Tác động của đa dạng hóa và cạnh tranh đến ổn định của ngân hàng thương mại: Nghiên cứu tại Việt Nam

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Tóm tắt nội dung lý thuyết mất ổn định tài chính - “Minsky Moment” .20 Bảng 2.2: Các nghiên cứu sử dụng mô hình Z-Score đánh giá ổn định ngân hàng..36 Bảng 2.3: Bảng tóm tắt lý thuyết phân tích động cơ ĐDH: Chi phí và lợi ích 55

Bảng 2.4: Bảng tóm tắt các nghiên cứu về tác động của đa dạng hóa đến ổn định ngân hàng 70

Bảng 2.5: Bảng tóm tắt các nghiên cứu về tác động của cạnh tranh đến ổn định ngân hàng 81

Bảng 3.1: Tóm tắt các biến nghiên cứu sử dụng và kỳ vọng về mối tương quan...104 Bảng 3.2: Danh sách 28 ngân hàng TMCP ở Việt Nam trong nghiên cứu 105

Bảng 4.1: Thống kê mô tả các biến nghiên cứu 110

Bảng 4.2: Kết quả ước lượng các hệ số hồi quy của hàm tổng chi phí theo FEM và REM 112

Bảng 4.3: Bảng tổng hợp kết quả nhân tử phóng đại phương sai VIF 113

Bảng 4.4: Kết quả ước lượng tác động của đa dạng hóa đến ổn định ngân hàng qua các chỉ tiêu Z-Score, ROA, ROE, RARROA, RARROE116

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 221 trang tài liệu này.

Bảng 4.5: Kết quả ước lượng tác động của cạnh tranh đến ổn định ngân hàng qua

các chỉ tiêu Z-Score, ROA, ROE 120

Bảng 4.6: Kết quả ước lượng tác động của đa dạng hóa và cạnh tranh đến ổn định ngân hàng qua các chỉ tiêu ROA, ROE 125

Bảng 4.7: Tổng hợp kết quả nghiên cứu 131

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1: Tóm tắt trình tự nghiên cứu 6

Hình 2.1: Mô tả lập luận của tác giả về lý thuyết ổn định ngân hàng 26

TÓM TẮT LUẬN ÁN BẰNG TIẾNG VIỆT

Tiêu đề: Tác động của đa dạng hóa và cạnh tranh đến ổn định của ngân hàng thương mại: Nghiên cứu tại Việt Nam

Tóm tắt: Luận án nghiên cứu tác động của ĐDH và cạnh tranh đến ổn định của hệ thống NHTM Việt Nam giai đoạn 2006 – 2017. Đây là vấn đề đang gây tranh cãi trong giới học thuật và thực tiễn hoạt động ngân hàng xuất phát từ nguyên nhân do bất ổn về kinh tế đã gây ra nhiều tổn thất không nhỏ cho hệ thống ngân hàng trên mọi mặt. Mức độ cạnh tranh giữa các ngân hàng càng trở nên gay gắt, thúc đẩy các NHTM thay đổi phương thức hoạt động, ngày càng mở rộng phạm vi, ĐDH các nguồn thu nhập có thể được để tiếp tục phát triển. Tuy nhiên sự ổn định của hệ thống ngân hàng vì thế cũng bị ảnh hưởng.

Mục tiêu chung của luận án thực hiện đánh giá mức độ ảnh hưởng của ĐDH và cạnh tranh đến ổn định của các NHTM Việt Nam. Bằng phương pháp nghiên cứu định lượng với mô hình hồi quy đa biến trên dữ liệu bảng, kết hợp phương pháp tổng hợp, thống kê mô tả, kết quả nghiên cứu cho thấy tồn tại mối tương quan một chiều giữa ĐDH và cạnh tranh đến ổn định ngân hàng. Từ đó giúp cho các nhà quản trị ngân hàng và các nhà hoạch định chính sách rút ra những kết luận quan trọng. Đồng thời luận án cũng gợi ý chính sách cần thiết góp phần vào việc lựa chọn và điều hành chiến lược ĐDH, cạnh tranh để mang đến ổn định hơn nữa cho hệ thống ngân hàng trong nước.

