Khó Khăn Do Công Tác Chuẩn Bị Triển Khai Luật Thuế Tncn Chưa Thật Sự Dầy Đủ.

 Đối với lao động làm thuê trong khu vực này, nghiên cứu của IDS Paris cũng cho biết không có tới 2/3 số lao động không có hợp đồng lao động, vì vậy cũng không có bảo hiểm và các phúc lợi xã hội (ví dụ nghỉ Tết được trả lương), có rât nhiều lao động thuộc diện hợp đồng miệng.

 Khoản 70% đơn vị thuộc khối kinh tế phi chính thức chỉ có một người, cũng đồng nghĩa với việc tối thiểu có 70% đơn vị không có hệ thống sổ sách kế toán, không có chứng từ, hóa đơn, không xác định được doanh thu, lợi nhuận...

 Một khó khăn nữa là thông tin liên quan đến các hoạt động kinh tế của khu vực này rất hạn chế. Rất ít cơ sở thuộc khu vực kinh tế phi chính thức được tiếp cận với nguồn tài chính từ phía ngân hàng, các định chế tài chính, cũng như tiếp cận các hỗ trợ từ cả khu vực công và tư.

Trước câu hỏi điều tra về mong muốn của doanh nghiệp đối với việc chính thức hóa, đa số đơn vị kinh doanh thuộc khu vực kinh tế phi chính thức cho rằng quy mô hoạt động của đơn vị mình quá nhỏ, không bắt buộc phải đăng ký kinh doanh. Đồng quan điểm này, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, việc thiếu hỗ trợ đối với khu vực kinh tế phi này như hiện nay không tạo được động lực cho các doanh nghiệp phi chính thức phấn đấu để chính thức hóa. Chính vì những lí do trên mà việc áp dụng Luật Thuế TNCN đối với đối tượng thuộc khu vực phi kinh tế là vô cùng khó khăn

7.2.3. Khó khăn do công tác chuẩn bị triển khai Luật thuế TNCN chưa thật sự dầy đủ.

Theo cơ quan thuế thì việc chuẩn bị của cơ quan thuế để triển khai áp dụng Luật Thuế TNCN có rất nhiều điều bất cập, đặc biệt là số lượng công việc liên quan đến các chương trình về máy tính quản lý công nghệ thông tin, đưa tin học vào quản lý. Đối với cán bộ - công chức làm công tác quản lý thuế

TNCN còn rất thiếu. Trên toàn quốc chỉ có 500 người trong khi theo tính toán phải có chừng 2.000 người mới làm được.10

Riêng việc dự luật đặt vấn đề đưa hộ kinh doanh vào diện đối tượng điều chỉnh của Luật Thuế TNCN, có không ít chuyên gia cho rằng, với hàng triệu hộ kinh doanh hiện có, chưa tính đến mức độ gia tăng theo cấp số nhân, thì nếu ngành thuế không có phương án chuẩn bị thì khi luật thuế có hiệu lực cũng khó có tính khả thi, bởi ngành thuế không thể “ôm” nổi khối lượng công việc khổng lồ này.

Và quả đúng như vậy, thực tế khi triển khai Luật Thuế TNCN đã gặp phải những vấn đề trên. Gần như hệ thống máy tính hiện đại để quản lý hồ sơ, và các ứng dụng công nghệ thông tin như kế hoạch của Cục thuế, các ban ngành không hề xuất hiện. Đội ngũ cán bộ thiếu trầm trọng dẫn đến tình trạng ùn tắc tại các Cục thuế khi các đối tượng thuế đến thực hiện đăng ký thuế. Hơn thế nữa, sau khi tiếp nhận hồ sơ đăng ký thuế, đăng ký mã số thuế cá nhân, các Cục thuế xử lý rất chậm và việc hoàn thành đúng thời hạn cấp trả mã số thuế cho các đối tượng nộp thuế chưa chắc đã thực hiện được.

7.2.4. Khó khăn khi triển khai áp dụng Luật Thuế TNCN trong bối cảnh nền kinh tế thế giới khủng hoảng.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 134 trang tài liệu này.

