Tổng Hợp Khiếu Nại, Kiến Nghị, Phản Ánh Liên Quan Đến Đất Đai Trên Địa

Lào Cai trong những năm gần đây có những phát triển về kinh tế, một số huyện như Sa Pa, Bảo Yên, Thành phố Lào Cai… lại có những lợi thế riêng về địa lý để phát triển du lịch, văn hóa... Chính vì vậy, trên địa bàn tỉnh nói chung, các huyện nói riêng đang thu hút rất nhiều dự án vào đầu tư, khai thác, sử dụng. Đáng kể nhất là các dự án với quy mô lớn như: Cáp treo Phanxipan, Khu du lịch tâm linh Đền Bảo Hà; Khu dự án Bitexco, Kosy Lào Cai… Để thực hiện các dự án trên, việc thu hồi đất để phục vụ cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng hay phát triển kinh tế là một phần tất yếu để phát triển đất nước, nhưng ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất, đời sống của người sử dụng đất. Có thể nói, trong những năm gần đây, vấn đề thu hồi đất tại Lào Cai đã được thực hiện đúng theo quy định của pháp luật, đặc biệt từ khi Luật Đất đai năm 2013 cùng các văn bản hướng dẫn có liên quan được ban hành, các vụ việc có tính chất lớn, phức tạp ít xảy ra. Tuy nhiên, bên cạnh đó, công tác thu hồi đất, bồi thường sau khi thu hồi đất vẫn bộc lộ một số bất cập, chính vì vậy, đã dẫn đến nhiều khiếu nại quyết định hành chính có liên quan đến đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng, tái định cư của người dân có xu hướng tăng và phức tạp.

Thứ hai, sự phát triển quá nhanh về thu hút đầu tư đã ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước trên một số lĩnh vực như quy hoạch, quản lý sử dụng đất đai.

Lào Cai đang trong giai đoạn phát triển, với quá nhiều dự án đầu tư cùng được phê duyệt, triển khai thực hiện, … những điều kiện này đã ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước trên một số lĩnh vực như quản lý, sử dụng đất đai, bồi thường. Việc quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch, quản lý nhà nước về đất đai cũng như thực hiện giá đền bù đất cũng như tài sản trên đất chưa phù hợp với giá thị trường. Đầu tư phát triển mà chưa cân nhắc đến hiệu quả, chưa chú ý đúng mức đến tác động đối với người dân. Quá trình quy hoạch chuyển đổi mục đích sử dụng cũng như thẩm định các phương án sử dụng đất và xây dựng phương án bồi thường chưa được thực sự khoa học, thiếu sự quan tâm đầy đủ của các ngành, các tổ chức có liên quan hoặc đại diện cho quyền lợi người dân.

Công tác quản lý đất đai bị buông lỏng, dẫn đến việc áp dụng pháp luật về đất đai trong bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất gặp nhiều khó

khăn đối với các trường hợp đất đã có các Quyết định thu hồi đất sau Thanh tra và sự không thống nhất, không công bằng về chính sách bồi thường, hỗ trợ giữa những hộ sử dụng đất cùng thời điểm nhưng những hộ có Quyết định thu hồi sau Thanh tra không được xem xét bồi thường như những hộ không có Quyết định thu hồi sau Thanh tra.

Đây là những yếu tố ảnh hưởng đến khiếu nại và giải quyết khiếu nại về đất đai của trên địa bàn tỉnh Lào Cai.

Thứ ba, là tỉnh có nhiều huyện miền núi, đồng bào dân tộc chiếm tỷ lệ cao, trình độ dân trí còn thấp do đó cũng ảnh hưởng đến giải quyết khiếu nại về đất đai.

Do điều kiện địa lý tỉnh miền núi, chính vì vậy đội ngũ cán bộ cán bộ làm công tác về quản lý đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai tại địa phương vừa thiếu, vừa yếu, dẫn đến hiện tượng không giải đáp rõ những thắc mắc của người dân hoặc áp dụng không đúng chính sách, chế độ đền bù, hỗ trợ làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người được thu hồi đất. Trong quá trình thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, nhiều nơi lại bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư mà chưa cân đối quyền lợi với người dân được thu hồi đất. Điều này cũng ảnh hưởng đến công tác giải quyết khiếu nại về đất đai.

Mặc khác, do ảnh hưởng từ những yếu tố như địa lý, tập quán lạc hậu, nhận thức của người dân đối với pháp luật về đất đai và khiếu nại về đất đai cũng có những hạn chế, đây là yếu tố ảnh hưởng đến công tác giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Lào Cai.

* Thực trạng khiếu nại về đất đai trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016-2020

Thời gian qua, trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã nảy sinh nhiều khiếu nại về đất đai, đặc biệt là các khiếu nại về công tác thu hồi đất, các chế độ chính sách bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng khiến tình trạng khiếu nại của công dân vẫn diễn biến khá phức tạp. Trước tình hình trên, Lào Cai đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, góp phần đảm bảo an ninh, trật tự, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

Tình hình khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai ngày càng diễn biến phức tạp hơn, đặc biệt là trong khiếu nại về lĩnh vực bồi thường giải phóng mặt bằng; có hiện tượng khiếu nại có tổ chức, có kích động, xúi giục khiếu nại, do vậy mức độ có phần gay gắt, có thể phát sinh khiếu nại đông người, nội dung chủ yếu khiếu nại liên quan đến các phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất thực hiện các dự án để phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương như: Dự án Cáp treo Phanxipan, Khu Biteco… Tình hình khiếu nại phức tạp liên quan đến xảy ra bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đã và đang ảnh hưởng lớn đến tình hình phát triển kinh tế - xã hội, môi trường đầu tư của Lào Cai.

Từ năm 2016 đến năm 2020, toàn tỉnh đã tiếp đón, giải thích, hướng dẫn cho gần 19.557 lượt công dân đến khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị và đề nghị; tập trung xử lý đơn đạt kết quả cao (Báo cáo số 529/BC-UBND của Uỷ ban nhân dân tỉnh Lào Cai Báo cáo công tác quản lý, sử dụng đất đai giai đoạn 2010 – 2021).

Riêng năm 2020, toàn tỉnh đã tiếp 5.128 lượt với 6.764 người đến kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo. Trong đó, tiếp công dân thường xuyên là 3.373 lượt, 221 đoàn đông người với 1.881 người; tiếp định kỳ, đột xuất của lãnh đạo là 1.755 lượt với 2.301 người, 51 đoàn đông người với 374 người.

Nội dung vụ việc phản ánh, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của công dân chủ yếu tranh chấp về đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng, các lĩnh vực hành chính, tư pháp, chính sách... Tỉnh cũng đã tiếp nhận 4.037 đơn thư khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị, trong đó, 3350 là đơn khiếu nại, kiến nghị, phản ánh về đất đai. Qua giải quyết khiếu nại đã kiến nghị thu hồi về cho nhà nước hơn 500 triệu đồng, trả lại cho công dân 375 triệu đồng và 100m2 đất... Việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại trên địa bàn tỉnh thời gian qua bảo đảm đúng quy định pháp luật, các đơn thư được xem xét thấu tình đạt lý, nhiều vụ việc xảy ra được giải quyết ngay từ cơ sở; đã hạn chế được việc xảy ra những điểm “nóng” về khiếu kiện phức tạp, đơn thư vượt cấp giảm, góp phần bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương.

Bảng 2.1: Tổng hợp khiếu nại, kiến nghị, phản ánh liên quan đến đất đai trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2016-2020

Năm

Tổng số đơn khiếu nại, kiến nghị, phản ánh	Đơn khiếu nại, kiến nghị, phản ánh về đất đai	Tỷ lệ%
2016	3564	2780	78
2017	3785	3217	85
2018	4056	3244	80
2019	4115	3448	83
2020	4037	3350	83
Tổng	19557	16039	82

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 100 trang tài liệu này.

Nguồn: Tác giả tổng hợp từ các báo cáo về khiếu nại đất đai tại tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016-2020.

Từ số liệu Bảng 2.1 có thể thấy, các vụ việc khiếu nại, kiến nghị, phản ánh về đất đai giai đoạn 2016-2020 chiếm tỷ lệ cao (từ 78 đến 85% tổng số đơn khiếu nại, kiến nghị, phản ánh). Riêng trong ba năm gần đây tỉnh Lào Cai đã tiếp nhận hơn

12.200 đơn, thư khiếu nại, kiến nghị, tố cáo từ nhiều nguồn (năm 2020 tiếp nhận

4.037 đơn, thư). Các cơ quan chức năng của tỉnh đã tiếp gần 14.300 lượt công dân, trong đó có 71 đoàn đông người.

Trong 03 năm, toàn Tỉnh đã tham mưu xử lý 12.187 đơn thư. Trong đó đã xử lý 2.805 đơn khiếu nại, 672 đơn tố cáo và 8.810 đơn kiến nghị, phản ánh khác.

Theo Báo cáo của Thanh tra tỉnh: “Nội dung kiến nghị, khiếu nại của công dân tập trung ở lĩnh vực đất đai. Thực tế cho thấy tình trạng đơn thư KNTC ở một số địa phương trên địa bàn tỉnh Lào Cai có thời kỳ gia tăng, diễn biến phức tạp. Trong bối cảnh đó, một số cấp ủy, chính quyền cơ sở chưa thật sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát việc giải quyết KNTC, chưa coi trọng tìm hiểu nguyên nhân, nguồn gốc và giải quyết triệt để vấn đề khi mới phát sinh. Một số địa bàn chậm triển khai các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Chính phủ... Nguyên nhân của tình hình

nêu trên do tốc độ đô thị hóa trên địa bàn phát triển nhanh; quỹ đất nông nghiệp bị thu hẹp; các dự án lớn được triển khai xây dựng nhiều; một số chính sách, pháp luật có nhiều thay đổi, nhất là trong lĩnh vực đất đai, về chính sách đền bù, hỗ trợ và tái định cư... chưa phù hợp. Trong đó, yếu tố có tính chất quan trọng hơn cả là những mặt hạn chế của người thực thi công vụ. Phẩm chất, năng lực của một bộ phận cán bộ, công chức trong cơ quan, đơn vị chuyên ngành, liên quan công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC chưa ngang tầm với tình hình, nhiệm vụ. Là tỉnh miền núi, biên giới, khi hiểu biết về pháp luật của một bộ phận dân cư hạn chế nhưng việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật chưa được quan tâm đúng mức; mặt khác, một số đối tượng lợi dụng quyền KNTC, lợi dụng dân chủ, lợi ích cá nhân cố tình KNTC kéo dài, gây ảnh hưởng đến trật tự xã hội” (Báo cáo Thanh tra tỉnh Lào Cai)

Tuy nhiên, trong thực tế công tác giải quyết khiếu nại nói chung, giải quyết khiếu nại về đất đai trong thời gian qua trên địa bàn tỉnh Lào Cai vẫn còn một số hạn chế làm ảnh hưởng đến trật tự xã hội.

2.2.2. Những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân trong giải quyết khiếu nại về đất đai ở tỉnh Lào Cai

2.2.2.1. Những kết quả đạt được trong giải quyết khiếu nại về đất đai ở tỉnh Lào Cai và nguyên nhân

* Những kết quả đạt được

Thứ nhất, công tác tuyên truyền pháp luật liên quan đến đất đai và giải quyết khiếu nại về đất đai được quan tâm.

