Bảng Thống Kê Lời Và Thao Tác Trong Các Một Số Bài Bùa Chú

Lĩnh vực, tên bài

Nội dung, cách thức

Mục đích, đối tượng hướng đến

(Trích câu chú)

I

Nuôi dưỡng, chăm sóc,

bảo vệ trẻ

I.1

Niệm chú chữa cam cho trẻ

(Cặm mắn páu cam)

Bài chú trị chứng bệnh chảy máu mũi, hôi miệng ở trẻ. Người làm nhai gừng trong miệng rồi thổi vào mũi, miệng trẻ, nhổ gừng đi và nói "phi pay

nơ" (ma biến đi nhé). Làm 3 lần.

Đuổi ma (phi)

Ma không chạy đầu ma sẽ vỡ/ Óc bắn ra sân thành vôi/ Đầu ma đứt rụng

I.2

Niệm chú chứng ị đùn ban đêm của trẻ

(Cặm mắn bớ hẳu đêếc nọi khỉ cang khửn)

Trước khi đi ngủ, mẹ trẻ sẽ dùng thanh củi đang cháy đỏ, xoay vòng vòng gần mông bé và đọc bài chú. Làm trong 3

buổi tối.

Lửa để đốt cho chừa chứng ị đêm, ị đêm sợ cú, cáo, cú vọ, mèo vằn.

I.3

Niệm chú yểm dao trị chứng khóc đêm cho trẻ (Cặm mắn khứm xa)

Khi trẻ khóc đêm, người nhà cầm dao trên tay, nín thở, đọc bài chú ba lần. Sau đó đem dao yểm để dưới chăn chiếu ở đầu giường. Làm cho đến khi trẻ thôi khóc.

Chém ma (phi)

Vung ra sau, ma chết ngàn rưỡi/ Vung ra trước, ma chết trăm hai, ngàn hai/ Ma chết như chém dê/ Sạch ma

quanh nhà.

I.4

Niệm chú khi tắm cho trẻ (Cặm mắn áp nặm hẳu đêếc nọi)

Niệm chú khi tắm cho trẻ

Cho trẻ khỏe mạnh, không bị xấu, bị hại

Lấy xấu hại rơi vào lỗ cua/ Lấy xấu hại rơi vào hang

thuồng luồng.

I.5

Niệm chú bôi nhọ nồi cho trẻ khi đi xa

(Cặm mắn tẻm nả lại đêếc nọi pay đắc)

Đưa trẻ đi đâu xa, dùng nhọ nồi vẽ hình chữ thập lên trán trẻ.

Ma (phi) sợ mà tránh, không làm hại trẻ

Ta đi đường/ Ma phải tránh

II

Bài bùa hộ mệnh

(koãm băng tô)

Hoàng Trần Nghịch, Cà Chung (2019) cung cấp thông tin về 16 bài bùa hộ mệnh, trong đó có bùa hộ mệnh cho mình vững vàng, ma không làm hái, các loại bùa hộ thân riêng khi đi đường, bùa hộ thân không để người khác chài mình, bùa khi

ngủ tại rừng, bùa che chắn khi tham gia chiến trận; bài bùa hộ gia (bảo vệ ngôi nhà).

II.1

Niệm chú yểm thân

Đọc khi đi xa khỏi nhà. Đọc

xong bài chú thì thổi vào hai

Làm cho ma tà không hại

Dưới ta có đá kê/ Trên ta có

(Cặm mắn băng tô)

bàn tay rồi vuốt lên người từ đầu xuống chân, làm 3 lần

rìu đồng/ Hai bên cạnh ta có đá trời yểm thân (...) Yểm khắp thân xuống đến chân/ Ma nào nhìn thấy

cũng tránh

II.2

Bài bùa thầy cúng hộ mệnh

(Koãm băng tô một lao)

Hai bên sườn núi đá vây quanh/ Mu bàn chân ta có rắn lục/ Eo ta có rắn hổ mang (...) Rắc vừng cho thành rừng/ Gieo vừng cho thành cây/ Ma sẽ qua, thành

rãnh sâu hoắm/ Ma sẽ nhảy, thành vách chắn ngang...

