Hoàn thiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

góp phần quan trọng vào việc thực thi quyền bình đẳng của phụ nữ, phòng ngừa ngăn chặn các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và các công dân khác tiến hành các hành vi phân biệt đối xử với phụ nữ.

Với tính chất ngày càng phức tạp và tinh vi hơn cũng như đối tượng đa dạng hơn của hành vi vi phạm quyền của phụ nữ nói riêng, quyền bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình nói chung thì các chế tài của pháp luật cần có sự sửa đổi bổ sung cho phù hợp với tình hình mới, nhiệm vụ mới. Theo tôi, chế tài pháp luật nói chung và chế tài pháp luật để xử lý vi phạm pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình nói riêng cần phải được bổ sung theo hướng nghiêm khắc hơn, đa dạng hơn với nhiều loại chủ thể khác nhau vi phạm, cụ thể như sau:

- Đối với chế tài dân sự, nên có quy định riêng về trách nhiệm bồi thường thiệt hại, đồng thời tăng mức bồi thường thiệt hại cho phù hợp với điều kiện kinh tế phát triển, chi phí khắc phục hậu quả, liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật bình đẳng giới. Đặc biệt, cần quy định về vấn đề bồi thường các tổn thất, trong đó đáng chú ý là bồi thường tổn thất về tinh thần do các hành vi vi phạm pháp luật bình đẳng giới và vi phạm pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình gây ra.

- Đối với chế tài hành chính, cần xác định thêm các hành vi vi phạm và tăng mức phạt để đảm bảo tính răn đe. Đặc biệt việc xử phạt đối với hành vi quấy rối tình dục cần được quy định cụ thể, rõ ràng và có cơ chế chặt chẽ, tránh việc đặt ra các quy định xử lý nhưng không thực hiện được.

- Đối với chế tài hình sự, cũng cần phải sửa đổi, bổ sung chế tài hình sự đối với tội phạm vi phạm pháp luật bình đẳng giới và vi phạm pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình. Trong xu thế toàn cầu hoá xã hội nhận được những lợi ích lớn từ đó nhưng đồng thời cũng phải gánh chịu hàng loạt thách thức như: phân hoá xã hội mạnh mẽ, nghèo đói thất

nghiệp, cạnh tranh bất chấp thủ đoạn, tội phạm gia tăng mức độ và tính chất ngày càng nguy hiểm tính vi hơn, tội phạm mới xuất hiện (rửa tiền; lợi dụng các dịch vụ lao động thực hiện hành vi mua bán phụ nữ và trẻ em thực hiện nhằm mục đích vô nhân đạo; dụ dỗ, lôi kéo, xúi dục, cưỡng ép người khác ra nước ngoài mua bán bộ phận cơ thể…). Vì vậy, cần bổ sung một số chế tài hình sự với những hành vi đã nêu, đồng thời cần bổ sung tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự với những hành vi phạm tội trên cơ sở phân biệt giới, và tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự định khung là phạm tội trên cơ sở phân biệt giới đối với một số loại tội như Tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu, người có công nuôi dưỡng mình; Tội từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng...

3.2.3. Nâng cao năng lực, trách nhiệm của các chủ thể liên quan đến quá trình thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình

Chủ thể thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình rất đa dạng và phong phú. Trong các loại chủ thể này, tùy theo vai trò, có thể phân loại thành: chủ thể áp dụng pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình; chủ thể thực hiện quyền bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình. Đối với mỗi loại chủ thể, cần nâng cao năng lực và trách nhiệm của họ theo những cách thức khác nhau.

Đối với chủ thể là cán bộ, công chức nhà nước, bao gồm cán bộ của các cơ quan tố tụng, trước hết cần nâng cao hiểu biết về bình đẳng giới và áp dụng pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình cho họ. Tiếp đó, cần nâng cao ý thức trách nhiệm của họ trong quá trình thực thi công vụ, nhiệm vụ khi áp dụng pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình…

Đối với phụ nữ là nhóm chủ thể có quyền bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình, cần nâng cao ý thức về quyền và cách thức sử dụng, bảo vệ quyền của họ, thông qua đó giúp họ hiểu rõ họ có quyền gì, nội hàm của các quyền đó, những cơ chế, cơ quan có trách nhiệm bảo vệ quyền, cách thức khiếu nại, tố cáo khi bị vi phạm quyền.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 123 trang tài liệu này.

3.2.4 Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp

luật

Cùng với việc xây dựng pháp luật, cần phải có cơ chế giám sát việc

thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình. Hoàn thiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình phải gắn với việc hoàn thiện cơ chế giám sát, giải pháp thực hiện pháp luật nhằm bảo đảm cho pháp luật được tôn trọng và thực hiện nghiêm minh.

