Pháp luật về bảo hiểm xã hội hưu trí bắt buộc ở Việt Nam

Đảng và Nhà nước.

Vì vậy, có thể xem xét sửa đổi cơ chế chính sách BHXH theo hướng được phép lựa chọn hưởng linh hoạt để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ. Điều kiện hưởng chế độ hưu trí có thể sửa đổi theo hướng xây dựng các mức tham gia đóng BHXH tối thiểu từ 20 năm, 15 năm, 10 năm với mức hưởng được tính toán phù hợp cho NLĐ, tạo điều kiện cho NLĐ cao tuổi có số năm tham gia BHXH thấp được tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi BHXH. Quy định về thời gian tham gia đóng BHXH này giúp cho NLĐ trong điều kiện không làm việc ở tuổi sau 35 mới đóng BHXH được 10 hay 15 năm, không tiếp tục tham gia QHLĐ nữa vẫn có cơ hội để hưởng chế độ khi về hưu với mức hưởng phù hợp. Điều này sẽ phần nào hỗ trợ cũng như khuyến khích đặc biệt là những người ở độ tuổi trên 40, 50 bắt đầu tham gia BHXH hoặc có thời gian gián đoạn nhiều năm không có điều kiện tham gia khi hết tuổi lao động cũng có thể đóng để được hưởng lương hưu hàng tháng.

Việc xây dựng chính sách BHXH theo hướng linh hoạt bao gồm việc xây dựng gói BHXH ngắn hạn, dài hạn linh hoạt để NLĐ có nhiều sự lựa chọn tham gia và thụ hưởng, đáp ứng nhu cầu không chỉ lâu dài và cả trước mắt, không chỉ trong dài hạn mà cả trong ngắn hạn.

3.1.3. Thực hiện rà soát, sửa đổi và ban hành mới chính sách về mở

rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc

BHXH là một trong những chính sách ASXH trụ cột của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều chính sách ưu việt của BHXH vẫn chưa được một bộ phận NLĐ quan tâm… Luật BHXH năm 2014 đã quy định việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH từ 01/01/2018, đây vừa là cơ hội nhưng cũng là thách thức đối với ngành BHXH trong việc tổ chức thực hiện công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH

Những chính sách mở được áp dụng đã bao phủ hầu hết NLĐ thuộc

diện tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, trên thực tế những đối tượng có khả năng tham gia BHXH bắt buộc như: Chủ hộ kinh doanh cá thể, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, người có việc làm, được trả tiền công nhưng không theo HĐLĐ nhưng chưa được quy định là những đối tượng tham gia BHXH bắt buộc trong Luật BHXH 2014, hay các đối tượng thuộc khu vực dân trí chưa cao nhất là các bản xã nghèo thuộc vùng cận biên giới do chưa có những chính sách tuyên truyền sâu rộng nên nhiều trường hợp họ còn bị NSDLĐ trốn đóng BHXH. Do vậy, trong thời gian tới chúng ta nên sửa đổi quy định một cách chặt chẽ hơn để ngày càng nhiều đối tượng tham gia BHXH bắt buộc như ban hành quy định tham gia BHXH bắt buộc với các đối tượng nêu trên.

Việc ban hành chính sách cần phải được nghiên cứu hợp lý, cơ quan BHXH phải phối hợp với các địa phương để khảo sát cũng như thống kê chính xác số đối tượng tiềm năng này và có các biện pháp khuyến khích giúp người dân hiểu được những lợi ích thiết thực và tin tưởng khi tham gia BHXH.

3.1.4. Tăng mức xử phạt hành chính đối với các trường hợp trốn đóng BHXH và nợ BHXH

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 112 trang tài liệu này.

Mức xử phạt đối với việc trốn đóng, chậm đóng BHXH hiện nay tương đối thấp nên chưa khuyến khích các doanh nghiệp thực hiện đúng pháp luật về BHXH. Nâng cao tính tuân thủ pháp luật có chế tài xử lý nghiêm và mức xử lý vi phạm cao về BHXH không chỉ giúp hạn chế tình trạng nợ đóng BHXH mà còn giúp mở rộng diện bao phủ của hệ thống BHXH vốn đang rất hẹp do các doanh nghiệp trốn đóng BHXH. Đồng thời, có biện pháp vừa thắt chặt vừa khuyến khích để các doanh nghiệp đóng BHXH cho NLĐ theo mức lương thực tế, thay vì mức lương tối thiểu như hiện nay, nhằm một mặt nâng nguồn thu của quỹ BHXH, nâng cao tính bền vững của quỹ BHXH, mặt khác đảm bảo mức sống cho NLĐ khi đến tuổi nghỉ hưu, góp phần củng cố hệ thống ASXH.