II.3

Niệm chú đi đường (Cặm mắn tsắp ma)

Đọc khi đi xa

Để mọi việc thuận lợi, tốt lành

Đường tôi tới/ Lối tôi đi/ Hãy tránh ra/ Hãy tránh xa (...) Đi đúng hướng/ Về

đúng hướng.

II.4

Niệm chú xua chó (Cặm mắn cát khun bủng)

Đọc khi đi đâu đường gặp chó dữ

Đọc bài chú, chó sợ không dám cắn, chỉ đứng xa gầm gừ Tao đi qua mày đừng sủa/ Nhớ thương người yêu cũ nên tao tới

III

Bài chú chữa tật bệnh

III.1

Niệm chú quét trừ lông sâu róm

(Cặm mắn cát khun bủng)

Lấy mớ tóc rối, vừa đọc bài chú vừa xoa tóc rối vào chỗ lông sâu róm bám.

Lông mày ngắn/ Tóc tao dài/ Lông mày vắt ngọn cỏ/ Tóc tao giết mày chết

Niệm chú chấm cơm

(Cặm mắn chẳm khảu)

Làm khi trong người mệt mỏi, đau đầu. Một tay cầm cục cơm đã vê tròn, một tay cầm dao, miệng đọc lời chú. Đọc xong, cầm con dao và cục cơm đưa từ đầu xuống tay chân, sau đó ném cục cơm đi, vừa chém dao vào không khí vừa nói: "Lúc chúng mày đến/ Đến đằng thang/ Lúc chúng mày đi/ Đi

đằng cửa sổ/ Đuổi đi, giết đi, cút đi ngay".

Đuổi các loại ma (phi) Ma đau hãy trôi suối trên/ Ma đau hãy đắm thuyền, đắm bè suối dưới/ Ma đau chết bởi súng ống, dao gươm/ Ma đau rơi xe ngang lối/ Ma đau sa hố giữa đường (...) Ta chỉ vét được miếng cơm không/ Cục cơm trắng/ Chấm cho đau ra/ Đem cho đau ăn/ Đau rơi

ra ngoài, ra ruộng nhé

Niệm chú chữa đau đầu (Cặm mắn páu chếp hô)

Khi đau đầu, cầm lạt buộc vòng quanh đầu người đau rồi nín thở đọc bài chú 3 lần, mỗi lần đọc xong thì thổi vào lạt. Đọc xong buộc vặn lạt vào đầu

người đau, để lạt trên đầu đến

Chuyển cái đau sang lạt Mặt trời đỏ/ Vảy cá chép/ Anh đau, em đỡ/ Đầu đau, lạt bộng buộc

lúc dịu đau thì bỏ ra.

Niệm chú ném quầng mặt trời chữa đau đầu

(Cặm mắn tọt há ta vịn)

Chữa đau đầu. Tay cầm cục cơm nắm, đọc niệm chú ba lần, mỗi lần đọc xong thì bẻ lấy một ít nắm cơm rồi ném lên mái nhà. Làm trong ba ngày, vào lúc sáng tinh mơ, mặt hướng về phía mặt trời mọc, không để người khác nhìn thấy. Làm xong, người đọc chú cầm chiếc áo giơ lên cao, gọi vía về nhà: "Hú về đi, hồn hỡi/ Về nhà, về cửa thôi/ Về ăn cơm, ăn cá/ Hồn ơi đừng ngốc, đừng dại

quá hồn ơi".

Ném cái đau đi theo

mặt trời

Mặt trời lên, đầu đau/ Mặt trời lên, đau búi tóc/ Đầu đau như say rượu/ Đầu đau như muốn vỡ/ Óc đau như kiệt khô/ Cháu đội nón lên đầu/ Lạy mặt trời cho đỡ/ Đau rơi theo mặt trời qua/ Trôi theo mặt trời lặn/ Đi ra đầu ngón tay út/ Biến đi theo mặt trời nhé.

