Thực trạng vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở Việt Nam

Việc giáo dục thường xuyên và có tổ chức cho NTD những kiến thức cần thiết về tiêu dùng là vấn đề cần được quan tâm hơn nữa. Đặc biệt là vấn đề tiêu dùng hợp lý nhằm tránh lãng phí. Việc giáo dục bồi dưỡng về tiêu dùng bền vững, tiêu dùng không gây ảnh hưởng tới môi trường ngày càng có ý nghĩa hơn trong bối cảnh môi trường sống của chúng ta đang bị đe dọa nghiêm trọng.

Tuyên truyền giáo dục cho NTD có thể được thực hiện qua nhiều kênh thông tin như truyền hình, báo chí, hội thảo, tờ rơi… thậm chí có thể đưa giáo dục tiêu dùng vào nội dung giáo dục cơ bản.

Cần phát động, tuyên truyền sâu rộng các chương trình bảo vệ người tiêu dùng trên diện rộng nhằm nâng cao ý thức về quyền lợi của người tiêu dùng để tự bảo vệ chính mình. Ở nước ta hiện nay, việc tuyên truyền giáo dục NTD mới chỉ được chú trọng thực hiện tại các thành phố, khu vực nông thôn và miền núi NTD hầu như ít được tiếp cận với hoạt động này. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả của công tác này, cần đẩy mạnh các chương trình giáo dục tiêu dùng đến cả các khu vực vùng sâu vùng xa để đảm bảo sự công bằng, mọi người dân đều được biết về kiến thức tiêu dùng hợp lý.

Đóng vai trò quan trọng không kém, các cơ quan truyền thông, báo chí cũng phải vào cuộc. các cơ quan truyền thông cần thường xuyên đưa tin về các hoạt động bảo vệ người tiêu dùng cũng như các hành vi vi phạm của đơn vị sản xuất kinh doanh để cảnh báo trước cho NTD biết và để NTD không sử dụng sản phẩm của đơn vị đó nữa. Tuy nhiên như thế vẫn chưa đủ, bảo vệ cho mình, nhưng chúng ta cũng cần có trách nhiệm bảo vệ cho cộng đồng, cho toàn xã hội, do đó, chúng ta phải đấu tranh mạnh mẽ hơn nữa với các hiện tượng tiêu cực. Bên cạnh đó, phải đưa cả những hiện tượng tích cực, những cơ sở sản xuất kinh doanh làm ăn chân chính, đảm bảo đưa ra những sản phẩm có chất lượng an toàn để định hướng cho NTD biết để lưạ chọn, mua và sử dụng những sản phẩm đó.

2.1.3. Nâng cao ý thức bảo vệ quyền lợi NTD của doanh nghiệp

Nâng cao ý thức bảo vệ quyền lợi NTD của doanh nghiệp trước hết là nâng cao nhận thức bảo vệ quyền lợi NTD cho các doanh nghiệp. Điều này xuất phát từ

thực tế có nhiều cá nhân tổ chức sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ còn chưa có nhận thức đầy đủ về trách nhiệm và ý nghĩa của việc bảo vệ quyền lợi NTD. Do đó, việc phổ biến giáo dục cho các doanh nghiệp về những vấn đề này là hết sức cần thiết trong việc nâng cao ý thức và có tác dụng răn đe.

Ngoài ra, đối với các doanh nghiệp đã có nhận thức đầy đủ về trách nhiệm và ý nghĩa của việc bảo vệ quyền lợi NTD, nhà nước cần có các biện pháp để khuyến khích họ tích cực hơn nữa trong việc bảo vệ NTD. Nhà nước có thể tổ chức các chương trình bình chọn và trao giải cho các doanh nghiệp có hàng hóa dịch vụ chất lượng tốt, hài hòa lợi ích của NTD và từ đó doanh nghiệp sẽ nhanh chóng chiếm được lòng tin của NTD.

2.1.4. Cải thiện hoạt động của thị trường

Mục đích của việc cải thiện hoạt động của thị trường là nhằm tạo điều kiện cho NTD được tiếp cận với các hàng hóa dịch vụ một cách dễ dàng hơn, đồng thời giá cả hàng hóa phản ánh chính xác hơn quan hệ cung cầu và hợp lý hơn với NTD. Việc cải thiện hoạt động của thị trường cần được thực hiện theo định hướng sau:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 113 trang tài liệu này.

