Đổi Mới Công Tác Lựa Chọn, Tuyển Dụng Đội Ngũ Cán Bộ Lãnh Đạo Các Cấp

Tiểu kết chương 3

Đứng trước điều kiện, yêu cầu hiện nay của đất nước, trong xu hướng biến động không ngừng của thế giới, việc vạch ra những chiến lược được nhắc đến trong nhiều bình diện, nhiều lĩnh vực khác nhau. Yêu cầu về tư duy chiến lược, đặc biệt là tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ lãnh đạo là không thể thiếu. Trên thực tế, nhiều chủ trương, đường lối, chính sách đã đưa ra, đang xây dựng đều thể hiện một tầm nhìn xa và rộng theo nhiều mức độ khác nhau (có thể cho 10, 20, 50 năm tới; có thể cho phạm vi trên phạm vi vùng miền, đất nước, cũng có thể hướng tới các khu vực trên thế giới), lĩnh vực hướng tới. Những chủ trương, chính sách đó trước hết gắn với đội ngũ cán bộ lãnh đạo cùng vai trò của họ bởi họ chính là những chủ thể của chúng. Và để đưa ra được những chủ trương, đường lối mang tầm nhìn chiến lược thì trước hết đó là kết quả hoạt động của tư duy - tư duy chiến lược. Việc nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta quan trọng ngang tầm với những chiến lược mà đội ngũ lãnh đạo ấy sẽ hoạch định, sẽ triển khai trong thực tiễn. Xây dựng nên những chủ trương, chính sách đưa đất nước phát triển là yêu cầu cấp thiết trong từng ngành, từng vùng, từng lĩnh vực và cho cả dân tộc Việt Nam.

Trong thời gian qua, sau quá trình đổi mới toàn diện đất nước trên tất cả mọi mặt, tư duy của đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta có nhiều chuyển biến rõ rệt, được đánh dấu bởi những thành tựu quan trọng của đất nước. Trình độ tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta từng bước được nâng cao và đạt được những trình độ nhất định, thể hiện được tầm nhìn xa trông rộng; nhạy bén, sáng tạo và có những dự báo, định hướng đúng đắn về sự phát triển, nắm bắt được xu thế biến đổi của sự vật, hiện tượng.

Tuy nhiên, trong sự phát triển ấy, ngoài những yếu tố có tác động thúc đẩy còn tồn tại những yếu tố là lực cản, kìm hãm sự phát triển của tư duy chiến lược dẫn tới trình độ tư duy chiến lược của đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được sự biến đổi, phát triển của thế giới đương đại. Xây dựng được những giải pháp cơ bản để khắc phục những hạn chế trong tư duy chiến lược cũng như những lực cản đối với sự phát triển nâng cao trình độ tư duy chiến lược là yêu cầu đặt ra cần được giải quyết trong thời gian tới.

Chương 4

MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ TƯ DUY CHIẾN LƯỢC CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO

Ở NƯỚC TA TRONG TÌNH HÌNH MỚI HIỆN NAY

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 175 trang tài liệu này.

Sau hơn 30 năm đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trên tất cả các lĩnh vực, nâng tầm vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, đưa nước ta bước vào một giai đoạn phát triển mới. Đó là giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hoàn thiện thể chế, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; là giai đoạn đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế nhanh và bền vững, phấn đấu sớm đưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại.

Báo cáo Chính trị tại Đại hội XII của Đảng đã đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011-2015, chỉ rõ về tình hình kinh tế

- xã hội nước trước những biến đổi của thế giới, trong đó có cả thuận lợi và không ít khó khăn; bên cạnh những kết quả đạt được cũng còn tồn tại những hạn chế, yếu kém. Những điều này đặt ra một loạt những vấn đề mới, các mối quan hệ lớn đó đòi hỏi Đảng và Nhà nước phải tập trung giải quyết.

Để bảo đảm sự phát triển của đất nước, đồng thời giải quyết tốt những mối quan hệ trên, đòi hỏi trước hết ở người cán bộ lãnh đạo nâng cao hơn nữa trình độ tư duy chiến lược để có được những bước đi vững chắc, vượt qua được những khó khăn thử thách, hòa nhịp cùng sự phát triển chung của thế giới, và hơn nữa là có được những cống hiến vì sự tiến bộ của toàn nhân loại. Với nội dung nghiên cứu của luận án, tôi xin đưa ra một số giải pháp chủ yếu góp phần nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta hiện nay.

