Đánh Giá Thực Trạng Về Công Tác Quản Lý Ngoại Hối Của Ngân Hàng Nhà Nước

chức, đơn vị khi có yêu cầu của NHTW, đồng thời, phối hợp theo dõi, giám sát, kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất đối với các tổ chức hoạt động kinh doanh vàng miếng.

- Việc thanh tra, kiểm tra ngoại hối và hoạt động ngoại hối tại các chi nhánh TCTD được thực hiện theo đề cương kế hoạch của NHNN Việt Nam giao chi nhánh thực hiện, bao gồmn có việc thanh/kiểm tra về hoạt động mua bán ngoại tệ, hoạt động cho vay bằng ngoại tệ, trạng thái ngoại tệ, việc công khai tỷ giá, hoạt động dịch vụ giữ hộ vàng, kinh doanh mua bán vàng miếng. Tuy nhiên, những hoạt động ngoại hối tại các Chi nhánh NHTM trên địa bàn không nhiều và không đa dạng, phong phú như ở hội sở. Do đó, Thanh tra, giám sát NHNN Chi nhánh Bắc Giang đã thực hiện thanh/kiểm tra theo chỉ đạo của NHTW lần gần nhất vào năm 2014. Các Chi nhánh thực hiện tương đối đúng quy định, không xảy ra sai phạm đáng chú ý nào.

- Bên cạnh mạng lưới các NHTM được phát triển rộng khắp các huyện, trên địa bàn tỉnh Bắc Giang vẫn còn tồn tại tình trạng giao dịch mua bán ngoại tệ trên thị trường chợ đen (phi chính thức). Đây là một trong những tồn tại không chỉ riêng trên địa bàn tỉnh mà nó còn tồn tại ở khắp nơi ở hầu hết các tỉnh trong cả nước.

Từ khi thành lập đến nay NHNN chi nhánh tỉnh Bắc Giang chưa phát hiện và lập biên bản xử lý vi phạm hành chính nào đối với tổ chức, cá nhân liên quan đến hoạt động mua bán ngoại tệ.

f. Nhận định một số hoạt động ngoại hối mới.

Các hoạt động ngoại hối hiện nay diễn ra rất phong phú và đa dạng, các đối tượng tham gia chủ yếu là sử dụng mạng máy tính, các thiết bị thông tin hiện đại nhằm thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, hoặc lợi dụng các kẽ hở trong các văn bản QPPL để thực hiện các hành vi vi phạm: các đối tượng lợi dụng để chuyển tiền ra nước ngoài bất hợp pháp như thông qua việc chuyển tiền để kinh doanh trên sàn Forex, đầu tư chứng khoán, tài chính quốc lế dựa trên việc trao đổi, giao dịch tiền ảo hoặc chuyển tiền ra nước ngoài để đầu tư mua quốc tịch nước ngoài. Hiện nay, tình trạng này rất phổ biến tại tỉnh Bắc Giang nhưng hiện tại chưa có cơ chế, chính sách nào để quản lý và răn đe các hoạt động này.

Một số trường hợp phát sinh hiện nay đối với công tác QLNH trên địa bàn tỉnh Bắc Giang cũng như trong cả nước chưa được phát hiện và chưa có cơ chế xử lý:

- Chuyển tiền bất hợp pháp ra nước ngoài thông qua các trung gian, người gửi tiền tại Việt Nam thông qua trung gian tại Việt Nam và trung gian tại nước ngoài để chuyển tiền (các bên trung giuan được hưởng mức phí dịch vụ nhất định theo thỏa thuận, trường hợp này không có luồng ngoại tệ dịch chuyển ra khỏi Việt Nam);

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 97 trang tài liệu này.

- Chuyển tiền bất hợp pháp ra nước ngoài thông qua các hợp đồng xuất nhập khẩu khống, không có hang hóa thực hoặc giá trị hang hóa ghi trên hợp đồng cao hơn giá trị hang hóa nhập khẩu thực tế. Các cá nhân sử dụng các hợp đồng nhập khẩu khống này để chuyển tiền bất hợp pháp qua ngân hang ra nước ngoài;

- Sử dụng thẻ ngân hang do cá tổ chức phát hành thẻ tại Việt Nam phát hành như Visa, Master để thanh toán cho các giao dịch trên sàn Forex, mua bất động sản, chứng khoán, tiền ảo, đánh bạc…;

- Sử dụng trung gian thanh toán (ví điện tử) để chuyển tiền bất hợp pháp ra nước ngoài như trường hợp của sàn Forex, đầu tư tiền ảo, chứng khoán.

