Vai Trò Của Phát Triển Du Lịch Đối Với Đời Sống Kinh Tế

khách. Mỗi loại hình du lịch đòi hỏi những điều kiện khí hậu khác nhau như hoạt động du lịch tắm biển thích hợp với nhiệt độ từ 20oC - 25oC, hoạt động du lịch leo núi thích hợp với khí hậu ít mưa… Do đó, để du lịch hoạt động có hiệu quả thì các đơn vị kinh doanh cần phải căn cứ vào đặc điểm khí hậu của vùng để phát triển loại hình du lịch tương ứng.

Nước là một yếu tố không thể thiếu được để phát triển du lịch. Ngày nay nguồn nước không chỉ có tác dụng tạo ra một bầu không khí trong lành mà ở một số nơi nước còn có tác dụng chữa bệnh (nước khoáng, nước nóng…). Đây chính là điều kiện để không ít nơi mở rộng loại hình du lịch chữa bệnh.

Hệ động thực vật cũng là một trong những nhân tố góp phần thu hút khách du lịch. Có những loài động thực vật là đối tượng cho săn bắn, du lịch, cũng có những loại phục vụ cho nghiên cứu. Rất nhiều người muốn được nhìn thấy tận mắt cảnh sinh sống của các loài động vật hoang dã. Hình thức du lịch về với thiên nhiên đang trở thành xu thế phổ biến.

Hai là bên cạnh tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên nhân văn cũng có một vai trò quan trọng trong việc phát triển du lịch. Tài nguyên nhân văn là những giá trị lịch sử, văn hoá, các thành tựu về kinh tế, chính trị có ý nghĩa đặc trưng cho từng vùng. Tất cả các quốc gia đều có giá trị lịch sử, nhưng mỗi nước lại có nét hấp dẫn khác nhau. Thông thường các giá trị lịch sử lôi cuốn các khách du lịch nội địa muốn tìm hiểu về lịch sử dân tộc mình, nhưng cũng có những giá trị lịch sử của một số dân tộc lại gây tò mò cho các du khách nước ngoài (Trung Quốc, ấn Độ, Ai Cập…). Tương tự như giá trị lịch sử, giá trị văn hoá thu hút khách du lịch với mục đích nghiên cứu, tham quan. Vì giá trị văn hoá thường gắn liền với hoạt động văn hoá (triển lãm nghệ thuật, hội trợ, festival,…) hoặc các phong tục tập quán cổ truyền. Đây chính là những tiềm năng đầu tiên giúp cho du lịch của các quốc gia đi lên.

Ba là các điều kiện về sẵn sàng đón tiếp du khách. Nó bao gồm các điều kiện về tổ chức (năng lực tổ chức, quản lý của bộ máy lãnh đạo địa phương và trung ương, các thể chế quản lý, các tổ chức kinh doanh du lịch…), các điều kiện về cơ sở vật chất - kỹ thuật du lịch như khách sạn, nhà hàng, công viên, hệ thống giao thông,… Hiệu quả khai thác sử dụng các tài nguyên du lịch có tốt hay không thì phần lớn là những điều kiện vật chất - kỹ thuật này quyết định. Ngoài ra, các điều kiện về kinh tế cũng có ảnh hưởng đến sự sẵn sàng phục vụ du khách. Vì nếu như kinh tế của địa phương đó phát triển thì sẽ cung ứng hàng hoá tiêu dùng và dịch vụ tốt cả về số lượng và chất lượng, tạo ra nguồn vốn dồi dào để đầu tư cho du lịch. Bởi đây là ngành kinh tế liên tục đổi mới.

Như vậy, đối với các quốc gia có tiềm năng du lịch phong phú, đa dạng sẽ là những thuận lợi rất lớn để cho hoạt động du lịch phát triển. Những điều kiện ở trên tuy có mối quan hệ tương tác với nhau, nhưng mỗi điều kiện lại có những ảnh hưởng độc lập nhất định đến sự phát triển của du lịch. Do đó, nếu thiếu một trong những điều kiện này sẽ làm cho hoạt động du lịch trì trệ, phát triển thiếu cân đối, giảm sút hoặc hoàn toàn ngừng hẳn. Tất cả các điều kiện này được đảm bảo sẽ giúp cho du lịch phát triển một cách mạnh mẽ và bền vững.

1.3.3. Vai trò của phát triển du lịch đối với đời sống kinh tế - xã hội

Du lịch có vai trò vô cùng quan trọng đối với đời sống kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, mỗi địa phương. Nó là một trong những điều kiện góp phần phát triển kinh tế, giảm đói nghèo, lạc hậu, cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống cho dân cư.

