Hoạt động ngân hàng phi truyền thống và hiệu quả ngân hàng - Trường hợp các ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam giai đoạn 2011 - 2019

Tác giả luận án có lời cam đoan về công trình khoa học này của mình, cụ thể: Tôi tên là : Nguyễn Thị Thanh Nhàn

Sinh ngày : 15 tháng 06 năm 1981 – Tại Tp.HCM

Quê quán : Tuyên Quang

Hiện đang công tác tại : Trường đại học Ngân hàng TPHCM

Là nghiên cứu sinh khóa XIX của Trường đại học Ngân hàng TPHCM

Tôi cam đoan luận án: “Hoạt động ngân hàng phi truyền thống và hiệu quả ngân hàng: trường hợp các ngân hàng thương mại niêm yết tại Việt Nam giai đoạn 2011 - 2019”.

Mã số: 9.34.02.01

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thẩm Dương và TS. Đào Lê Kiều Oanh

Luận án được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TPHCM.

Luận án chưa từng được trình nộp để lấy học vị tiến sỹ tại một trường đại học bất kỳ. Luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ những trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận án.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của tôi.

Tp.HCM, ngày 25 tháng 11 năm 2020

Nguyễn Thị Thanh Nhàn

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô trường Đại học Ngân hàng Tp.HCM và Khoa Sau đại học đã nhiệt tình giảng dạy, giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu, thực hiện và hoàn thành luận án.

Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn TS. Lê Thẩm Dương, người hướng dẫn, người thầy, đã luôn tận tình định hướng, chỉ bảo, đưa ra các góp ý quý giá và những lời động viên quan trọng, đúng lúc nhất để tôi có thể hoàn thành tốt luận án.

Tôi cũng chân thành cảm TS. Đào Lê Kiều Oanh, người hướng dẫn hai, đã tận tâm và nhiệt thành hướng dẫn, hỗ trợ tôi rất nhiều để tôi có thể hoàn thành được luận án.

Ngoài ra, để hoàn thiện luận án, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ quý báu của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo khoa và các đồng nghiệp nơi tôi làm việc đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi hoàn thành quá trình nghiên cứu này.

Tôi cũng xin cảm ơn gia đình đã tạo điều kiện thuận lợi nhất về thời gian, cảm ơn bạn bè thân thiết đã luôn chia sẻ và động viên, giúp tôi chuyên tâm nghiên cứu để hoàn thành luận án.

TÓM TẮT LUẬN ÁN

Nhằm nâng cao năng lực cho hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam sau khủng hoảng tài chính thế giới 2007 – 2008, Ngân hàng nhà nước đã ban hành và chỉ đạo thực hiện hai đề án tái cơ cấu hệ thống ngân hàng thương mại theo hai giai đoạn 2011 – 2015 và 2016

– 2020. Trọng tâm của hai đề án ngoài việc xử lý nợ xấu thì còn là đẩy mạnh phát triển sản phẩm, dịch vụ ngân hàng, hướng đến chuyển đổi mô hình kinh doanh của các ngân hàng thương mại Việt Nam từ tập trung vào hoạt động tín dụng sang mô hình hoạt động chú trọng hơn các hoạt động ngân hàng phi truyền thống, cung cấp đa dạng các sản phẩm, dịch vụ tài chính. Đây cũng là xu hướng mà các hệ thống ngân hàng ở các nước phát triển trên thế giới đã khởi xướng từ những năm 1980.

Qua lược khảo các nghiên cứu trước về tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả của các ngân hàng thương mại cho thấy các kết luận còn khác biệt. Bên cạnh đó, việc tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động ngân hàng phi truyền thống cũng chưa nhận được nhiều sự quan tâm. Ở Việt Nam các nghiên cứu về hiệu quả ngân hàng đã được tiến hành từ đầu những năm 2000 nhưng chưa có nghiên cứu về tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả của ngân hàng thương mại. Ngoài ra, ở Việt Nam cũng chỉ có nghiên cứu của Nguyễn Minh Sáng và Nguyễn Thị Hạnh Hoa năm 2013 về các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập ngoài lãi của các ngân hàng thương mại Việt Nam, là nghiên cứu có liên quan đến hướng nghiên cứu về các yếu tố tác động đến hoạt động ngân hàng phi truyền thống. Đặc biệt, công trình nghiên cứu tiếp cận theo hướng tìm hiểu đồng thời tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả của ngân hàng thương mại Việt Nam và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động ngân hàng phi truyền thống tại ngân hàng thương mại Việt Nam trong bối cảnh thực hiện các đề án tái cơ cấu chưa được thực hiện. Do đó, đề tài nghiên cứu “HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG PHI TRUYỀN THỐNG VÀ HIỆU QUẢ NGÂN HÀNG: TRƯỜNG HỢP CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NIÊM

YẾT TẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2011 – 2019” là cần thiết để bổ sung cơ sở lý luận cũng như bằng chứng thực nghiệm về vấn đề này.