4.1. ĐỔI MỚI CÔNG TÁC LỰA CHỌN, TUYỂN DỤNG ĐỘI NGŨ CÁN BỘ LÃNH ĐẠO CÁC CẤP ĐÁP ỨNG NHU CẦU NÂNG CAO TRÌNH ĐỘ TƯ DUY CHIẾN LƯỢC

Lựa chọn, xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ năng lực, phẩm chất và uy tín ngang tầm nhiệm vụ là mục tiêu quan

trọng, mang tính cấp thiết của Đảng ta đang đặt ra trong giai đoạn hiện nay. Có nhiều yếu tố, nhiều giải pháp phải được tiến hành đồng thời nhằm xây dựng được đội ngũ cán bộ lãnh đạo đáp ứng mục tiêu ấy.

Trước hết, cơ chế phát hiện, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí cán bộ có bản lĩnh, năng lực nổi trội và triển vọng phát triển vào vị trí lãnh đạo, quản lý là một trong những yếu tố hàng đầu chi phối tới việc xây dựng thành công đội ngũ cán bộ lãnh đạo có tầm tư duy chiến lược cho đất nước trong giai đoạn tới. Việc bố trí đúng cán bộ vào từng vị trí công việc sẽ không chỉ phát huy được năng lực, sở trường của cán bộ lãnh đạo mà còn tác động mạnh mẽ, tạo được sự đồng thuận trong đội ngũ, thúc đẩy cán bộ phấn đấu vì sự nghiệp cách mạng của đất nước. Ngược lại, nếu lựa chọn cán bộ bằng cái nhìn chủ quan, cá nhân, lệch lạc có thể dẫn tới việc bố trí cán bộ không đủ năng lực, phẩm chất, không đủ tầm, thì hậu quả sẽ khó lường.

Trong công tác lựa chọn, tuyển dụng đội ngũ cán bộ lãnh đạo cho đất nước, khâu tổ chức thi tuyển cán bộ kiểm định chất lượng đầu vào, tạo nguồn cán bộ, tiến cử cán bộ lãnh đạo thực sự chọn được người tài người có năng lực tư duy sẽ mở đường, có tính quyết định khởi đầu cho sự phát triển một cơ quan, tổ chức, đơn vị nói riêng và sự vững mạnh của bộ máy nhà nước nói chung. Thực hiện tốt khâu lựa chọn, tuyển dụng sẽ giúp lựa chọn được những cán bộ giỏi, những ứng viên tốt nhất trong xã hội cho đào tạo, rèn giũa, tạo mầm cho việc xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược thực sự tiêu biểu trong xã hội về năng lực, phẩm chất.

Người tài đức ở nước ta không phải hiếm, họ có năng lực trên nhiều lĩnh vực khác nhau, tuy vậy, để có được họ và để họ là những con người gắn bó với vị trí công việc nhất định, với sự nghiệp lãnh đạo, chung sức đẩy con thuyền Việt Nam tới những thắng lợi không phải ai cũng sẵn sàng. Chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài là một khâu cần được chú tâm. Nhân tài là những người có năng lực sáng tạo vượt trội, có tính tự tin và độc lập cao trong đánh giá, biết tiếp thu, phát huy những tinh hoa của dân tộc và tiến bộ của nhân loại, đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ được giao, có những đóng góp và thành tích vượt trội

trong hoạt động, đáp ứng tốt với yêu cầu hội nhập quốc tế đang đặt ra hiện nay. Tuy nhiên, để năng lực sáng tạo được phát huy tốt nhất, để người tài sẵn sàng chia sẻ những sáng kiến, những hiểu biết của mình thì cần tạo ra cho họ một môi trường làm việc cởi mở, thẳng thắn và dân chủ. Môi trường dân chủ luôn là nơi thu hút được nhân tài, khắc phục hiện tượng lãng phí, chảy máu chất xám đã xảy ra trong khoảng khoảng thời gian khá dài ở nước ta.