Công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện nói chung được thực hiện thông qua hai hệ thống là nhà nước và xã hội. Cả hai mặt này đều đạt được nhiều thành tựu trong qua trình thực hiện, góp phần đáng kể vào hiệu quả thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình. Trong thời gian tới, cần đa dạng hóa các hình thức kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình. Theo chúng tôi, cần đẩy mạnh, mở rộng và tăng cường giám sát thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình từ phía công dân, các tổ chức chính trị - xã hội và các tổ chức xã hội. Đây là các chủ thể hàng ngày, hàng giờ tiếp xúc và chứng kiến việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình, cho nên, việc thực hiện quyền giám sát của các chủ thể này sẽ mang lại hiệu quả thiết thực.

Cùng với đó, việc kiểm tra, giám sát thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình từ phía các cơ quan nhà nước cũng phải được đẩy mạnh. Phải xem đây là hoạt động thường xuyên, cơ bản, không được xem nhẹ ý nghĩa, vai trò của hoạt động này. Các cơ quan nhà nước phải thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình ngay trong cơ quan, đơn vị và địa bàn mình quản lý. Cùng với đó, các cơ quan quyền lực nhà nước phải tăng cường các hoạt động giám sát chuyên đề về việc thực hiện pháp luật bình đẳng giới và pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình.

3.2.5. Tăng cường các biện pháp phổ biến, giáo dục pháp luật

Đây không chỉ là trách nhiệm của gia đình, Nhà nước, mà là trách nhiệm của toàn xã hội, do đó muốn vấn đề bình đẳng giới được thực hiện một cách rộng khắp và có hiệu quả thì cần đẩy mạnh công tác thông tin, giáo dục, truyền thông cho cả nam giới và nữ giới, cho cả cộng đồng các nội dung về vị thế, vai trò của nam giới và nữ giới, về giới, bình đẳng giới trong gia đình, ngoài xã hội. Các hình thức tuyên truyền, truyền thông phải đa dạng, ngắn gọn, dễ hiểu thông qua các hình thức phát thanh, truyền hình, báo chí, qua hội họp, tập huấn và hệ thống panô, áp phích, tờ rơi. Về phía các cơ quan văn hoá và truyền thông đại chúng cần phải tăng cường những tài liệu kêu gọi sự bình đẳng trong gia đình và xã hội, ca ngợi sự yêu thương, sống có trách nhiệm với nhau, hi sinh vì nhau của cả hai giới.

Do những định kiến giới được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi con người ở các vùng, miền, dân tộc với các mức độ khác nhau nên cần tăng cường công tác tuyên truyền về giới tính nhằm nâng cao nhận thức cho các tầng lớp nhân dân và toàn xã hội về vấn đề

vai trò của mỗi giới trong đời sống xã hội nói chung, trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình nói riêng.

Mỗi thành viên trong gia đình cần tạo điều kiện cho các thành viên khác nâng cao nhận thức, hiểu biết và tham gia các họat động về bình đẳng giới; phân công hợp lý, hướng dẫn và động viên các thành viên nam giới trong gia đình chia sẻ công việc gia đình với nữ giới; đối xử công bằng đối với các thành viên nam, nữ…

Với vai trò là công dân, phụ nữ và hội viên phụ nữ cần xóa bỏ tâm lý tự ti, an phận, cam chịu và định kiến giới; có ý chí tự cường, tự lập, tự nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, kỹ thuật, nâng cao nhận thức, hiểu biết về bình đẳng giới; tích cực tham gia các họat động vì bình đẳng giới của các cấp Hội phụ nữ, vì sự tiến bộ phụ nữ... Các cơ quan, tổ chức, tuyên truyền, phổ biến kiến thức và hướng dẫn thực hiện những hành vi đúng về bình đẳng giới; lên án, ngăn chặn những hành vi phân biệt đối xử về giới; giám sát việc thực hiện và bảo đảm bình đẳng giới của cộng đồng, của các cơ quan, tổ chức và công dân.

3.2.6. Lồng ghép giới trong xây dựng và thực thi pháp luật

Trong xã hội hiện đại, pháp luật là công cụ điều chỉnh hành vi của con người một cách hiệu quả nhất. Việc xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn thiện với các quy phạm pháp luật bảo đảm bình đẳng giới và việc thi hành nghiêm chỉnh hệ thống pháp luật đó là điều kiện cơ bản và tiên quyết để đạt đến bình đẳng giới thực chất nhất. Lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật là biện pháp nhằm thực hiện mục tiêu bình đẳng giới bằng cách xác định vấn đề giới, dự báo tác động giới của văn bản, trách nhiệm nguồn lực để giải quyết vấn đề giới trong các quan hệ xã hội được văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh. Để cụ thể hoá nôi dung này, Luật Bình đẳng giới quy định tại Điều 21 về biện pháp lồng ghép vấn đề bình

đẳng giới trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, Điều 22 về thẩm tra lồng ghép vấn đề giới, các quy định từ Điều 35 đến Điều 42 về thanh tra, giám sát, xử lý vi phạm pháp luật về bình đẳng giới.