Theo Kế hoạch thực hiện Đề án về “Tiếp tục tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Lào Cai”, UBND các huyện trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã cụ thể hóa bằng các Kế hoạch cụ thể hàng năm nhằm phổ biến, giáo dục pháp luật và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về khiếu nại, pháp luật về đất đai. Qua thực hiện từ năm 2016 đến năm 2020, các ngành chức năng đã phối hợp với Thanh tra tỉnh, Sở Tư pháp, Sở Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức tuyên truyền được 6332 cuộc, 40.461 lượt người

(UBND tỉnh Lào Cai – Báo cáo số 529/BC-UBND ngày 06/9/2021, báo cáo về công tác quản lý, sử dụng đất đai tại tỉnh Lào Cai giai đoạn 2010 đến tháng 6/2021)

Cùng với đó, trong thời gian qua các huyện trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã thực hiện nhiều hình thức tuyên truyền khác nhau nhưng qua khảo sát thì cách tuyên truyền mà người dân tiếp nhận được nhiều kiến thức nhất là thông qua các chương trình, bài viết trên báo, đài, truyền hình, cách này được đa phần người dân ủng hộ; một biện pháp tuyên truyền cũng được ủng hộ rất cao đó là cách tuyên truyền thông qua các buổi họp dân ở địa phương.

Thứ hai, công tác quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND các huyện của tỉnh Lào Cai được chú trọng thực hiện .

Quán triệt và thực hiện Luật Khiếu nại, Luật Tiếp công dân, các Nghị quyết của Quốc hội, Nghị định của Chính phủ, Chỉ thị số 14/CT-TTg ngày 18 tháng 5 năm 2012 của Thủ tướng Chính phủ về chấn chỉnh, nâng cao trách nhiệm trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành. Hằng năm, UBND tỉnh Lào Cai luôn chỉ đạo sát sao công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, trong đó đặc biệt là khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn toàn tỉnh. Riêng tại các huyện, UBND cấp huyện đã chỉ đạo các cơ quan, ban ngành và UBND các xã, thị trấn tổ chức sơ kết, tổng kết công tác giải quyết khiếu nại đất đai 6 tháng, 9 tháng, 01 năm; qua đó đánh giá những ưu điểm, hạn chế, làm rõ nguyên nhân và đề ra phương hướng, nhiệm vụ thực hiện trong giai đoạn tiếp theo.

Thực hiện chức năng quản lý nhà nước liên quan đến lĩnh vực khiếu nại về đất đai, hằng năm, UBND các huyện trên địa bàn tỉnh Lào Cai thường xuyên chỉ đạo Thanh tra huyện xây dựng kế hoạch kiểm tra các xã, thị trấn trên địa bàn thực hiện Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Đất đai; thường xuyên tập hợp Tổ tư vấn giải quyết khiếu nại, tố cáo và tranh chấp đất đai thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND huyện; phối hợp chặt chẽ với Tổ công tác hỗ trợ giải quyết khiếu nại của Tỉnh Lào Cai trong việc giải quyết các vấn đề phát sinh phức tạp liên quan đến đất đai; thực hiện việc tư vấn, đối thoại với công dân nhằm giải đáp, giải quyết các vấn đề liên

quan đến đất đai; thực hiện các cuộc thanh tra, kiểm tra, kiến nghị xử lý và xử lý trách nhiệm, tổ chức và cá nhân liên quan đến lĩnh vực lĩnh vực khiếu nại về đất đai...

Chính các hoạt động tích cực, hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại về đất đai như vậy đã góp phần làm cho công tác giải quyết khiếu nại liên quan đến đất đai đạt được những kết quả tích cực, góp phần xác định cơ chế hiệu quả hơn trong việc đảm bảo lợi ích của những người có đất bị thu hồi.

Có thể nói, công tác giải quyết khiếu nại về đất đai từ năm 2016 đến năm 2020 đã được cấp ủy Đảng và chính quyền các huyện rất quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, cả hệ thống chính trị đã “vào cuộc”, vì vậy đã đạt được những kết quả nhất định. Điều này đã góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ, công chức có thẩm quyền đối với công tác giải quyết khiếu nại về đất đai; nhiều nơi đã xác định chỉ đạo giải quyết khiếu nại về đất đai là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thường xuyên của đơn vị. Công tác kiểm tra trách nhiệm với công tác giải quyết khiếu nại ở địa phương cũng được quan tâm nên có những chuyển biến tích cực.

