Những Giải Pháp Cơ Bản Về Xây Dựng Nhà Nước Pháp Quyền Cộng Hòa Dân Chủ

bảo đảm cho các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng trở thành hiện thực trong đời sống nhà nước và đời sống xã hội.

Hai là, lãnh đạo công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng xây dựng đội ngũ cán bộ công chức, viên chức có đủ năng lực, trình độ và đạo đức đáp ứng yêu cầu của công cuộc xây dựng NNPQ CHDCND Lào của dân, do dân, vì dân.

Ba là, lãnh đạo công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước thông qua việc tăng cường công tác kiểm tra các tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên hoạt động trong các cơ quan nhà nước, bảo đảm cho các cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức, viên chức nhà nước thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Để thực hiện tốt vai trò này, cùng với việc lãnh đạo trực tiếp công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát đối với nhà nước, Đảng còn phải chú ý phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các thành viên của Mặt trận trong việc xây dựng và bảo vệ chính quyền, mở rộng dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân, thu hút đông đảo các tầng lợp nhân dân tham gia vào công việc quản lý nhà nước, đấu tranh chống tham nhũng, quan liêu, lãng phí...

4.2. NHỮNG GIẢI PHÁP CƠ BẢN VỀ XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO CỦA DÂN, DO DÂN VÀ VÌ DÂN HIỆN NAY

4.2.1. Tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu cơ bản về nhà nước pháp quyền, hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc xây dựng Nhà nước pháp quyền Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào của dân, do dân, vì dân

Những năm vừa qua, trên cơ sở những quan điểm, đường lối của Đảng NDCM Lào và những quan điểm, tư tưởng của Chủ tịch Kay-són PHÔM-VI-HÁN, việc nghiên cứu cơ bản về nhà nước pháp quyền, mô hình, phương thức tổ chức bộ máy nhà nước và kinh nghiệm của các nước, trong đó có Việt Nam, trong xây dựng nhà nước pháp quyền đã được triển khai ở Lào, đã có những công trình, bài báo khoa học tiếp cận, phân tích những khía cạnh khác nhau của nhà nước pháp quyền và đề xuất những ý kiến về đánh giá và xây dựng Nhà nước pháp quyền CHDCND Lào. Tuy nhiên, số lượng các công trình này chưa nhiều và vẫn còn nhiều vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu để giải quyết như: Bản chất, đặc điểm đặc thù của nhà nước pháp quyền CHDCND Lào; mô hình tổ chức và cơ chế phân công và phối

hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp; vị trí và vai trò của Nhà nước trong hệ thống chính trị của Lào; nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng NDCM Lào đối với Nhà nước pháp quyền CHDCND Lào; những yếu tố tác động và ảnh hưởng đến quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền CHDCND Lào; Nhà nước pháp quyền CHDCND Lào trong việc thực hiện các cam kết quốc tế; xây dựng và hoàn thiện cơ chế dân chủ; xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN trong điều kiện của Lào...

Những vấn đề đó cần được nghiên cứu cơ bản, toàn diện mới có thể xây dựng được luận cứ khoa học một cách đầy đủ, sâu sắc và thuyết phục, trên cơ sở đó đề xuất và kiến nghị với Đảng NDCM Lào và Nhà nước Lào để đề ra những chủ trương, chính sách, pháp luật đầy đủ, đồng bộ, tạo cơ sở chính trị, pháp lý vững chắc cho việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền CHDCND Lào của dân, do dân, vì dân.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 180 trang tài liệu này.

Kinh nghiệm của Việt Nam đã cho thấy, đây là công việc khoa học rất quan trọng, nhưng cũng rất khó khăn và phức tạp, cần huy động đông đảo các nhà lãnh đạo, quản lý, các nhà khoa học và các chuyên gia vào quá trình này, đồng thời cần có sự đầu tư lớn của Nhà nước. Ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào, quá trình này có bước khởi đầu chậm hơn, vì vậy rất cần có sự “tăng tốc” trong thời gian tới, để trong tương lai không xa, các chủ trương, quan điểm của Đảng NDCM Lào về xây dựng Nhà nước pháp quyền CHDCND Lào của dân, do dân, vì dân được thể chế hóa trong Hiến pháp và được cụ thể hóa trong hệ thống pháp luật của CHDCND Lào và quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Lào được đẩy mạnh và có hiệu quả.

