Thơ chơi của Tản Đà từ góc nhìn tư duy nghệ thuật

đời nhưng không hề bàng quan, thờ ơ, không hề kênh kiệu, kiểu cách. Nhân vật trữ tình trong thơ chơi của Tản Đà rất phong phú. Ông không ngại ngùng “chơi” với Tây Thi, Chiêu Quân, Chị Hằng… - những giai nhân có tiếng trong lịch sử, ông “chơi” với cả những kẻ sĩ, những người lao động bình thường, “chơi” cùng những vật vô tri vô giác như thằng bù nhìn, người đá… đến Ông Trời.

3. Điểm xuất phát của Tản Đà là cái tôi cậy tài, là chủ nghĩa cá nhân của thời đại mới. Tản Đà là nhà nho dám công khai nói đến sự sung sướng, nói đến cái “thú” ở đời, nói đến thú ăn ngon, thú hưởng thụ những bữa tiệc có “có con ca xứ Huế, cô đầu tỉnh Thanh”. Tản Đà đã không dè bỉu, khinh miệt hay che giấu cái “sung sướng chung thường” là giàu sang, vinh hoa, ăn mặc, thanh sắc như các nhà nho xưa. Ông nói đến những thú vui trần tục đó với tất cả khoái cảm và sự ham muốn. Với ngôn ngữ đời thường, xóa vỡ không khí trang nghiêm mực thước vốn có của thơ ca trung đại, Tản Đà đã đem đến cho thơ một giọng điệu trào lộng khôi hài, khiến cho thơ đậm chất đời hơn. Thi nhân sử dụng ở mức độ dày các hư từ, cách chơi chữ. Cách sắp đặt từ ngữ quen thuộc kết hợp với ngôn ngữ đa nghĩa đã mang lại chất hóm hỉnh, hài hước đặc trưng riêng, đậm chất Tản Đà. Bên cạnh ngôn ngữ, biểu tượng trong thơ Tản Đà cũng góp phần thể hiện lối tư duy thơ trực cảm của thi sĩ trong thơ chơi. Trong xã hội tư sản, khi văn hóa Tây phương du nhập, mọi giá trị đều bị đảo lộn thì những gì trước đó là linh thiêng là trân quý giờ trở nên khủng hoảng, sụp đổ, suy đồi. Trong thơ Tản Đà, ông nhiều lần nhắc đến nhiều nhất vẫn là những biểu tượng của sự tôn nghiêm. Do sự ảnh hưởng của hoàn cảnh xã hội đương thời, với tâm trạng bất mãn trước thời cuộc và tâm hồn lãng mạn bay bổng, thi sĩ Tản Đà thường nhắc đến những biểu tượng của thiên giới như chị Hằng, chú Cuội, Trời, Chư Tiên, Chức Nữ… và coi như đó là “chốn dung thân” của kẻ chơi ngông. Là “cái cây” mọc lên từ thế kỷ trước, uống dòng sữa của hai ngàn năm Nho học và lấy thế kỷ XIX làm quê hương, phong thái sống của ông dẫu có bị thời thế mới làm cho chao đảo ít nhiều nhưng vẫn còn nguyên cốt cách của ngày xưa. Và thơ ông vốn trung thực với hồn ông nên nó cũng mang cốt cách như vậy. Đó là một con người dẫu ngoài cửa miệng có nói gì thì nói, trong đáy

lòng vẫn nguyên vẹn một niềm tin vào những giá trị cao quý bất di bất dịch của phẩm giá con người.

4. Tìm hiểu “Thơ chơi” của Tản Đà từ góc nhìn tư duy nghệ thuật, chúng tôi mong muốn từ những vần thơ chơi của thi sĩ, bạn đọc hiểu thêm về vai trò vị trí của thi sĩ trong mảng thơ vốn lạ mà quen trong bối cảnh ngày nay. Từ đó ta càng có thêm cơ sở khẳng định “Công của thi sĩ Tản Đà” để thấy Tản Đà không phải chỉ là “người của hai thế kỉ”, là “cái gạch nối giữa hai thời đại thơ ca”, mà còn thấy được thi sĩ như là người khởi đầu thành công cho hiện tượng chơi thơ. Xin mượn những lời thơ của nhà thơ Thu Tứ để khẳng định sự trường tồn và sức hấp dẫn vĩnh cửu của tiếng thơ “còn chơi”:

“Mươi năm” cụ hãy “còn chơi”, “Mốt năm” cụ đã về nơi suối vàng! Ngắn thay một cuộc tuần hoàn,

Dài thay một tiếng thơ vang tận trời!”

TÀI LIỆU THAM KHẢO