Yêu Cầu Bảo Đảm Áp Dụng Đúng Quy Định Của Pháp Luật Về Thi Hành Quyết

phải nhanh chóng giải thích bản án, mới giúp cho cơ quan THADS giải quyết đúng pháp luật.

Từ vụ việc thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự như đã trình bày, phân tích nêu trên, cho thấy công tác phối kết hợp giữa các ngành pháp luật vẫn còn nhiều bất cập. Mặc dù pháp luật đã có quy định cụ thể trách nhiệm của từng cơ quan, song trong thực tế nếu những cơ quan có thẩm quyền giải quyết vụ việc không thực hiện hết trách nhiệm của mình thì cũng không có cơ quan nào giám sát và yêu cầu thực hiện. Những trường hợp tương tự thực tế cũng đã từng xảy ra nhiều nơi, chính việc này làm ảnh hưởng không nhỏ đến việc hoàn thành nhiệm vụ của các cơ quan thi hành án dân sự các cấp. Thông tư liên ngành, Quy chế phối kết hợp đều có, nhưng vấn đề là mức độ tuân thủ pháp luật đến đâu mới là điều đáng nói.

Nguyên nhân của hạn chế, thiếu sót có nhiều, nhưng có thể nêu những nguyên nhân chủ yếu sau đây:

+ Quy định của pháp luật thi hành án dân sự và các văn bản quy phạm pháp

luật có liên quan khi áp dụng vào thực tiễn cỏn nhiều bất cập

Luật THADS và các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành Luật qua thời gian áp dụng trong thực tế đã bộc lộ nhiều bất cập, vẫn còn có những quy định chưa cụ thể, chưa sát hợp với thực tiễn, nhiều quy định còn chồng chéo, chưa thống nhất với các pháp luật chuyên ngành khác có liên quan, gây cản ngại trong quá trình áp dụng như:

- Chưa có quy định về việc xử lý tài sản của người phải thi hành án gắn liền với quyền sử dụng đất của người khác để đảm bảo thi hành án, khi khối tài sản đó không thể tách rời đất. Trong xã hội chúng ta trường hợp này xảy ra rất phổ biến, khi cha mẹ hoặc người thân chỉ cho người phải thi hành án cất nhà trên đất của mình để ở, nhưng không làm thủ tục tặng cho hoặc mua bán một cách hợp pháp. Kể cả khi người phải thi hành án đã cất căn nhà kiên cố trên đất đó.

- Pháp luật về THADS và pháp luật về ngân hàng, các tổ chức tín dụng khác chưa quy định trách nhiệm cụ thể về trách nhiệm họ phải cung cấp thông tin về tài khoản của người phải thi hành án và người được thi hành án. Các đơn vị này thường

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 96 trang tài liệu này.

vịn cớ luật chuyên ngành về việc giữ bí mật tài khoản đối với khách hàng. Bên cạnh đó, người phải thi hành án mặc dù có đăng ký tài khoản tại ngân hàng nhưng thường chỉ để lại một khoản nhỏ để giữ chân tài khoản, nhưng lại giao địch trong thực tế qua tài khoản khác của người thân.

- Về việc cưỡng chế giao tài sản cho người trúng đấu giá trong các trường hợp bản án, quyết định của Tòa án bị kháng nghị, tạm đình chỉ, đình chỉ hoặc án bị hủy xét xử lại, hoặc đang bị khởi kiện do qui trình tổ chức bán đấu giá chưa đảm bảo đúng pháp luật cũng chưa có quy định cụ thể. Từ đó, chậm hoặc chưa thể thực hiện việc cưỡng chế giao tài sản cho người mua trúng đấu giá ngay tình. Hiện thực này thường xảy ra và là một trong những trường hợp phát sinh nhiều đơn thư khiếu nại, tố cáo.

- Chưa có quy định cụ thể trường hợp cưỡng chế giao con chưa thành niên cho người được thi hành án khi người được thi hành án đang thụ hình trong các trại giam, trại cải tạo.

- THADS, đặc biệt là thi hành án đối với các đối tượng mà người phải thi hành án đang chấp hành hình phạt tù là một bài toán thật sự nan giải. Thực trạng không có tiền, tài sản dẫn đến không có điều kiện để thi hành án được lặp đi lặp lại với hầu hết các vụ việc THADS trong hình sự vẫn là một trong những khó khăn lớn trong việc tổ chức thi hành đối với các loại bản án, quyết định này, đòi hỏi phải sớm có giải pháp khả thi.