4.2.2. Phát huy dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân

Phát huy dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân là mục tiêu đồng thời cũng là yêu cầu và động lực cho công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền CHDCND Lào của dân, do dân, vì dân. Vì vậy, nó cần được nhận thức một cách đầy đủ, sâu sắc và phải được thực hành trên thực tế. Thực tiễn cho thấy, trong những năm vừa qua, có lúc, do nhận thức

chưa thực sự đầy đủ và sâu sắc về vấn đề này nên tình trạng quan liêu hóa, cửa quyền của một bộ phận cán bộ trong bộ máy nhà nước vẫn xẩy ra, làm giảm sút niềm tin của nhân dân đối với Nhà nước, làm cho bộ máy nhà nước hoạt động kém hiệu lực và hiệu quả.

Vì vậy, cần phải có các biện pháp để nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên và nhân dân về dân chủ, về nội dung, phương thức thực hiện dân chủ và chủ động tham gia một cách rộng rãi, thực chất vào các quá trình dân chủ là quyền và trách nhiệm của mỗi người, đó là hành động thiết thực để xây dựng NNPQ CHDCND Lào của dân, do dân và vì dân. Thực hành dân chủ thực chất là mục tiêu, là động lực của việc đổi mới và kiện toàn hệ thống chính trị nói riêng, của công cuộc đổi mới đất nước Lào nói chung. Đây là giải pháp vừa cơ bản, lâu dài vừa cấp bách của việc xây dựng NNPQ CHDCND Lào của dân, do dân và vì dân hiện nay. Đây còn là vấn đề có ý nghĩa sống còn đối với chế độ CHDCND Lào. Chính quyền có trong sạch được dân tin yêu, ủng hộ thì mới vững mạnh và hoạt động có hiệu lực; ngược lại, chỉ dựa vào sức mạnh của nhân dân thì mới xây dựng được nhà nước trong sạch, vững mạnh, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả. Muốn vậy phải thực hành dân chủ, mở rộng dân chủ theo chủ nghĩa xã hội tạo mọi điều kiện để người dân được tham gia xây dựng và quản lý nhà nước; đồng thời, phải có cơ chế để người dân có thể thực sự kiểm soát, giám sát được hoạt động của nhà nước và cán bộ nhà nước. Nhà nước cần nhận được sự phản hồi trực tiếp, trung thực từ phía người dân qua cơ chế phản biện xã hội.

Việc phát huy và bảo đảm dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân phải được tiếp cận từ góc độ xây dựng nhà nước và quản lý xã hội. Thực hiện dân chủ và tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân thông qua hai hình thức chủ yếu là dân chủ đại diện và dân chủ trực tiếp. Nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình chủ yếu bằng nhà nước, đó là dân chủ đại diện. Quyền làm chủ của nhân dân còn được thực hiện một cách trực tiếp thông qua việc nhân dân tham gia vào công việc tổ chức ra nhà nước, tham gia bộ máy nhà nước, quyết định các chủ trương, chính sách của nhà nước. Tuy nhiên, mức độ thực hiện dân chủ trực tiếp còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, vào phẩm chất, trình độ dân trí, trước hết là trình độ văn hóa chính trị, văn hóa pháp luật; vào đặc điểm lịch sử và truyền thống chính trị của dân tộc v.v. Như

vậy, thực hiện dân chủ phải là một quá trình từ thấp đến cao. Trong điều kiện ở CHDCND Lào hiện nay vừa phải nâng cao chất lượng chế độ dân chủ đại diện, vừa phải thực hiện chế độ dân chủ trực tiếp theo hướng:

- Mở rộng và nâng cao hiệu quả của các hình thức dân chủ trực tiếp. Dân chủ trực tiếp là hình thức nhân dân trực tiếp thể hiện ý chí của mình quyết định các vấn đề, công việc quan trọng của đất nước, cộng đồng lãnh thổ, thông qua các đạo luật... Với đặc tính đó, dân chủ trực tiếp là phương thức truyền tải và bảo toàn nguyên vẹn ý chí chính trị của nhân dân và là phương thức để kiểm soát quyền lực nhà nước. Những hình thức dân chủ trực tiếp phổ biến nhất bao gồm: Bầu cử, bãi miễn đại biểu, trưng cầu ý dân, sáng kiến lập pháp, sáng kiến chương trình nghị sự. Mỗi hình thức có nội dung, hình thức và yêu cầu nhất định. Trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền CHDCND Lào cần thiết phải nghiên cứu để mở rộng và phát huy hiệu quả các hình thức dân chủ trực tiếp nêu trên để nhân dân phát huy quyền làm chủ của mình, chủ động tham gia một cách tích cực vào việc quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước.

- Tiếp tục mở rộng và nâng cao chất lượng thực hiện các hình thức dân chủ gián tiếp (dân chủ đại diện). Dân chủ đại diện là hình thức nhân dân tham gia vào công việc của nhà nước thông qua đại diện do mình bầu ra. Đây là hình thức dân chủ quan trọng và có ý nghĩa to lớn trong việc phát huy dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân, được áp dụng rất rộng rãi trong các quốc gia. Ở Cộng hòa DCND Lào, các cơ quan đại diện của nhân dân là Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Điều 4 Hiến pháp năm 2015 của Lào quy định: “Nhân dân bầu ra đại diện, là Quốc hội và Hội đồng nhân dân để bảo đảm quyền và lợi ích của mình... cử tri có quyền đề nghị miễn nhiệm người đại diện của mình nếu thấy rằng những người này đã hành xử không xứng đáng với vị trí của mình và đánh mất lòng tin của nhân dân”. Thực chất của dân chủ đại diện là việc nhân dân ủy quyền cho nhà nước thay mặt mình thực hiện các công việc của cộng đồng. Nhân dân trao quyền cho nhà nước, nhưng nguy cơ lạm quyền, lộng quyền từ phía bộ máy nhà nước luôn có thể xẩy ra. Vì vậy, cần thiết phải có cơ chế kiểm tra, giám sát nhà nước trong việc sử dụng quyền lực được trao; đồng thời cũng cần phải có các giải pháp để huy động đông đảo nhân dân tham gia vào quản lý nhà nước.

Dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện tuy có khác nhau về cách thức và phương pháp tiến hành, nhưng giữa chúng lại có mối quan hệ hữu cơ, gắn bó mật thiết với nhau và bổ trợ cho nhau. Dân chủ đại diện ra đời nhằm khắc phục những nhược điểm của dân chủ trực tiếp; nhưng dân chủ trực tiếp lại tạo nên cơ chế kiểm tra, giám sát đối với dân chủ đại diện, với bộ máy nhà nước, góp phần làm giảm sự tùy tiện, lộng quyền, phát huy tính tự giác, tích cực của mỗi thành viên trong cộng đồng.

Trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền CHDCND Lào cần kết hợp và phát huy cả hai hình thức dân chủ trực tiếp và gián tiếp (dân chủ đại diện) trên cơ sở quán triệt và thực hiện tốt mấy điểm sau đây:

- Sự kết hợp giữa dân chủ trực tiếp với dân chủ đại diện là tất yếu khách quan, đó là sự kết hợp giữa mở rộng và cụ thể hóa các hình thức dân chủ trực tiếp với việc nâng cao hiệu quả của các hình thức dân chủ đại diện thông qua việc phát huy hiệu lực, hiệu quả của các cơ quan đại diện do nhân dân bầu ra (Quốc hội, Hội đồng nhân dân).

- Kết quả thực hiện dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện phụ thuộc vào trình độ nhận thức và năng lực thực hành dân chủ của chủ thể quyền lực (nhân dân) với chủ thể được ủy quyền (nhà nước). Nhân dân với tư cách là chủ thể quyền lực cần có đủ năng lực để thực hành dân chủ và trở thành người chủ thực sự của quyền lực nhà nước; đồng thời với tư cách là người được ủy quyền, nhà nước có trách nhiệm phải đại diện và bảo vệ lợi ích của nhân dân, phục vụ nhân dân, tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân phát huy quyền làm chủ của mình tham gia vào quản lý nhà nước.