2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGOẠI HỐI CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC CHI NHÁNH TỈNH BẮC GIANG.

2.3.1. Những kết quả đạt được trong thời gian qua.

NHNN chi nhánh tỉnh Bắc Giang luôn thực hiện tốt cải cách thủ tục hành chính tại chi nhánh, liên tục rà soát các thủ tuc hành chính hiện hành, xây dựng các quy trình ISO trong xử lý công việc. Công bố công khai quy trình xử lý công việc liên quan đến các thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của chi nhánh.

- NHNN Chi nhánh Bắc Giang thực hiện giải quyết các thủ tục hành chính trong lĩnh vực ngoại hối theo quy định cụ thể tại các văn bản quy phạm pháp luật của Chính Phủ và NHTW. Thời gian qua, NHNN Chi nhánh Bắc Giang đã thực hiện rất hiệu quả chủ trương cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian giải quyết các thủ tục hành chính từ 50-70% so với quy định. Hướng dẫn tận tình, chu đáo cho các tổ chức, cá nhân có nhu cầu giao dịch về hoạt động ngoại hối, tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân hoàn tất các hoạt động nhằm nhanh chóng đi vào hoạt

động sản xuất, kinh doanh có hiệu quả (đối với các đơn vị vay trả nợ nước ngoài, đầu tư ra nước ngoài) và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động chi trả, thu đổi ngoại tệ thực hiện sâu rộng trên địa bàn nhằm thu hút nguồn ngoại tệ vào hệ thống ngân hàng, thuận tiện cho nhân dân khi có nhu cầu giao dịch về ngoại tệ theo chỉ đạo của NHNN Việt Nam trong mấy năm trở lại đây.

- Tổ chức thực hiện tốt công tác tiếp dân, xử lý hồ sơ, thủ tục hành chính; xem xét giải quyết kịp thời, có hiệu quả theo hướng tôn trọng và bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, bảo vệ lợi ích chung của Nhà nước trên cơ sở tuân thủ các quy định của pháp luật và phù hợp với tình hình thực tiễn.

* Việc Thanh tra, kiểm tra hoạt động ngoại hối trên địa bàn tỉnh Bắc Giang:

- Những năm qua, việc theo dõi, tổng hợp, giám sát đối với các đơn vị có hoạt động ngoại hối được thực hiện đầy đủ, kịp thời, duy trì kênh thông tin từ các đơn vị

- NHNN Chi nhánh và NHNN Việt Nam một cách tốt hơn. Đối với hoạt động vay nước ngoài được quản lý trên phần mềm điện tử giúp dễ dàng, thuận tiện hơn trong việc theo dõi, quản lý việc tuân thủ quy định của các đơn vị cũng như theo dõi dòng tiền ra vào lãnh thổ quốc gia cụ thể, rõ ràng hơn. Cũng nhờ đó, NHNN Việt Nam có thể truy cập dữ liệu vay trả nợ nước ngoài trên toàn quốc nhanh chóng, hiệu quả.

- NHNN Chi nhánh Bắc Giang luôn bám sát các quy định của NHNN Việt Nam về định hướng QLNH theo chủ trương phát triển kinh tế tình hình mới của Đảng và Nhà nước ta.Thực hiện đúng và đầy đủ nghĩa vụ và trách nhiệm quản lý của NHNN Chi nhánh tỉnh trong việc xử lý, theo dõi, đôn đốc, tổng hợp, báo cáo, kiểm tra theo định kì và đột xuất khi có chỉ đạo của Thống đốc NHNN Việt Nam đối với các tổ chức, cá nhân có giao dịch ngoại hối thuộc thẩm quyền giải quyết, quản lý của NHNN Chi nhánh Bắc Giang. Căn cứ quy định hiện hành về QLNH, NHNN Chi nhánh Bắc Giang đã xây dựng chương trình, kế hoạch kiểm tra các nội dung thuộc thẩm quyền quản lý, đồng thời, phối hợp cử cán bộ tham gia các đoàn kiểm tra liên ngành có liên quan. Các cuộc thanh tra, kiểm tra đã được triển khai có trọng tâm, trọng điểm và kết thúc đúng kế hoạch đề ra; kết thúc mỗi đợt kiểm tra,

Chi nhánh cũng đã có yêu cầu, đề nghị với đối tượng kiểm tra để khắc phục, chấn chỉnh, xử lý kịp thời các sai phạm, nhằm đảm bảo sự tuân thủ pháp luật trong quá trình hoạt động ngoại hối của các tổ chức, cá nhân trên địa bàn, đảm bảo cho các đơn vị hoạt động an toàn và hiệu quả; góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước về hoạt động tiền tệ và ngân hàng trên địa bàn.