3.2. Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội hưu trí bắt buộc ở Việt Nam

3.2.1. Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền về bảo hiểm xã hội

và bảo hiểm xã hội hưu trí

Luôn luôn xác định công tác thông tin tuyên truyền chính sách BHXH của Đảng và Nhà nước đối với NLĐ là một trong những nhiệm vụ thường xuyên, vì vậy phải được làm tốt cùng với các mặt công tác khác. Trong thời gian vừa qua, công tác thông tin tuyên truyền đã được chú ý đẩy mạnh, tuy nhiên công tác này chưa thật sự thường xuyên, nội dung chưa thật phong phú, chưa đủ liều lượng để NLĐ và NSDLĐ nhận thức đầy đủ về ý nghĩa và tầm quan trọng của chế độ chính sách BHXH nói chung và chế độ hưu trí nói riêng trong thời kỳ đổi mới.

Trong giai đoạn vừa qua bên cạnh những ưu điểm đạt được thì công tác tuyên truyền chính sách BHXH chưa thực sự cho thấy hiệu quả cao. Việc chia sẻ, kết nối thông tin, dữ liệu giữa các bộ, ngành, địa phương còn hạn chế dẫn đến việc ứng dụng CNTT trong công tác quản lý của Ngành BHXH còn gặp nhiều khó khăn, chưa nắm bắt được số lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.

Chính vì vậy, việc tuyên truyền, giải thích nhằm nâng cao nhận thức về lợi ích BHHT cho NLĐ và NSDLĐ có ý nghĩa hết sức quan trọng và cấp bách trong giai đoạn hiện nay. Thiết nghĩ, đây không chỉ là công việc của ngành BHXH mà còn là nhiệm vụ chung của nhiều ngành, nhiều cấp và của toàn xã hội cần được đẩy mạnh hơn nữa trong thời gian tới để đảm bảo chính sách BHXH được thông tin, tuyên truyền đến tất cả các đối tượng, ở các cấp, các ngành, các tầng lớp nhân dân nhằm nâng cao nhận thức quyền lợi và trách nhiệm thực hiện đóng BHXH, góp phần làm lành mạnh QHLĐ, tăng thu hút đầu tư và tạo nhiều việc làm.. Để đạt được mục tiêu, chúng ta cần triển khai

đồng bộ các hoạt động sau đây:

Thứ nhất, đa dạng về hình thức, phuơng pháp và nội dung, đảm bảo tính đồng bộ khi triển khai, xây dựng cơ sở dữ liệu liên thông trên toàn quốc, cùng với đó tập trung xây dựng cho đội ngũ cộng tác viên có năng lực trình độ để làm công tác hướng dẫn, tập huấn cho cộng tác viên ở cơ sở.

Thứ hai, phối hợp sự tham gia của nhiều tổ chức đoàn thể trong công tác tuyên truyền, tạo hiệu ứng lan tỏa trong cộng đồng. Cơ quan BHXH phải xây dựng được chương trình, cơ chế phối hợp đồng bộ, có hiệu quả giữa BHXH tỉnh và cơ sở.

Thứ ba, phối hợp chương trình tuyên truyền BHXHHT bắt buộc với các chương trình mục tiêu khác như: chương trình việc làm, chương trình xóa đói giảm nghèo, chương trình phát triển kinh tế - xã hội ở các địa bàn khó khăn.

Thứ tư, thông tin rộng rãi tình hình nợ BHXH của các doanh nghiệp trên các phương tiện thông tin đại chúng và tăng cường tuyên truyền về các hành vi vi phạm pháp luật BHXH được hình sự hóa tại Bộ luật Hình sự.