- Du lịch góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nhất là kinh tế nông thôn. Vì hầu hết các địa bàn có hoạt động du lịch phát triển đều nằm ở các vùng nông thôn của nước ta. ở nông thôn dân cư chủ yếu sống bằng nghê nông (trồng lúa, hoa màu, chăn nuôi…), mà phần lớn là sản xuất quy mô nhỏ, lao động thủ công, thu nhập thấp, thời gian nhàn rỗi nhiều, nên tình trạng thiếu việc làm, thừa lao

động ở khu vực này là rất lớn. Do đó, nếu phát triển được du lịch thì sẽ thu hút một lượng lao động lớn chuyển sang làm việc tại các nhà hàng, khách sạn … Hơn nữa du lịch phát triển còn giúp cho các làng nghề truyền thống phục hồi và phát triển bước đầu tạo ra sự thay đổi về tỷ trọng giữa các ngành nghề nông thôn, thu hút lao động từ sản xuất nông nghiệp sang sản xuất tiểu thủ công nghiệp, thúc đẩy hoạt động thương mại.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

- Góp phần xoá đói giảm nghèo. Đây là một trong những vấn đề khó khắc phục nhất đối với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Vì muốn xoá đói giảm nghèo triệt để không thể chỉ tiến hành dựa vào sự đồng cảm, mối quan tâm, chia sẻ của cộng đồng (kêu gọi đóng góp lập quỹ xoá đói nghèo) mà yếu tố quyết định là phải tạo ra nguồn nội lực để mỗi gia đình, cá nhân có thể tự lao động, sản xuất nhằm nâng cao thu nhập, cải thiện mức sống của chính mình và đảm bảo không tái nghèo. Du lịch phát triển sẽ tạo ra cho dân cư nhiều việc làm, do họ có thể tham gia vào các dịch vụ phục vụ hoạt động du lịch (bán hàng lưu niệm, hướng dẫn du khách, cho thuê nhà nghỉ…). Tuy nhiên, để thực sự xoá đói giảm nghèo thì cũng cần phải có các chính sách hỗ trợ của Nhà nước như cho hộ nghèo vay vốn với lãi suất ưu đãi, đào tạo nghề…

- Du lịch có vai trò quan trọng trong việc tăng nguồn thu ngoại tệ cho đất nước. Do khách du lịch quốc tế là đối tượng có khả năng chi trả cao cho các dịch vụ của du lịch như ăn uống, lưu trú, mua hàng lưu niệm, giao thông vận tải,…

- Hoạt động du lịch tác động mạnh đến dòng chảy của tiền tệ. Một số lượng tiền lớn sẽ di chuyển từ nơi có thu nhập cao (đô thị, các trung tâm công nghiệp) đến những vùng có thu nhập thấp hơn (nông thôn, miền núi). Cho nên, du lịch có vai trò tích cực trong việc cân bằng lại sự chênh lệch về thu nhập giữa các vùng. Quá trình di chuyển tiền tệ thông qua tiêu dùng du lịch đến các vùng kém phát triển phần nào rút ngắn khoảng cách và cải thiện tình trạng bất bình đẳng về mức sống ở những vùng khó khăn hơn.

- Hoạt động du lịch góp phần kích thích cơ sở hạ tầng phát triển. Vì du lịch là hoạt động liên ngành - liên vùng, cần phải có sự hỗ trợ lớn của các ngành khác. Du lịch muốn phát triển được phải dựa trên cơ sở của một sâu chuỗi: giao thông vận tải (sân bay, bến cảng, cầu phà…), nhà hàng, khách sạn, các cơ sở y tế, bưu điện, hệ thống cấp - thoát nước… có chất lượng tốt, hiện đại. Do đó, du lịch cũng có vai trò trong việc nâng cấp hệ thống cơ sở vật chất - kỹ thuật quốc gia.

- Du lịch thu hút các nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư và các nguồn đầu tư từ nước ngoài thông qua các dự án xây dựng các khu du lịch tổng hợp, các khu du lịch trọng điểm.

- Du lịch cũng thu hút một bộ phận lớn dân cư tham gia vào các dịch vụ, xây dựng, bán sản phẩm du lịch… nên có khả năng giảm tình trạng thất nghiệp ở các địa phương. Ngoài ra, du lịch còn có vai trò trong việc hạn chế nguồn di dân từ nông thôn ra thành thị để tìm kiếm những cơ hội việc làm và môi trường sống tốt hơn.