Trong thời kỳ kinh tế khủng hoảng, nhiều người bị thất nghiệp thu nhập giảm sút. Thu nhập thấp dẫn đến chi tiêu ảnh hưởng, đời sống khó khăn, người dân thắt chặt chi tiêu và tâm lý bất bình khi bỗng dưng mất một khoản tiền (có thể là không quá lớn) cho đóng thuế TNCN - khoản tiền mà trước đây có thể họ không phải nộp thuế theo Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao là điều không phải hiếm thấy. Do đó công tác tuyên truyển để triển khai áp dụng hiệu quả Luật Thuế TNCN gặp rất nhiều khó khăn.

10 Tạp chí Thuế số tháng 12/2008

Chính vì thế Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 27/2009 giãn thời hạn nộp thuế đến tháng 5/2009 để tạo điều kiện cho đối tượng nộp thuế cũng như là một biện pháp để kích thích tiêu dùng. Quyết định này của Bộ Tài chính được sự ủng hộ của đông đảo các đối tượng nộp thuế TNCN.

CHƯƠNG III‌

BIỆN PHÁP NHẰM TRIỂN KHAI HIỆU QUẢ LUẬT THUẾ THU NHẬP CÁ NHÂN TẠI VIỆT NAM

1. THỰC TẾ TRIỂN KHAI LUẬT THUẾ TNCN Ở MỸ

Thuế TNCN là nguồn thu chủ yếu và quan trọng bảo đảm nguồn tài chính của nước Mỹ. Từ tổng thống cho đến người bình thường đều phải đóng thuế. Để điều chỉnh mức thu nhập tăng trưởng quá nhanh của tầng lớp giàu có, Mỹ tăng tỷ lệ thu thuế người giàu và giảm thu thuế người nghèo. Nguyên tắc cơ bản để thu thuế là thu nhập càng cao đóng thuế càng nhiều.

Quy định về thu nhập của Mỹ tương đối phức tạp, không những chú trọng thu nhập cá nhân mà còn chú trọng đến các thành viên trong gia đình. Cùng một mức thu nhập nhưng khoản nộp thuế của một đôi vợ chồng có con nhỏ và một đôi vợ chồng không có con chênh lệch khá nhiều.

Người có thu nhập cao là đối tượng chủ yếu nộp thuế, ước tính 60% tổng nguồn thuế TNCN ở Mỹ thu từ người có thu nhập 100.000 USD (1,58 tỷ đồng Việt Nam) mỗi năm trở lên. 11

Thuế TNCN để chống tham nhũng.

Những lợi tức dễ dàng từ các hoạt động phi pháp, phạm pháp là nguyên do của tham nhũng và phần lớn các loại tội phạm, tệ nạn xã hội ở Mỹ. Vì vậy luật thuế TNCN của Mỹ không giới hạn các loại nguồn thu nhập chịu thuế như ở điều 3 Luật Thuế TNCN Việt Nam đã làm. Nói cách khác, luật thuế Mỹ chẳng những không giới hạn mà còn quy định công dân phải kê khai tất cả các nguồn thu nhập, hợp pháp lẫn phi pháp. Trong mẫu khai thuế có một dòng ghi “Các khoản thu nhập khác:” dành cho mục đích này.

11 Website Vietnamnet.vn tháng 6/2008;

Các thông tư hướng dẫn kê khai thuế Mỹ đều yêu cầu rõ phải kê khai luôn các khoản thu nhập phi pháp (other illegal income) như hối lộ, biển thủ, cờ bạc, bảo kê, ma túy, trộm cướp, buôn lậu, tiền giả, lừa đảo... Để tăng cường phòng chống tham nhũng và tội phạm, điều 3 Luật thuế TNCN Việt Nam có lẽ cũng nên bổ sung một điều khoản kỹ thuật, đó là loại thu nhập thứ 15: “Các loại thu nhập bất chính hoặc phi pháp”.

Nghe thật buồn cười, vì đã là thu nguồn phi pháp thì ai dám kê khai. Tuy nhiên, đây là điều khoản mang tính kỹ thuật tinh vi của Quốc hội Mỹ. Luật thuế ghi như vậy để tránh công dân “né thuế” kiện ngược rằng luật không quy định. Hơn thế nữa, luật thuế bắt buộc phải khai báo luôn cả các thu nhập phi pháp nhằm mục đích “kèm thêm” tội trốn thuế vào các tội hình sự, bởi vì những tội phạm hình sự thường không khai báo các loại thu nhập phi pháp này và kẻ tham nhũng cũng thế.

Một ví dụ rất nổi tiếng là vụ trùm mafia Al Capone ở Chicago, Mỹ. Tuy các luật sư đã biện hộ cho Al Capone thoát tội danh cướp của giết người nhưng các nhân viên sở thuế vẫn tìm ra cách nhốt Al Capone 11 năm tù với tội danh trốn thuế, sau khi chứng minh tài sản của Al Capone đã tăng lên đều đặn hàng năm mà không hề đóng thuế.12 Việc quy định phải khai báo các khoản thu nhập phi pháp cũng nhằm tạo cơ sở pháp lý để cơ quan điều tra mở rộng phạm vi điều tra, phân tích mức sống xa hoa và tài sản thuộc quyền khống chế và sở hữu của nghi can, nhằm làm sáng tỏ các nghi án hối lộ và tham nhũng vốn thường đi kèm với các nghi án trốn thuế.

1.1. Triển khai kê khai và thu nộp thuế TNCN tại Mỹ. Phương pháp quản lý người nộp thuế:

Mỹ quản lý người nộp thuế thông qua Số An sinh xã hội (SSN - Social

Security Number) hoặc Số xác định người nộp thuế thu nhập cá nhân dành cho người nước ngoài (ITINs - Individual Taxpayer Identification Numbers).

12 Như chú thích 11

Để đăng ký SSN, cá nhân phải điền vào đơn đăng ký và gửi đơn này cùng với những chứng từ phù hợp tới Cơ quan quản lý An sinh xã hội (SSA). Ngay khi SSA có đầy đủ bằng chứng và thông tin cần thiết, cơ quan này sẽ cấp SSN trong 2 tuần sau đó. Đối với những cá nhân phi cư trú hoặc người nước ngoài cư trú tại Mỹ, họ không thể đăng ký SSN mà phải đăng ký ITIN. Mã số này chỉ dùng cho công tác quản lý thuế.

1.1.1. Kê khai

Các đối tượng cần kê khai và nộp thuế trước ngày 15 tháng 4 năm tiếp theo. Nếu nộp chậm hơn, có thể phải nộp tiền lãi và tiền phạt. Đối với những người đang phục vụ trong quân đội tại những khu vực đang giao chiến hoặc thực hiện nhiệm vụ nguy hiểm thì có thể kê khai muộn hơn. Đối với các cá nhân khác cũng có thể xin gia hạn thêm 6 tháng nếu trước ngày hết hạn họ đăng ký xin gia hạn vào Form 4868 và gửi về IRS (Internal Revenue Service - Cục Thuế nội địa Mỹ). Công dân Mỹ hoặc người nước ngoài cư trú tại Mỹ có thể tự động gia hạn thêm 6 tháng mà không cần đăng ký nếu như tại thời điểm hết hạn nộp kê khai, họ thoả mãn một trong những điều kiện sau:

Điều kiện 1. Đang sống tại ngoài nước Mỹ và Puerto Rico và địa điểm chính của việc kinh doanh hay công việc của cá nhân đó nằm ngoài nước Mỹ và Puerto Rico.

Điều kiện 2. Đối tượng đang phục vụ tại quân đội hay hải quân tại ngoài nước Mỹ và Puerto Rico.

Việc gia hạn này tăng thêm 2 tháng để nộp tờ khai và đóng thuế, tuy nhiên sẽ phải trả lãi trên khoản tiền thuế chưa đóng tính từ ngày lẽ ra phải nộp tờ kê khai. Đồng thời phải nộp kèm những chứng từ cho thấy cá nhân thoả mãn điều kiện trên.

1.1.2. Hoàn thuế

Người nộp thuế được quyền nhần hoàn thuế nếu trả quá số thuế thu nhập cá nhân mà mình cần phải nộp. Khoản hoàn thuế thường nảy sinh khi

chính phủ đã thu nhiều thuế hơn mức cần thiết từ tiền lương của người nộp thuế hoặc thếu tạm tính bị sai. Trong trường hợp người nộp thuế phát hiện thuế tính sai thì có thể nộp yêu cầu hoàn thuế cho IRS trong vòng 3 năm kể từ ngày nộp tờ khai hay 2 năm kể từ ngày chi trả tiền thuế.