Lồng ghép vấn đề bình đẳng giới được coi là phương pháp tiếp cận hiệu quả nhất để đạt được bình đẳng giới. Việc lồng ghép vấn đề bình đẳng giới trong quá trình xây dựng pháp luật, chính sách, chương trình, dự án phát triển kinh tế – xã hội là rất quan trọng, tạo tiền đề pháp lý để thực thi bình đẳng giới trên thực tế. Tuy nhiên, thực tế hoạt động lập pháp thời gian qua cho thấy đây không phải là công việc đơn giản. Phát hiện ra vấn đề đã khó, tìm ra biện pháp phù hợp và nguồn lực để giải quyết vấn đề lại càng nan giải hơn. Để làm tốt hoạt động lồng ghép giới, đòi hỏi phải có đội ngũ chuyên gia giàu kỹ năng và kinh nghiệm cùng với nguồn thông tin, số liệu đầu vào đã được phân tách theo giới. Và quan trọng nhất cần có sự quan tâm đến vấn đề giới ngay từ khi bắt đầu xây dựng dự án luật.

Hoạt động lồng ghép giới trong xây dựng và thực thi pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình hiện nay cần phải thực chất hóa, tránh việc hình thức và chỉ thực hiện cho có thủ tục báo cáo về vấn đề lồng ghép giới trong dự thảo các văn bản quy phạm pháp luật. Trong các báo cáo về thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình cần phải có nội dung báo cáo về kết quả và những tồn tại, vướng mắc trong thực hiện quyền bình đẳng giới. Cùng với đó, trong hoạt động theo dõi thi hành pháp luật cũng cần phải có nội dung này để đảm bảo vấn đề lồng ghép giới trong xây dựng và thực thi pháp luật không phải là hình thức mà là thực chất, thể hiện sự bảo đảm của Nhà nước đối với quyền bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình.

3.2.7. Tăng cường hợp tác quốc tế về bảo đảm quyền bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình

Việt Nam đã gia nhập nhiều điều ước quốc tế về quyền con người, bình đẳng giới. Sau nhiều năm “nội luật hóa” các quy định của các điều ước quốc tế này, bên cạnh những thành tựu đạt được, Việt Nam còn gặp phải một số vướng mắc rất cần sự giúp đỡ, hỗ trợ về mọi mặt của các tổ chức quốc tế liên chính phủ và phi chính phủ cũng như của các quốc gia thành viên khác về vấn đề thực hiện quyền bình đẳng giới. Do đó, cần đẩy mạnh các hoạt động hợp tác quốc tế nhằm học tập, chia sẻ kinh nghiệm, và vận động nguồn lực hỗ trợ thực hiện Chiến lược bình đẳng giới.

Trước hết, các cơ quan có thẩm quyền cần rà soát các văn bản pháp luật hiện hành có liên quan đến nội dung các điều ước quốc tế đã tham gia nhằm đối chiếu, bổ sung và sửa đổi những quy định không phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Đồng thời, cần tuyên truyền phổ biến tới nhân dân, đặc biệt là phụ nữ về nội dung các điều ước quốc tế này, nhất là Công ước CEDAW. Cần phải nâng cao trình độ hiểu biết về pháp luật quốc tế về ngoại ngữ cho đội ngũ cán bộ chủ chốt trong việc tham gia soạn thảo, đàm phán và ký kết các điều ước quốc tế.

Tăng cường hợp tác, giao lưu quốc tế về nghiên cứu pháp luật thông qua việc thường xuyên tổ chức các hội thảo khu vực và quốc tế nhằm tìm hiểu nội dung các điều ước quốc tế liên quan trực tiếp và gián tiếp đến việc bảo đảm các quyền bình đẳng giới, kể cả những điều ước mà Việt nam và các quốc gia khác tham dự hội thảo chưa tham gia. Các hội thảo này sẽ là những diễn đàn thích hợp giúp các quốc gia tham dự có điều kiện trao đổi kinh nghiệm áp dụng các điều ước quốc tế này trong hoàn cảnh và điều kiện cụ thể của mỗi quốc gia, một mặt chỉ ra những điểm cần bổ sung cho điều ước đó để phù hợp với thực tiễn đời sống quốc tế; mặt khác, rút ra những bài học

trong công tác nội luật hoá và thực hiện có hiệu quả những điều ước đó trong hoàn cảnh thực tiễn quốc gia mình.

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3

Trên cơ sở đưa ra các quan điểm hoàn thiện, tác giả đề xuất một số một số giải pháp để hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình và một số các giải pháp bảo đảm các điều kiện để pháp luật về bình đẳng giới đi vào cuộc sống. Từ đó nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật liên quan đến bình đẳng giới nói chung và trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân gia đình nói riêng trong thời gian tới.

Hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực dân sự, hôn nhân và gia đình phải quán triệt quan điểm, đường lối của Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, toàn diện và không ngừng nâng cao năng lực, kỹ thuật lập pháp; bảo đảm phù hợp với các công ước quốc tế mà Việt nam đã tham gia