Thứ nhất, tăng cường tính cạnh tranh của thị trường bằng việc mở cửa thị trường. Mở rộng thị trường sẽ tạo nhiều động lực đổi mới hơn cho doanh nghiệp, và giúp sàng lọc thị trường, nâng cao hiệu quả hoạt động của thị trường bởi vì chỉ có doanh nghiệp nào hoạt động hiệu quả thì doanh nghiệp đó mới tồn tại được. Thêm vào đó, sự xuất hiện của nhiều nhà sản xuất và cung ứng dịch vụ hơn sẽ tạo nhiều cơ hội cho NTD có nhiều sự lựa chọn tốt hơn và giá cả cạnh tranh hơn. Chất lượng của sản phẩm cũng được các doanh nghiệp đảm bảo và cải thiện liên tục để thu hút được nhiều khách hàng hơn. Đối với những lĩnh vực như xâng dầu, điện nước, cần có những chính sách nhằm giảm bớt mức độ độc quyền của các doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Rõ ràng, tính cạnh tranh lành mạnh của thị trường được nâng lên đem lại rất nhiều lợi ích cho NTD.

Thứ hai, tăng cường quản lý giá cả chặt chẽ. Một mặt chúng ta cần tạo điều kiện cho thị trường hoạt động tự do, tuân thủ nguyên tắc tự thỏa thuận giữa doanh nghiệp và NTD, mặt khác cần phải quản lý giá cả chặt chẽ để chống lại tình trạng

nâng giá, nói thách tùy tiện. Để làm được như vậy cần đẩy mạnh công tác kiểm tra niêm yết giá và bán hàng đúng giá niêm yết của các doanh nghiệp. Trước mỗi sự thay đổi về chính sách như các chính sách về thuế, về giá cả các đầu vào mà có thể gây biến động về giá cả, các cơ quan chức năng cần đẩy mạnh hoạt động quản lý giá để tránh tình trạng tăng giá ăn theo bằng cách kiểm tra và rà soát lý do tăng giá của các doanh nghiệp xem có thực sự hợp lý không. Đặc biệt đối với các loại hàng hóa độc quyền, việc quản lý giá cả cần được chú trọng tránh tình trạng các doanh nghiệp lợi dụng vị thế độc quyền để áp giá và tăng giá bất hợp lý.

2.2. Giải pháp từ phía các cơ quan tổ chức

2.2.1. Tăng nguồn kinh phí và xây dựng cơ sở hạ tầng

Các cơ quan tổ chức không thể hoạt động hiệu quả nếu không có đủ cơ sở hạ tầng. Đặc biệt trong lĩnh vực kiểm tra, kiểm định chất lượng hàng hóa, cần có đủ số lượng các phòng thí nghiệm kiểm định và có đầy đủ trang thiết bị cần thiết chò các phòng này. Hiện nay, cơ sở hạ tầng trong lĩnh vực tiêu chuẩn hóa và kiểm định còn thiếu vì vậy việc xây dựng cơ sở hạ tầng trong lĩnh vực này cần được ưu tiên đặc biệt.

Bên cạnh đó, trên thực tế, các hội bảo vệ NTD đều hoạt động tự nguyện nên không có kinh phí do đó, nguồn kinh phí của các hội này bị hạn chế và thường không ổn định. Để hội thật sự hoạt động có hiệu quả, nhất thiết phải có sự hỗ trợ giúp đỡ đắc lực từ phía cơ quan chính quyền cả tài chính lẫn quyền lực…. Do đó, cần tăng cường sự phối hợp và giúp đỡ của các cơ quan quản lý nhà nước và toàn xã hội nhằm tăng quỹ và tăng nguồn ngân sách cho các hoạt động trong việc bảo vệ quyền lợi NTD. Đồng thời, các hội này có thể triển khai thêm các dịch vụ tư vấn NTD qua điện thoại, lập đề tài nghiên cứu để phục vụ khách hàng và bán kết quả nghiên cứu cho giới truyền thông hay phát hành tạp chí…

2.2.2. Xây dựng nguồn nhân lực

Trong mọi lĩnh vực, nhân lực luôn là một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định sự thành bại của tổ chức, doanh nghiệp. Để nâng cao năng lực hoạt động, các cơ quan cần có kế hoạt phát triển nguồn nhân lực của mình như kế hoạch

tuyển dụng thu hút thêm các nhân tài hay bổ sung nhân lực chuyên về những lĩnh vực mới. Bên cạnh đó, việc không ngừng bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng kiến thức cho đội ngũ cán bộ để theo kịp sự phát triển của các lĩnh vực này cũng cần được triển khai thường xuyên. Hiện nay vấn đề nguồn nhân lực của các cơ quan chức năng đang gặp nhiều khó khăn mà nguyên nhân chính là do thiếu cơ hội để phát triển và chế độ đãi ngộ còn hạn chế. Điều này dẫn tới tình trạng chảy máu chất xám đang diễn ra ngày một nghiêm trọng. Vì vậy để có thể thu hút và giữ chân được nguồn nhân lực có chất lượng, các cơ quan cần phải có sự cải thiện trong chế độ đãi ngộ, lương thưởng cũng như tạo ra môi trường làm việc mới...

2.2.3. Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức

Bên cạnh việc nhà nước đưa ra các quy định cụ thể về quy trình phối hợp giữa các cơ quan thì bản thân các cơ quan tổ chức cũng cần có sự chủ động phối hợp với nhau thay vì đùn đẩy trách nhiệm và trông chờ lẫn nhau. Các cơ quan, tổ chức nên có sự chia sẻ thông tin để hỗ trợ hoạt động của nhau và chủ động bàn bạc để đưa ra những giải pháp kịp thời đối với những vấn đề về xâm phạm quyền lợi NTD.

Bên cạnh đó, hoạt động của cơ quan và tổ chức lãnh đạo cần gắn kết tốt hơn với các ngành hữu quan thông qua các đại diện trong hội, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp: nhà nước và nhân dân. Đồng thời, cần tăng cường hoạt động của văn phòng khiếu nại của NTD, phối hợp với cơ quan chức năng giải quyết có hiệu quả các khiếu nại.

Đối với Vinastas, cần phát triển hội thành một tổ chức xã hội với vai trò, chức năng, nhiệm vụ rõ ràng hơn. Kết hợp chặt chẽ giữa hội, tòa án với các trung tâm đo lường, kiểm tra, kiểm định chất lượng quốc gia, hội luật gia, cơ quan chăm sóc y tế nhằm bảo đảm VSATTP và các mặt hàng tiêu dùng khác.

2.2.4. Tăng cường sự liên hệ với NTD

Phản ánh và tố cáo của NTD là một trong những nguồn thông tin hữu ích cho các cơ quan chức năng thực hiện tốt nhiệm vụ của mình. Việc tăng cường sự liên hệ với NTD có thể thực hiện thông qua việc lập ra các đường dây nóng, hòm thư góp ý dành cho NTD, đảm bảo những ý kiến của NTD được cập nhật và trả lời một cách

kịp thời thỏa đáng, tránh trường hợp các kênh liên hệ với NTD chỉ mang tính chất hình thức. Ngoài ra, các cơ quan tổ chức này có thể tổ chức các cuộc điều tra xin ý kiến của NTD về các loại hàng hóa, dịch vụ nhất định. Thông qua đó, các cơ quan tổ chức có được sự gợi ý về các hình thức và trường hợp vi phạm quyền lợi NTD để tổ chức hoạt động thanh kiểm tra có trọng tâm và hiệu quả.

2.3. Giải pháp từ phía các doanh nghiệp

Để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của NTD, doanh nghiệp cũng đóng vai trò không kém phần quan trọng. Giải pháp đối với doanh nghiệp là cần phối hợp hợp lý các hoạt động khuyến khích nhà sản xuất kinh doanh lành mạnh có trách nhiệm và thông tin trung thực cho NTD. Những hoạt động sản xuất kinh doanh chân chính của doanh nghiệp góp phần quan trọng trong việc làm trong sạch thị trường và đảm bảo đáp ứng nhu cầu của NTD một cách hiệu quả. Tránh tình trạng vì lợi nhuận mà bỏ qua cả đạo đức kinh doanh.

2.3.1. Nâng cao chất lượng sản xuất kinh doanh

Sản xuất kinh doanh có tốt, sản phẩm mới được đảm bảo chất lượng. Do đó, doanh nghiệp cần tìm hiểu và nắm bắt các quy định của pháp luật liên quan đến vệ sinh an toàn thực phẩm, chất lượng sản phẩm hàng hóa nhằm có chất lượng sản xuất đảm bảo các quy định đề ra.

Đối với các cơ sở sản xuất chăn nuôi thì nên thực hiện quy hoạch tổ chức chăn nuôi, trồng chọt theo hướng tập trung công nghiệp gắn với chế biến giết mổ đảm bảo an toàn vệ sinh để thuận lợi trong quá trình quản lý, giám sát chất lượng hàng hóa, vệ sinh an toàn thực phẩm và vệ sinh môi trường.

Doanh nghiệp nên đầu tư xây dựng và áp dụng hệ thống tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm theo quy trình chặt chẽ từ sản xuất đến tiêu dùng thực phẩm, đồng thời, tăng cường đầu tư mới công nghệ sản xuất tiên tiến nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của thị trường hàng hóa thực tiễn.

2.3.2. Cung cấp những thông tin trung thực về hàng hóa dịch vụ của doanh nghiệp

Thông tin về sản phẩm là nhân tố cần thiết không thể thiếu trong quá trình ra quyết định của NTD. Thông tin càng trung thực thì quyền lợi của NTD càng được bảo đảm. Do đó, nên khuyến khích việc doanh nghiệp cung cấp những thông tin trung thực chính xác, tránh phóng đại về chất lượng cũng như chức năng công dụng của sản phẩm nhằm giúp NTD có những quyết định tiêu dùng tốt nhất.

Việc cung cấp thông tin về doanh nghiệp cũng như giới thiệu, quảng bá các sản phẩm mới có thể thông qua những phương tiện truyền thông đại chúng, báo chí, trang web của doanh nghiệp… nhưng không nên quá lãng phí vào các kênh thông tin này để rồi NTD lại là những người cuối cùng gánh chịu những chi phí đó.

2.3.3. Tăng cường trách nhiệm của doanh nghiệp nhằm chiếm được lòng tin của NTD.

Niềm tin khách hàng là nhân tố quan trọng sống còn đối với một doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp làm ăn chân chính, có được niềm tin của NTD, doanh nghiệp đó sẽ dễ dàng cạnh tranh được với những doanh nghiệp khác. Sản phẩm của họ thường được NTD đón nhận và sử dụng nhiều hơn những sản phẩm chất lượng kém. Do đó, doanh nghiệp sẽ thu được nhiều lợi nhuận và không ngừng đầu tư, củng cố và phát triển và cải tiến mẫu mã cũng như chất lượng sản phẩm. Do đó, việc đưa ra các tiêu chí cao hơn trong việc công nhận doanh nghiệp được NTD tin cậy là một động lực thúc đẩy các doanh nghiệp chân chính hoạt động hiệu quả hơn. Đồng thời quá trình thực hiện sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp cũng cần được kiểm soát một cách chặt chẽ nhằm nâng cao ý thức về quyền và lợi ích của NTD cho các doanh nghiệp.

2.4. Giải pháp từ phía NTD

NTD là một nhân tố quan trọng trong vấn đề bảo vệ quyền lợi của chính mình do đó cần phải tăng cường hơn nữa vai trò của NTD. Làm thế nào để NTD phải nâng cao được nhận thức và hiểu biết tiêu dùng của mình và trở thành những NTD

thông thái để có thể chọn lựa được những sản phẩm đảm bảo an toàn, bảo vệ quyền lợi của chính mình.

2.4.1. Tìm hiểu kỹ thông tin trước khi mua hàng

Trước khi ra quyết định mua một sản phẩm nào đó, NTD cần tìm hiểu kỹ các thông tin về sản phẩm bằng việc đọc kỹ các thông tin trên nhãn hàng và tìm hiểu kỹ các thông tin quan cáo. NTD phải biết tự bảo vệ mình, phải có những kiến thức nhất định để làm sao phân biệt giữa những loại thực phẩm có chất lượng và thực phẩm không đủ tiêu chuẩn chất lượng. Đặc biệt, khi mua và sử dụng thực phẩm phải lựa chọn những thương hiệu đã biết trước, có nguồn gốc rõ ràng, có thời hạn bảo hành, thời hạn sử dụng, nhãn thực phẩm phải đáp ứng được các yêu cầu, quy định của Nhà nước, phải có những bằng chứng cụ thể xác nhận rằng thực phẩm đó đã được các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền kiểm tra, xác nhận và đảm bảo các vấn đề về chất lượng… NTD nên hình thành thói quen tìm hiểu và lựa chọn thông tin, đòi hỏi nghiêm khắc hơn về tính trung thực và đầy đủ của thông tin về sản phẩm mình tiêu dùng nhằm đảm bảo an toàn cho bản thân và xã hội.

2.4.2. Mua hàng có nguồn gốc rõ ràng

Nguồn gốc xuất xứ hàng hóa liên quan đến chất lượng của hàng hóa và việc đòi lại quyền lợi mà NTD đã bị xâm phạm. Hiện nay, NTD Việt Nam còn ít quan tâm đến nguồn gốc của hàng hóa, và chính những người cung cấp trung gian cũng không biết hàng hóa có nguồn gốc ra sao. Điều này đã tạo điều kiện cho các loại hàng hóa trôi nổi đến tay NTD, kéo theo đó là vấn đề về chất lượng và an toàn sản phẩm. Nhưng ngay cả khi hàng hóa đó được phát hiện là kém chất lượng và không đủ an toàn, ảnh hưởng đến quyền lợi NTD thì việc quản lý, ngăn chặn những loại hàng hóa này khỏi xâm nhập thị trường cũng sẽ gặp khó khăn vì không thể truy ra nguồn gốc của chúng để xử lý kịp thời. Vì vậy, mỗi NTD khi mua hàng cần quan tâm về nguồn gốc của sản phẩm, không nên mua các loại hàng hóa không có xuất xứ nguồn gốc rõ ràng.

2.4.3. Nâng cao ý thức về ATVSTP

Thực trạng ATVSTP ở nước ta hiện nay không chỉ do sự vô trách nhiệm của các cơ sở sản xuất kinh doanh thực phẩm, do hoạt động quản lý còn chưa hiệu quả mà còn do chính ý thức của NTD. Mặc dù có thông tin về các sản phẩm hàng hóa không nhãn mác, hàng rong, hàng gia công gây ngộ độc thực phẩm, mất ATVSTP nhưng NTD vẫn sử dụng. Điều này càng khiến cho tình trạng mất ATVSTP tăng cao. Do đó, NTD nên ý thức hơn về sự an toàn của mình, người thân và xã hội để tránh sử dụng những thực phẩm thiếu nguồn gốc, kém chất lượng và không đảm bảo VSATTP.

NTD cần lựa chọn thực phẩm sạch, thực phẩm của những thương hiệu có uy tín để hạn chế những rủi ro do thực phẩm không an toàn. Trong trường hợp mua phải thực phẩm kém chất lượng, không đảm bảo chất lượng thì người tiêu dùng cần báo ngay đến tổ chức bảo vệ NTD địa phương để kịp thời có giải pháp ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm, bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình và góp phần tạo dư luận tích cực để ngăn ngừa các hành vi vi phạm tiềm ẩn.

2.4.4. Lấy hóa đơn, phiếu bảo hành khi mua hàng

Hóa đơn và phiếu bảo hành là những chứng từ rất quan trọng khi mua hàng, liên quan đến lợi ích của ntd sau khi mua hàng. Phiếu bảo hành liên quan đến các dịch vụ hậu mãi đảm bảo cho NTD được sử dụng đúng hàng hóa đúng với hợp đồng, còn hóa đơn là chứng cứ mua hàng. Cả hai chứng từ này đều là căn cứ cần thiết để NTD đòi bồi hoàn hoặc bồi thường cho những thiệt hại phát sinh của mình. Ngoài ra, khi có hóa đơn, NTD còn có thể được hưởng những quyền lợi liên quan đến thuế. Vì vậy, NTD nên hình thành thói quen lấy các loại chứng từ này khi mua hàng vì chính lợi ích của mình. Do thói quen mua bán không chứng từ đã có lâu, không phải doanh nghiệp nào cũng tự động cung cấp hóa đơn cho khách hàng, trong trường hợp đó, NTD phải chủ động yêu cầu lấy hóa đơn. Đồng thời, khi lấy các chứng từ này, NTD nên đọc kỹ nội dung xem có đúng với nội dung giao dịch không, tránh những nhầm lẫn ảnh hưởng đến khả năng đòi bồi hoàn của mình sau mua.