Niệm chú lạy mặt trăng

chữa đau đầu (Cặm mắn lạy đông bơn)

Làm tương tự bài chữa ném quầng mặt trời, chỉ khác thời điểm. Bài này được làm vào buổi tối, sau bảy giờ tối, hướng về phía mặt trăng mọc.

Xin mặt trăng cho đầu khỏi đau

Cả đêm đầu đau như sắp vỡ/ Óc đau như kiệt khô/ Lời chủ áo ra xin/ Lạy mặt

trăng cho đầu khỏi đau.

Niệm chú chữa nổi hạch (Cặm mắn khả mák kha đăn)

Lấy con dao có chuôi gỗ, hơ qua ngọn lửa, vừa đọc niệm chú vừa lấy chuôi dao chấm vào chỗ hạch nổi. Đọc xong cầm chuôi dao trỗ mạnh xuống đất, hoặc một tấm gỗ, hòn kê nào đó (tượng trưng cho việc đập vỡ hạch). Bài chú thường làm vào buổi tối, trước khi đi ngủ. Mỗi lần niệm đọc ba lần.

Làm một tối không khỏi sẽ làm ba buổi tối.

Cán dao trừ hạch, làm hạch trong người vỡ nát

Cán dao của ta sẽ giết hạch đau/ Cán dao của ta sẽ trừ hạch xấu/ Gà gáy thì khỏi/ Gà dậy thì lành/ Hạch trong người vỡ nát.

Niệm chú chữa quai bị (Cặm mắn chản pư)

Chữa quai bị. Chuẩn bị sẵn một bát vôi tôi nhuyễn, đọc niệm chú ba lần, mỗi lần đọc xong thì thổi phù vào bát vôi, sau đó đem vôi bôi lên chỗ nổi quai bị.

Bôi từ ngoài vào trong, không bôi từ trong ra ngoài.

Miệng ta thành đá to/ Ta trừ quai bị cho khỏi (...) Diệt tiệt nọc quai bị/ Miệng tôi linh/ Niệm chú tôi thiêng/ Ùm khớt.

Niệm chú chữa mụn nhọt (Cặm mắn chản phôộc, chản phi)

Lấy vôi bôi vào lá trầu, khấn xong lấy nước vẩy vào vôi cho ướt rồi đem bôi vào chỗ có mụn nhọt mới lên (mụn còn đỏ

tấy, chưa vỡ).

Trừ mụn, nhọt, trừ ma (phi)

Niệm chú của ta thiêng/ Ta mới trừ mụn/ Trừ mụn để

cho lành/ Trừ nhọt trừ ma

Niệm chú chữa đau mắt đỏ

(Cặm mắn páu ta đeng)

Đọc bài chú xong, nhai gừng hoặc thảo quả trong miệng rồi thổi vào mắt của người đau,

nhổ đi và nói "phi pay nơ" (biến đi nhé), làm ba lần.

Đuổi cho ma rừng, ma ha ma héo sợ mà đi

Vội lấy thảo quả thổi cho

ma sợ/ Đuổi ma rừng, ma xó, ma mồ (phi pá, phi ha,

phi héo)/ (...)/ Mười năm không cho đau mắt lại/ Chín khung trời không cho

đau mắt tới.

Niệm chú trừ đau mắt hột (Cặm mắn tsưng tỏ)

Vào lúc mặt trời lên cách núi khoảng một cây sào, lấy một chậu nước, một bó đuốc, một chiếc sàng. Người bị đau mắt hột, cúi xuống nhìn vào chậu nước. Người đọc chú một tay cầm sàng, một tay cầm đuốc, đọc xong bài chú thì xoay sàng từ trái qua phải, đồng thời quay bó đuốc theo. Làm thế trong ba

ngày.

Niệm chú chữa mắt quáng gà

(Cặm mắn da ta phạng cáy)

Vào thời điểm người bệnh chuẩn bị xuất hiện quáng gà, người đọc chú nhai thảo quả trong miệng. Khi đọc xong, giẫm mạnh chân phải xuống đất ba lần, sau đó phun thảo quả ba lần lên đầu người bị quáng. Làm như vậy trong ba

tối.

Đuổi bệnh quáng gà

Tao trị cho mày khỏi/ Khỏi từ giờ trở đi/ Chín khung trời mày đừng trở lại/ Niệm chú tao chữa, tao trị/ Mày quay lại, tao yểm trị đấy.

Niệm chú chữa ngứa (Cặm mắn dắc hừn hợi)

Người bị ngứa nhờ người người khác đọc bài chú, xoa muối vào tay rồi vừa đọc chú vừa bấu vào chỗ bị ngứa. Làm

liên tục trong ba tối.

Bấu, trị chỗ ngứa Miệng tôi có bùa thiêng/ Móng tay tôi dài, để bấu/ Bấu chỗ ngứa cho khỏi/ Gãi

chỗ ngứa cho hết...

Niệm chú chữa nói lắp (Cặm mắn phớc pák cang cứt)

Người chữa đứng gần người nói lắp, khi họ đang nói lắp thì đọc thầm lời chú trong miệng, sau đó đột ngột vỗ vào vai hay làm một động tác nào đó cho họ giật mình. Làm như vậy nhiều lần.

Trị cho hết nói lắp

Nói lắp mọi người không thích/ Yêu người xinh người đẹp không được/ Niệm chú tôi giúp nói lắp khỏi/ Nói giống như mọi người/ Rơi

ra suối, trôi đi

Niệm chú cầm máu (Cặm mắn tẳn lợt)

Buộc lạt vào chỗ máu chảy và

đọc bài chú.

Buộc cho máu không chảy Vết đứt do dao chặt/ Có máu chảy rỏ ra/ Lấy lạt giang tôi buộc/ Buộc cho máu khỏi chảy/ Niệm chú

tôi thiêng.

Bài bùa trị ma

Niệm chú đuổi ma cà rồng (Cặm mắn páu xeng phi xư)

Người đọc niệm chú tay cầm nến, miệng nhai thảo quả, đọc niệm chú xong đi vòng quanh, soi nến, phun thảo quả lên người ốm, để ma cà rồng sợ

Đuổi cho ma cà rồng đau,

sợ mà chạy

Thảo quả tao đem thổi/ Thổi cho ngọc mày tắt/ Nến tao đốt lưỡi mày/ Mày đau

mùi thảo quả mà tránh.

không ăn được/ Thảo quả này tao trị/ Đuổi mày đi lập

tức.

Lời bùa chăng chỉ trị ma (koãm dắt đải)

Chăng chỉ cho ma sợ Cuộn chỉ mịn mường Trai332/ Ta đem giăng bốn góc nhà ở/ Đem bủa kín xung quanh chỗ nằm/ Ma sẽ vào thành hào sâu hoắm/ Ma sẽ nhảy, thành bức

tường cao ngất trời… [209, tr.61-62]

Lời giắt lá trừ ma

(Koãm nếp nát)

Có thể giắt lá nát vào ta leo để cắm trên cửa, quanh nhà, dưới sàn, ngoài ngõ, hoặc nói lời bùa vào lá nát giắt lên búi tóc hay cho vào túi áo khi đi đường xa.

Giắt lá nát làm ma tà sợ không dám đến gần, người mưu hại không tới Linh thiêng! Khóm nát già, cây nát thiêng/ Nát lá xanh trừ tà ma/ Bụi nát thiêng ngàn trăm lời người thả bùa, chài/ Ta đem nát cài vào liếp giữa nhà/ Ma to (phi luông) ngửi thấy mùi rã rời chân tay/ Ma ôn dịch (phi ha phi héo) thấy tránh xa/ Ma cà rồng đi nơi khác/ Người ghen thả bùa không vào/ Kẻ mưu hại thả chài

không tới… [209, tr.63-64]

Lời bùa khi vào rừng

Lấy hòn đá, đọc lời bùa vào và bỏ túi khi đi vào rừng

Chặn ma tà

Ta đang mang theo mình/ Hòn đá lớn bằng non/ Hòn đá to bằng núi/ Để trừ ma tà/ Ma có tránh thì tránh/ Nếu ma lì không tránh/ Đầu ma sẽ vỡ đôi/ Óc ma sẽ tung tóe…

[209, tr.68-69]