Không chỉ thực hiện dân chủ trong công tác thu hút và trọng dụng nhân tài, thực hiện dân chủ về mọi mặt trong công tác cán bộ lãnh đạo là yêu cầu cần thiết. Dân chủ không chỉ tạo điều kiện phát huy tính sáng tạo cho bản thân những người cán bộ lãnh đạo, mà còn tạo điều kiện phát huy được sức mạnh của đội ngũ cán bộ lãnh đạo cấp dưới và quần chúng nhân dân. Đây chính là hình thức để huy động rộng rãi trí tuệ của tập thể, kích thích tất cả mọi người đề xuất những ý kiến xây dựng cho sự phát triển chung, lâu dài, bền vững. Qua đó khắc phục tư duy nhiệm kì, tư duy đối phó, tư duy bằng cấp, thiên về hình thức và giải quyết những tình huống cụ thể mà thiếu tư duy chiến lược, tư duy tổng thể dài hạn. Thực hiện dân chủ trong công tác cán bộ cũng giúp khắc phục được kiểu tư duy manh mún tiểu nông, tạo điều kiện cho việc phát triển tầm nhìn dài hạn. Sự phát triển tư duy độc lập, phong phú và sáng tạo, lành mạnh, cởi mở và thông thoáng làm nền tảng sẽ tạo ra những chính sách tốt và kịp thời điều chỉnh các chính sách đó sao cho phù hợp trước những biến động của thời cuộc. Chính sách càng tốt, sự điều chỉnh chính sách càng kịp thời và thích hợp thì đất nước sẽ phát triển càng nhanh và vững chắc.

Dân chủ là điều kiện tạo ra bầu không khí bình đẳng, tự do, công khai, minh bạch, tôn trọng lẫn nhau trong tranh luận học thuật, nghiên cứu khoa học và giải quyết những vấn đề thực tiễn nảy sinh. Bầu không khí dân chủ cởi mở sẽ phát huy khả năng độc lập suy nghĩ, không bị chi phối, lệ thuộc vào những điều có sẵn. Điều này thúc đẩy người cán bộ lãnh đạo mạnh dạn đưa ra những cách làm mới, đề xuất những ý kiến cá nhân về tầm nhìn đối với công việc.

Thực hiện dân chủ trong công tác cán bộ sẽ phát huy, thu hút được các ý kiến phản biện xã hội. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã rất chú ý đến vấn đề

thực hiện phản biện xã hội. Người nhận thức được tầm quan trọng của việc lắng nghe ý kiến của nhân dân bởi dân chúng rất thông minh, có nhiều kinh nghiệm và sáng kiến, tài tình, sáng suốt, biết giải quyết nhiều vấn đề một cách giản đơn, mau chóng, khôn khéo mà những người tài giỏi, những đoàn thể to lớn nghĩ mãi không ra. Việc thực hiện dân chủ trong công tác cán bộ và trong hoạt động lãnh đạo làm phát huy được kinh nghiệm của nhân dân. Với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”, người cán bộ lãnh đạo sẽ có được ý kiến của nhân dân đối với tất cả các khâu trong quá trình lãnh đạo của mình. Như vậy, thông qua phản biện xã hội, người cán bộ lãnh đạo được tranh luận, đối thoại, từ đó tư duy nói chung, tư duy chiến lược nói riêng được trau dồi, bồi dưỡng, đưa ra được những chủ trương, chính sách phù hợp với cuộc sống, nguyện vọng, mong muốn của nhân dân, góp phần đưa được chính sách vào cuộc sống của nhân dân đạt kết quả tốt.

4.2. ĐỔI MỚI CÔNG TÁC ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG CÁN BỘ LÃNH ĐẠO THEO HƯỚNG RÈN LUYỆN TƯ DUY CHIẾN LƯỢC

4.2.1. Đổi mới nội dung chương trình đào tạo, bồi dưỡng

Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo hiện nay chủ yếu do hệ thống Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đảm nhận xây dựng nội dung chương trình và tổ chức thực hiện trực tiếp, sau đó là được triển khai thông qua các trường chính trị tỉnh (thành phố). Nội dung các chương trình này được thực hiện ở chương trình cao cấp lý luận chính trị, trung cấp lý luận chính trị và các chương trình học tập, bồi dưỡng khác. Trong thời gian qua, các chương trình này liên tục được đổi mới, chỉnh lý, hoàn thiện theo hướng chọn lọc, thiết thực, sát hợp với đối tượng và mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng; khắc phục hiện tượng chồng chéo, trùng lắp. Tuy vậy, chương trình đào tạo nhằm nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta còn nhiều bất cập, những nội dung lý luận còn xa rời và chưa theo kịp với sự vận động biến đổi của thực tiễn, cần tiếp tục đổi mới phù hợp hơn với yêu cầu của thực tiễn đặt ra.

