Phong cách nghệ thuật Sơn Nam - 26

82

. Sinh con đẻ cháu

.-… Đúng vậy. Đúng vậy. Xưa kia thiên địa tuần hoàn theo luật riêng.

.-… nếu thầy Hai muốn sống dai, ngừa bịnh rét rừng, sanh con đẻ cháu nhiều hơn thiên hạ…

167

83

. Tiêu diêu miền cực lạc

.-… chắc là ông hương trưởng tiêu diêu còi thọ rồi!

174

. Sống gửi thác về

84

.-… Thôi sống gởi thác về. Bà hương đừng quá đau lòng mà

175

. Tiền trảm hậu tấu

hao mòn thân thể.

85

. Cậu Bảy Tiểu được quyền tiền trảm hậu tấu, hoặc trảm mà

177

12

Cậu Bảy

. Bất nhân thất đức

chẳng cần “tấu”.

Tiểu

86

.-… Phe đảng cậu Bảy không có mặt trong tiệm này. Nó bất

180

- Cẩn ngôn cẩn ý

nhơn thất đức lắm… cậu Ba không hiểu câu Bảy sao?

87

.- Cậu nên cẩn ngôn cẩn ý. Bộ có chuyện gì gấp lắm sao?

181

. Tru di tam tộc

hay là cậu muốn theo Tây?

88

.-… Lát nữa tôi sẽ giải quyết sau. Nếu cậu Ba này chạy trốn

183

thì tôi tru di tam tộc…

89

. Chân ướt chân ráo

.- Nói dóc! Chân ướt chân ráo mới tới xứ này mà không để

cho người ta thương!

190

Cây huê xà

90

91

92

. Chém ruồi ai dùng gươm vàng

. Khóc không ra nước mắt

. Trẻ mãi không già

.- Chém ruồi ai dùng gươm vàng làm chi! Nói thiệt cho bà con thương, tôi đây cực chẳng đã mới ra nghề.

. Nó thơ thẩn như người mất hồn khóc không ra nước mắt

mỗi khi ra thăm nấm mộ của người tình xưa

. Giữa lòng từng chiếc lá, hiển hiện kìa trăm ngàn gương mặt con Lài tươi tắn cười riêng với nó, trẻ mãi không già

191 –

192

198

198

14

Chiếc ghe “Ngo”

93

94

. Vạn vật biến đổi

. Cứu khổ chúng sinh

. Vạn vật đều biến đổi. Duy chỉ có nụ cười của đức Quan Âm bốn mặt… Bốn mât của ngài nhìn bốn phía để cứu khổ chúng sinh, khuyên ai nấy trầm tĩnh vì sự đời mãi đổi thay, thay đổi.

208

15

Chuyện năm xưa

95

96

. Đẫm mùi máu lửa

. Tham sanh úy tử

. Đây là một giai thoại từ hôm xưa, khoảng 1946, xa lơ, xa lắc, đẫm mùi máu lửa.

. Với bản chất “tham sanh úy tử” tôi lồm cồm ngồi dậy.

211

213

16

Chuyện

rừng tràm

97

. Họa vô đơn chí

. Nhưng họa vô đơn chí, vì chở quá cao nên khi ghe đến

Cần Thơ thì bị sóng đáng chìm

229

98

. Gá chữ lương duyên

. Anh muốn gá chữ lương duyên với em trăm năm tình

237

99

. Tình chồng nghĩa vợ

chồng nghĩa vợ.

17

Con Bảy

100

. Cao nhơn tắc hữu cao

.- Ừ, trời cao có mắt. “Cao nhơn tắc hữu cao nhơn trị”,

238

đưa đò

nhơn trị.

“Ngó cao đau ót, trèo cao té nặng”

101

. Ngó cao đau ót

102

. Trèo cao té đau

103

. Bốn biển là nhà

.- Đâu phải vậy. Chỉ sợ tôi không giữ đúng lời hứacủa tôi.

242

Chí trai bốn biển là nhà.

104

. Nẩy lộc đâm chồi

. Nó như chiếc lá già rụng, mục nát trở về lòng đấtđể làm

245

phân cho những cây tơ khác đâm lộc nẩy hoa

18

Con heo khịt

105

. Chó ba khoanh mới

nằm (… người ba năm mới nói)

.- “Chó ba khoanh mới nằm”. Ông Nam Tự lẩm bẩm như vậy, tự hào cho rằng chó săn của mình là giống tốt nhứt.

254

106

. Binh ròng tướng mạnh

. Vào cuối 1945, thức dân Pháp đem binh ròng tướng mạnh

263

. Tham sinh úy tử

qua xứ “Nam kỳ thuộc địa” để tái lập trận tự an ninh.