2.2.3.2. Nguyên nhân của hạn chế, thiếu sót

* Nguyên nhân từ việc phối kết hợp giữa cơ quan THADS với các cơ quan tố tụng thiếu nhất quán, chưa đồng bộ và chưa thực hiện tốt trách nhiệm của từng cơ quan theo luật định

Như phần đánh giá những mặt hạn chế, thiếu sót, đồng thời được điển hình hóa bằng những vụ việc thi hành quyết định dân sự trong các bản án hình sự nêu trên, cho thấy trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử của Tòa án, nếu làm tốt công tác vận động, thuyết phục người có hành vi phạm tội, hoặc thân nhân của họ tự nguyện nộp tiền để khắc phục hậu quả thì công tác thi hành quyết định dân sự

trong bản án hình sự hết sức thuận lợi như đối với các vụ việc của huyện Nhơn Trạch.

Nếu công tác phối kết hợp giữa cơ quan THADS với các cơ quan tiến hành tố tụng chưa tốt thì vụ việc thi hành án sẽ kéo dài, thậm chí sẽ dẫn đến không thi hành được, như trường hợp các cơ quan THADS nhiều lần gửi văn bản yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải thích bản án chưa rò hoặc đã thể hiện việc xét xử thiếu chính xác nhưng không được trả lời cụ thể như đã nêu trên.

Đánh giá một cách nghiêm túc thì trong thực tế hiện nay, hiệu quả thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự đạt được là chưa cao, nhất là đối với các vụ việc thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng, lừa đảo hoặc lạm dụng chiếm đoạt tài sản.

Do THADS là giai đoạn mang tính quyết định bản án được thực thi trong thực tiển đời sống xã hội, nên cơ quan THADS cần phải nắm được các thông tin cần thiết và sớm nhất có thể về tài sản, giấy tờ của các bị can, bị cáo trong các vụ án hình sự để có cơ sở bảo đảm tổ chức thi hành hiệu quả phần tiền và tài sản có liên quan trong các bản án, quyết định về hình sự. Do đó, vai trò chủ động của cơ quan THADS cần phải được phát huy nhiều hơn nữa trong việc tiếp nhận, chuyển giao tài liệu, vật chứng, tài sản tạm giữ có liên quan đến vụ án từ cơ quan điều tra trong giai đoạn tố tụng.

Có thể nói, tính thống nhất, hiệu lực và hiệu quả của pháp luật THADS trong hệ thống pháp luật có mối quan hệ chặt chẽ và tương tác biện chứng với hiệu quả của công tác THADS trên thực tế. Công lý chỉ có ý nghĩa khi và chỉ khi quyết định của Tòa án được đưa ra thi hành. Do đó, chỉ khi nào bản án, quyết định được thi hành trên thực tế thì quyền lợi của người dân mới thực sự được đảm bảo và mục đích xây dựng một Nhà nước pháp quyền của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân mới thực sự có ý nghĩa.

* Nguyên nhân chủ quan từ phía ngành thực thi nhiệm vụ THADS

Số lượng việc thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự ở Tỉnh Đồng Nai trong 05 năm qua quá lớn, lên đến: 35.181 việc. Trong khi tình hình biên chế

không tăng, tính bình quân 01 CHV phải phụ trách giải quyết án các loại là 292 việc/ năm, quá tải so với mặt bằng chung so với các địa bàn tỉnh thành khác.

Nhìn chung, đa số CHV đều thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, luôn nổ lực phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu được giao. Tuy nhiên, vẫn còn một số CHV và cán bộ công chức trình độ chuyên môn còn hạn chế, trong quá trình tác nghiệp chưa thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, còn ngại khó, ngại khổ, thiếu quyết đoán trong việc tiến hành thực hiện các biện pháp cần thiết, để thi hành dứt điểm các quyết định dân sự trong bản án hình sự. Thậm chí vẫn còn một số CHV thiếu tu dưỡng, rèn luyện đã vi phạm về chuyên môn nghiệp vụ, về đạo đức công vụ phải bị xử lý kỷ luật, kể cả bị xử lý về hình sự.

Bên cạnh đó, trong công tác lãnh đạo, quản lý điều hành, chỉ đạo đối với việc thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự, từng nơi, từng lúc thiếu quan tâm, nhất là đối với vụ việc truy thu các khoản tiền thu nộp vào ngân sách nhà nước. Trong quá trình phân công giải quyết án, thường theo lối mòn là phân công CHV giải quyết án theo địa bàn phường, xã mà chưa chú ý phân công hợp lý theo trình độ, năng lực, kinh nghiệm của CHV đối với giải quyết các vụ việc khó khăn, phức tạp. Đây cũng là những lý do án tồn đọng kéo dài với số việc ngày càng cao.