Từ khóa: Đa dạng hóa, cạnh tranh, ổn định ngân hàng, hiệu quả kinh doanh

ABSTRACT

Title: The impact of diversification and competition on the stability of commercial banks: A research in Vietnam.

Abstract: The thesis "The Impact of diversification and competition on the stability of commercial banks: A research in Vietnam" examines theories of stability, competition and diversification in banking. Its main purpose focuses on the impact of diversification on banking stability, competition on banking stability and the simultaneous impact of diversification and competition on stability of Vietnamese commercial banks in the period of 2006 - 2017.

By using the linear regression method with the panel data, the thesis results show: Diversification and competition have positive impact on bank stability in Vietnam while the diversification impacts negatively on the relationship between competition and bank stability in this period. This shows that diversification is not really a effective tool of banks’ competitive strategies to motivate banks to be more stable.

Besides, the thesis also finds factors that have a good effect on bank stability: asset growth rate and economic growth rate. However, the size of the bank and the inflation rate negatively impact the stability of the banks.

The research results of this thesis will contribute important empirical evidence in research topics on diversification, competition and bank stability in Vietnamese commercial banks. The policy implications of the thesis will help commercial banks and relevant authorities to guide, plan and propose solutions to improve Vietnamese commercial bank stability in the next years.

Keywords: Diversification, competition, stability, performance, commercial banks.

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU

1.1 Đặt vấn đề

Hiện nay, các nước trên thế giới đang trong giai đoạn hội nhập sâu rộng tất cả các lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực huyết mạch của nền kinh tế: tài chính - ngân hàng. Trong đó, hệ thống các ngân hàng ngày một thể hiện rõ hơn vai trò huyết mạch của mình trong nền kinh tế. Hoạt động ngân hàng ảnh hưởng trực tiếp đến ổn định tiền tệ của hầu hết các quốc gia. Khi ngân hàng bất ổn kéo theo sự bất ổn cho toàn hệ thống, gây ra nhiều hệ lụy ảnh hưởng đến nền kinh tế như: nợ xấu gia tăng, rủi ro thanh khoản, ảnh hưởng đến lòng tin của người dân.

Đứng trước thách thức hội nhập, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều thừa nhận cạnh tranh là môi trường tạo động lực thúc đẩy giúp cho kinh tế phát triển. Kinh doanh tiền tệ rất nhạy cảm, chịu tác động bởi các yếu tố về kinh tế, chính trị, xã hội, tâm lý…Các ngân hàng thương mại (NHTM) sử dụng cạnh tranh như là chiến lược để mở rộng thị trường, thu hút ngày càng nhiều khách hàng, gia tăng thị phần, cải tiến và nâng cao hơn nữa chất lượng sản phẩm. Từ đó giúp cho hoạt động ngân hàng ngày càng phát triển và ổn định hơn.

Tùy theo thế mạnh và nguồn lực hiện có ngân hàng có thể lựa chọn nhiều chiến lược cạnh tranh về số lượng cũng như chất lượng sản phẩm, lãi suất, công nghệ …. Để chiến lược cạnh tranh hiệu quả cần thiết phải đa dạng hóa (ĐDH). Ngân hàng tận dụng các nguồn lực hiện hữu để mở rộng, ĐDH các hoạt động kinh doanh sang một hay nhiều mảng khác nhau nhằm hạn chế và phân tán rủi ro, tăng nguồn thu cho ngân hàng. Mục tiêu cuối cùng là gia tăng lợi nhuận trong mối tương quan giữa kiểm soát rủi ro với ổn định cho ngân hàng.