Thứ ba, công tác tiếp công dân và xử lý đơn thư khiếu nại về đất đai được thực hiện tốt

Các quy định của Luật Tiếp công dân năm 2013, được tỉnh Lào Cai thực hiện nghiêm túc, có sáng tạo. Trụ sở tiếp công dân được thành lập ở cấp tỉnh và mỗi huyện, được xác định là nơi tiếp công dân đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh với chính quyền địa phương.

Ban tiếp công dân cấp huyện do UBND cấp huyện thành lập, trực thuộc Văn phòng Hội đồng nhân dân và UBND cấp huyện, do một Phó Chánh Thanh tra huyện phụ trách (Việc này được thực hiện thí điểm và có khác so với Luật Tiếp công dân năm 2013: Phó Chánh Văn phòng phụ trách, chịu trách nhiệm trực tiếp quản lý Trụ sở tiếp công dân cấp huyện)

“Ban tiếp công dân cấp huyện tiếp nhận, xử lý khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh về các nội dung liên quan đến việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng nhân dân cấp huyện; trách nhiệm của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch UBND cấp huyện, những vấn đề cần báo cáo Chủ tịch UBND cấp huyện cho ý kiến chỉ đạo; về

chủ trương, quyết định của UBND cấp huyện và các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh không thuộc các nội dung quy định tại điểm a và điểm b khoản này”. (Luật Tiếp Công dân 2013)

Chủ tịch UBND cấp huyện đảm bảo trực tiếp tiếp công dân tại Trụ sở tiếp công dân cấp huyện ít nhất 02 ngày trong 01 tháng và thực hiện việc tiếp công dân đột xuất trong các trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 18 của Luật Tiếp công dân.

Tại trụ sở Tiếp công dân ở UBND cấp huyện đều có nội quy tiếp công dân do Chủ tịch UBND cấp huyện ban hành nội quy tiếp công dân.

Có thể nói, công tác tiếp công dân thường xuyên, định kỳ và đột xuất của UBND tỉnh Lào Cai được thực hiện đúng quy định của pháp luật; qua quá trình tiếp công dân đã hạn chế được tình trạng đùn đẩy trách nhiệm, gây phiền hà cho người đi khiếu nại. UBND tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường, Thanh tra tỉnh, UBND Huyện, Phòng Thanh Tra, Phòng Tài nguyên - Môi trường, Tổ công tác hỗ trợ giải quyết khiếu nại của Tỉnh Lào Cai, UBND các xã, thị trấn đều bố trí tiếp công dân thường xuyên để tiếp nhận đơn thư khiếu nại về đất đai và giải thích chính sách, pháp luật cho nhân dân. Nội dung tiếp công dân chủ yếu đó là, người dân đến khiếu nại, kiến nghị, phản ánh các nội dung liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp về quyền sử dụng đất, giá trị bồi thường quyền sử dụng đất tại các phương án bồi thường, giải tỏa, hỗ trợ, tái định cư. Qua công tác tiếp công dân, các cơ quan đã giải thích, tuyên truyền chính sách, pháp luật về Luật Đất đai, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo...

Qua quá trình tiếp công dân, UBND tỉnh và các huyện đã kịp thời giải thích, hỗ trợ, hướng dẫn hàng nghìn lượt người thực hiện đúng các quy định của pháp luật liên quan đến khiếu nại hành chính về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Qua tiếp công dân từ 2016 - 2020, đã kịp thời tiếp nhận và chuyến đến các cơ quan chức năng, thẩm tra, xác minh, giải quyết tổng số đơn liên quan đến đất đai là gần 7000 đơn. Trong đó, phần lớn đơn thuộc thẩm quyền giải quyết của UBND các huyện liên quan chủ yếu đến công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.Trên cơ sở tiếp nhận đơn thư khiếu nại, khiếu kiện