Luận án kế thừa nghiên cứu của Akhigbe & Stevenson (2010) và một số nghiên cứu liên quan để xây dựng mô hình về tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả tại các ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam. Luận án cũng kế thừa nghiên cứu của Rogers & Sinkey (1999) cùng một số nghiên cứu liên quan để xây dựng mô hình

các yếu tố tác động đến hoạt động ngân hàng phi truyền thống tại các ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam, trong đó bổ sung thêm yếu tố số lượng chi nhánh và điểm giao dịch, yếu tố chưa được xem xét đến trong các nghiên cứu trước. Luận án thu thập dữ liệu của 13 ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam trong thời gian từ 2011- 2019 và sử dụng ước lượng SGMM hai bước của Arellano & Bover (1995) và Blundell & Bond (1998) để chạy và kiểm định mô hình nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động ngân hàng phi truyền thống làm tăng hiệu quả của các ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam. Các yếu tố khác như biến trễ của hiệu quả ngân hàng, tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản có tác động cùng chiều đến hiệu quả của ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam, trong khi các yếu tố tác động ngược chiều là quy mô và lạm phát. Nghiên cứu chưa tìm thấy mối quan hệ giữa các biến về lợi nhuận trên tài sản, tỷ lệ an toàn vốn và tốc độ tăng trưởng kinh tế với hiệu quả ngân hàng. Bên cạnh đó, các yếu tố ảnh hưởng cùng chiều tới hoạt động ngân hàng phi truyền thống tại ngân hàng thương mại niêm yết Việt Nam là hoạt động ngân hàng phi truyền thống của kỳ trước, tỷ lệ an toàn vốn và số lượng chi nhánh, điểm giao dịch của ngân hàng trong khi biến về tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng có tác động ngược chiều. Dựa trên kết quả nghiên cứu, luận án đã đưa ra một số kiến nghị đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam để các ngân hàng có thể đẩy mạnh phát triển các hoạt động ngân hàng phi truyền thống và nâng cao hơn nữa hiệu quả ngân hàng trong tương lai.

Như vậy, luận án đã có những đóng góp nhất định. Về mặt cơ sở lý luận, luận án đóng góp các bằng chứng thực nghiệm để khẳng định và bổ sung cơ sở lý thuyết về tác động của hoạt động ngân hàng phi truyền thống đến hiệu quả ngân hàng và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động phi truyền thống của NHTM trong điều kiện các NHTM niêm yết ở Việt Nam giai đoạn 2011 – 2019. Về mặt thực tiễn, luận án cung cấp những bằng chứng thực nghiệm, cùng với những gợi ý chính sách từ nghiên cứu giúp cho các nhà quản trị ngân hàng có những quyết sách tốt hơn cho quá trình điều hành quản lý hoạt động kinh doanh ngân hàng nâng cao hiệu quả hoạt động trong tương lai.

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Cụm từ tiếng Anh	Cụm từ tiếng Việt
OBS	Off – Balance Sheet	Các hoạt động ngoài bảng cân đối kế toán
ROA	Return On Assets	Tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản
ETA	Equity To Assets	Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản
NIM	Net Interrest Margin	Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên
LLP	Provision for loan losses	Dự phòng rủi ro tín dụng
DEA	Data Envelopment Analysis	Phương pháp phân tích bao dữ liệu
TE	Technically Efficiency	Hiệu quả kỹ thuật
AE	Allocative Efficiency	Hiệu quả phân bổ
CE	Cost Efficiency	Hiệu quả chi phí
SE	Scale Efficiency	Hiệu quả quy mô
DMUs	Decision Making Units	Các đơn vị ra quyết định
CRS	Constant returns to scale	Hiệu quả không đổi theo quy mô
VRS	Variable Returns to Scale	Hiệu quả thay đổi theo quy mô
PTE	Pure Technical Efficiency	Hiệu quả kỹ thuật thuần tuý
FEM	Fixed Effects Model	Mô hình tác động cố định
REM	Random Effects Model	Mô hình tác động ngẫu nhiên
GMM	General Method of Moments	Phương pháp hồi quy mô – men tổng quát
SGMM	System Generalized Method of Moments	Phương pháp Moment tổng quát hệ thống
NHTM		Ngân hàng thương mại
NHTMNY		Ngân hàng thương mại niêm yết
NHPTT		Ngân hàng phi truyền thống
BCKQKD		Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh