Phong cách nghệ thuật Sơn Nam - 28

đầm lai

239

240

241

. Thằng chột làm vua

. Môn đăng hộ đối

. Cám treo heo nhịn đói

thái. Cũng như giữa đám người đui, thằng chột làm vua

(nguyên văn lời hắn).

. Vì cô Rít khó tánh, kén nơi môn đăng hộ đối.

-… Tôi muốn đến giai đoạn rất cụ thể. Chẳng lẽ… cám treo để heo nhịn đói.

318

321

HƯƠNG RÙNG CÀ MAU TẬP 3

242

. Được kiện như sọ trâu

. Cái câu “Được kiện như sọ trâu khô, thất kiện như mồ

23

khô, Thất kiện như mồ

ma chết” dường như không đúng với trường hợp tranh chấp

ma chết

giữa hai ông điền chủ ở làng Vĩnh Hòa thơi Pháp thuộc.

42

Một kiểu

243

. Cò bay thẳng cánh

. Về điền sản , hai ông đều làm chủ những khoảnh đất cò

23

anh hùng

bay thẳng cánh, rông đôi ba ngàn mẫu tây.

244

. Thua me gỡ bài cào

-… Thằng cha Hội đồng Hai thua me gỡ bài cào. Nó thất

27

kiện nên tìm cách trả thù.

245

. Điệu hổ ly sơn

-… Mày không cần dùng kế “điệu hổ ly sơn” mà nó đã mắc

32

kế rồi.

246

. Xứ lạ quê người

. Đường dài thăm thẳm, lội nước băng rừng, rủi khi bịnh

39

247

. Tiến thoái lưỡng nan

hoạn thì trâu đành bỏ mạng nơi xứ lạ quê người . Thật là

Mùa “len” trâu

248

249

. Điều binh khiển tướng

. Tứ hải giai huynh đệ

tấn thối lưỡng nan!

- Má nó giỡn chơi sao! Chăn trâu còn khó hơn điều binh khiển tướng.

. Tay và bụng của nó xâm đấy những chữ nho, chữ quốc ngữ. Không cần đọc kỹ, chú đoán đó là “ngũ hồ tứ hải giai huynh đệ” hoặc “ái tình vạn tuế” mà một tay hảo hớn nào đó đã xâm cho nó.

41

46

250

. Tham sanh úy tử

. Nhưng hỡi ơi, lương tri, tinh thần ấy nếu ví như mặt trời

50

luôn luôn ngự trị thì dục vọng “tham sanh úy tử” của con

người lại là đám mây mù khi trời chuyển mưa.

251

. Nghìn năm một thuở

- Ngàn năm một thủa, anh kiếm giùm tôi con cua, thứ thiệt

54

44

Ngày mưa

252

. Khôn sống mống chết

lớn cho ổngtạm buổi trưa nay rồi ổng về nhà

đầu mùa

-… Họ thiếu tình thươngmáu mủ. Họ nói: “Mạng ai nấy lo,

55

hồn ai nấy giữ. Thời loạn lạc khôn sống mống chết”. Ích kỷ

. Lá lành đùm lá rách

quá!

253

. Lá lành đùm lá rách mới là thương nhau

56

254

. Sinh bất phùng thời

- Vụ kiện nầy, phần thắng về tay cha. Nhưng rủi thay, sanh

bất phùng thời, cha gặp nạn…

70

Ngôi mộ chôn đứng

255

. Tiền mất tật mang

. Bao nhiêu tiền bạc đổ ra nhhưng kết quả là “tiền mất tật còn”

71

256

. Không có lửa sao có

. Bao nhiêu giả thuyết lần lượt nêu ra. Không có lửa làm

86

khói

sao có khói?

257

. Hiền như cục đất

. Chẳng lẽ anh bạn Mộc lương thiện, hiền lành như cục đất

86

lại loan tin ẩu với dụng ý là “áp phe”? Vô lý quá.

46

Người bạn

258

. Đền ơn đáp nghĩa

. Rồi đây hàng trăm người bà con xa, bà con gần tới thăm

93

triệu phú

viếng, mình nhức đầu chưa biết đền ơn trả nghĩa mỗi người

chừng mấy trăm hay mấy “ghim” cho trọn tình nghĩa…

… không khéo chừng một năm sau tiền bạc tiêu tan ráo trọi,

93

259

. Khỉ lại hoàn khỉ

thiên hạ cười cho rằng “cốt khỉ hườn trở lại cốt khỉ”

47

Người mù giăng câu

260

261

. Vô tri vô giác

. Nghèo rã bành tô

- Mù lòa là mắt không thấy, chớ nào phải vô tri vô giác? Con người có thể thấy bằng lỗ tai, bằng hai bàn tay, bằng mũi…

. Gặp người bạn, rờ lên vai áo thấy rách, chắc là người ấy

đang suy sụp… nghèo rã bành tô.

99

99

262

. Thêm mắm thêm muối

- Cái anh này ưa thêm mắm thêm muối! Hồi nãy tôi nghe rò

108

. Thùng rỗng kêu to

ràng…

263

-.. Bà con chưa nghe tục ngữ tây phương à? Cái thùng rỗng

108

. Mở đường khai lối

kêu to chớ cá thùng “đặc ruột” của thầy luôn luôn im lặng.

264

. Đơn thương độc mã

. Những nhà làm cách mạng thường áp dụng chữ “tiền

110

265

phong” cho các chiến sĩ mở đường khai lối, đơn phương

. Sanh sau đẻ muộn

độc mã tranh đấu cho một phong trào mới.

266

. Thao thao bất tuyệt

- … vì sanh sau đẻ muộn, tôi chưa từng am hiểu

110

267

. Ông bạn Chín Tiễn kể tiểu sử của mình, giọng thao thao

110

. Chân ướt chân ráo

bất tuyệt

268

-… Chao ôi! Hồi đó, Hoa Cúc vừa độ trăng tròn, chân ướt

111

chân ráo tập tễnh trên con đường phụng sự nghệ thuật ngàn

48

Người tình

. Tai vách mạch rừng

dặm.

của cô đào

269

- Thôi, ở đây nói nhiều bất lợi. Tai vách mạch rừng. Xin

111

hát

. Than thân trách phận

mời ông ký giả đi dạo với tôi ra tận bờ sông.

270

- … Bị mấy cô đào chánh ém tài, Hoa Cúc than thân trách

112

. Được voi đòi tiên

phận.

- … Thói thường, lời tục thường ví: “Được voi đòi tiên”.

113

271

. Mến tay mến chân

Đúng quá! Hoa Cúc bỗng nhiên thay đổi tính tình

. Trai tài gái sắc

. Dường như xuyên qua sự tiếp xúc hàng đêm trên sân khấu,

113

272

mến tay mến chân nhau… Trai tài gái sắc phải không ông?

273

274

. Tình xưa nghĩa cũ

… ít ra Hoa Cúc phải đền bù như thế nào cho xứng đángvới tình xưa nghĩa cũ. Đàng này, mức sống, địa vị của hai người quá chênh lệch…

118

275

. Nói có sách, mách có

- … Túng tiền vào đây, tôi cho mượn đỡ vài cắc, chớ đừng

127

chứng,

nói dóc. Nói phải có sách, mách phải có chứng

276

. Nhứt phá sơn lâm nhì

- … Rồi ổng day qua nói với đình thần tả hữu: “Sơn bất cao

127 –

đâm hà bá,

thủy bất thâm… Nhứt phá sơn lâm, nhì đâm Hà Bá, cao

128

277

. Cao chạy xa bay (Cao

phi viễn tẩu giả nan tàng…”

phi viễn tẩu)

49

Nhứt phá

278

. Lưới trời lồng lộng

.- Nhưng có hai nghề phá sơn lâm đâm Hà Bá là dễ làm ăn.

128

sơn lâm

Nhưng lưới trời lồng lộng không ai chạy khỏi: Phá rừng,

chài cá khiến con người phải nghèo mạt…

279

. Áo bông quần lãnh

.- … Tao cho mày hay: Cô Mịn muốn có hạnh phúc thì hãy

132

tìm một người giống như tao. Cô sẽ có áo bông quần lãnh.

. Hôm nào thuận lợi, mình sẽ lưu đi. Mai kia mốt lại, cuộc

280

. Mai kia mốt nọ

phá sơn lâm này mãn, chắc chắn thế nào mình cũng lời một

134

cái sườn nhà

50

Ông Bang

281

. Nay đổi mai dời

.- Đường bang là con đường nước nay đổi mai dời

146

Cà Ròn

282

. Đồng không mông quạnh

.- Giữa đồng không mông quạnh, xóm nhà hiện ra, như hội chợ nho nhỏ với hàng chục ánh đèn.

146

283

. Vai u thịt bắp

.- … gọi nôm na là Tư Cồ, vì hắn to xác, vai u thịt bắp

167

284

. Dọc ngang ngang dọc

.- Riêng nó mới xứng đáng làm người, dọc ngang ngang

168

. Giang hồ tứ chiếng

dọc.

