Vai Trò Của Làng Nghề Đối Với Hoạt Động Du Lịch

1.2.2.Vai trò của làng nghề đối với hoạt động du lịch

Hiện cả nước ta có trên 2.790 làng nghề, trong đó có 400 làng nghề truyền thống với 53 nhóm nghề. Làng nghề giữ vai trò quan trọng trong việc phát triển du lich văn hóa giới thiệu với nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế những đặc trưng văn hóa, phong tục tập quán của mỗi dân tộc, mỗi làng nghề, làm phong phú thêm các sản phẩm du lịch

* Làng nghề thủ công truyền thống - một tài nguyên du lịch văn hoá:

Với vẻ đẹp của nhiều tài nguyên du lịch tự nhiên cũng như các di tích lịch sử văn hoá, Thái Nguyên đang trở thành một trong những điểm đến du lịch hấp dẫn của khu vực miền núi phía Bắc . Đến nay trên địa bàn toàn tỉnh Thái Nguyên đã có 157 làng nghề. Các ngành nghề đã được mở mang và đa dạng ngành nghề hơn rất nhiều so với trước đây (làm chè, nhãn, vải, bánh chưng, sản xuất bún, bánh, đậu phụ, đường phên, dâu tằm tơ, miến, nấu rượu, trồng hoa, rau sạch, may, thêu ren, dệt thổ cẩm, đồ gỗ, mây tre đan, mành cọ, sản xuất vật liệu xây dựng...). Khi nói đến làng nghề chè Việt, người ta nghĩ ngay đến chè Thái Nguyên. Nếu người Trung Hoa tự hào có các vùng chè nổi tiếng ở Hồ Nam, Hồ Bắc, Chiết Giang, Long Tỉnh… thì người Việt Nam tự hào có vùng chè Lâm Đồng, Yên Bái, Phú Thọ… nhưng ngon nhất, nổi tiếng nhất vẫn là chè Thái Nguyên. Đất Thái Nguyên không chỉ có tiềm năng phát triển kinh tế công nghiệp mà còn có điều kiện cho cây chè phát triển và trở thành một sản phẩm đặc thù của quê hương với diện tích và sản lượng chè lớn thứ hai trong cả nước (17.660 ha) [5, tr.16,17]. Từ năm 2008, thương hiệu chè Thái Nguyên đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học Công nghệ) chứng nhận với tên gọi “Chè Thái”. Chè Thái nổi tiếng về chất lượng thơm, ngon, sạch, an toàn, có hương vị, mùi thơm đặc trưng, nước trà xanh chát, dư vị đậm ngọt… được coi là sự hội tụ của “hương đất, mật trời” [5, tr.15].

Làng nghề truyền thống chè Thái hấp dẫn đối với khách du lịch bởi các sản phẩm luôn chứa đựng giá trị văn hoá nghệ thuật toát ra từ cảm nhận về những nét sinh hoạt, các di sản của người dân. Tất cả những giá trị đó đã chứa đựng trong các

sản phẩm của làng nghề như một tài nguyên du lịch tất yếu có sức quyến rũ đăc biệt, là nguồn tài nguyên du lịch nhân văn.

* Làng nghề thủ công truyền thống - Điểm đến du lịch

Du lịch làng nghề phát triển luôn dựa trên khai thác các giá trị văn hoá truyền thống, các kỹ năng nghề thể hiện trong các sản phẩm làng nghề, gắn liền với nếp sống, sinh hoạt của người dân địa phương và cảnh quan tiêu biểu của làng quê. Du lịch làng nghề tuy mới phát triển ở nước ta nhưng đã thu hút được sự quan tâm, mến mộ của khách du lịch, đặc biệt là du khách quốc tế. Thái Nguyên cũng không nằm ngoài xu thế đó, vì thế mà các làng chè truyền thống ở Thái Nguyên đã trở thành điểm đến du lịch của du khách trong nước và quốc tế. Nhiều trong số các xã trong làng nghề chè Thái Nguyên đã thực sự đáp ứng được nhu cầu của du khách về thăm quan, mua sắm, nghiên cứu, mở mang nhận thức đối với cuộc sống, tìm hiểu bản sắc văn hoá của dân tộc thông qua các lễ hội chè ở địa phương

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 128 trang tài liệu này.