Trong chỉ đạo đôi lúc thể hiện thiếu kiên quyết, chưa kịp thời đúc rút kinh nghiệm qua thực tiễn, để toàn ngành học tập và kịp thời nhân rộng các đơn vị, cá nhân điển hình tiên tiến để toàn ngành cùng làm theo.

* Công tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật về thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự còn hạn chế

Việc phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật trong toàn xã hội nói chung hiện nay còn rất hạn chế, nhất là đối với nội dung liên quan cụ thể đến việc thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự lại càng hạn chế hơn. Ngoài việc thiếu sự phối hợp, thiếu tính đồng bộ thì các hình thức, phương pháp tuyên truyền chủ yếu đi sâu vào các hành vi tội phạm mà không nhắc đến việc chấp hành nghĩa vụ trong giai đoạn thi hành án.

Do những hạn chế trên, việc tuyên truyền, phổ biến giáo dục về thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự chưa khơi dậy trong cộng đồng dân cư việc tuân thủ các quy định của pháp luật trong lĩnh vực này.

Tiểu kết chương 2

Trong chương 2, luận văn trên cơ sở nghiên cứu từ đặc điểm tình hình về kinh tế, chính trị, xã hội… của tỉnh Đồng Nai, qua khảo sát thực tiễn hoạt động của các cơ quan THADS của tỉnh Đồng Nai. Với sự vận dụng sáng tạo, linh hoạt, đúng quy định pháp luật, ngành đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ. Đồng thời cũng qua đó, chỉ ra những mặt còn tồn tại, thiếu sót và những nguyên nhân cơ bản để làm tiền đề cho việc định hướng, đề ra những giải pháp hữu ích nhằm tháo gỡ những vướng mắt, nâng cao kết quả việc thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự trong những năm kế tiếp.

Luận văn đã phân tích khá sâu, khá toàn diện thực trạng của ngành THADS tỉnh Đồng Nai trong 05 năm qua. Đánh giá sát tình hình xây dựng đội ngủ ngành, về biên chế, về bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, về giáo dục đạo đức công vụ. Chú trọng đến hoạt động quản lý, điều hành, chỉ đạo của các cấp lãnh đao ngành THADS từ Cục đến các Chi cục. Đặc biệt chú trọng ở góc độ, tầm nhìn đối với những bất cập, hạn chế, thiếu sót do nguyện nhân chủ quan từ phía ngành, phân tích tính phổ biến và tính cá biệt ở địa phương. Quan tâm đên công tác phối kết hợp giữa ngành THADS với các cơ quan, tổ chức hữu quan khác, từ đó đề xuất những biện pháp chấn chỉnh phù hợp.

Đồng thời, luận văn cũng đi sâu, đánh giá cơ bản về hệ thống pháp luật quy định có liên quan đến công tác giải quyết quyết định dân sự trong bản án hình sự. Những vấn đề bất cập, hoặc chưa phù hợp với việc áp dụng trong thực tiễn, là nguyên nhân gây ra số lượng án phải thi hành ở lĩnh vực này tồn đọng ngày càng nhiều, cấn có phương cách xử lý phù hợp.

Chương 3

YÊU CẦU, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG ĐÚNG QUI ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT, NÂNG CAO HIỆU QUẢ VỀ THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH DÂN SỰ TRONG BẢN ÁN HÌNH SỰ TỪ THỰC TIỄN TỈNH ĐỒNG NAI

3.1 Yêu cầu bảo đảm áp dụng đúng quy định của pháp luật về thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự từ thực tiễn tỉnh Đồng Nai

3.1.1. Yêu cầu củng cố, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa

Hệ thống thi hành án dân sự cần tiếp tục quán triệt sâu sắc, thực hiện nghiêm túc các chủ trương, quan điểm của Đảng, Nhà nước về thi hành án dân sự. Tập trung đổi mới các mặt công tác, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo đảm công lý phải được thực thi, góp phần xây dựng một xã hội trật tự, kỷ cương và ổn định, phục vụ thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế của đất nước. Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật sâu rộng dưới nhiều hình thức tới mọi tầng lớp nhân dân, nhất là Luật Thi hành án dân sự và các văn bản pháp luật có liên quan nhằm nâng cao nhận thức, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ, phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và nhân dân trong công tác thi hành án dân sự.