3.2.2. Đa dạng hóa danh mục và xây dựng bộ máy quản lý đầu tư hợp lý quỹ bảo hiểm xã hội dài hạn

Như đã phân tích, hoạt động đầu tư của quỹ BHXH, đặc biệt là quỹ BHXH dài hạn trong thời gian qua dù an toàn nhưng ít hiệu quả. Việc đầu tư quỹ BHXH Việt Nam bên cạnh việc tôn trọng nguyên tắc bảo toàn vốn, có chiến lược đầu tư vào các sản phẩm tài chính dài hạn, có tính thanh khoản cao cần phải đồng thời đầu tư về nhân sự chuyên nghiệp để quỹ BHXH đóng vai trò là một nhà đầu tư lớn, quan trọng trên thị trường tài chính.

Các hình thức đầu tư quỹ BHXH trong thời gian tới cần thay đổi theo hướng đa dạng hóa danh mục, như ngoài việc ưu tiên đầu tư vào trái phiếu chính phủ, nhất là trái phiếu chính phủ dài hạn thì cần mở rộng đầu tư sang các lĩnh vực có khả năng sinh lời cao như đầu tư vào thủy điện, BOT đường

bộ, từng bước và có lộ trình đầu tư một phần tiền nhàn rỗi của quỹ thông qua ủy thác đầu tư tại thị trường trong nước và quốc tế bảo đảm an toàn, bền vững thông qua việc nghiêm túc đánh giá các dự án đầu tư trước đó. Năm 2011, BHXH Việt Nam đã thực hiện đầu tư 6000 tỷ đồng để xây dựng dự án Thủy điện Lai Châu và ủy thác cho Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam thực hiện quản lý khoản vay, năm 2017, tập đoàn điện lực Việt Nam đã trả nợ và thanh toán trước hạn toàn bộ khoản vay. Lợi nhuận đầu tư bình quân qua dự án Thủy điện Lai Châu là 9,2%/năm [Phụ lục XIII, 11]. Như vậy có thể xem đây là danh mục đầu tư có lợi nhuận cao và an toàn.

Bên cạnh đó, cần xây dựng bộ máy thanh tra giám sát, quản lý đầu tư quỹ hợp lý để phục vụ công tác đánh giá, dự báo tài chính hiệu quả đem lại kết quả đầu tư cao tránh thất thu quỹ.

3.2.3. Nâng cao nghiệp vụ của cán bộ BHXH đi liền với cải cách thủ

tục hành chính

Xây dựng, kiện toàn công tác tổ chức cán bộ làm công tác BHXH là một vấn đề hết sức cần thiết và quan trọng. Để mọi thành viên trong xã hội, đặc biệt là người thuộc diện tham gia BHXH nhận thức được đầy đủ mục đích, ý nghĩa, quyền lợi khi tham gia BHXH, trước hết phải nâng cao năng lực, tinh thần trách nhiệm của cán bộ làm công tác BHXH, coi công việc của mình là một hoạt động dịch vụ nhằm phục vụ nhân dân.

Do đó cơ quan BHXH cần nâng cao chất lượng cán bộ chuyên trách về BHXH, đảm bảo mỗi cán bộ là một tuyên truyền viên vừa vững về chuyên môn nghiệp vụ, vừa tận tâm, tận tụy với sự nghiệp phát triển BHXH. Phải thay đổi nhận thức của cán bộ ngành bảo hiểm khi tiếp xúc với người tham gia, phải đặt mình ở vai trò là người làm dịch vụ, cung cấp dịch vụ, tiến tới xóa bỏ hoàn toàn cơ chế “xin – cho” vẫn đang tồn tại ở đâu đó.

Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà

nước về BHXH, nhất là trong việc hoạch định chiến lược phát triển, xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật BHXH. Tăng cường sự phối hợp giữa các cấp, các ngành và địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện chính sách BHXH, kịp thời xử lý những khó khăn, vướng mắc phát sinh. Nâng cao tính tuân thủ pháp luật về BHXH thông qua thực hiện đồng bộ các biện pháp hành chính, kinh tế, tư pháp để tăng số người tham gia BHXH đi đôi với chú trọng tăng số người thụ hưởng quyền lợi BHXH, đặc biệt là BHXHHT bắt buộc.