* Sản phẩm thủ công của làng nghề - Hàng lưu niệm cho du khách

Sản phẩm thủ công của các làng nghề không chỉ là nhũng sản phẩm có giá trị thương mại đem lại hiệu quả kinh tế cao từ việc xuất khẩu ra thị trường nước ngoài mà còn phù hợp với nhu cầu của khách tại các thị trường trong nước. Sản phẩm thủ công là kết tinh các giá trị tổng hợp của tính thẩm mỹ, nghệ thuật tạo kiểu dáng và kỹ thuật chế tạo sản phẩm được lưu truyền, sáng tạo và tích luỹ từ đời này sang đời khác. Sản phẩm thủ công của làng nghề - hàng lưu niệm được bày bán tại các kiốt của địa phương, tại các quầy hàng trong các khách sạn hoặc các gian hàng tại các thành phố cũng được xem như phương tiện quảng bá, xúc tiến du lịch đã tạo ra sức hấp dẫn, thu hút khách du lịch đến với làng nghề. Vì vậy đã tạo ra sức hấp dẫn riêng biệt đối với du khách, thôi thúc họ phải được tận mắt chứng kiến, tìm hiểu và nghiên cứu phương thức sản xuất tại các làng nghề. Qua đó các làng nghề trở thành tiềm năng được các doanh nghiệp du lịch quan tâm khai thác, phát triển du lịch. Vì vậy để du khách đến với làng nghề, những sản phẩm thủ công cần thường xuyên cải tiến kiểu dáng và chất lượng theo thị hiếu khách - nhất là đối với thị trường khách có tính chiến lược.

Sự cộng tác chặt chẽ giữa các làng nghề du lịch với các doanh nghiệp kinh doanh du lịch là điều kiện thiết yếu cho sự phát triển đối với cả làng nghề và cả đối với du lịch. Nói cách khác, sự phát triển của làng nghề truyền thống là nền tảng rất quan trọng không những góp phần tích cực cho việc quảng bá, xúc tiến phát triển làng nghề mà còn thúc đẩy quá trình sản xuất, tiêu thụ - xuất khẩu tại chỗ sản phẩm làng nghề thủ công giúp cho việc bảo tồn các giá trị văn hoá truyền thống của đất nước và phát triển du lịch.

* Khôi phục bảo tồn phát triển làng nghề truyền thống – cơ sở phát triển du lịch bền vững

Trước thời kỳ đổi mới, nhiều làng nghề ở nông thôn bị mai một, không có điều kiện phát triển. Nhiều hộ gia đình phải bỏ nghề thủ công truyền thống quay về với sản xuất thuần nông hoặc chuyển sang làm nghề mới. Nhiều giá trị văn hoá truyền thống của làng nghề, nhiều bí quyết nghề truyền thống bị thất truyền cùng với sự ra đi của các nghệ nhân cao tuổi.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, yêu cầu cạnh tranh của thị trường đòi hỏi một số làng nghề truyền thống phải áp dụng tiến bộ khoa học và công nghệ mới vào sản xuất với hệ thống trang thiết bị hiện đại. Bên cạnh đó, các sản phẩm hàng hoá của nền kinh tế thị trường tràn ngập, có sức cạnh tranh gay gắt với các sản phẩm thủ công là những yếu tố dẫn đến nguy cơ thất truyền và mai một của một số ngành nghề thủ công truyền thống - nhất là đối với những công nghệ thủ công hoặc nguyên nhiên liệu mới hoặc công nghệ, máy móc hiện đại như các sản phẩm chè chất lượng và giá thành cao: chè Đinh Ngọc, Long Ẩm, Nhất Phẩm, Lộc Xuân…Tân Cương. Một số sản phẩm chè hộp cao cấp đều là những sản phẩm thể hiện rõ nét những giá trị mà Tân Cương Hoàng Bình gửi gắm. Lan Đình trà tạo nên một không gian thưởng thức đầy chất thơ. Phúc lộc trà bổ dưỡng từ tên gọi. Trúc Lâm Trà, Tĩnh Tâm Trà kiến tạo một không gian thiên nhiên và tĩnh mịch. Trà Vu Quy là câu chuyện trăm năm hạnh phúc, trong khi Tri Âm Trà lại thay ngàn lời nói cho người tri kỷ … Vấn đề không chỉ đơn thuần là tên gọi, Tân Cương Hoàng Bình

đã truyền được vào sản phẩm các giá trị văn hóa, tạo nên một môi trường và sức sống bền lâu cho sản phẩm.