Thường xuyên rà soát, hoàn thiện thể chế công tác thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự, bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ, khả thi của các văn bản pháp luật. Tiếp tục hoàn thiện các quy định về áp dụng biện pháp cưỡng chế trong thi hành án dân sự để vừa bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, công dân, vừa bảo đảm xử lý nghiêm minh đối với những trường hợp người phải thi hành án cố tình trốn tránh, chống đối, không chấp hành việc thi hành án.

Tập trung nguồn lực triển khai thực hiện nhiệm vụ chính trị trong toàn hệ thống, phấn đấu thực hiện đạt và vượt chỉ tiêu thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự; xây dựng và thực hiện các giải pháp giảm số lượng án tồn đọng, nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng, qua đó củng cố niềm tin của nhân dân vào tính nghiêm minh của hệ thống pháp luật và cơ quan tư pháp, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Chủ động các

điều kiện cần thiết bảo đảm công tác thi hành án dân sự có yếu tố nước ngoài trong quá trình nước ta hội nhập quốc tế sâu rộng và thực hiện đầy đủ các cam kết trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

Nguyên tắc đảm bảo pháp chế XHCN là một trong các nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước. Trong thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự phải luôn thực hiện nguyên tắc pháp chế XHCN, bởi lẻ, hệ thống pháp luật phải đảm bảo cho toàn bộ quá trình thi hành án thực hiện đúng theo quy định của pháp luật. Các văn bản quy phạm pháp luật về công tác thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự phải đảm bảo hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất chung trong toàn bộ hệ thống, không được mâu thuẩn, chồng chéo và đặc biệt phải tôn trọng tính tối cao của Hiến pháp. Do vậy, các quy định của pháp luật, quy trình, thủ tục về việc thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự phải được tôn trọng và nghiêm túc thực hiện.

Tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị (Khóa XII). Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chính trị, pháp luật, chuyên môn cho đội ngũ chấp hành viên, thẩm tra viên, cán bộ, công chức, viên chức thi hành án dân sự; tăng cường công tác quản lý, giáo dục chính trị, tư tưởng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, cải tiến lề lối làm việc, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong thi hành công vụ, hạn chế đến mức thấp nhất vi phạm xảy ra.

3.1.2. Yêu cầu bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức

Thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự là một trong những hoạt động quan trọng của bộ máy nhà nước nhằm đảm bảo cho các bản án, quyết định về dân sự của Tòa án được thi hành trên thực tế. Hoạt động này có hiệu quả sẽ góp phần bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật; bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và lợi ích của Nhà nước, qua đó góp phần giữ vững ổn định chính trị,

trật tự xã hội, tăng cường hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước trong việc tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người.

Thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự là loại hình thi hành án tác động tới tài sản, sản nghiệp, tiền bạc, buộc người thi hành án phải thực hiện các nghĩa vụ gắn với nhân thân người được thi hành án. Người phải thi hành án gồm cả cá nhân, tổ chức, cơ quan phải thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm dân sự thông thường và cả những người phạm tội hình sự, phải thi hành phần dân sự trong các bản án, quyết định hình sự của Tòa án. Mặc dù loại hình thi hành án dân sự đề cao yếu tố tự định đoạt (cho phép người phải thi hành án tự nguyện thi hành) nhưng không phải vì thế mà không có yếu tố cưỡng chế. Việc cưỡng chế là tính chất vốn có của các hoạt động tư pháp, kể cả trong thi hành án, thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật được sử dụng khi người phải thi hành án không tự nguyện thi hành nhằm bảo đảm quyền, lợi ích của người được thi hành án. Thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự là loại dịch vụ công đặc biệt, có thể do cơ quan nhà nước trực tiếp đảm nhận, cũng có thể do tư nhân (Thừa phát lại - Công lại) thực hiện dưới sự bảo hộ của Nhà nước.

Thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự là khâu cuối cùng nhằm hiện thực hóa những phán quyết của Tòa án vào thực tiễn cuộc sống; có vị trí, ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ pháp chế XHCN, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, thực thi công lý, xây dựng một xã hội trật tự, kỷ cương và ổn định. Thi hành án quyết định dân sự trong bản án hình sự không những góp phần trực tiếp, tích cực vào việc bảo vệ những quyền con người, quyền công dân mà còn góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của đất nước và từng địa phương;

3.1.3. Yêu cầu khắc phục những hạn chế thiếu sót trong việc thi hành quyết định dân sự trong bản án hình sự

Luật THADS, được sửa đổi bổ sung năm 2014 và Nghị định số 62/2015/NĐ- CP ngày 18/7/2015 của Chính phủ, có thể nói là văn bản quan trọng, tạo hành lang,