Phong cách nghệ thuật Sơn Nam - 25

TÊN TÁC PHẨM

STT

THÀNH NGỮ

VĂN BẢN CỤ THỂ

TRAN G

HƯƠNG RÙNG CÀ MAU TẬP 1

01

. Một vốn bốn lời

. Nếu trúng mùa dưa thì rò ràng là vốn một lời mười

11

02

. Chân lấm tay bùn

. Hầu hết những kẻ tay lấm chân bùn trong làng đều bị lên

11

án là… kẻ ăm trộm trâu

01

Anh hùng

03

. Thắt lưng buộc bụng

… thím phó hương quản thắt lưng buộc bụng… sẵn sàng đi

14

rơm

tiệm mua nào cà ri, củ hành, tiêu, tỏi…

05

. Đất bằng dậy sóng

. Thật là đất bằng sóng dậy. Thầy phó hương quản cố gợi

15

lại trí nhớ

06

. Vàng thật không sợ lửa

. Vàng thiệt không sợ lửa, - họ tự an ủi

17

. Lấy độc trị độc,

07

… Ta hãy tìm cách gỡ rối, lấy độc trừ độc… Bà con giúp tôi

19

Tán gia bại sản

vài cơ mưu…

08

. Thầy sung sướng trong lúc bà con chòm xóm đang tán gia

20

Sao y bản chính

bại sản

09

.- Vợ tôi thấy rò tàng hắn đang “sao y bổn chánh”, lúc tôi

20

. Chém ruồi ai dùng

vắng mặt. Hắn tưởng vợ tôi dốt.

10

gươm vàng

.- Chém ruồi ai dùng gươm vàng làm chi.

22

10

. Cười ra nước mắt

… ngụ ý khôi hài cho hoàn cảnh “Khóc hổ ngươi cười ra

26

nước mắt”, vào đầu năm 1945.

11

. Sinh bất phùng thời

… giáo Trích tỏ vẻ ta đây là kẻ “Sinh bất phùng thời”

27

nhưng dân chúng chẳng hề để ý tới thái độ ngạo mạn ấy.

12

. Khỉ ho cò gáy

.-… chúng tôi đâu hân hạnh gặp mặt thầy giáo tại đất khỉ

02

Ăn to xài

ho cò gáy này

lớn

13

. Thao thao bất tuyệt

. Bây giờ, giáo Trích kể thao thao bất tuyệt những giai thoại

28

ở chợ Rạch Giá

14

. Long bản hổ cứ

. Có lý. U Minh là vùng “long bản hổ cứ”

28

15

. Đồng tâm nhất trí

. Dịp may đã tới. Chúng ta nên đồng tâm nhất trí đánh

28

Pháp, đánh luôn Nhựt Bổn

16

. Mặt mốc chân phèn

… thấy ta là người “đi xa mới về” chớ đâu phải hạng mặt

28

mốc chân phèn, tối ngày ở xó rừng.

17

. Thi hành thủ đoạn

. Giáo Trích cương quyết thi hành thủ đoạn: yêu cô Tư

29

. Tai nghe mắt thấy

Hạnh

30

18

… thuật lại chuyện tai nghe mắt thấy cho “người chồng một

33

. Trói gà không chặt

đêm” nghe.

35

19

. Râu ria xồm xàm

. Chàng ta thuộc vào hạng trói gà không chặt

38

20

. Vô ơn bạc nghĩa

. Tụi nó nắng ăn cháy da phỏng trán, râu ria xồm xàm.

. Đồ vô ơn bạc nghĩa. Nó ham tiền. Đi đâu thì đi

21

. Khỉ ho cò gáy,

. Ổng thương tình, lưu đày tôi xuống chốn khỉ ho cò gáy

42

22

. Tai vách mạch rừng

này.

43

23

. Lời qua tiếng lại

. Trong bọn tá điền, nhiều đứa bất hảo lắm, tai vách mạch

03

Bà đầm

24

. Thanh thiên bạch nhật

rừng, lời qua tiếng lại… sẽ tới tai Tây Đầu Đỏ

43

Phô-xi-

. Ăn ngay ở thẳng

. Mình tới thăm cô Ba giữa thanh thiên bạch nhựt

dong

25

. Nhập gia tùy tục

43

26

. Mình là người ăn ngay ở phải, ai dám ganh tị

43

. Anh đừng lo. Nhập gia tùy tục. Nếu cô Ba đuổi khách mình

sẽ xoay xở.