Tuy nhiên, thực tiễn từ trước đến nay tồn tại các tranh luận trái chiều về tác động của cạnh tranh và ĐDH đến ổn định tài chính trong hoạt động của các ngân hàng. Điều này tạo ra nhiều mối hoài nghi và sự không chắc chắn về những lợi ích do ĐDH và cạnh tranh mang lại. Từ đó đã gợi ra sự quan tâm rất lớn giữa các nhà nghiên cứu và các nhà hoạch định chính sách. Bằng chứng về sự thất bại của nhà

quản lý và nhà giám sát ngân hàng đã đề ra một vấn đề phải xem xét lại ảnh hưởng của ĐDH và cạnh tranh đến ổn định của các NHTM. Có quá nhiều kịch bản cũng như hiện tượng kinh tế liên quan đến ba vấn đề trên xảy ra trong ngân hàng theo những kết quả khác nhau và nằm ngoài mong đợi cũng như tiên liệu của các nhà quản lý. Điều đó cho thấy mối tương quan giữa cạnh tranh và ĐDH đến ổn định ngân hàng nên được đặt trong tương quan với những yếu tố khác cần được nghiên cứu cụ thể hơn. Tóm lại, các nhà hoạch định chính sách đang phải đối mặt với vấn đề tương phản rằng: liệu ĐDH và cạnh tranh ngân hàng có dẫn đến mối đe dọa cho ổn định ngân hàng hay không? Và cả ba yếu tố này được xem xét trong những hoàn cảnh, môi trường như thế nào thông qua đó nảy sinh những tác động khác nhau.

Bên cạnh đó, trong các nghiên cứu học thuật về mối quan hệ giữa ĐDH, cạnh tranh và ổn định ngân hàng đã có nhiều kết quả khác nhau. Tồn tại hai quan điểm đối lập trong các nghiên cứu trước về cạnh tranh và ổn định ngân hàng. Quan điểm cạnh tranh - dễ tổn thương: tranh luận rằng có mối quan hệ ngược chiều giữa cạnh tranh và ổn định ngân hàng, vì cạnh tranh cao làm giảm sức mạnh thị trường của ngân hàng và lợi nhuận biên. Do đó, nó sẽ làm tăng rủi ro cho ngân hàng (Hauswald và Marquez, 2006; Petersen và Rajan, 1994; Besanko và Thakor, 2004). Còn quan điểm cạnh tranh - ổn định: lập luận rằng sự cạnh tranh càng nhiều dẫn đến ổn định càng cao (Jimezez và cộng sự, 2013; Stiglitz và Weiss, 1981; Matutes và Vives, 2000).

Về ĐDH và ổn định ngân hàng, cũng có những quan điểm trái chiều nhưng đầy tính thuyết phục trong từng nền kinh tế, tùy theo đặc điểm hoạt động kinh doanh ngân hàng cụ thể. Baele (2007) chỉ ra mối quan hệ tích cực giữa giá trị thương hiệu và mức độ ĐDH chức năng, điều đó có nghĩa là ĐDH chức năng có thể cải thiện lợi nhuận ngân hàng trong tương lai. Ngược lại, Stiroh và Rumble (2006) kết luận các ngân hàng càng ĐDH càng rơi vào tình trạng nguy hiểm vì các ngân hàng này chủ yếu dựa vào nguồn thu nhập ngoài lãi, do đó sẽ phải chịu rủi ro hệ thống cao hơn rất nhiều.

Một khảo sát của DeYoung và Roland (2001), Laeven và Levine (2007) chỉ ra ngân hàng ĐDH thu nhập sẽ mang lại hữu ích đối với cho vay và quản lý một cách có hiệu quả rủi ro tín dụng bằng việc thu thập thông tin thông qua hoạt động chứng khoán hay bảo lãnh bảo hiểm,…Tuy nhiên, ĐDH cũng làm gia tăng chi phí quản lý do sự phức tạp hơn của tổ chức tập đoàn, lợi ích xung đột giữa các bộ phận trong tập đoàn vì các nhà quản lý có thể theo đuổi ĐDH để khai thác lợi ích cá nhân, làm giảm giá trị thị trường của tổ chức (Jensen và Meckling, 1976).