Ví dụ: Chị Phương Ca, ở Garland, độc thân, mới tốt nghiệp ra trường kể: “Năm 2006, tôi chỉ đi làm có 4 tháng, nộp thuế chưa đầy 350USD nhưng sau khi khai thuế tôi được trả lại hơn 200USD. Rồi Sở thuế xét thấy thu nhập (income) của tôi quá thấp nên tiếp tục gửi thêm cho tôi 350USD nữa. Thế là tôi có lãi”. Có nhiều trường hợp khác, bạn có tổng thu nhập cao hơn so với mức sàn quy định thuế thì bạn sẽ được yêu cầu đóng thêm (Thí dụ: luật thuế quy định người có thu nhập 60.000USD/năm phải đóng 5.000USD nhưng bạn có thu nhập năm nay là 70.000USD thì phải đóng thuế thêm của phần 10.000USD; hoặc bạn khai chưa đủ tổng thu nhập vì lý do muốn trốn thuế hoặc vì một lý do nào đó đã bị Sở thuế vụ truy ra).

Những người có gia đình hoặc phải nuôi người khác sẽ được trừ thuế thấp hơn người sống độc thân và cơ hội hoàn thuế của họ cũng cao hơn nếu những người họ trực tiếp nuôi dưỡng hoàn toàn không có thu nhập.

Thật ra, người dân cũng rất mù mờ về việc tính thuế vì mỗi người phải chịu một mức thuế khác nhau do tình trạng cá nhân và các thành viên quan hệ trong gia đình có liên quan hoặc có thu nhập thấp hay cao so với quy định và Sở thuế có công thức tính thuế nên họ sẽ đưa ra quyết định cuối cùng. Nhưng, việc thực hiện nghĩa vụ công dân của họ đối với nhà nước cho thấy những mặt tích cực thể hiện cụ thể: Ai thiếu cho thêm, ai dư thì lấy bớt, đồng thời thể hiện mối tương quan tương tác giữa chính phủ và người dân được thể hiện tích cực qua các chương trình an sinh xã hội.

Dù có mức lương cao hay thấp người dân Mỹ thường tham gia đóng thuế lợi tức an sinh xã hội để Chính phủ Mỹ có thể kiểm soát và điều chỉnh mức sống của người dân phù hợp với mức sống của xã hội. Hơn nữa, việc

đóng thuế an sinh xã hội không chỉ tạo sự an toàn về phúc lợi hưu trí trong tương lai cho công nhân viên và gia đình của họ mà còn đảm bảo phúc lợi an sinh xã hội vì tàn tật và phúc lợi sinh tồn cho những người thân trong gia đình khi xảy ra trường hợp không may về thương tích hoặc tử vong. Năm 2006, phúc lợi tàn phế cho công nhân viên, người hôn phối hay con cái của họ trung bình 1.571USD/tháng/người.

1.1.3. Kiểm toán

Kiểm toán Thuế Thu nhập cá nhân là một cuộc điều tra chính thức của IRS để xác minh xem người khai thuế có khai đúng các khoản thu nhập, giảm trừ, khấu trừ... trên tờ khai thuế hay không. Phần lớn những tờ khai được chọn để kiểm toán thông qua một chương trình máy tính để xác định xem những tờ khai nào có khả năng mắc lỗi lớn nhất. Những tờ khai này thường phải nộp thêm thuế. Một khi được chọn, tờ khai sẽ được một cơ quan xem xét để xác định nó có khả năng mắc lỗi đến mức nào, trước khi bắt đầu quá trình kiểm toán. Một số tờ khai lại được chọn một cách ngẫu nhiên theo một chương trình nghiên cứu và đánh giá tính cách của người nộp thuế. Một số tờ khai khác lại được chọn vì người nộp thuế đã bị điều tra về việc trốn thuế hay đang nằm trong vùng nghi vấn của IRS. Chi phí cho việc kiểm toán thuế không tự động làm tăng nghĩa vụ thuế phải nộp, tuy nhiên cũng rất ít những vụ kiểm toán dẫn đến kết quả là hoàn thuế cho người nộp.

Người nộp thuế sẽ được thông báo qua thư rằng tớ khai của mình sẽ được kiểm toán. Việc điều tra kiểm toán sẽ được tiến hành bởi văn phòng IRS tại địa phương nơi nộp tờ khai. Tuy nhiên, nó cũng có thể tiến hành tại nhà hoặc nưoi kinh doanh của người nộp thuế, trong văn phòng của luật sư, kế toán của người nộp hoặc thông qua thư từ. Nếu các chứng từ sổ sách dùng cho mục đích xác định thuế được lưu giữ ở một nơi khác, cuộc điều tra sẽ được chuyển sang nơi đó.