27

. Sinh nghề tử nghiệp

.-… Thế gian thường nói: Sanh nghề tử nghiệp. Tôi đang

57

hưởng thọ, vợ con đầy nhà.

28

. Hợp thời hợp cảnh

… vì chưa tìm ra được hình thức giải trí nào hợp thời hợp

57

cảnh.

29

. Tam cung lục viện

. Ông Hai Tước chọn số 9 để gợi lại hình ảnh “tam cung lục

58

viện” của vua chúa ngày xưa.

30

. Xuất quỉ nhập thần

. Nghe nói ông biết phép tàng hình, xuất quỉ nhập thần, vô

58

nhà mà không cần cạy cửa, khoét vách…

31

. Đồi phong bại tục

. Nó toan tính chuyện đồi phong bại tục. Ngày xưa ông… ra

59

04

Bà vợ thứ

nghề mà cả xóm được nhờ cậy.

10

32

. Đâm heo thuốc chó

. Tụ tập quá đông đảo, nói toàn chuyện “đâm heo thuốc

61

chó”, sao lương tâm cắn rứt quá.

33

. Tu thân tích đức

Tôi già rồi, tôi muốn tu thân tích đức trước khi nhắm mắt

62

34

. Anh hùng nghĩa hiệp

Dòng máu “nghĩa hiệp anh hùng” dường như bắt đầu hâm

63

. Vừa đánh trống vừa ăn

nóng trong huyết quản ông Hai Tước.

35

cướp

Mưu kế là như vầy như vầy… kêu là “vừa đánh trống vừa

63

. Thừa nước đục thả câu

ăn cướp, thừa cơ nước đục thả câu”

36

37

. Tay làm hàm nhai

. Người đi bạn thường lãnh tiền buổi, tùy theo lưới trúng

hoặc thất – tay làm hàm nhai

73

Bác vật xà bông

38

39

. Phù sa nê địa

. Thực lộc chi thê

. Dân làng nào tha thiết đến vùng đất phù sa nê địa

. Kỳ tài gì? Thực lộc chi thê. Chắc ổng có bằng cấp bên Tây. Nhờ vậy…

73

75

40

. Sanh sôi nảy nở

. Rừng U Minh hạ thuộc về loại tràm thủy, cá sanh sôi nảy

88

06

Bắt sấu

nở rất nhhanh chóng

rừng U

41

. Nửa tin nửa ngờ

. Ai nấy nửa tin nửa ngờ. Họ cố nhớ lại cách bắt sấu của

88

Minh Hạ

mấy người thợ hồi nào tới giờ.

42

. Thế gian hi hữu

. Bắt sấu bằng hai tay không quả là phi phàm, thế gian hi

89

43

. Phá rừng lập rẫy

hữu.

89

. Anh tôi xuống miệt Gò Quao phá rừng lập rẫy hồi mười

44

. Đất đai vương trạch

năm về trước

91

.- Phần ổng ở lại cúng “đất đai vương trạch” rồi đi bộ về

sau.

45

. Cơm không lành canh

.- Chuyện gì đó Hưng? Vợ chồng nếu mới cưới, nếu cơm

96

không ngọt,

không lành canh chẳng ngọt thì đóng cửa dạy nhau…

46

. Liên tu bất tận

. Bốn tháng qua, vợ chồng anh ta gây lộn liên tu bất tận,

96

tính đổ đồng hai ngày là xảy ra một cuộc cãi vã

47

. Ngồi lê đôi mách,

.- Nó lo cắt lá chuối khô chớ đâu phải dạo xóm ngồi lê đôi

97

mách hoặc đánh bài tứ sắc

Bốn cái ngu

48

49

50

51

. Gà ghét nhau tiếng gáy

. Bất phân thắng bại

. Xướng ca vô loài

. Tiếng chì tiếng bấc

. Lời tục thường nói: Biết chết nhưng cũng nhào vô. Con

chim ghét nhau vì tiếng gáy.

.Cu rừng và cu mồi đều cú rũ, bất phân thắng bại vinh nhục, lông cánh lù xù vì dầm mưa quá lâu.

.-… Hễ mình ít “chầu”, bọn đào kép cho rằng mình là thắng già cầm chầu khó khăn, phách lối, khi khi kẻ xướng ca vô loại

.- Bác dám lãnh đủ bốn cái ngu trên đời… không màng tiếng bấc, tiếng chì…

103

106

107

107

08

Bức tranh con heo

52

53

. Đại phú do thiên, tiểu phú do cần

. Cây nhà lá vườn

. Phương châm cùa hai vợ chồng trẻ thuở ấy là: “đại phú do thiên, tiểu phú do cần”

.- … mấy chục năm qua mình sống bằng nghê nuôi gà vịt, bữa nay ăn một bữa thỏa thuê. Tốn kém gì? Cây nhà lá vườn mà…

111

116

54

55

. Mình đồng da sắt

. Non ngày non tháng

.-… Hèn gì họ… mình đồng da sắt, không sợ ong đánh.