Bài bùa làm ai đó bị đau

đớn hoặc chết

Bài bùa bỏ - thả (koãm pói)

Thả cát thả sỏi (koãm pói hin, pói sãi)

(Đọc tên người) Mày làm hại ta bằng con trâu/ Làm đau lòng ta bằng con voi/ Nay ta chài thả cát sỏi vào mày/ Linh thiêng, thả cát cho cát bay/ Thả sỏi cho sỏi chạy (…)/ Nhập vào thân kẻ ác/ Cát tới thân cho nóng

như rang/ Ruột gan như lửa

đốt/ Chịu không nổi giãy giụa như giun xéo/ Sống chẳng ra sống, chết chẳng

ra chết… [209, tr.118-119].

Bài bùa làm ngưng đọng máu

(koãm đắng lượt)

Dậy đi, chủ trời Then lớn ta in/ Then trên xuống giúp ta bùa linh thiêng/ Chủ trời xuống giúp ta chài linh nghiệm/ Giúp ta bùa ngưng đọng máu/ Làm cho máu kẻ ác không thông/ Máu kẻ gian ngưng đọng/ Trhân trương phình như chửa/ Nằm nghiêng bảo khó thở/ Nằm ngửa bảo sắp chết/ Cho ngồi không chịu nổi…

[209, tr.128-129]

Bài bùa chém bóng (băng phẵn)

Khi có kẻ làm điều ác hại đến mình và tài sản của mình, làm hình nộm bằng rơm mặc quần áo của người đó, đem đặt nơi vắng người. Vào nửa đêm ngày cuối tháng đốt đuốc đi một mình, tới nơi, niệm bùa vào lưỡi kiếm chém vào cổ hình nộm một nhát rồi bỏ về ngay.

Chủ trời, Then lớn, ma tà, che chở chứng kiến lời kêu oan và giết người ác Linh thiêng! Dậy đi chủ trời lớn, Then to/ Dậy xuống trần gian che chở ta/ Tất cả ma tà khắp nơi ở trần gian/ Đến vây quanh thân ta/ Ánh lửa sáng trên trời/ Ngọn lửa hồng trần gian/ Đến che đậy thân ta/ Lời kêu oan vang trời/ Lời bất bình động đất (…)/ Nó không tuân

theo đạo lý làm người/ Coi thường luật lệ trần gian (…)/ Then biết mới sai ta/ Cầm gươm báu xuống chém/ Đem gươm thiêng xuống giết (…)/ Đầu nó rơi xuống đất… [209, tr.130-

133]

Lời chú vặn da thịt (koãm bít năng)

Kiếm tóc hoặc sợi vải sổ quần áo của kẻ ấc, niệm bùa cho cùng lạt hoặc mây vắt vào một que nhỏ, xong để trên gác bếp nhà người làm.

Nhờ sức mạnh của Then lớn (Then Luông), chủ trời (chảu Phạ) để chài cho kẻ ác bị đau đớn

Ta đem chài vào kẻ ác/ Kẻ luôn làm hại người/ Ta bẻ lấy măng tre mọc đằng ngọn/ Ta nhổ lấy cây mây dài trong rừng/ Về vặn da, vặn thịt kẻ ác/ Ta vặn từ

ruột non đến ruột già/ Vặn ruột già cho đau cả tim gan/

Ta vặn thịt mày như vặn nút lạt/ Ta tháo máu mày như tháo nước/ Ta vắt máu mày như vắt khăn (…)/ Cho mày chết duỗi như rắn/ Chết nằm bẹp như nhái/ Chết ngắc ngoải như ốc bị hạn…

[209, tr.123-124]

Bài bùa tình duyên

Rót nước cho người mình thầm

Làm cho người yêu mình

yêu uống. Tay phải cầm chén

Niệm chú cầu tình yêu

nước, đọc niệm chú, đọc đến

Người không thấy tôi, áo

(Cặm mắn báo xao)

chỗ nào trên cơ thể thì kín đáo

che đầu khóc ngoài suối/

chỉ vào chỗ đó. Khi đọc nín

Người không thấy tôi, áo

thở, đọc ba lần. Lúc đưa nước

vắt vai khóc trong buồng.

mời, tay cầm trên miệng chén,

buộc người nhận đỡ dưới đáy

chén.