- Khôi phục và bảo tồn các giá trị văn hoá truyền thống lâu đời thông qua việc phát triển các loại hình du lịch văn hoá: du lịch làng nghề, các lễ hội, các di tích lịch sử…

Có thể thấy, du lịch là một trong những ngành mang lại cho đời sống kinh tế - xã hội của đất nhiều giá trị tích cực. Tác động của nó là rất sâu rộng.‌

1.2. PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG

1.2.1. Khái niệm phát triển du lịch bền vững

“Phát triển bền vững” là một khái niệm rất mới, nó phản ánh xu thế của thời đại và định hướng tương lai của nhân loại. Các tổ chức nghiên cứu kinh tế, môi trường khác nhau cũng đưa ra nhiều khái niệm khác nhau về phát triển bền vững. Năm 1987, Uỷ ban thế giới về Môi trường và Phát triển đã công bố báo cáo: Tương lai chung của chúng ta. Báo cáo này đã đề cập và phân tích mối

quan hệ chặt chẽ giữa môi trường và phát triển. Trong đó “môi trường là nơi chúng ta đang sống; phát triển là những gì chúng ta làm để cố gắng cải thiện tất cả mọi thứ ở bên trong nơi chúng ta sống, và do vậy hai vế này không thể tách rời nhau”. Cũng trong báo cáo này “phát triển bền vững là sự phát triển nhằm đáp ứng những nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn thương đến khả năng của những thế hệ tương lai”.

Do đó, phát triển bền vững là sự phát triển lành mạnh, trong đó sự phát triển của cá nhân này không làm thiệt hại đến lợi ích của cá nhân khác, sự phát triển của cá nhân không làm thiệt hại đến lợi ích chung của công đồng, sự phát triển của cộng đồng người này không làm thiệt hại đến lợi ích của cộng đồng người khác, sự phát triển của thế hệ hôm nay không xâm phạm đến lợi ích của thế hệ mai sau và sự phát triển của thế hệ loài người không đe doạ sự sống còn hoặc suy giảm nơi sinh sống của các loài khác trên hành tinh. Bởi vì, sự sống của con người là dựa trên cơ sở duy trì được sản lượng, năng suất tự nhiên, khả năng phục hồi và đa dạng của sinh quyển.

Như vậy, phát triển bền vững là quá trình có sự kết hợp chặt chẽ, hợp lý, hài hoà giữa ba mặt: phát triển kinh tế, phát triển xã hội và bảo vệ môi trường. Tiêu chí căn bản để đánh giá sự phát triển bền vững là tăng trưởng kinh tế ổn định; thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; khai thác hợp lý, sử dụng tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ và nâng cao chất lượng môi trường sống. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về phát triển bền vững được khẳng định tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng: “Phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững, tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường”. Quan điểm này được tiếp tục khẳng định và cụ thể hoá tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng: “Phát triển nhanh đi đôi với nâng cao tính bền vững, hai mặt tác động lẫn nhau, được thể hiện ở cả tầm vĩ mô và vi mô, ở cả tầm ngắn hạn và dài hạn. Tăng trưởng về số lượng phải đi đôi với

nâng cao chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế… Phải gắn tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hoá, phát triển toàn diện con người. Thực hiện dân chủ, tiến bộ và công bằng xã hội… Phải rất coi trọng, bảo vệ và cải thiện môi trường ngay trong từng bước phát triển”,

Trên cơ sở đó, có thể hiểu phát triển du lịch bền vững là sự đáp ứng đầy đủ nhất, tiện nghi nhất các nhu cầu của khách du lịch, tạo sức hút du khách đến với các vùng, điểm du lịch, đồng thời bảo vệ và năng cao chất lượng của ngành này cho tương lai. Nó được định ra để hướng việc quản lý toàn bộ các tài nguyên, các điều kiện tự nhiên, môi trường sinh thái và các điều kiện kinh tế, xã hội, văn hoá kèm theo, theo cách mà chúng ta có thể thoả mãn các nhu cầu về kinh tế, xã hội và thẩm mỹ, đồng thời duy trì tính toàn vẹn về văn hoá, các quá trình sinh thái chủ yếu, sự đa dạng sinh học và các hệ thống duy trì nuôi dưỡng sự sống.

1.2.2. Nội dung phát triển du lịch bền vững

Hiện tại có ba trụ cột của phát triển bền vững đã được thừa nhận và bất kỳ một ngành kinh tế nào cũng phải hướng tới đạt được cả ba mục tiêu căn bản đó:

- Sự bền vững về kinh tế, nghĩa là tạo sự tăng trưởng, hiệu quả và ổn định cho tất cả các tầng lớp trong xã hội và đạt được hiệu quả giá trị cho tất cả mọi hoạt động kinh tế.

- Sự bền vững xã hội, đó là tôn trọng nhân quyền và sự bình đẳng cho tất cả mọi người trong xã hội. Đó là sự phát triển nội sinh do chính xã hội đó thực hiện chứ không phải là một sự phát triển ngoại sinh, sống nhờ hoàn toàn vào nguồn lực từ bên ngoài. Nó đòi hỏi phải phân chia lợi ích một cách công bằng, với trọng tâm là giảm đói nghèo.

