Kinh tế Du lịch ở thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh 1986 - 2013

BẢN ĐỒ ĐỊA GIỚI HÀNH CHÍNH THÀNH PHỐ UÔNG BÍ

(Nguồn: UBND thành phố Uông Bí)

BẢN ĐỒ CÁC DI SẢN VĂN HÓA VẬT THỂ THÀNH PHỐ UÔNG BÍ

(Nguồn: Phòng VH&TT thành phố Uông Bí)

Có thể bạn quan tâm!

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Du lịch ngày nay đã trở thành một hiện tượng kinh tế - xã hội không thể thiếu của nhân loại. Đây là ngành kinh tế mũi nhọn, chiếm giữ một vị trí quan trọng trong công cuộc xây dựng và phát triển, đổi mới nền kinh tế của nhiều quốc gia. Vì vậy, ngành công nghiệp du lịch đã và đang được các nước trên thế giới coi như "Con gà đẻ trứng vàng", "Ngành công nghiệp không khói"... Du lịch phát triển góp phần tăng nguồn thu ngoại tệ cho các quốc gia và giải quyết nhiều công ăn việc làm cho xã hội, thúc đẩy sự phát triển của các ngành liên quan như xây dựng, thương mại, sản xuất hàng tiêu dùng, bảo hiểm, giao thông vận tải, bưu chính viễn thông,…

Hiện nay, du lịch đã được nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam, chọn là ngành ưu tiên phát triển số một trong chiến lược phát triển kinh tế

- xã hội. Điều này được thể hiện trong chiến lược Phát triển kinh tế - xã hội quốc gia từ năm 2011 - 2020 là “Tập trung phát triển một số ngành dịch vụ có lợi thế, có hàm lượng tri thức và công nghệ cao như du lịch, hàng hải, hàng không, viễn thông, công nghệ thông tin, y tế. Hình thành một số trung tâm dịch vụ, du lịch có tầm cỡ khu vực và quốc tế. Đa dạng hóa sản phẩm và các loại hình du lịch, nâng cao chất lượng để đạt tiêu chuẩn quốc tế”[23, tr.9].

Việt Nam là một nước có nhiều tài nguyên du lịch với bờ biển 3.200 km, rừng núi, đồng bằng trù phú và chiều dày lịch sử, nền văn hóa dân tộc nhiều màu sắc. Đặc biệt là truyền thống hiếu khách và khả năng giao tiếp với bạn bè trên thế giới. Một chuyên gia của Tổ chức du lịch quốc tế (OMT) đã nhận định: “Sự phồn vinh ngày nay về du lịch của một số nước Đông Nam Á sẽ là tương lai của du lịch Việt Nam”[57] .Vấn đề đặt ra là Việt Nam cần xây dựng được một môi trường du lịch hoàn hảo và hấp dẫn, các loại hình dịch vụ có chất lượng cao đạt tiêu chuẩn phục vụ cho khách quốc tế, từng bước khơi dậy tiềm năng du lịch của các địa phương và tăng cường sự giao lưu với thế giới. Thông qua du lịch, có thể khai thác tài nguyên thiên nhiên tiềm năng du lịch đất nước một cách có hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế đất nước.

Quảng Ninh là một tỉnh ở địa đầu phía Đông Bắc Việt Nam, có địa hình độc đáo. Đồi trung du tiếp nối đồng bằng duyên hải, núi kề với biển, hàng nghìn đảo nhấp nhô cắm trên mặt vịnh, chỗ thì ken dầy như lũy, nơi lại tách biệt từng hòn đón sóng, tạo nên bức tranh thiên nhiên nhiều màu vẻ. Than kết tụ những vỉa lớn ẩn trong các tầng đất. Nơi đây ghi dấu những chiến công oanh liệt, hiển hách đập tan các đạo quân xâm lược phương Bắc trên sông Bạch Đằng và Vân Đồn - Cửa Lục. Cuối thế kỷ XIII, vua Trần Nhân Tông khơi nguồn sáng lập Thiền phái Trúc Lâm mang đậm bản sắc Việt Nam. Một vùng đất, vùng trời, vùng biển giàu đẹp gắn với những sự kiện tiêu biểu trong cuộc sinh tồn của cả dân tộc tạo nên tiền đề phát triển đủ các loại hình du lịch.

Là một thành phố trẻ nằm ở phía tây tỉnh Quảng Ninh, Uông Bí có vị trí đặc biệt quan trọng về quốc phòng, an ninh, là tuyến phòng thủ phía Đông Bắc của Việt Nam, 80% diện tích là đồi núi. Vùng rừng núi trập trùng phía Bắc có đỉnh Yên Tử cao 1.068m, vùng giữa núi đồi thấp dần thành một cánh đồng trung du, vùng phía Nam đất trũng thành những bãi bồi liền xuống dòng sông Đá Bạc. Uông Bí giàu tài nguyên thiên nhiên, có giao thông thủy bộ thuận lợi, có cơ cấu kinh tế đa dạng. Sau công nghiệp, Uông Bí có sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp phát triển, thu hút nhiều lao động. Uông Bí hiện nay đang phát triển mạnh thương mại và dịch vụ. Nơi đây có khu thắng cảnh nổi tiếng Yên Tử được xem là cội nguồn của dòng Thiền Trúc Lâm Việt Nam, với nhiều chùa và di tích văn hoá quý. Ngoài ra, lễ hội mùa xuân với những phong tục, tập quán độc đáo hàng năm thu hút khách du lịch vãn cảnh chùa đông không kém hội chùa Hương. Trên địa bàn thành phố Uông Bí còn có hồ Yên Trung nằm gần Yên Tử, với rất nhiều tiềm năng phát triển du lịch trong quần thể của khu di tích - danh thắng Yên Tử. Các điểm du lịch và văn hóa chính của thành phố như Núi Yên Tử, Khu di tích Yên Tử, Hồ Yên Trung, Lựng Xanh, Chùa Ba Vàng, chùa Hang Son, Đình Đền Công... tạo nên sức hút vô cùng mạnh mẽ. Đây là điều kiện quan trọng để Uông Bí trở thành thành phố du lịch trọng điểm

của Quảng Ninh, đồng thời tạo nên những nét đặc trưng về lịch sử văn hóa của thành phố, tạo ra sự chuyển biến rõ nét không chỉ về kinh tế mà cả về xã hội của thành phố Uông Bí nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung.

Từ những nhận thức trên, tôi chọn nghiên cứu đề tài: "Kinh tế Du lịch ở thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh (1986 -2013)" làm luận văn thạc sĩ khoa học lịch sử.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Đóng vai trò là một ngành kinh tế có vị trí vai trò quan trọng trong khu vực dịch vụ nói riêng và toàn bộ nền kinh tế nói chung, du lịch hay kinh tế du lịch đã trở thành đề tài nghiên cứu của rất nhiều tác giả, các nhà nghiên cứu, các nhà kinh tế học… Có thể kể đến công trình "Kinh tế du lịch", NXB Thế giới năm 1993, của tác giả Robert Lanquar được coi là người tiên phong phân tích kinh tế học du lịch. Tác giả đã đưa ra những công cụ và phương tiện phân tích của kinh tế học du lịch, Kinh tế học về kinh doanh du lịch [39].

Cuốn sách “Du lịch và kinh doanh Du lịch” của tác giả Trần Nhạn được NXB Văn hoá Thông tin xuất bản năm 1996. Trên cơ sở khái niệm về du lịch và kinh doanh du lịch, các loại hình du lịch, cuốn sách tập trung nghiên cứu về tài nguyên du lịch cũng như những tác động của hoạt động kinh doanh du lịch đối với các ngành kinh tế khác [31].

Cuốn “Pháp lệnh du lịch”, NXB Chính trị quốc gia, 1999, văn bản pháp lí được Quốc hội khóa X thông qua, có hiệu lực từ ngày 1/ 5/1999. Pháp lệnh là cơ sở để phát triển du lịch trong nước và du lịch quốc tế đẩy mạnh giao lưu, hiểu biết lẫn nhau giữa các dân tộc, tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước về du lịch góp phần phát triển kinh tế xã hội của đất nước [32].

Cuốn sách “Kinh tế du lịch” của tác giả Nguyễn Hồng Giáp, NXB Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản năm 2000, đã làm rõ khái niệm kinh tế du lịch, tiềm năng du lịch, đặc điểm các loại hình du lịch. Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, tác giả đưa ra được những tác động của kinh tế du lịch đến kinh tế - xã hội [25].

Cuốn sách “Kinh tế du lịch và du lịch học” của tác giả Đổng Ngọc Minh (NXB trẻ, 2001). Cuốn sách đã cung cấp thông tin chi tiết về du lịch, kinh tế du lịch, đặc điểm các loại hình du lịch, đứng trên góc độ nghiên cứu tác giả đề cập đến vấn đề nghiên cứu học thuật đối với hoạt động du lịch [28].

Cuốn “Giáo trình kinh tế Du lịch”, NXB Lao Động - Xã hội Hà Nội 2004 của tác giả GS.TS Nguyễn Văn Đính và TS. Trần Thị Minh Hoà. Là cuốn giáo trình dành cho sinh viên khoa du lịch, tìm hiểu về du lịch với vai trò là một ngành kinh tế. Cuốn sách đã đề cập đến khái niệm du lịch, kinh tế du lịch, vị trí vai trò của du lịch cũng như các loại hình du lịch hiện có [24].

Cuốn “Luật Du lịch” của NXB Lao động cho biết Luật được Quốc hội khoá XI, kỳ họp thứ VII, thông qua ngày 14/6/2005, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2006. Việc xây dựng Luật này nhằm thể chế hoá Nghị quyết của Đảng và Nhà nước về phát triển du lịch thành một ngành kinh tế mũi nhọn, kích thích đầu tư và chuyển dịch cơ cấu kinh tế, góp phần xoá đói giảm nghèo ở những vùng có tiềm năng phát triển du lịch [37].

Cuốn "Địa lý du lịch Việt Nam", NXB Giáo dục Việt Nam năm 2013 do tác giả Nguyễn Minh Tuệ chủ biên. Bằng hệ thống kiến thức cơ bản tạo điều kiện để hiểu rõ hơn về tổng quan Địa lý du lịch Việt Nam, về những nội dung liên quan đến Địa lý du lịch [66].

Cuốn "Tuyến điểm du lịch Việt Nam", NXB Giáo dục Việt Nam năm 2014 của tác giả Bùi Hải Yến phần nào cung cấp được khối kiến thức cơ bản và tương đối toàn diện về những tuyến điểm du lịch tiêu biểu, tài nguyên du lịch cơ bản và cách thức quy hoạch. Các cuốn sách dày dặn về số lượng, phong phú về nội dung cũng như đa dạng trong các mô hình tuyến điểm, tài nguyên du lịch [85].

Bên cạnh các giáo trình, sách chuyên khảo đề cập về kinh tế du lịch, còn có những các bài viết trên tạp chí khoa học, luận án, luận văn khoa học của các tác giả trong nước. Có thể kể đến Luận án Tiến sĩ của Vũ Đình Thụy với đề tài “Những điều kiện và giải pháp chủ yếu để phát triển Du lịch Việt

Nam thành ngành kinh tế mũi nhọn…” tại Đại Học Kinh tế quốc dân - Hà Nội năm 1996 đây là công trình khoa học làm rõ sự phát triển của ngành du lịch Việt Nam từ 1986 và đưa ra những giải pháp chủ yếu để du lịch trở thành ngành Kinh tế mũi nhọn [68].

Cùng với tác phẩm trên còn có rất nhiều các công trình khác tìm hiểu về du lịch như: “Tài nguyên Du lịch Việt Nam” của Nguyễn Văn Thành (2002) [61], “Vài suy nghĩ về phát triển Du lịch Việt Nam - Du lịch nhân dân và Du lịch quốc tế", Dương Minh Trung (2004[64]...được in trong Tạp chí du lịch Việt Nam - Tổng cục du lịch. Chủ yếu khai thác về tài nguyên - tiềm năng của du lịch Việt Nam.

Ở Quảng Ninh, với mục đích từng bước đưa du lịch trở thành một ngành kinh tế quan trọng của tỉnh, Sở văn hóa thông tin và du lịch đã phối hợp cùng các sở ban ngành, các nhà nghiên cứu để đánh giá tiềm năng du lịch của địa phương. Cụ thể là các bài viết: "Để du lịch Quảng Ninh trở thành ngành trọng điểm" - Báo cáo tham luận tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XI của đồng chí Nguyễn Đình Thuận [63], Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Quảng Ninh đã đưa ra những định hướng chung để du lịch Quảng Ninh thực sự phát triển. Bài viết "Phát huy nội lực, khai thác mọi tiềm năng, xây dựng và phát triển du lịch dịch vụ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh" - Báo cáo tham luận tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XI của đồng chí Đặng Hải, Bí thư Thị ủy Uông Bí.

[27] Qua bài viết đã nêu bật được những tiềm năng du lịch quan trọng ở Quảng Ninh và con đường để phát huy các tiềm năng đó. Bài viết: “Đại hội Đảng bộ thị xã Uông Bí lần thứ 14- Tiềm năng kinh tế và trách nhiệm của tổ chức Đảng” của tác giả Nguyễn Hùng chỉ ra cụ thể tiềm năng kinh tế của thành phố và nâng cao trách nhiệm của Đảng đế phát huy lợi thế địa phương [26].

Bài viết: “Non thiêng Yên Tử: Truyền thuyết” của tác giả Nguyễn Thi - Chi hội văn nghệ Uông Bí đã giới thiệu khá sinh động về cõi thiêng Yên Tử, giúp người đọc có cách cảm và cách nhìn sâu lắng [62].

Luận Văn “Sinh kế của cộng đồng địa phương dựa vào điểm du lịch Yên Tử (thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh)” của tác giả Đoàn Văn Thắng, trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn. Đề tài có những đóng góp nhất định trong việc mô tả các loại hình sinh kế cụ thể dựa vào điểm du lịch Yên Tử, điểm du lịch thu lại được điều gì, người dân địa phương được gì và mất gì [60]. Luận văn " Phát triển du lịch trên địa bàn thành phố Uông Bí đến năm 2030" của tác giả Đỗ Thị Bích Ngọc, trường Đại học Ngoại thương [30]. Đề tài đã phân tích được thực trạng du lịch Uông Bí. Trong đó nêu bật những mặt tích cực, nguyên nhân, hạn chế về du lịch trên địa bàn thành phố Uông Bí.

Với mục đích là từng bước đưa du lịch Thành phố Uông Bí trở thành một mũi nhọn kinh tế quan trọng của tỉnh, Sở văn hóa thông tin và du lịch đã phối hợp cùng các ban ngành, các nhà văn hóa, nhà khoa học triển khai những nghiên cứu đánh giá tiềm năng du lịch của tỉnh nhà nói chung và Uông Bí nói riêng:

Cuốn sách “Lịch sử Đảng bộ Thành phố Uông Bí” (của Ban chấp hành Thành phố Uông Bí năm 2011) đã khái quát quá trình phát triển Đảng bộ Thành phố Uông Bí trong việc lãnh đạo nhân dân trong thành phố thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội của địa phương. Đây là nguồn tư liệu, những kinh nghiệm quý báu từ thực tiễn xây dựng và bảo vệ tổ quốc trên mảnh đất Uông Bí anh hùng [3]. Cuốn sách “Địa chí Quảng Ninh” của Uỷ ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh. Đây là một công trình khoa học nhằm nghiên cứu, miêu tả một cách cơ bản, hệ thống, toàn diện tỉnh Quảng Ninh về địa lý - lịch sử, kinh tế - chính trị, văn hóa - xã hội [81; 82]... Cuốn sách “Quảng Ninh và năm du lịch 1990” của Sở văn hóa và thông tin Quảng Ninh. Cuốn sách giới thiệu về sự nghiệp phát triển du lịch Việt Nam. Năm du lịch Việt Nam bên cạnh những nét chung giống năm du lịch các nước khác, đồng thời có nét riêng biệt không giống với nước nào [57]. Cuốn sách “Uông Bí đất và người" do Tiến sĩ Phạm Hồng Tung tổng chủ biên. Đây là cuốn sách giới thiệu sâu hơn về vùng đất, con người, quá trình lịch sử, những nét văn hóa đặc sắc của Uông Bí. Bên cạnh đó cuốn sách còn rút ra những bài học kinh nghiệm hữu ích cho từng giai đoạn