Ai thành người thương thì

Niệm chú tạ sao Vị

Niệm

chú

mong

lấy

được

cho ôm ấp/ Ai thành chồng

(Cặm mắn ta đao vị)

chồng tốt.

yêu thì mơ thấy trong đêm

này/ Chồng nghèo thì thấy ở

chân thang/ Chồng khó thì

thấy nơi cửa sổ/ Chồng giàu

thì thấy cạnh nơi nằm nhé.

Niệm chú rửa mặt trước

Người thiếu nữ niệm vào lúc

Cho mình thêm xinh đẹp Mới lấy nước sạch trong rửa mặt/ Mặt tôi sáng như sao/ Mặt tôi trắng như mây/ Vào bản ai cũng thích/ Ngườ khắp mường khen gái

xinh.

rồng

vừa qua giao thừa, với mong

(Cặm mắn xới nả nặm

muốn năm mới sẽ lấy được

cớn lôộng)

người chồng ưng ý.

Niệm chú cài hoa

Người

thiếu

nữ

niệm

chú,

Tôi bứt lá/ Tôi hái hoa/ Hai

(Cặm mắn pắk bók bô,

mong người mình thầm yêu sẽ

tay nâng hoa bưởi cài đầu/

bók pục)

yêu mình.

Hai tay đỡ hoa sen cài tóc/

Quan nhìn thấy mong lấy

làm vợ yêu/ Tạo nhìn thấy,

mong được lấy làm vợ quý.

Niệm chú mong được yêu (Cặm mắn tăng)

Tôi chết, người ăn lá ngón/ Không thấy tôi, người khóc/ Không được tôi, người đuổi/ Không gặp tôi, người

đắp chăn nằm khóc.

Bài bùa cho người ghét nhau

Niệm chú để người ghét

Đọc bài này cho người mình

Ngón tay tôi giỏi chỉ/ Chỉ

khe nước, nước lên đồi/ Chỉ

nhau (Cặm mắn nái căn)

ghét họ ghét nhau.

vào cọn, cọn hóa nền/ Chỉ chim én, chim bỏ tổ/ Chỉ vào khỉ, khỉ chê quả/ Chỉ vào kẻ đang yêu, họ bỏ

nhau.

Bùa tăng sức mạnh, làm

cho người phục và yêu mến mình

Niệm chú mong thông minh (Cặm mắn chău xoóng)

Đọc để mong muốn được thông minh sáng suốt trong xử lý mọi công việc.

Ngày tốt, tôi muốn uống nước ở ống dài/ Để cho trí tôi thông/ Ngày lành, tôi muốn uống nước ở ống

sạch/ Để cho tâm tôi sạch.

Lời chú làm cho người phục mình

(koãm khốn kỗn)

Miệng niệm, chân giẫm lên bậc thang cuối trước khi lên nhà.

Linh thiêng, ta đến bảo cầu thang thức/ Đánh thức bậc thang dậy/ Báo cột cái chính giữa nhà/ Ta lên nhà cho mọi người vui mừng chạy đón/ Ta ngồi chiếu, người ngồi giát/ Ta nói mọi người im lặng lắng nghe/ Ta bảo gì mọi người răm rắp tuân theo/ Không ai làm trái ý ta bằng hạt tấm/ Mọi người đều tin tưởng theo

ta… [209, tr.78-79].

Bài bùa trong các tình

huống khác

Niệm chú không cho lửa cháy lan

(Cặm mắn băng phạy mảy)

Mùa đốt nương hoặc mùa khô hay có lửa cháy lan, gió có thể thổi tạt về làm cháy nhà, cháy bản. Mỗi khi thấy cháy, người Thái sử dụng bài niệm chú với hy vọng gió sẽ đổi chiều, thổi

tạt sang phương khác.

Nong gạo nếp tao hóa thành cơn mưa/ Mưa rơi cho lửa khỏi đỏ/ Mưa rơi cho lửa khói cháy.