Đổi mới chương trình, nội dung phải đảm bảo tính khoa học, cơ bản và hệ thống, vừa đảm bảo tính hiện đại, thực tiễn và chuyên môn, nghiệp vụ, coi trọng

và chú trọng hơn nữa việc bồi dưỡng tư duy chiến lược. Đổi mới phải cập nhật nhanh nhạy và kịp thời nắm bắt thực tiễn, tổng kết thành lý luận những diễn biến mới của thời đại. Cần phải xây dựng chương trình và các chuyên đề chuyên biệt về bồi dưỡng tư duy chiến lược tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cấp. Xây dựng chương trình cho các lớp dự nguồn cán bộ lãnh đạo cấp chiến lược ở trung ương và địa phương; hàng năm bồi dưỡng, cập nhật kiến thức mới cho Ban Chấp hành trung ương, cho cấp ủy tỉnh (thành phố); bố trí đội ngũ giảng dạy có trình độ, có lý luận và kinh nghiệm thực tiễn; mời các chuyên gia quốc tế trao đổi các lĩnh vực khác nhau nhằm cung cấp cho cán bộ lãnh đạo của chúng ta cách nhìn nhận từ nhiều chiều; tiếp tục cử cán bộ đi tập huấn nước ngoài theo đề án 165 ‘‘Đề án đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý ở nước ngoài bằng ngân sách nhà nước” đảm bảo phát huy hiệu quả thiết thực hơn nữa. Việc tổ chức đưa cán bộ các cấp đi đào tạo, bồi dưỡng ở nước ngoài với nhiều chương trình ở nhiều quốc gia khác nhau, góp phần mở rộng tầm nhìn, nâng cao nhận thức; kỹ năng lãnh đạo, quản lý, giao tiếp đối ngoại; tích lũy được những kinh nghiệm trong việc tổ chức, hướng tới tính chuyên nghiệp ngày một cao hơn. Đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý nói chung chỉ tập trung bồi dưỡng kỹ năng lãnh đạo; với cán bộ cấp chiến lược là năng lực hoạch định chính sách, kỹ năng xử lý tình huống, khả năng tham gia một cách chủ động trong các diễn đàn khu vực và quốc tế; nội dung chương trình gắn với từng chức danh lãnh đạo cụ thể.

4.2.2. Đổi mới phương pháp đào tạo, bồi dưỡng, lôi cuốn đội ngũ cán bộ lãnh đạo tham gia tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận

Cùng với đổi mới nội dung chương trình, đổi mới phương pháp dạy và học cũng là một giải pháp cần chú trọng. Phương pháp dạy học truyền thống ở nước ta thường mang tính giáo điều, lấy người thầy làm trung tâm và người học thụ động nghe theo, thậm chí còn hạn chế những trao đổi theo các chiều hướng khác nhau, hạn chế tư duy phản biện. Cách dạy học đó phần nào ảnh hưởng, chi phối, làm hạn chế sự phát triển của tư duy chiến lược. Việc dạy học ngày nay cần phải đổi mới, hướng tới thực hiện đào tạo người cán bộ lãnh đạo một cách

toàn diện, chú trọng nâng cao trình độ kiến thức, rèn luyện năng lực tư duy khoa học, tư duy biện chứng, khả năng xử lý tình huống. Phương pháp mới hướng theo phong cách nghiên cứu nhằm phát huy cao độ tính chủ động, tích cực, khả năng độc lập suy nghĩ, sáng tạo của người học; người giảng dạy cần phải khơi dậy tính chủ động của người học; đặc biệt là gợi ý để họ trao đổi những kinh nghiệm công tác (cả kinh nghiệm thành công cũng như kinh nghiệm thất bại), từ đó “gom lại thành bài học quý”. Mỗi cán bộ ở các lĩnh vực công tác khác nhau đều có những bài học kinh nghiệm bổ ích, nếu biết tập hợp lại và đem ra trao đổi sẽ làm cho hiệu quả công tác của các đồng chí khác cao hơn; chú ý các bài học về xử lý tình huống trong lãnh đạo, quản lý.