* Việc rà soát, chỉnh sửa, góp ý ban hành văn bản mới phục vụ công tác quản lý Nhà nước trong lính vực ngoại hối.

Trong quá trình quản lý, chi nhánh đã kịp thời có những kiến nghị về cơ chế, chính sách, vận hành phù hợp với sự phát triển của hoạt động ngoại hối trên địa bàn. Đồng thời, trong thực tiễn công việc, các vấn đề phát sinh đều được Phòng Tổng hợp, Nhân sự và Kiểm soát nội bộ chi nhánh ghi nhận để kịp thời báo cáo Giám đốc, qua đó kiến nghị Thống đốc NHNN Việt Namđể có định hướng chỉ đạo

và có cơ sở xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp.

* Công tác thông tin tuyên truyền phổ biến văn bản quy phạm pháp luật liên quan về QLNH trên địa bàn tỉnh:

Trong những năm qua, NHNN Chi nhánh Bắc Giang đã có những biện pháp phối hợp với các Sở, Ban, Ngành địa phương trong việc tuyên truyền, cung cấp thông tin liên quan đến hoạt động ngoại hối trên địa bàn, kiểm tra, giám sát, nhằm tăng cường hiệu quả QLNH trên địa bàn. Đồng thời, phối hợp với các cơ quan truyền thông trong tỉnh như Đài phát thanh và truyền hình tỉnh Bắc Giang.Báo Bắc Giang đưa tin giải đáp thắc mắc về các vấn đề có liên quan đến hoạt động ngoại hối để toàn dân trên địa bàn chủ động, kịp thời nắm bắt và thực hiện đúng quy định.

2.3.2. Những hạn chế, khó khăn vướng mắc của Công tác QLNH trên địa bàn tỉnh Bắc Giang.

Bên cạnh những kết quả tích cực đạt được nêu trên, trong những năm qua hoạt động QLNH tại NHNN Chi nhánh Bắc Giang còn tồn tại một số hạn chế, vướng mắc như sau:

- NHNN Chi nhánh Bắc Giang giải quyết các thủ tục hành chính trong lĩnhvực ngoại hối theo quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ vàNHnn

Việt Nam, một số nội dung tại các văn bản này khá chung chung, trong khi thực tế phát sinh rất nhiều trường hợp khác nhau, bên cạnh đó, thực tế còn phát sinh nhiều trường hợp chưa được quy định cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật gây lúng túng cho Chi nhánh trong việc thẩm định hồ sơ và giải quyết các thủ tục hành chính.

- Trong 3-4 năm trở lại đây, nhu cầu vay nước ngoài của doanh nghiệp có xu hướng tăng cao trong khi hạn mức vay nước ngoài tự vay tự trả do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt không tăng. Bên cạnh đó, vay trả nợ nước ngoài không được Chính phủ bảo lãnh là một cấu phần của nợ nước ngoài quốc gia, do đó, quản lý nợ nước ngoài tự vay tự trả phải đảm bảo đạt được các chỉ tiêu an toàn nợ của quốc gia trong từng thời kỳ. Trong bối cảnh các chỉ số nợ nước ngoài đều ở mức cao, mặt khác tỉnh Bắc Giang đang đẩy mạnh thu hút đầu tư nước ngoài để phát triển kinh tế, việc quy định hơn về điều kiện và hạn mức vay nước ngoài không được Chính phủ bảo lãnh hiện hành còn nhiều bất cập, chưa được chặt chẽ, tiềm ẩn rủi ro đối với những dự án đầu tư sử dụng vốn vay không hiệu quả trong khi phần giá trị này, NHNN Chi nhánh chưa bao giờ thực hiện được việc thanh tra, kiểm tra tại các doanh nghiệp vay nước ngoài dẫn tới tình trạng mất an toàn chỉ tiêu nợ quốc gia. Trong khi đó, đơn vị, việc đôn đốc, nhắc nhở các đơn vị thực hiện đúng quy định về vay, trả nợ nước ngoài còn gặp nhiều khó khăn do ý thức chấp hành của các đơn vị chưa cao.

- Hoạt động kiểm tra tại đơn vị mới chỉ phát hiện được những tồn tại và xử lý vi phạm ở góc độ vi phạm hành chính, chưa phát hiện được nhiều sai phạm có tính chất phức tạp, tiềm ẩn rủi ro lớn ảnh hưởng đến an ninh, an toàn của hoạt động QLNH hay các hành vi rửa tiền và tài trợ khủng bố trên địa bàn tỉnh Bắc Giang.

- Hiện nay. hoạt động chi trả ngoại tệ tại một số đại lý hoạt động không hiệu quả, có những đại lý sau khi được NHNN Chi nhánh chấp thuận đăng ký hầu như không phát sinh hoạt động trong thời gian dài, đồng thời không thực hiện quy định về chế độ thông tin báo cáo đối với NHNN, làm mất thời gian trong việc đôn đốc, nhắc nhở, quản lý. Bên cạnh đó, có những đại lý chi trả ngoại tệ thực hiện những hoạt động không đúng quy định về hoạt động đại lý chi trả ngoại tệ, ví dụ như thực hiện mua, bán ngoại tệ tự do cho dân chúng. Chính hoạt động này làm giảm sự lành

mạnh của thị trường ngoại tệ, tồn tại thị trường chợ đen mua bán ngoại tệ, hạn chế nguồn ngoại tệ thu hút vào hệ thống các TCTD.

- Hoạt động kinh doanh mua bán vàng miếng trái phép, mua bán ngoại tệ trái phép còn diễn ra tại một số các doanh nghiệp kinh doanh, sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ.

- Một bộ phận không nhỏ dân chúng tại địa phương không nắm được các quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về QLNH dẫn tới việc vi phạm pháp luật về QLNH khi thực hiện các giao dịch ngoại hối.

- Đối với một số hoạt động thanh toán chuyển tiền xuyên biên giới diễn ra ngày một nhiều, tuy nhiên công cụ quản lý thực hiện việc kiểm tra, giám sát này còn chưa có (các văn bản pháp luật chưa theo kịp được các sự thay đổi của thị trường).

2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế a.Nguyên nhân từ con người

Đối với NHNN Chi nhánh Bắc Giang, hạn chế mang yếu tố con người thể hiện ở việc bố trí phòng chức năng đảm nhận công việc QLNH và sự phối hợp việc QLNH giữa 02 phòng chức năng tại Chi nhánh (Phòng Tổng hợp, Nhân sự và Kiểm soát nội bộ và Thanh tra giám sát chi nhánh), do đó một số nội dung về QLNH chưa thực hiện được hoặc thực hiện không có hiệu quả. Trong công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động ngoại hối, việc thành lập Đoàn kiểm tra thường không có sự tham gia của cán bộThanh tra giám sát NHNN Chi nhánh, do đó, thành viên Đoàn kiểm tra còn thiếu sót nghiệp vụ của thanh tra viên. Nguyên nhân là do tại NHNN chi nhánh tỉnh Bắc Giang, mạng lưới hoạt động của các TCTD khá rộng lớn, lực lượng cán bộ thuộc Thanh tra giám sát lại mỏng, nên Chi nhánh không thể bố trí được thanh tra viên tham gia đoàn thanh, kiểm tra các nội dung này. Mặt khác, sự thiếu thống nhất trong ý kiến chỉ đạo từ cấp trên, sự thiếu quyết liệt trong quản lý điều hành, dẫn đến việc thực hiện các quy định về QLNH còn chưa triệt để và nghiêm túc.

b. Nguyên nhân từ công nghệ

Hiện nay, mới chỉ có hoạt động vay trả nợ nước ngoài được theo dõi, quản lý online trên trang điện tử của NHNN. Tuy nhiên, quy định về việc quản lý vẫn còn

rườm rà, quá trình vận hành trang điện tử chưa thực sự đạt hiệu quả trong việc tiết kiệm thời gian, chi phí cho cơ quan quản lý cũng như đối tượng quản lý. Các hoạt động ngoại hối như đầu tư ra nước ngoài, hoạt động chi trả, thu đổi ngoại tệ, hoạt động sản xuất kinh doanh vàng chưa được tích hợp quản lý trên trang điện tử, do đó, vừa lãng phí tài nguyên của trang điện tử vừa không thuận tiện, dễ dàng trong việc theo dõi, quản lý. Các báo cáo tình hình hoạt động ngoại hối này từ Chi nhánh đi NHTW thực hiện truyền qua Hệ thống báo cáo điện tử theo Thông tư 35/2015/TT-NHNN ngày 31/12/2015 của Thống đốc NHNN Việt Nam về quy định chế độ báo cáo thống kê, tuy nhiên vận hành chưa thông suốt, tình trạng lỗi khi truyền nhận thông tin rất lâu mới được khắc phục, gây mất thời gian trong việc xử lý, truyền nhận thông tin, làm giảm hiệu quả trong quản lý.

