Hoạt động tài chính của các doanh nghiệp công nghiệp trên thị trường chứng khoán ở Việt Nam

Thứ nhất, Nâng cao năng lực tài chính đối với các công ty chứng khoán: Theo quy định của luật chứng khoán, các công ty chứng khoán thành lập nếu đăng ký đầy đủ 04 nghiệp vụ thì mức vốn điều lệ là 300 tỷ đồng. Tuy nhiên, thực tế trong thời gian qua các công ty chứng khoán được thành lập 104 công ty chứng khoán, trong đó có 32 công ty có vốn điều lệ 300 tỷ đồng, còn lại là các công ty có vốn điều lệ dưới 300 tỷ, thậm chí có công ty chứng khoán vốn điều lệ chỉ có 10,8 tỷ VND. Vì vậy, khi Luật chứng khoán ra đời Uỷ ban chứng khoán Nhà nước đã yêu cầu các công ty chứng khoán phải tăng vốn điều lệ để đạt mức vốn tối thiểu theo quy định để đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật và đào tạo nhân lực nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ và mở rộng đa dạng hoá các hoạt động kinh doanh chứng khoán. Mặt khác, các công ty chứng khoán muốn trở thành nhà tao lập thị trường cần đảm bảo điều kiện về vốn để đảm bảo khả năng nắm giữ và liên tục chào mua, chào bán các loại chứng khoán do mình đảm nhận vai trò tạo lập thị trường.

Bên cạnh việc tăng vốn điều lệ cho các công ty chứng khoán, việc thành lập một công ty tài chính có vốn góp của nhà nước để cung cấp các dịch vụ về tài chính, bảo lãnh các khoản vay của công ty chứng khoán là cần thiết. Ngoài ra, khi thị trường phát triển, công ty này có thể đứng ra thực hiện các nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán mới như bán khống, quyền chọn, hợp đồng tương lai. Trong trường hợp thị trường có nhiều biến động bất thường về giá cả, công ty tài chính có thể đứng ra thực hiện các giao dịch nhằm bình ổn thị trường.

Song hành với việc tạo nguồn vốn cho công ty chứng khoán thì việc quản lý và sử dụng nguồn vốn cũng là một yếu tố hết sức quan trọng, đảm bảo cho việc bảo toàn và phát triển nguồn vốn một cách hiệu quả như:

- Xây dựng và vận hành giao dịch trực tuyến giữa ngân hàng và công ty chứng khoán, luôn đảm bảo việc quản lý tách biệt giữa tài khoản tiền và tài sản của khách hàng với tài sản của công ty chứng khoán.

- Xây dựng hệ thống quản lý tài chính, hệ thống này dựa trên cơ sở kiểm toán định kỳ và đánh giá các điều kiện tài chính của công ty. Việc đánh giá các điều kiện tài chính dựa trên các yếu tố: Cấu trúc tài chính (cơ cấu vốn) và khả năng thanh toán; đánh giá lợi nhuận; đánh giá rủi ro (rủi ro thị trường, rủi ro cơ bản, rủi ro đối tác kinh doanh).

Thứ hai, Nâng cao năng lực hoạt động đối với công ty chứng khoán.

- Các vấn đề về tổ chức và đào tạo nhân lực.

Thời gian qua, công tác đào tạo nguồn nhân lực chưa được quan tâm đúng mức, phần lớn các nhân viên được tuyển chọn vào công ty chứng khoán là tốt nghiệp đại học qua các trường và 03 chứng chỉ hành nghề (cơ bản, luật, phân tích), dẫn đến khi các công ty chứng khoán đi vào hoạt động gặp không ít khó khăn khi triển khai các mặt nghiệp vụ, chỉ tập trung vào mảng môi giới là chủ yếu.

Chính vì vậy, để trở thành một công ty chứng khoán hoạt động chuyên nghiệp trong lĩnh vực tư vấn cổ phần hoá, tư vấn niêm yết, tư vấn đầu tư, quản lý tài sản, quản lý rủi ro, tái cơ cấu tài chính cần xây dựng đội ngũ cán bộ nhân viên có chứng chỉ kiểm toán quốc tế (ACCA), CPA hoặc chứng chỉ tương đương, chứng chỉ định giá quốc tế CAV.

Bên cạnh đó, công ty chứng khoán cần đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu tìm hiểu về hoạt động kinh doanh chứng khoán tại các nước trong khu vực và thế giới. Thường xuyên tổ chức các đợt đi học tập, tham quan, khảo sát ở nước ngoài để nhân viên đội ngũ kinh doanh tích lũy thêm kinh nghiệm, có thể vận dụng linh hoạt vào thực tế Việt Nam.

Thứ ba, Giải pháp nâng cao năng lực về công bố thông tin.

Hoạt động của thị trường chứng khoán thành công hay không phụ thuộc rất nhiều về việc công bố thông tin, đảm bảo tính công khai, minh bạch và giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đúng đắn khi tham gia thị trường. Tuy nhiên, trong thời gian quan tại các sàn giao dịch của công ty chứng khoán hiện tại mới có bảng tin hoặc đặt các máy tính để khách hàng theo dõi diễn biến thị trường dẫn đến nhà đầu tư muốn biết thông tin về các công ty niêm yết và các thông tin khác liên quan đến giao dịch chứng khoán trên thị trường, thông tin từ phía cơ quan quản lý rất hạn chế. Vì vậy, các công ty chứng khoán cần sớm xây dựng phòng thông tin riêng với chức năng thực hiện việc truyển tải các thông tin từ Uỷ ban chứng khoán, thị trường giao dịch chứng khoán, lưu giữ các thông tin về tổ chức niêm yết, văn bản pháp luật, pháp quy do cơ quan quản lý ban hành, các tài liệu phân tích diễn biến giao dịch để nhà đầu tư có thể khai thác và cập nhật thông tin một cách dễ dàng.

Bên cạnh đó, các công ty chứng khoán cần triển khai xây dựng và hoàn thiện nội dung trang Web của công ty để có thể cung cấp các dịch vụ hỗ trợ tốt hơn cho các nhà đầu tư, các trang Web cho phép nhà đầu tư theo dõi danh mục đầu tư, kết quả giao dịch cũng như thực hiện các giao dịch trực tuyến.

Thứ tư, Giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ và đa dạng hóa loại hình kinh doanh.

Nhìn chung chất lượng hoạt động dịch vụ của các công ty chứng khoán Việt Nam chưa cao, số các công ty chứng khoán thực hiện đầy đủ bốn nghiệp vụ vẫn còn rất ít. Một số dịch vụ của các công ty chứng khoán như dịch vụ bảo lãnh, tư vấn và tự doanh có chất lượng chưa cao, đặc biệt là dịch vụ bảo lãnh phát hành, hiện nay, số lượng các công ty có đủ điều kiện về vốn để thực hiện nghiệp vụ bảo lãnh phát hành chỉ chiếm 32/104 công ty. Các hoạt động tư vấn của các công ty phát triển chưa mạnh, chủ yếu chỉ là môi giới chứng khoán, việc thành lập được bộ phận tư vấn chuyên nghiệp cho các nhà đầu tư của các công ty chứng khoán vẫn chưa được triển khai. Vì vậy, để nâng cao chất lượng dịch vụ của các công ty chứng khoán, góp phần thúc đẩy các hoạt động tài chính của các doanh nghiệp công nghiệp, các công ty chứng khoán cần phải:

- Nhanh chóng mở rộng và nâng cao chất lượng dịch vụ tư vấn, thành lập bộ phận tư vấn chuyên nghiệp cho các nhà đầu tư giao dịch mua bán cổ phiếu cả trên sàn tập trung và sàn Upcom.

- Mở rộng và nâng cao chất lượng hoạt động bảo lãnh phát hành cho các doanh nghiệp, trong thời gian tới các công ty chứng khoán có thể hợp tác cùng các ngân hàng thương mại để thực hiện đồng bảo lãnh cho các đợt phát hành cổ phiếu của doanh nghiệp.

- Mở rộng mạng lưới hoạt động bao gồm các chi nhánh, các đại lý nhận lệnh trên tất cả các tỉnh, thành phố, nơi có sự phát triển về nhu cầu đầu tư và kinh doanh chứng khoán.

b. Giải pháp phát triển thị trường giao dịch Upcom theo hướng tập trung.

Mặc dù đã có những kết quả bước đầu đáng ghi nhận nhưng sau một thời gian hoạt động, thị trường Upcom còn có nhiều hạn chế và cần phải thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất, về phương thức giao dịch, hiện nay thị trường Upcom chỉ áp dụng phương thức giao dịch thỏa thuận (điện tử và thông thường) và quy định không được xé lệnh. Điều này gây khó khăn cho các nhà đầu tư, vì giả sử với lệnh bán 10.000 cổ phiếu B, trong khi lệnh mua chỉ có 5.000 cổ phiếu B thì lệnh mua sẽ không được khớp. Trong bối cảnh hiện nay, khi mà các công ty chứng khoán chưa sẵn sàng với vai trò market maker thì cần cho phép các lệnh giao dịch được xé lẻ. Nếu được chấp thuận thì điều này sẽ khắc phục được những bất cập nêu trên.

Thứ hai, những quy định đối với UPcom chưa tạo được cơ chế linh hoạt trong giao dịch - vốn là một đặc trưng hấp dẫn nhất của thị trường tự do. Chính vì vậy, một giải pháp đã được đề xuất chính là việc cho phép các công ty chứng khoán được phép tổ chức thị trường song song với UPcom. Điều đó có nghĩa là, nếu doanh nghiệp đăng ký lên UPcom sẽ theo quy định hiện hành, còn các công ty đại chúng, sau khi thực hiện lưu ký chứng khoán cũng sẽ được giao dịch tại sàn do các công ty chứng khoán tổ chức và chỉ phải gửi báo cáo về Trung tâm giao dịch chứng khoán Hà Nội để tổng hợp, chuyển sang Trung tâm Lưu ký để thanh toán, bù trừ.

Giải pháp này sẽ tạo một nguồn hàng khá lớn đang nằm tại các công ty chứng khoán (hiện có khoảng gần 190 công ty đại chúng ủy quyền quản lý sổ cổ đông tại các công ty chứng khoán). Đề xuất trên cũng sẽ tạo tính thanh khoản rất tốt cho thị trường, song điều quan trọng hơn là sẽ tạo sự minh bạch cho các giao dịch tại công ty chứng khoán. Tuy nhiên, để giải quyết được vấn đề cho các công ty chứng khoán được tổ chức giao dịch thì cũng có nghĩa cơ quan quản lý sẽ phải giải quyết một số vấn đề mang tính kỹ thuật đặt ra, trong đó có việc xác định giá tham chiếu khi một loại cổ phiếu được nhiều công ty chứng khoán tổ chức giao dịch, xác định biên độ...

Thứ ba, với điều kiện giao dịch hiện nay (thanh toán T+3; nhà đầu tư cá nhân không được cùng mua, cùng bán trong phiên; giờ giao dịch không thực sự thuận tiện...) đã làm giảm đi tính linh hoạt, vốn là điểm hấp dẫn của thị trường OTC. Đó cũng là lý do khiến công ty đại chúng chưa đủ điều kiện niêm yết không thực sự mặn mà khi đăng ký giao dịch tại đây, việc lưu ký chứng khoán tập trung không được công ty đại chúng hào hứng thực hiện.

Thứ tư, để thị trường sôi động thì điều quan trọng là chất lượng hàng hóa phải được kiểm chứng và minh bạch hóa thông tin. Cần tăng cường công tác công bố thông tin trên thị trường Upcom, tạo niềm tin cho các nhà đầu tư khi tham gia thị trường này.

Thứ năm, cần sớm triển khai áp dụng một số quy định thuận lợi cho giao dịch trên sàn UPcom như cho phép nhà đầu tư được mở nhiều tài khoản, được cùng mua cùng bán chứng khoán trong phiên, được phép thực hiện giao dịch ký quỹ. Nếu được áp dụng, các quy định này sẽ giúp gia tăng đáng kể tính thanh khoản và tính hấp dẫn của UPCoM.

3.2.2.5. Giải pháp phát triển hình thức bảo hiểm cho các công ty chứng khoán.

Như trên đã phân tích sự phát triển ổn định và bền vững của các công ty chứng khoán là một trong những nhân tố thúc đẩy sự tham gia của các doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán, Mặt khác, hoạt động đầu tư kinh doanh trên thị trường chứng khoán là hoạt động kinh doanh chứa đựng rất nhiều rủi ro, vì vậy, việc phát triển và áp dụng các loại bảo hiểm cho các công ty chứng khoán sẽ giúp các nhà đầu tư an tâm hơn trong quá trình đầu tư kinh doanh của mình, cũng như sử dụng các sản phẩm bảo lãnh phát hành của các công ty chứng khoán khi thực hiện phát hành cổ phiếu ra công chúng. Luật chứng khoán cũng đã có quy định tất cả các công ty chứng khoán phải có bảo hiểm trách nhiệm. Chính bản thân Luật chứng khoán cũng đã đưa ra yêu cầu, cho thấy sự nhận thức cần thiết về ý nghĩa của sản phẩm bảo hiểm này trong quá trình phát triển.

Hiện tại, chưa có loại hình bảo hiểm trực tiếp nào cho các nhà đầu tư, tuy nhiên sản phẩm bảo hiểm cho các công ty chứng khoán bao gồm ba loại chính:

Thứ nhất, Loại hình bảo hiểm bảo vệ những hoạt động hàng ngày của công ty chứng khoán, như: mất chứng từ trong quá trình vận chuyển, bị đánh cắp chứng từ.

Thứ hai, Loại hình bảo hiểm dành cho cán bộ điều hành công ty chứng khoán trước những quyết định đầu tư, quản lý của họ hoặc họ có những quy trình không đúng với quy định của pháp luật…

Thứ ba, Loại hình bảo hiểm trách nhiệm, bảo hiểm cho công ty chứng khoán khi mà nhân viên của họ làm sai nghiệp vụ, như đầu tư không đúng theo

yêu cầu của khách hàng, sử dụng tài khoản của khách hàng để trục lợi, tư vấn sai lệch.

Có nhiều rủi ro mà nhà đầu tư có thể gặp phải như nhân viên của công ty chứng khoán đưa ra những quyết định đầu tư, những tư vấn không chính xác. Do vậy, nếu như các công ty chứng khoán mua các sản phẩm bảo hiểm này sẽ tạo ra niềm tin nhất định đối với các nhà đầu tư. Các công ty chứng khoán đứng ra mua bảo hiểm này và khi xảy ra rủi ro sẽ được bồi thường những thiệt hại cho khách hàng của mình. Đó là sản phẩm bảo hiểm dành cho các công ty chứng khoán nhưng lại bảo vệ được quyền lợi của các nhà đầu tư.

Chính vì vậy, việc phát triển các sản phẩm bảo hiểm cho các công ty chứng khoán sẽ giúp các doanh nghiệp có thể tiếp cận tốt hơn và an toàn hơn với thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, hiện tại ở Việt Nam các sản phẩm bảo hiểm này chưa phát triển và các công ty bảo hiểm Việt Nam cũng chưa hiểu biết nhiều về loại hình bảo hiểm này nhưng theo chúng tôi để tạo nên thị trường chứng khoán chuyên nghiệp, các công ty bảo hiểm cần nghiên cứu để phát triển các sản phẩm này nhằm cung cấp dịch vụ cho các công ty chứng khoán Việt Nam. Trong giai đoạn trước mắt, các công ty chứng khoán cũng cần các công ty tư vấn có uy tín trên thế giới để tư vấn mua các sản phẩm bảo hiểm của các công ty bảo hiểm trên thế giới.

3.2.2.6. Giải pháp phát triển các tổ chức định mức tín nhiệm.

Trong tình hình thị trường chứng khoán phát triển rất nhanh như vừa qua, việc đánh giá định mức tín nhiệm (ĐMTN) doanh nghiệp trở thành yếu tố vô cùng quan trọng. Đây được xem như một giấy thông hành khi tham gia thị trường vốn của doanh nghiệp. Trên thế giới, hoạt động ĐMTN xuất hiện từ rất lâu với sự ra đời của công ty ĐMTN đầu tiên là Moodys và đến nay đã trở thành công ty ĐMTN lớn nhất thế giới, có mặt ở trên 100 quốc gia. Ngoài ra, còn phải kể đến những công ty như Standard & Poor, Fitch… đang là những cái tên quen thuộc trong ngành ĐMTN.

ĐMTN doanh nghiệp thực chất là việc đánh giá chất lượng, mức độ tin cậy, khả năng thanh toán của một công ty phát hành đối với các công cụ nợ ngắn hạn (như hối phiếu, tín phiếu, chứng chỉ tiền gửi), hoặc dài hạn (như trái phiếu, cổ phần ưu đãi cổ tức…) dựa trên các yếu tố rủi ro có liên quan. Việc ra đời các tổ chức định mức tín nhiệm tại Việt Nam sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực, là

một công cụ để các doanh nghiệp thực hiện phát hành và niêm yết cổ phiếu. Sản phẩm của các tổ chức tín nhiệm cung cấp một hệ thống xếp hạng các công ty tài chính trên thị trường, từ đó cung cấp cơ sở cho các nhà đầu tư tham khảo. Sản phẩm đánh giá tín nhiệm có vai trò bảo vệ cho các nhà đầu tư và tăng thêm tính hẫp dẫn cho thị trường chứng khoán. Các doanh nghiệp nếu được các công ty tín nhiệm đánh giá cao thì khi thực hiện phát hành cổ phiếu sẽ được các nhà đầu tư ưa chuộng hơn.

Ở Việt Nam, khái niệm ĐMTN còn rất mới mẻ. Hiện cả nước mới chỉ có một số đơn vị hoạt động trong lĩnh vực có liên quan tới ĐMTN như: Công ty cổ phần tín nhiệm và xếp hạng doanh nghiệp, Trung tâm Thông tin tín dụng (CIC- thuộc Ngân hàng Nhà nước) và Trung tâm Đánh giá tín nhiệm doanh nghiệp (CRVC-thuộc Công ty Phần mềm và truyền thông Vietnamnet)… Nhưng thực tế, các đơn vị này vẫn chưa phải là tổ chức đánh giá ĐMTN theo đúng nghĩa, bởi lẽ hoạt động chính vẫn chỉ là cung cấp thông tin có liên quan tới các doanh nghiệp mà chưa thực hiện nghiệp vụ đánh giá ĐMTN theo chuẩn mực quốc tế. Trong số đó, CRVC hiện đã phải tạm ngừng hoạt động do chưa nhận được sự quan tâm đúng mức của các cấp chức năng và của thị trường.

Các doanh nghiệp cũng chưa quen với việc sử dụng các sản phẩm của các tổ chức định mức tín nhiệm có uy tín trên thế giới. Số các doanh nghiệp thực hiện xếp hạng định mức tín nhiệm còn rất hạn chế. Trong thời gian gần đây, chỉ có vài doanh nghiệp thuê đánh giá của các tổ chức định mức tín nhiệm quốc tế. điển hình là Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), Ngân hàng ngoại thương Việt Nam, Ngân hàng ACB và Ngân hàng TMCP Kỹ thương (Techcombank).

BIDV (Moody's)			TechcomBank (Moody's)	ACB (Moody's)	VCB (S&P)
2006	2007		TechcomBank (Moody's)	ACB (Moody's)	VCB (S&P)
Xếp hạng tiền gửi nội tệ và ngoại tệ	Ba1/B1	Ba1/B1	Ba1/B1	Ba1/B1	BB+/BB
Xếp hạng nhà phát hành nội tệ và ngoại tệ	Ba1/Ba3	Ba1/Ba2	Ba1/Ba2	Ba1/Ba2	B/B
Xếp hạng năng lực tài chính	E	E+	D-	D	D