Đa dạng hóa phương pháp, cách thức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ tư duy chiến lược đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo thông qua các khóa học ngắn hạn, trung hạn, dài hạn; thông qua trao đổi với giảng viên, chuyên gia trong nước và ngoài nước; học tập ở trong nước và nước ngoài; học tập trên giảng đường và trong thực tiễn hoạt động lãnh đạo; đặc biệt đẩy mạnh việc tham gia hoạt động tổng kết thực tiễn của đội ngũ cán bộ lãnh đạo. Việc học tập nâng cao trình độ tư duy chiến lược không chỉ thuần túy tiếp nhận ở các lớp học, thông qua bài giảng từ các chuyên gia, từ sách vở mà nó còn ở ngay chính trong thực tiễn. Công tác tổng kết thực tiễn không phải là công việc, là nhiệm vụ của các nhà lý luận mà nó là của chính những người cán bộ lãnh đạo hoạt động thực tiễn, nếu muốn nâng tầm tư duy của chính bản thân mình. Tổng kết thực tiễn có vai trò hết sức to lớn trong việc bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận; là một phương thức cơ bản để bổ sung, hoàn thiện, phát triển chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước; là “môi trường” rèn luyện và không ngừng nâng cao năng lực tư duy lý luận, khắc phục lối tư duy kinh nghiệm, giáo điều của người cán bộ lãnh đạo.

Tổng kết thực tiễn, về thực chất là một mắt khâu, một quy trình không thể thiếu trong hoạt động tổ chức thực tiễn. Nó là quá trình bằng tư duy khoa học với phương pháp biện chứng duy vật làm cơ sở phân tích, đánh giá, khái quát thực tiễn nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm cho chỉ đạo hoạt động thực tiễn tiếp

theo, cũng như kiểm tra, bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận. Tổng kết thực tiễn là một mắt khâu trong hoạt động thực tiễn, nhưng bản thân nó không phải là hoạt động thực tiễn mà là hoạt động trí tuệ, tổng kết thực tiễn chỉ có giá trị khi những kết luận được rút ra mang tính khái quát cao, tức là phải có giá trị cho chỉ đạo thực tiễn tiếp theo và bổ sung, hoàn thiện, phát triển lý luận. Chính vì vậy, hiệu quả của tổng kết thực tiễn đòi hỏi chủ thể tiến hành phải không ngừng rèn luyện và nâng cao năng lực, trình độ tư duy lý luận.

Tổng kết thực tiễn ở tầm lý luận đòi hỏi người cán bộ phải bám sát thực tiễn, am hiểu thực tế và phải có năng lực tư duy lý luận, năng lực nắm bắt, lựa chọn đúng và trúng những vấn đề cần tổng kết, năng lực thu thập thông tin từ nhiều kênh khác nhau phản ánh toàn diện thực tiễn ở địa bàn cơ sở, năng lực sử dụng một cách thành thạo các khái niệm, phạm trù, các phương pháp nhận thức khoa học để phân tích, tổng hợp và khái quát nhằm phát hiện ra bản chất của vấn đề cần phải tổng kết. Tổng kết thực tiễn không chỉ có giá trị trong tổ chức thực tiễn, trong sửa đổi, bổ sung, phát triển lý luận, đường lối chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, mà còn có tác dụng to lớn trong việc rèn luyện và nâng cao năng lực, trình độ tư duy chiến lược của chính những chủ thể tổng kết thực tiễn.

Đối với việc nghiên cứu lý luận cần được thực hiện nghiêm túc hơn nữa ở nhiều góc độ khác nhau để đảm bảo nâng cao trình độ tư duy chiến lược cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo nước ta hiện nay. Lý luận và công tác lý luận, đổi mới tư duy lý luận, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh khi xây dựng chủ trương, chính sách, pháp luật là nội dung được nhấn mạnh quan tâm, yêu cầu các cấp ủy đảng phải coi trọng thể hiện rõ tại các văn kiện của Đảng thời kỳ đổi mới. Tuy nhiên, tồn tại một thực trạng đó là, không ít cấp ủy, chính quyền, cán bộ, đảng viên ở Trung ương và địa phương chưa thực sự coi trọng lý luận, nếu không muốn nói là xem thường lý luận. Có một số lượng cán bộ lãnh đạo đi học lý luận chính trị với động cơ để “trang trí”, để đủ điều kiện cho quy hoạch hoặc bổ nhiệm. Cũng bởi học lý luận do động cơ như vậy nên dẫn tới việc học lý luận mà không hiểu, không nắm được linh hồn của lý