Khôi phục, bảo tồn, phát triển làng nghề truyền thống, không những có vai trò quan trọng phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, giải quyết việc làm tăng thu nhập của dân cư trong các làng nghề, góp phần thay đổi cơ cấu ngành nghề theo hướng gia tăng giá trị ngành nghề và dịch vụ mà còn là cơ sở để phát triển du lịch bền vững giữ gìn được bản sắc văn hoá nghệ thuật của các sản phẩm truyền thống của làng nghề, phù hợp với nhu cầu và thị hiếu vốn có của người dân trong nước và khách quốc tế. Làng nghề truyền thống được khôi phục, bảo tồn và phát triển ổn định sẽ tạo cơ sở vững chắc cho phát triển du lịch

1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch làng nghề

1.3.1. Yếu tố lịch sử và vị trí địa lý

Yếu tố lịch sử: Do tính chất mùa vụ của nghề trồng lúa, nhu cầu của dân cư cũng như quy luật tất yếu của đời sống sinh hoạt, sản xuất chính là những nhân tố chính thúc đẩy sự hình thành làng nghề thủ công

Vị trí địa lý: Vị trí địa lý có ý nghĩa to lớn đối với sự hình thành, tồn tại và phát triển lâu dài của làng nghề thủ công truyền thống. Trong lịch sử phát triển của mình, hầu hết các làng nghề đều nằm ở vị trí thuận lợi về giao thông đường thủy, đường bộ hoặc gần nguồn nguyên liệu, giúp dễ dàng chuyên chở nguyên vật liệu, trao đổi và bán sản phẩm

Yếu tố nghề truyền thống phải được bảo tồn (con người, công cụ, phương thức sản xuất…): Đây là yếu tố không chỉ ảnh hưởng tới các hoạt động sản xuất tiêu dùng, đời sống dân cư mà còn có tác dụng bảo tồn những nét văn hóa đặc trưng của từng làng nghề, từng vùng miền. Tuy nhiên, những quy định ngặt nghèo hạn chế trong luật nghề, lệ làng cũng cản trở không nhỏ tới việc mở rộng sản xuất kinh doanh của các làng nghề. Cái khó nhất hiện nay là làm sao đưa được những tiến bộ khoa học công nghệ vào làng nghề nhưng vẫn giữ được bản sắc, tinh hoa của vốn nghề cổ.

1.3.2. Làng còn giữ được công nghệ, kỹ nghệ sản xuất và lối sống, nếp sống văn hoá để tạo nên sức hút cho du lịch

Bản sắc văn hóa là yếu tố có giá trị hấp dẫn đặc biệt trong việc khai thác phục vụ du lịch. Tính đa dạng và khác biệt trong các yếu tố kỹ thuật của các nghệ nhân đã tạo nên tính đa dạng, phong phú của các sản phẩm làng nghề. Những làng làm chung một nghề thường có kỹ thuật chung nhưng mỗi làng lại có bí quyết riêng

Kỹ thuật và công nghệ sản xuất làm thay đổi cơ cấu và chất lượng sản phẩm làng nghề. Việc ứng dụng những công nghệ mới, hiện đại vào sản xuất sẽ làm xuất hiện những sản phẩm mới, góp phần làm gia tăng giá trị sử dụng của sản phẩm

Công nghệ sản xuất ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của sản phẩm làng nghề, sản xuất thủ công tuy tạo ra những sản phẩm độc đáo nhưng sự đồng đều và ổn định của chất lượng sản phẩm khó được bảo đảm. Trong khi đó, áp dụng công nghệ hiện đại làm tăng năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất và hạ giá thành sản phẩm. Bên cạnh đó, công nghệ mới giúp hiện đại hóa một khâu phục vụ sản xuất kinh doanh của làng nghề như thiết kế mẫu mã, khai thác thông tin thị trường, giới thiệu sản phẩm. Việc áp dụng cơ giới hóa trong nhiều khâu sản xuất đã làm tăng năng suất của người lao động, giải phóng lao động phổ thông, nhưng cũng làm cho kĩ thuật thi công truyền thống bị mai một. Do đó, để nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo tồn bản sắc riêng, các làng nghề cần có sự kết hợp công nghệ truyền thống với công nghệ hiện đại theo hướng “truyền thống hóa công nghệ hiện đại và hiện đại hóa công nghệ truyền thống”

1.3.3. Khả năng tiếp cận đến làng nghề

Cơ sở hạ tầng có thể coi là yếu tố động lực đối với sự phát triển của mỗi làng nghề. Cơ sở hạ tầng bao gồm: giao thông, điện, cấp thoát nước, thông tin liên lạc. Trước đây, làng nghề thường gắn với vùng nông thôn, tính hàng hóa của sản phẩm chưa cao, khi đó cơ sở hạ tầng chưa đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của làng nghề. Gần đây, khi quy mô sản xuất ngày càng mở rộng, ngày càng nhiều cụm công nghiệp hình thành, vai trò của cơ sở hạ tầng ngày càng được khẳng định

1.3.4. Thị trường và vấn đề quảng bá hình ảnh của làng nghề

Thị trường là yếu tố quan trọng có ý nghĩa quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của làng nghề. Thị trường hiện nay được xem xét theo nghĩa rộng bao gồm thị trường nguyên liệu, vật tư, công nghệ, vốn, lao động

Trong điều kiện hội nhập của nền kinh tế nước ta hiện nay, nhiều mặt hàng của làng nghề nước ta phải cạnh tranh gay gắt với các mặt hàng cùng chủng loại từ Trung Quốc, Thái Lan…ngay tại thị trường trong nước. Điều này đòi hỏi phải có giải pháp đồng bộ về thị trường cho sản phẩm làng nghề, từ khảo sát nghiên cứu thị trường, tiếp cận thị trường định hướng phát triển cơ cấu sản phẩm đến quảng bá hình ảnh làng nghề trên các tờ báo, tạp chí, truyền hình, viễn thông, xa lộ thông tin internet.

1.3.5. Đường lối chính sách và có sự đồng thuận của người dân, do người dân làm chủ

Các làng nghề lâu đời và nổi tiếng nước ta đều có quy chế về nghề thủ công hoặc thành văn bản riêng, hoặc được ghi trong các hương ước của làng. Thậm chí mỗi phường nghề trong cùng một làng cũng có một quy chế riêng, dưới dạng “lời thề”, “lời nguyền”. Điều này có tác dụng lâu dài với sự tồn tại của làng nghề trong việc giữ bí mật và bí quyết nghề nghiệp của người thợ trong nghề.

Đường lối chính sách đúng đắn đem lại hoạt động hiệu quả và là nhân tố thay đổi bộ mặt nông thôn ở làng nghề. Thái Nguyên là tỉnh điển hình về thế mạnh làng nghề trồng, chế biến và xuất khẩu trà. Điều này phản ánh sự tác động tích cực của đường lối chính sách đúng đắn của Nhà nước, của UBND tỉnh trong việc thực hiện đường lối chính sách phát triển kinh tế làng chè.

Làng nghề muốn phát triển du lịch phải có sự đồng thuận của người dân, vận động người dân tham gia mô hình làm kinh tế du lịch ngay trên mảnh đất quê hương mình, để người dân tích cực tham gia vào hoạt động du lịch.

Tiểu kết chương 1

Du lịch là một ngành “công nghiệp không khói” lớn đang bùng nổ và những nhu cầu về hoạt động du lịch làng nghề của con người đang có xu hướng gia tăng. Hoạt động du lịch gây ra những ảnh hưởng đối với môi trường làng nghề và vấn đề phát triển du lịch làng nghề đang là kim chi nam, là chiến lược đối với các quốc gia trên thế giới.

Du lịch làng nghề thu hút sự chú ý của du khách bởi những sản vật của làng nghề, bí quyết và công nghệ tạo ra sản phẩm ở làng nghề. Nghề thủ công trồng và chế biến chè đã hình thành và phát triển qua nhiều thế kỷ, thể hiện tính chuyên môn hóa cao đã tạo ra những người chuyên sản xuất hàng truyền thống ngay tại quê hương. Nghệ nhân là yếu tố quyết định đến sự lưu truyền nghề và làm sáng tỏ giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của nghề và sản phẩm nghề truyền thống. Những giá trị di sản gắn với làng và nghề bao gồm lễ hội, truyền thuyết, giai thoại… đã kết tinh thành động lực cuốn hút du khách đến tìm hiểu và trải nghiệm thực tế. Phát triển du lịch làng nghề góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, góp phần xóa đói giảm nghèo. Khôi phục bảo tồn phát triển làng nghề truyền thống là cơ sở phát triển du lịch bền vững.

Trong các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến phát triển du lịch làng nghề thì yếu tố vị trí địa lý và hệ thống giao thông tiếp cận đến làng nghề có ý nghĩa quan trọng đến phát triển du lịch. Đường lối chính sách đúng đắn đem lại hoạt động hiệu quả và là nhân tố thay đổi bộ mặt nông thôn ở làng nghề. Thái Nguyên là tỉnh điển hình về thế mạnh làng nghề trồng, chế biến và xuất khẩu trà, điều này chứng minh đường lối chính sách đúng đắn của UBND tỉnh trong việc thực hiện đường lối chính sách phát triển kinh tế làng chè.

Tại chương 1, luận văn đã tập trung hệ thống hóa các vấn đề lý luận về phát triển du lịch làng nghề, khái niệm làng nghề, vai trò của làng nghề trong sự phát triển kinh tế, xã hội và trong phát triển du lịch, các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển du lịch làng nghề. Đây là những cơ sơ lý luận quan trọng để phân tích, đánh giá tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch làng nghề chè tại các vùng chè đặc sản của tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2006 – 2014 ở chương sau.

CHƯƠNG 2

TIỀM NĂNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN

DU LỊCH LÀNG NGHỀ CHÈ TRUYỀN THỐNG TẠI CÁC VÙNG CHÈ ĐẶC SẢN THÁI NGUYÊN

2.1. Khái quát về tỉnh Thái Nguyên

2.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện kinh tế xã hội

Thái Nguyên là tỉnh miền núi, phía Bắc giáp tỉnh Bắc Cạn, phía Tây giáp tỉnh Vĩnh Phúc, Tuyên Quang, phía Đông giáp tỉnh Lạng Sơn và Bắc Giang, phía Nam giáp Thủ đô Hà Nội (cách Thủ đô Hà nội 80km) và có toạ độ địa lý từ 20020’ – 22025’ vĩ độ Bắc và 105025’ – 106016’ kinh độ Đông [4]. Tỉnh Thái Nguyên có diện tích 3.562,82 km2 (năm 2013); dân số 1.156.000 người (năm 2013). Với tổng số 28 đơn vị hành chính (19 phường, 9 xã), với 8 dân tộc anh em (Kinh, Tày, Nùng, Sán Dìu, Dao, Mông, Hoa, Thái) sinh sống

Thái Nguyên là cửa ngõ giao lưu kinh tế giữa vùng miền núi, trung du phía Bắc với vùng đồng bằng Bắc Bộ. Việc giao thông qua hệ thống đường bộ, đường sắt, đường sông hình rẻ quạt mà đầu nút là thành phố Thái Nguyên cách thủ đô Hà Nội 80km dọc theo quốc lộ 3

Thành phố Thái Nguyên có 98 di tích, trong đó 4 di tích cấp quốc gia, 14 di tích cấp tỉnh. Nổi bật là cụm di tích Khởi nghĩa Thái Nguyên (1917) – Một trong những cuộc khởi nghĩa lớn diễn ra sớm nhất trên cả nước và gây tiếng vang lớn

Năm 2010 thành phố Thái Nguyên được công nhận là đô thị loại I trực thuộc tỉnh và đón nhận Huân chương Độc lập hạng Nhất. Cho đến nay, thành phố Thái Nguyên là một trong những trung tâm công nghiệp lớn của miền Bắc, có khu công nghiệp Gang Thép là đứa con đầu lòng của ngành công nghiệp nặng cả nước [26, tr.1]

Là trung tâm giáo dục đào tạo đứng thứ 3 cả nước, với trên 30 trường đại học, cao đẳng và trung học chuyên nghiệp

Về nông nghiệp: Thành phố Thái Nguyên có vùng chè đặc sản Tân Cương nằm ở phía Tây thành phố đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận chỉ dẫn