Cùng với đó, tiếp tục rà soát, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, bãi bỏ kịp thời các thủ tục không cần thiết, công khai thủ tục, quy trình, cách tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả đến các đơn vị sử dụng lao động. Hoàn thiện quy trình về giao dịch điện tử tiến tới thực hiện tất cả các thủ tục BHXH. Trước mắt, đẩy nhanh tiến độ ứng dụng giao dịch điện tử trong thực hiện thủ tục hành chính về BHXH để giảm thời gian giao dịch của các doanh nghiệp.

3.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra giám sát việc thực hiện pháp luật bảo hiểm xã hội hưu trí bắt buộc

Công tác kiểm tra giám sát là việc làm cần thiết không thể thiếu được với bất cứ hoạt động nào, lĩnh vực nào, do vậy trong quá trình triển khai thực hiện BHXH cần áp dụng cơ chế phương pháp kiểm tra và giám sát công tác thu, chi, giải quyết các chế độ BHXH trong đó có BHXHHT bắt buộc từ cấp cơ sở một cách thường xuyên liên tục.

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật về BHXH, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm, hành vi trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi tiền BHXH, nhất là công tác quản lý trong khám giám định y khoa. Hơn nữa, cần phải xây dựng các nội dung kiểm tra đánh giá phù hợp để thực hiện tăng cường kiểm tra thực hiện chính sách BHXH đối với các đối tượng thuộc diện tham gia tại các địa bàn trên cả nước.

Các kế hoạch cần cụ thể, rõ ràng và chi tiết. Cần có sự phối hợp giữa các đơn vị thực hiện với tổ thanh tra, nhưng bên cạnh đó vẫn đảm bảo nguyên tắc bình đẳng trong hoạt động để kết quả của việc thanh tra giám sát thu được một cách khách quan nhất.

Thông qua việc thanh tra, kiểm tra, giám sát, chúng ta có thể vừa rút kinh nghiệm và nâng cao chất lượng, kiến nghị sửa đổi những quy định của pháp luật cho phù hợp với tình hình thực tế, vừa góp phần thúc đẩy việc áp dụng những quy định của pháp luật một cách nghiêm minh nhất trong BHXH nói chung và chế độ hưu trí nói riêng.

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3

BHXHHT bắt buộc chiếm vị trí vô cùng quan trọng trong hệ thống BHXH. Tuy nhiên, qua quá trình nghiên cứu, tôi thấy rằng quy định pháp luật và việc thực hiện BHXHHT bắt buộc còn tồn tại nhiều bất cập.

Trước yêu cầu hội nhập quốc tế, NLĐ nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam cũng thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc theo quy định, cùng với việc Việt Nam đã và sẽ tham gia các hiệp định song phương và đa phương về BHXH thì các quy định về BHXH nói chung, BHXHHT bắt buộc của Việt Nam nói riêng cũng cần sớm phải sửa đổi cho phù hợp với thông lệ quốc tế và xu thế hội nhập nhằm đảm bảo tính khả thi trong tổ chức thực hiện.

Chương 3 của đề tài đã đưa ra một số hướng giải pháp, kiến nghị về pháp luật như thực hiện điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu theo lộ trình; xây dựng quy định để hạn chế số lượng NLĐ muốn nhận chế độ hưu trí sớm; xây dựng quy định các khung bậc với những điều kiện tham gia BHXH cụ thể để hưởng BHXHHT bắt buộc theo hướng linh hoạt cho các đối tượng; thực hiện rà soát, sửa đổi và ban hành mới chính sách về mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc và hoàn thiện quy định về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH. Song song với những kiến nghị hoàn thiện pháp luật chương 3 cũng đưa ra được những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật BHXHHT bắt buộc trong thời gian tới như cần đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, đa dạng hóa danh mục và xây dựng bộ máy quản lý đầu tư quỹ hiệu quả, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra để hạn chế tình trạng trốn nợ, nợ đọng BHXH, đặc biệt thực hiện đồng bộ với nâng cao nghiệp vụ của cán bộ BHXH để BHXHHT bắt buộc sẽ được hoàn thiện và thể hiện đúng vai trò của nó vì một nền an sinh vững chắc cho toàn xã hội.