c. Nguyên nhân từ cơ chế, chính sách

Hiện nay, hoạt động ngoại hối thường xuyên nhất ở Chi nhánh là hoạt động Xác nhận đăng ký, xác nhận đăng ký thay đổi các khoản vay, trả nợ nước ngoài không được Chính phủ bảo lãnh, Chi nhánh thực hiện xác nhận đăng ký/đăng ký thay đổi khoản vay cho các đơn vị theo quy định của NHNN Việt Nam. Tuy nhiên, còn tồn tại một số vướng mắc trong quá trình thẩm định hồ sơ, quy định chưa rõ ràng trong các thành phần và nội dung hồ sơ giữa các văn bản quy phạm pháp luật, cụ thể là đối với các khoản vay ngắn hạn được gia hạn thành trung dài hạn, thành phần hồ sơ đề nghị NHNN Chi nhánh xác nhận gồm có “Báo cáo việc sử dụng khoản vay nước ngoài ngắn hạn ban đầu đáp ứng quy định về kiện vay nước ngoài ngắn hạn..” (Theo điểm b, Khoản 3, Điều 14 Thông tư 03/2016/TT-NHNN ngày 26/12/2016 của Thống đốc NHNN Việt Nam hướng dẫn một số nội dung về QLNH đối với việc vay, trả nợ nước ngoài của doanh nghiệp), tuy nhiên tại Thông tư số 12/2014/TT-NHNN ngày 31/3/2014 của Thông đốc NHNN Việt Nam quy định về điều kiện vay nước ngoài của doanh nghiệp không được Chính phủ bảo lãnh không quy định rõ điều kiện để được vay ngắn hạn ban đầu cũng như mục đích sử dụng khoản vay ngắn hạn (như thế nào là mục đích ngắn hạn, mục đích trung, dài hạn).

- Thông tư 03/2016/TT-NHNN ngày 26/02/2016 của Thống đốc NHNN Việt Nam hướng dẫn QLNH đối với hoạt động vay trả nợ nước ngoài của doanh nghiệp không quy định về việc các khoản vay ngắn hạn nước ngoài không phải thực hiện đăng ký xác nhận với NHNN, NHNN Chi nhánh tỉnh không nắm được tình hình vay ngắn hạn nước ngoài của các tổ chức, việc cập nhật số liệu vay ngắn hạn trên địa bàn hiện nay theo số liệu thống kê của NHTW gửi về chi nhánh, do đó độ trễ khá cao, hơn nữa phát sinh nhiều trường hợp khoản nợ vay này đã quá hạn phải đăng ký rất nhiều năm, các tổ chức mới thực hiện đăng ký với NHNN Chi nhánh.

- Các quy định của NHNN về xác nhận đăng ký giao dịch ngoại hối liên quan đến hoạt động đầu tư ra nước ngoài, hoạt động chi trả và thu đổi ngoại tệ có những nội dung còn khá chung chung, chồng chéo giữa các văn bản sửa đổi, bổ sung, gây khó khăn cho các tổ chức, cá nhân khi có nhu cầu giao dịch ngoại hối và gây lúng túng cho NHNN Chi nhánh trong việc xử lý thủ tục hành cính liên quan.

- Hiện nay, việc xử lý trách nhiệm vật chất đối với các vi phạm ở mức độ hành chính trong hoạt động vàng bạc, ngoại hố đã được quy định tại nghị định 88/2019/NĐ-CP ngày 14/11/2019 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và Ngân hàng thật nhiên thực tiễn án dung chua nghiêm minh quyết liệt theo đúng quy định. Do đó, cửa cổ đc đan áo len còn tình trạng dụng những kẽ hở trong quản lý hoạt động ngoại hối ở hc hiện những hành vi trái pháp luật về QLNH. Hoạt động phối hợp giữa các cơ quan Quản lý Nhà nước về an ninh tiền tệ trên địa bàn kém hiệu quả, dẫn tới tồn tại hiện tượng coi thường pháp luật.

d. Nguyên nhân từ các đối tượng quản lý

Tại các đơn vị hoạt động ngoại hối như đại lý chi trả, đổi ngoại tệ, doanh nghiệp sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ, các doanh nghiệp vay trả nợ nước ngoài hay các tổ chức, cá nhân đầu tư ra nước ngoài vẫn còn tồn tại việc thiếu ý thức chấp hành quy định của pháp luật về QLNH đối với các hoạt động này. Khi phát sinh các hoạt động liên quan, không tìm hiểu quy định của Nhà nước dẫn đến quá trình xin cấp phép/xác nhận/đăng ký diễn ra chậm trễ hoặc kéo dài do sai/thiếu hồ sơ, thậm chí có những trường hợp cán bộ NHNN Chi nhánh hướng dẫn rất nhiều lần nhưng