4.2.3. Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng nhân dân cách mạng Lào đối với Nhà nước pháp quyền Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào

Trong phần mở đầu của Điều lệ Đảng NDCM Lào lần thứ IX đã khẳng định: Đảng Nhân dân cách mạng Lào, đội tiên phong của giai cấp công nhân Lào, đại biểu trung thành quyền lợi của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc. Đảng nhân dân cách mạng Lào kiên định lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và truyền thống tốt đẹp của Đảng làm nền tảng tư tưởng - lý luận, làm kim chỉ nam cho việc tổ chức và hoạt động của Đảng

nhân dân cách mạng Lào… Đảng nhân dân cách mạng Lào tôn trọng và hoạt động trong khuôn khổ của Hiếp pháp và pháp luật [119, tr.3-4].

Đây là sự ghi nhận chính thức, công khai về bản chất, vai trò, nền tảng tư tưởng lý luận và sự đề cao Hiến pháp và pháp luật trong tổ chức và hoạt động của Đảng NDCM Lào.

Sự lãnh đạo của Đảng NDCM Lào đối với Nhà nước đã được hình thành trong lịch sử cách mạng Lào, gắn liền với sự tồn tại của nước CHDCND Lào. Là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước, Đảng NDCM Lào chịu trách nhiệm về mọi hoạt động của bộ máy nhà nước. Vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước có ý nghĩa quyết định đối với công cuộc đổi mới, xây dựng nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Đổi mới và hoàn thiện phương thức lãnh đạo của Đảng NDCM Lào đối với Nhà nước CHDCND Lào là yếu tố bảo đảm giữ vững bản chất của dân chủ của Nhà nước, kết hợp hài hòa giữa tính giai cấp với tính nhân dân và tính dân tộc, là nhà nước của dân, do dân, vì dân; nhằm phát huy dân chủ và quyền làm chủ của nhân dân, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, đưa công cuộc đổi mới phát triển theo định hướng XHCN và phát huy tính chủ động và hiệu lực quản lý, điều hành của Nhà nước đối với xã hội. Đổi mới và hoàn thiện phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước còn nhằm bảo đảm cho các chủ trương, đường lối quan điểm của Đảng được thể chế hóa và hiện thực hóa thông qua việc lãnh đạo các cơ quan nhà nước xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật. Văn kiện Đại hội Đảng NDCM Lào lần thứ IX đã chỉ rõ:

…phải cải cách và nâng cao sự giám sát việc chuyển các chính sách của Đảng thành các kế hoạch cụ thể, thành luật và các văn bản pháp luật trong nỗ lực xây dựng và hoàn thiện nhà nước ta trở thành nhà nước minh bạch, quản lý vững mạnh, có hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước và xã hội theo pháp luật [104, tr.49].

Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng NDCM Lào đối với nhà nước pháp quyền CHDCND Lào cần đồng bộ với đổi mới hệ thống chính trị và đổi mới kinh tế. Đó là sự lãnh đạo toàn diện, nhưng không phải là tuyệt đối, Đảng không bao biện làm thay công việc của chính quyền và các đoàn thể nhân dân. Đảng NDCM Lào lãnh đạo toàn diện tức là lãnh đạo các cơ quan nhà nước (lập pháp, hành pháp,

tư pháp), hoạt động của nhà nước ở tất cả các cấp; chú trọng phát huy cao nhất vai trò của Nhà nước Lào. Đây là hai mặt thống nhất biện chứng với nhau: Đảng chỉ có thể hoàn thành vai trò lãnh đạo khi có được nhà nước vững mạnh, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả và ngược lại, nhà nước chỉ có thể vững mạnh, trong sạch, hiệu quả, thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của nó khi có được sự lãnh đạo đúng hướng, đúng phạm vi trách nhiệm của Đảng.

Đảng lãnh đạo Nhà nước là lãnh đạo chính trị đối với tổ chức và hoạt động của nhà nước và quyết định những vấn đề về tư tưởng, quan điểm, chính sách, về công tác cán bộ thông qua những cơ chế thích hợp. Đảng lãnh đạo Nhà nước nhưng mọi tổ chức Đảng và đảng viên đều phải tôn trọng và hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật của nhà nước. Các nội dung cụ thể của việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng NDCM Lào đối với Nhà nước Lào là:

- Lãnh đạo các cơ quan nhà nước thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng thành pháp luật; xây dựng, hoàn chỉnh hệ thống pháp luật và các văn bản quy phạm pháp luật của nhà nước; đổi mới và nâng cao chất lượng xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật.

- Tăng cường quản lý cán bộ, đảng viên trong bộ máy nhà nước; xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong sạch, vững mạnh. Tăng cường kiểm tra tổ chức đảng và đảng viên đối với việc thực hiện các nghị quyết của Đảng, các quy định của nhà nước.

- Xác định rõ hơn nữa chức năng, nhiệm vụ cụ thể của các cơ quan nhà nước thuộc các ngành lập pháp, hành pháp, tư pháp để đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với các cơ quan đó. Củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức đảng trong các cơ quan nhà nước.

- Đối với các cơ quan tham mưu của các cấp ủy đảng, cần kiện toàn theo hướng tinh gọn, hợp lý để giúp cấp ủy nắm tình hình, hướng dẫn, kiểm tra hoạt động của tổ chức đảng trong các cơ quan nhà nước.

- Xây dựng và thực hiện một cơ chế thích hợp theo nguyên tắc vừa đảm bảo vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng đối với Nhà nước, vừa phát huy tối đa tính tự chịu trách nhiệm của nhà nước khi xử lý các công việc cụ thể thuộc phạm vi, quyền hạn và chức trách của mình.

Ở CHDCND Lào, những điều kiện lịch sử đặc thù đã làm cho mối quan hệ giữa Đảng NDCM Lào và Nhà nước Lào có những thuận lợi rất lớn. Nhà nước Lào ra đời là kết quả của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp công nhân và các tầng lớp nhân dân do Đảng NDCM Lào lãnh đạo. Vì vậy, việc Đảng NDCM Lào trở thành đảng duy nhất cầm quyền là một tất yếu khách quan và tất yếu lịch sử. Tuy nhiên, chế độ một đảng duy nhất cầm quyền cũng đặt ra trước Đảng và Nhà nước những yêu cầu và thách thức, đòi hỏi Đảng cũng phải tự đổi mới, khắc phục những hạn chế, tồn tại, không ngừng nâng cao năng lực và khả năng lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội.

Để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng NDCM Lào đối với Nhà nước cần thực hiện đồng bộ những giải pháp sau:

- Tiếp tục nghiên cứu có sở lý luận và thực tiễn để phân định rõ hơn nữa vai trò lãnh đạo của Đảng với chức năng quản lý của Nhà nước.

- Xây dựng và hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa cấp ủy, tổ chức đảng với lãnh đạo các cơ quan Nhà nước phù hợp với quy định của Điều lệ Đảng và quy định của Hiến pháp và pháp luật của Nhà nước.

- Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

- Nâng cao chất lượng lãnh đạo của Đảng đối với công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong bộ máy nhà nước.

- Tăng cường và nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, thanh tra; đẩy mạnh công tác phòng chống tham ô, lãng phí, tham nhũng của cán bộ, đảng viên trong bộ máy nhà nước.

4.2.4. Đổi mới tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào

Quá trình xây dựng nhà nước pháp quyền ở CHDCND Lào được tiến hành cùng với việc xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và quá trình hội nhập quốc tế và được đặt trong bối cảnh phát huy dân chủ, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân và đổi mới hệ thống chính trị. Vì vậy, bộ máy nhà nước cần được đổi mới về tổ chức và hoạt động để xử lý có hiệu lực và hiệu quả các mối quan hệ giữa