Riêng ở Việt Nam, môi trường và thể chế hoạt động của hệ thống ngân hàng có những chuyển biến đáng ghi nhận về quản trị vận hành, bộ máy hoạt động, ứng dụng công nghệ và sự phát triển của các dịch vụ ngân hàng hiện đại. Tuy nhiên, không nằm ngoài quy luật chung, những bất ổn về kinh tế đã gây ra nhiểu tổn thất không nhỏ cho hệ thống ngân hàng trên mọi mặt. Các ngân hàng không những cạnh tranh với nhau mà còn cạnh tranh với các ngân hàng nước ngoài. Sự xuất hiện của các ngân hàng 100% vốn nước ngoài, các hạn chế đối với hoạt động áp dụng riêng cho chi nhánh ngân hàng dần được gỡ bỏ, mức độ cạnh tranh giữa các ngân hàng càng trở nên gay gắt, thúc đẩy các NHTM thay đổi phương thức hoạt động, ngày càng mở rộng phạm vi, ĐDH các nguồn thu nhập có thể được để tiếp tục phát triển. Kết quả dẫn đến thu nhập các NHTM trong nước không còn xuất phát từ lĩnh vực tín dụng truyền thống mà còn mở rộng ra từ nhiều nguồn khác nhau. Gia tăng thu nhập thì chi phí, rủi ro cũng tăng lên ảnh hưởng đến ổn định ngân hàng. Như vậy, liệu ngân hàng có nên đánh đổi cơ hội gia tăng thu nhập và mức độ cạnh tranh với ổn định trong hoạt động hay không?

Xuất phát từ tính cấp thiết của thực tiễn và lý thuyết về ảnh hưởng của ĐDH đến ổn định ngân hàng, của cạnh tranh đến ổn định ngân hàng và ảnh hưởng của ĐDH và cạnh tranh đến ổn định ngân hàng, luận án hướng đến việc làm rõ vấn đề trên là hoàn toàn thiết thực, có tầm quan trọng và ảnh hưởng rất lớn, đóng góp cho việc đưa ra các gợi ý về chính sách để phát triển toàn diện và ổn định hệ thống ngân hàng trong điều kiện cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Đó là lý do tác giả chọn luận

án “Tác động của đa dạng hóa và cạnh tranh đến ổn định của ngân hàng thương mại: Nghiên cứu tại Việt Nam”.

1.2 Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu

Xuất phát từ các vấn đề nghiên cứu đặt ra về tác động của ĐDH và cạnh tranh đến ổn định ngân hàng, luận án nghiên cứu những mục tiêu như sau:

Mục tiêu tổng quát:

Có thể thấy ổn định ngân hàng là vấn đề quan tâm hàng đầu của các nhà quản trị ngân hàng và các nhà hoạch định chính sách. Để làm được điều này, trong bối cảnh hội nhập, cạnh tranh thông qua ĐDH là lựa chọn hàng đầu trong hoạch định chiến lược. Do đó, mục tiêu chung của luận án là đánh giá tác động của ĐDH và cạnh tranh đến ổn định của các NHTM Việt Nam. Đây là bằng chứng thực nghiệm quan trọng nhằm gợi ý các giải pháp giúp hệ thống NHTM Việt Nam ngày càng phát triển ổn định hơn.

Mục tiêu cụ thể:

Từ mục tiêu tổng quát, luận án đi sâu nghiên cứu các mục tiêu cụ thể như sau:

- Tác động của ĐDH đến ổn định của các NHTM Việt Nam.

- Tác động của cạnh tranh đến ổn định của các NHTM Việt Nam.

- Tác động của ĐDH và cạnh tranh đến ổn định ngân hàng của các NHTM Việt Nam.

Để đạt được các mục tiêu trên, luận án tập trung trả lời các câu hỏi nghiên cứu:

1. Tồn tại mối tương quan giữa ĐDH, cạnh tranh đến ổn định ngân hàng như thế nào?

2. Tác động ĐDH đến ổn định của các NHTM Việt Nam như thế nào?

3. Tác động của cạnh tranh đến ổn định ngân hàng tại các NHTM Việt Nam?

4. ĐDH và cạnh tranh tác động đến ổn định của các NHTM Việt Nam như thế nào?