- Sự bền vững về môi trường, có nghĩa là bảo vệ và quản lý các nguồn tài nguyên, đặc biệt là nguồn tài nguyên không thể thay mới, không thể tái sinh và quý hiếm đối với cuộc sống con người.

Vì vậy, để phát triển bền vững về du lịch thì chúng ta cần phải đảm bảo cho sự phát triển du lịch trong mối tác động qua lại của cả ba cực nói trên.

Đối với phát triển bền vững về kinh tế, du lịch tăng trưởng sẽ đóng góp một phần lợi nhuận không nhỏ vào ngân sách Nhà nước, thúc đẩy cơ cấu kinh tế chuyển dịch ngày càng hợp lý hơn.

Đối với phát triển bền vững về xã hội, du lịch cần phải đảm bảo đem lại lợi ích lâu dài cho xã hội như tạo công ăn, việc làm cho người lao động, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện chất lượng cuộc sống của dân cư và ổn định về xã hội, đồng thời bảo tồn các giá trị về văn hoá, xã hội (giữ gìn bản sắc văn hoá truyền thống).

Đối với phát triển bền vững về môi trường thì đòi hỏi trong khi phát triển du lịch, việc khai thác, sử dụng tài nguyên để đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại phải đảm bảo không phương hại đến nhu cầu của thế hệ tương lai. Điều này được thể hiện rõ ở vấn đề sử dụng tài nguyên một cách hợp lý đảm bảo sự bảo tồn đa dạng sinh học, hạn chế những tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái.

1.2.3. Các nguyên tắc phát triển du lịch bền vững

Ngành du lịch có một vị trí đặc biệt trong sự đóng góp vào phát triển bền vững và là một trong những thách thức của bản thân ngành đó. Đó là do động lực tăng trưởng tự thân nó và thêm vào đó là những đóng góp to lớn của nó đối với nền kinh tế quốc dân. Hơn nữa, du lịch lại là một hoạt động có sự tương quan chặt chẽ giữa người tiêu dùng (khách du lịch), các nhà kinh doanh du lịch, môi trường với cộng đồng địa phương. Chính những mối quan hệ tương tác này đòi hỏi sự phát triển bền vững trong ngành du lịch cần phải tuân thủ các nguyên tắc sau:

1.2.3.1. Tôn trọng và quan tâm đến cuộc sống của cộng đồng

Trong khi khai thác tiềm năng du lịch, các tổ chức phải chịu trách nhiệm chủ yếu đối với việc duy trì và cải thiện môi trường ở nơi được xem là đối tượng kinh doanh chủ yếu của hoạt động du lịch. Trước khi thực hiện các dự án phát triển du lịch cần phải khảo sát, nghiên cứu địa bàn kỹ càng để giảm thiểu được các tác động tiêu cực tới tài nguyên, môi trường và cuộc sống của cộng đồng dân cư tại địa phương. Các đơn vị cũng cần đảm bảo cho sự phát triển đa dạng các hoạt động kinh doanh dịch vụ, với sự tham gia đầy đủ nhất của cộng đồng địa phương. Cần phải chia sẻ công bằng giữa phúc lợi và chi phí trong việc trong việc bảo vệ tài nguyên và môi trường giữa các cộng đồng và các nhóm liên quan, giữa người giàu và người nghèo, giữa thế hệ hiện tại và thế hệ mai sau. Do đó, nguyên tắc này thể hiện trách nhiệm và đạo đức của con người đối với sự phát triển nói chung.

1.2.3.2. Cải thiện chất lượng cuộc sống con người

Mục tiêu của sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững là không ngừng nâng cao chất lượng cuộc sống của con người. Cho nên, du lịch muốn phát triển bền vững thì cũng phải quan tâm đến chất lượng cuộc sống của dân cư. Trên thực tế du lịch phát triển thì sẽ có khả năng tạo ra nhiều việc làm (phục vụ trong các nhà hàng, khách sạn, hướng dẫn du khách, bán hàng lưu niệm…), góp phần giúp địa phương giải quyết được vấn đề thất nghiệp tại chỗ, tăng thêm đáng kể thu nhập cho dân cư. Khi người dân có thêm thu nhập thì họ còn có điều kiện để cải thiện đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần (nâng cao trình độ văn hoá, vui chơi, giải trí…) và hạn chế các tệ nạn xã hội.

1.2.3.3. Phát triển du lịch gắn liền với việc bảo vệ sự sống và bảo tồn tính đa dạng

Du lịch muốn phát triển được thì phải phụ thuộc chủ yếu vào các tiềm năng tự nhiên và nhân văn. Vì vậy, sự phát triển du lịch phải trên cơ sở bảo vệ