… Mấy con ong non ngày non tháng như luyến tiếc ổ cũ, bò ra chung quanh miệng thùng , quạt cánh nhưng chẳng tài

nào bay được

128

128

56

. Có tiếng mà không có

. Gia đình cậu Minh thuộc vào hạng “có tiếng mà không có

129

miếng

miếng” vì đã phá sản.

57

. Mua khế bán chanh

. Dường như câu Minh ưa rủ thằng Thích đi chơi để “giả đò

130

mua khế bán chanh”, viện cớ hợp lý để tới lui thăm người

09

Cái tổ ong

đẹp.

58

. Vô ý vô tứ

.- Ối! đau đớn gì. Vô ý vô tứ thì ong vò vẽ nó đánh, nóng

130

lạnh một buổi là hết.

59

. Thói ăn nết ở

.Thằng Thích mừng quýnh. Nó muốn trổ tài, giúp cậu Minh

130

thấy tận mắt thói ăn nết ở của bầy ong

60

. Tự cổ chí kim

.- Thưa bác, sách Tây nói rằng ong mật là loại côn trùng có

131

cánh, rất hữu ích cho loài người tự cổ chí kim.

61

. Bàn cổ sơ khai,

.- Dạ thưa hồi thời Bàn Cổ sơ khai, càn khôn hỗn độn,

131

62

. Càn khôn hỗn độn

trước khi tìm ra lửa để nướng thịt thú rừng, con người đã

nhờ mật ong mà tẩm bổ qua ngày qua tháng…

63

. Ông Tơ bà Nguyệt

… Con ong lại là ông Tơ bà Nguyệt, lá thắm chỉ hồng, đem

134

64

. Lá thắm chỉ hồng

nhụy bông đực rắc vô lòng bông cái.

65

. Điệu hổ ly sơn

. Trước khi đánh cọp, mình nên biết cọp làm ổ ở chỗ nào rồi

143

mới điệu hổ ly sơn.

66

. Đờn khảy tai trâu

. Nhưng gây gổ, giảng luân lý với kẻ giết đàn bà, giết con nít

145

67

. Nước đổ lá môn

là điều ngu xuẩn, hơi đâu khảy đờn vào tai trâu, múc nước

68

. Tương kế tựu kế

đổ lá môn. Phải tương kế tựu kế, áp dụng triệt để câu quân

69

. Quận tử tham tài tiểu

tử tham tài, tiểu nhân tham thực

10

Cái va li bí

nhân tham thực

mật

70

. Tư bề vắng vẻ

.-… Ở xóm rạch Giồng, tiệm bán tới khuya , tư bề vắng vẻ

147

71

. Cao chạy xa bay

.-… Nó hèn nhưng nó có tài cao bay xa chạy nên nó cứ sống

148

nhăn hoài

72

. Đoái công chuộc tội

.- Mình làm một việc… nhơn đạo, đoái công chuộc tội.

148

73

. Uống máu ăn thề . . . .

.- Chú em kết bạn, uống máu, ăn thề với nó hồi nào mà sợ

148

74

Lương tâm cắn rứt

thần thánh… hoặc lương tâm cắn rứt

148

75

. Cơ mưu bại lộ

. Tại sao tên Hi chưa xuống đây? Hay là cơ mưu bị tiết lộ...

150

76

. Phù sa nê địa

… ở xứ sình lầy, phù sa nê địa, người Bàn Cổ bắt cá thay

160

thịt nai, thịt chồn và hái rau rừng ăn thay cho trái cây

11

Cao khỉ U

77

. Chuyện xưa tích cũ

.-… dễ lắm. Ở xóm này có Hai Khị là người già nua, hiểu

160

Minh

78

. Có đầu có đuôi

rành chuyện xưa tích cũ, ăn nói có đầu có đuôi.

79

. Vong gia thất thế

.-… Tôi là kẻ vong gia thất thế, từ Tân An xuống đây làm

161

80

. Bịnh ở đâu thuốc ở đó

ăn…

164

. Thiên địa tuần hoàn

.-… “Bịnh ở đâu thì thuốc ở đó”. Ông bà mình nói nghe

81

thậm phải.

165