGN không đơn giản và càng khó hơn trong việc tạo đồng thuận xã hội về vấn đề này, vì lẽ có hiểu được một cách sâu sắc rằng: sự tồn tại và phát triển bền vững của một xã hội phụ thuộc rất nhiều không chỉ vào tăng trưởng kinh tế cao, mà còn phụ thuộc vào sự phân phối của cải làm ra giữa các nhóm dân cư trong xã hội. Đói nghèo trước hết là vấn đề của người nghèo, nhưng đói nghèo chính lại là vấn đề của một xã hội không bình đẳng, không nhân văn. Một xã hội như vậy tất yếu không phát triển bền vững, nguy cơ xung đột xã hội là tất yếu. Nhận thức đầy đủ và đúng của toàn xã hội về thực trạng đói nghèo và nhiệm vụ phải xoá bỏ nó sẽ là cơ sở tạo ra những cách làm, khả năng huy động nhiều hơn, có hiệu quả hơn các nguồn lực vật chất và tinh thần để hỗ trợ người nghèo, cộng đồng nghèo ở nông thôn, vùng sâu, vùng xa trong những năm tới. Một trong những điểm quan trọng của việc xác

lập nhận thức đúng và đồng thuận về nhiệm vụ XĐGN ở các vùng nông thôn là phải gắn chặt trách nhiệm của Đảng, chính quyền địa phương, các tổ chức đoàn thể và các tổ chức của chính người nghèo với yêu cầu loại bỏ nghèo đói ở địa phương mà họ có trách nhiệm.

3.2.3.5. Cung ứng dịch vụ xã hội cơ bản cho nông dân

Vấn đề nâng cao năng lực cung cấp dịch vụ xã hội cơ bản có thể giải quyết theo hướng khác nhau, trong đó cần tiếp tục khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa coi như một giải pháp bổ trợ ngắn hạn và tiến tới phát triển mạnh mẽ khu vực này ở tầm dài hạn. Để thực hiện biện pháp này đòi hỏi phải có các chính sách cụ thể, hoàn thiện môi trường pháp lý tạo cơ hội cho sự tham gia của khu vực tư nhân; tăng cường quản lý về chuyên môn, nghiệp vụ, v.v. đặc biệt là lĩnh vực y tế và giáo dục, để tạo môi trường thuận lợi đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ do tư nhân cung cấp.

Thứ nhất, dịch vụ giáo dục. Những hạn chế trong các chính sách giáo dục như đã nêu trong phần thực trạng đang là những trở ngại cho việc thực hiện các mục tiêu lớn đã đề ra trong Luật Giáo dục, Chiến lược phát triển giáo dục quốc gia, Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ. Vì thế, trong việc cung cấp dịch vụ giáo dục cho người nông dân, tác giả cho rằng:

- Cần có biện pháp lồng ghép giáo dục vào chính sách giảm nghèo và biện pháp lồng ghép giáo dục vào chính sách tăng trưởng kinh tế. Cần ưu tiên hỗ trợ vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số bằng cách mở trường dân tộc nội trú, cử tuyển, mở trường học cấp khu vực, vùng. Tăng cường hỗ trợ cho các vùng khó khăn nhằm thu hút trẻ em trong độ tuổi đến trường, hạn chế bỏ học giữa chừng bằng cách cải tiến phương pháp dạy, tăng sự hấp dẫn nhằm đạt được mục tiêu phổ cập giáo dục tiểu học/trung học cơ sở, cải thiện cơ sở hạ tầng ở các vùng nghèo, khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

- Đẩy mạnh việc phát triển trung tâm học tập cộng đồng nhằm thu hút người lớn tuổi (thanh niên và người lớn) chưa biết chữ, đối tượng tái mù chữ. Tiếp tục

thực hiện chiến lược giáo dục cho mọi người, chương trình giáo dục thường xuyên bằng các dự án và hỗ trợ cụ thể nhằm duy trì hoạt động của các trung tâm học tập cộng đồng và tiếp tục đầu tư thành lập các trung tâm này ở các cộng đồng dân cư có nhiều người tái mù chữ, có nhiều thanh thiếu niên thất học, bỏ học.

- Có chính sách thu hút giáo viên về nông thôn/vùng sâu, vùng xa (luân chuyển giáo viên, chính sách tập huấn, cơ hội đào tạo, học tập, tiền lương phụ cấp), sao cho giáo viên ở khu vực nông thôn được thực sự sống bằng tiền lương chính thức của họ mà không cần phải dựa vào việc dạy thêm.

- Tăng cường công tác tuyên truyền lợi ích của giáo dục, đặc biệt là tiểu học và trung học cơ sở cho nông dân các vùng dân tộc thiểu số, giúp họ nhận thức được giáo dục như là học vấn tiền đề để tiếp tục học tập, học nghề, tiếp thu tri thức, áp dụng tiến bộ khoa học, công nghệ nhằm nâng cao chất lượng lao động nông nghiệp và nông thôn. Nâng cao năng lực và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ địa phương trong công tác cung cấp dịch vụ giáo dục cho người dân.

- Cần xem lại cơ chế phân bổ ngân sách cho giáo dục, trong đó tập trung ưu tiên ngân sách nhà nước vào giáo dục phổ thông và giáo dục ở nông thôn. Đồng thời nghiên cứu mở rộng và trao quyền tự chủ thật sự cho các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực, các cơ sở dạy nghề, các trường trung học chuyên nghiệp, cao đẳng và các trường đại học

Thứ hai, dịch vụ chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người nông dân

- Củng cố và phát triển hệ thống công trong cung cấp các dịch vụ xã hội cơ bản, đặc biệt tăng cường mạng lưới y tế cộng đồng, hệ thống trường lớp, phù hợp ở các vùng núi, vùng sâu, vùng xa. Đẩy mạnh phát triển hệ thống bảo hiểm y tế, nâng cao tỷ lệ tham gia của người dân.

- Thực hiện tốt chính sách bảo trợ xã hội cho các nhóm đối tượng (nghèo, chính sách, v.v.) như cấp thẻ bảo hiểm miễn phí, thực hiện chế độ miễn học phí, học bổng đối với con em chính sách, học sinh nghèo vượt khó, v.v..