107

. Ngoài vòng pháp luật

. Với thân hình ốm yếu, bệnh tật, với tâm trạng tham sanh

263

108

. Chết vinh hơn sống

úy tử , tôi cố gắng sống ngoài vòng pháp luật.

19

Con ngựa

109

nhục

. Thanh nhiên gì mà bạc nhược quá! Thà chết vinh hơn

268

đất

. Cầu trời khẩn Phật

sống nhục.

110

. Tử sanh hữu mạng

. Biết thế nào cũng xảy ra… Đêm nay, bác cầu Trời khẩn

268

111

Phật

. Còn vài giờ nữa thôi. Con người, tử sanh hữu mạng. Họ biểu bác rời khỏi nhà. Được rồi. Nhưng bác đâu còn sức bay nhảy.

268

112

. Cò bay thẳng cánh,

. Đứng về mặt pháp lý mà xét, bà là người chánh thức được

278

quyền thừa hưởng tài sản cò bay thẳng cánh.

113

. Tu nhân tích đức

. Thưa bà, trước sau gì bịnh cũng hết. Bà ăn ở hiền lành, tu

278

nhân tích đức. Kẻ gian manh không ám hại bà được đâu.

. Mấy lần rồi, mụ đến gặp thầy Ngọc để vấn kế. Thầy Ngọc

279

114

. Dục tốc bất đạt

một mực từ chối: “Dục tốc bất đạt. bà cai tổng ưa nghi

ngờ”.

280

. Thầy đàng hoàng lắm, muốn làm việc nghiĩa, cứu dân độ

20

Con rắn

115

. Cứu dân độ thế

thế chớ không cầu danh, cầu lợi

281

. Bà cai tổng sực nhớ tới bao nhiêu “điều tai nghe mắt

116

. Tai nghe mắt thấy

thấy” liên quan tới thịt trâu.

287

. Thầy giáo Ngọc… rót nước cho bà uống rồi đưa ra các lý

117

. Tràng giang đại hải

luận tràng giang đại hải về rắn trun, rắn nạp dưa, rắn xiêm,

118

. Thuần phong mỹ tục

rắn Ấn Độ, rắn Tà Lơn.

288

. Thầy Ngọc… tỏ rằng ta đấy là người đứng đắn, tôn trọng

thuần phong mỹ tục…

119

. Dải nắng dầm sương

- Nhưng thầy được ngồi mát, khỏi dầm sương dãi nắng. hễ

291 –

cúng đình thì thầy ngồi

292

120

. Hồn phi phách tán

. Thật là hồn phi phách tán. Chú biện Tống riu ríu bước

293

theo ông Cò

121

. Cơm gạo qua ngày, . .

. Xóm này, ai nấy kiếm đủ cơm gạo qua ngày, tư bề là vườn

294

21

Con rắn ri

122

Nước mặn đồng chua

rậm, nước mặn đồng chua

voi

123

. Hàng hà sa số

- Loại rắn ri voi, hàng hà sa số. Nó lội dưới sông rạch,

295

trong rừng vào tháng ngập nước như vầy.

124

. Cao bay xa chạy

- Tay tổ lưu manh và số tay em nọ đã cao bay xa chạy… một

296

cách hợp pháp

125

. Thế gian hi hữu

Thiệt là thế gian hi hữu. Rắn ri voi, gọi ri voi vì nó to lớn

297

(như con voi!)

126

. Chim trời cá nước

. Đàng này rắn ri voi thuộc vào loại chim trời cá nước, ai

298

bắt được nấy hưởng, khỏi đóng thuế cho sở kiểm lâm.

127

. Hang cùng ngò hẻm

. Ban đêm hàng trăm chiếc xuồng tời lui khắp hang cùng

299

ngò hẻm.

HƯƠNG RỪNG CÀ MAU TẬP 2

128

. Hùm tha sấu bắt

. Sinh nghề tử nghiệp

. Luật quả báo

. Ngậm cười chín suối

. Khổ lắm. Họ biết rằng kẻ bị “hùm tha sấu bắt” chẳng bao

12

giờ trờ về nhà hưởng nhang khói nếu con sấu, con cọp sát

nhân kia còn sống.

22

Con sấu

129

.-… Bữa nay hoặc sáng mai, bác giết con sấu cuối cùng.

18

cuối cùng

130

Sanh nghề tử nghiệp, bác đều sợ, ví thử “tử vì nghiệp” thì

đó là luật quả báo. Bác sợ những người tò mò, mới xem nửa

chừng rồi bỏ cuộc…

131

.- Nhắn với cai tổng: Cứ cúng cơm trên bàn thờ, vì người

22

chết đã ngậm cười.