285

. Và theo kinh nghiệm cho biết, kẻ giang hồ tứ chiếng ít kén

168

. Tình ngay lý gian

chọn khắt khe trong tình chồng vợ. Họ dễ dãi đối với sự

286

trinh tiết.

169

. Mèo mả gà đồng,

. Đôi trai gái hò hẹn nhau giữa rừng, kín đáo, thiệt là tình

287

ngay mà lý gian.

170

. Thuần phong mỹ tục

. Mày không thấy cha mày đây hả? Rò ràng phường mèo mả

288

gà đồng…

171

. Trời nước bao la

. Câu chuyện giữa lệ và Tư Cồ chẳng có gì xúc phạm thuần

51

Ruộng lò

289

phong mỹ tục cho lắm.

174

bom

. Tang bồng hồ thỉ

.- … Giữa cảnh trời nước bao la, không một bóng người, cỏ

290

. Rày đây mai đó

hoang mọc đầy.

174

291

. Tư bề sóng dậy

.- … Chí trai, tang bồng hồ thỉ, rày đây mai đó. Nếu sống

292

hoài một chỗ, mình… giống như loài cỏ cây sao.

175

. Cù cưa cù nhằng

. Đôi vợ chồng trẻ, buổi xế trưa, trong căn chòi nhỏ, tư bề

293

294

. Tạo thiên lập địa

sóng dậy lăn tăn và gió thổi hiu hiu…

.-… Ủa! Em hỏi cù cưa cù nhằng hoài vậy. Tôi cắt nghĩa rồi.

. Tư Cồ giài thích:

- Đất này hoang vu từ thời tạo thiên lập địa…

176

176

295

. Ẩn sĩ quy điền

. Ông Rốp là người nhơn đức, ít làm khó dễ dân chúng, lãnh nhiệm vụ cầm chừng, tuy đang hành sự cũng như đã hưu trí, ẩn sĩ qui điền.

. Như động lòng trắc ẩn, ông Rốp suy nghĩ rồi nói:

.- Xứ này thiếu gì cây để cất nhà, thiếu gì lá để lợp nhà.

Chú làm biếng không chịu tạo lập.

. Lại còn cúng vái mất ông cọp, ông sấu. Đất có tổ công, sông có Hà Bá.

. Rồi ma đưa lối quỉ dẫn đường, ông nhè gặp xuồng củi lậu của mình.

.- Này cô hồn các đảng. Sống thì khôn, thác thì thiêng. Những ai xa cây, xa cội xa cành, đầu bãi cuối gành, hùm tha sấu bắt…

185

. Động lòng trắc ẩn

186

296

297

. Đất có thổ công sông

187

có Hà Bá

298

. Ma đưa lối quỷ dẫn

189

đường

299

. Cô hồn các đảng

191

52

Sông Gành

300

. Sống khôn thác thiêng

Hào

. Xa cội xa cành

301

. Đầu ghềnh cuối bãi

302

. Nuôi quân ba tháng

. Đứng trước tình trạng khó xử đó, ông chợt nghĩ đến Tư

193

303

dụng quân một ngày

Đức, hy vọng rằng “Nuôi quân ba tháng, dụng quân một

ngày”

. Tu tâm dưỡng tánh.

.- Để tỏ rằng mình sợ nó nhưng cũng… không sợ nó. Phải để

201 -

304

chi nó tu tâm dưỡng tánh trong kiếp sau. Tôi không ưa sát

202

sanh. Tôi muốn làm nghề khác.

305

. Sinh sôi nảy nở

. Chúng nó sanh sôi nảy nở, tạo lập một thế giới riêng biệt,

209

náo nhiệt, ở khắp nhành cây và mặt đất.

53

Tháng

306

. Tả xung hữu đột

. Hai chục người phải đối phó với chin mười ngàn chim bồ

chạp chim

nông! Họ lanh lẹ lắm, tả xung hữu đột như Triệu Tử Long,

212

về

Đương Dương Trường Bản…

307

. Sinh sau đẻ muộn

. Là kẻ sanh sau đẻ muộn tôi nào gặp con chim này hồi mấy

214

mươi năm về trước để so sánh cho biết nó già nhiều hay già

ít?

308

. Bủa giăng mạng nhện

.-… địa danh Ngã Năm, Ngã Bảy gợi những hình ảnh khác.

219

. Cắm sào đợi nước

Đó là vùng kinh rạch bủa giăng như mạng nhện.

309

. Đám người nông phu ra chợ Ngã Năm mua bán ít ai chú ý

220

54

Thằng

. Đồng chua nước mặn

đến chiếc tam bản “cắm sào đợi nước” ấy.

điếm vô

310

. Mình sẽ trở thành người trí thức, một kỹ sư giỏi ở đồng

221