23

Con trích

ré

132

. Đồng hoang cỏ dại

. Nói đúng hơn, nó là loại chim sống ở nơi đồng cỏ hoang

dại

29

133

. Rối rắm tơ vò

. Ông Cả nheo mắt… định thần hòng gỡ tơ vò rối rắm của

39

gia đình

134

. Môn đăng hộ đối

. Gả con Út cho cậu Quỳnh, ông bà rất đỗi vui mừng vì gặp

40

nơi môn đăng hộ đối. Nhưng về mặt tình cảm thì thiệt thòi

135

. Treo bông kết nuột

quá.

45

136

. Đứa ăn thôi nôi đứa lôi

. Thế là tháng Chạp năm đó, nhà ông Cả treo bông kết nuột

ngày tháng

để gả con, giữa tiếng dị nghị của bao chàng trai tơ của rạch

24

Cô Út về

137

. Mẹ tròn con vuông

Bình Thủy

46

rừng

138

. Tay làm hàm nhai

- Dạ, đẻ năm một. Đứa ăn thôi nôi đứa lôi ngày tháng. Mẹ

139

140

141

142

143

. Mùa màng thất bát

. Sóng gió bất thường

. Gần đất xa trời

. Vô biên vô tận

. Nước mạnh dân còn

tròn con vuông. Hồi tôi đi đây, Cô Út gần nằm một chỗ một lần nữa

-… Năm rồi mùa màng thất bát, ai cũng lo tay làm hàm nhai để nuôi con. Sông Cái Lớn mấy năm nay lại thêm sóng gió bất thường.

. Ông Cả im lặng , nghĩ đến cái ngày gần đất xa trời của mình. Nó không còn bao xa nữa.

. Ông hiểu đời ông chưa đến mức đen tối, còn chút ánh sáng lập lòe trong tương lai vô biên vô tận.

46

47

47

25

Đại chiến với thầy Chà

144

145

146

147

148

. Bại hoại luân thường

. Lừng danh một còi

. Vật bất ly thân

. Tứ hải giai huynh đệ

. Nối giáo cho giặc

. Mạnh dùng sức, yếu

.- Ông thấy chưa? Rò ràng nó làm bại hoại luân thường, muốn đục khoét xóm này. Làm sao trị được nó?

.- “Tôi là thầy Chà lừng danh một còi, người như tôi là giống người thông minh…”

. Gây sự với hắn thì khó quá. Vật bất ly thân, đi ăn nhậu như vậy mà hắn không quên đem theo gói vải và cây thước tây để đo

. Đó là câu cách ngôn “Tứ hải giai huynh đệ”. Người bốn biển đều là anh em.

. Dân xóm mình sao kỳ cục quá, như vậy là nối giáo cho

53

54

55

55

57

149

150

dùng chước

. Tụm năm tụm ba

giặc. Nó khinh khi dân mình. Tao có cách này để trị nó…

.-… Vậy chớ ai bày ra mưu đó? Hay thiệt! Mạnh dùng sức, yếu dùng chước.

. Từ đấy, những đêm khuya, bà con thỉnh thoảng tụm năm tụm ba. Họ suy luận, đặt bao nhiêu giả thuyết để thử tìm danh tánhcủa người mà họ coi là ân nhân.

59

59

26

Đảng cánh buồm đen

151

152

153

. Rối loạn nhân tâm

. Dày công tu luyện

. Non cao biển rộng

. Tại vì nhân tâm rối loạn ư? Cũng phải. Tại vì Phú Lang Sa ư? Thậm phải…

-… Muốn thành tiên thì phải dày công tu luyện để ngày kia giữ được chức vị cao.

. Hỡi ơi! Dũng tướng đã rơi đầu mà lời vàng ngọc nọ mãi rền vang trong lòng người, khắp non cao biển rộng… Chặt

đầu Tây! Chặt đầu Tây!

64

65

65

154

. Tán gia bại sản

. Bộ thằng tây đó muốn tán gia bại sản sao chớ?

75

155

. Mùa màng thạnh mậu

. Vài chục năm nữa, đất hết phèn, mùa màng thạnh mậu

75

. Khăn đóng áo dài

nhờ ổng mướn người xẻ kinh, đào mương cho rút bớt chất

156

phèn.

76

27

Đảng xăm

. Khai thiên lập địa

… hôm sau cả ban hội tề Đông Hưng mặc chỉnh tề, khăn

mình

157

. Trông xa hiểu rộng

đóng áo dài den chầu chực đón rước vị điền chủ mới.

77