Đối Với Các Doanh Nghiệp, Các Tổ Chức Xb Hội, Các Cá Nhân Trong Và Ngoài

đội ngũ giáo viên cũng chủ yếu là từ hoạt động giảng dạy. Vì thế cần có chính sách phát triển mạnh mẽ hơn nữa hoạt động KH&CN trong các trường đại học.

Hiện nay có nhiều ý kiến đề xuất về phát triển hoạt động KH&CN trong các trường đại học. Có thể nêu lên một số đề xuất như: Phát triển mạnh các viện nghiên cứu, các trung tâm nghiên cứu trong các trường đại học; Phát triển các doanh nghiệp KH&CN trong các trường đại học; Xây dựng các vườn

ươm công nghệ trong các trường đại học; Xây dựng các trường đại học nghiên cứu ...[67].

Theo chúng tôi, những đề xuất này đều có cơ sở khoa học, song việc lựa chọn giải pháp nào để đẩy mạnh hoạt động KH&CN trong các trường đại học là tuỳ theo tình hình cụ thể của mỗi trường. Tuy vậy, dù lựa chọn hình thức nào thì vẫn phải quán triệt một yêu cầu chung là tăng tỷ lệ hoạt động KH&CN trong hoạt động của nhà trường; Xây dựng các quy định để đội ngũ các nhà khoa học tham gia nhiều hơn vào hoạt động KH&CN. Và điều rất quan trọng là về mặt tài chính, tăng nguồn thu về hoạt động KH&CN trong tổng nguồn thu của nhà trường.

Thứ hai, tăng cường tiềm lực nghiên cứu và sử dụng tốt đội ngũ cán bộ KH&CN trong nhà trường.

Muốn vậy, các trường đại học cần tăng cường đầu tư, nâng cao trình

độ chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ nghiên cứu. Điều này phần thì phụ thuộc vào bản thân đội ngũ cán bộ nghiên cứu trong nhà trường, phần khác phụ thuộc vào chiến lược phát triển đội ngũ nghiên cứu của các trường

đại học. Việc đầu tư xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học trong các trường đại học, vì thế cần được đẩy mạnh.

Để tăng cường tiềm lực nghiên cứu khoa học, Nhà nước và các trường

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 226 trang tài liệu này.

đại học cần chú ý đầu tư phát triển lực lượng cán bộ, phương tiện nghiên cứu, chế độ cung cấp thông tin, cải cách chính sách phân phối nguồn thu tạo cơ

hội cho các nhà khoa học chuyên tâm vào việc nghiên cứu, cống hiến trí tuệ cho hoạt động KH&CN. Đồng thời cần có kế hoạch bố trí sử dụng và bồi dưỡng đội ngũ phù hợp với trình độ nghiên cứu.

Thứ ba, cần nâng cao tính chủ động của các khoa, các bộ môn, các đơn vị nghiên cứu triển khai trong nghiên cứu khoa học của các trường đại học.

Khoa, bộ môn, trung tâm hoặc doanh nghiệp trường học là các đơn vị trực tiếp tổ chức triển khai hoạt động KH&CN trong các trường đại học. Đơn vị này chủ động, sáng tạo, tổ chức triển khai nghiên cứu mạnh, thì ở đơn vị đó có nhiều đề tài, nhiều hợp đồng nghiên cứu và nguồn thu cho KH&CN cũng nhiều hơn và ngược lại. Vì thế, nhà trường cần có biện pháp nhằm khuyến khích các đơn vị trực thuộc trong nghiên cứu khoa học và chuyển giao tiến bộ KH&CN vào thực tiễn. Hàng năm cần có tổng kết, khen thưởng xứng đáng

đối với những nhà khoa học và các đơn vị có nhiều công trình, đề tài, hợp

đồng khoa học, có nhiều đóng góp về KH&CN cho đất nước.

Thứ tư, tăng cường hoạt động nghiên cứu khoa học trong các trường

đại học ngoài công lập.

Như đ< nói, hiện nay, hoạt động KH&CN trong các trường ngoài công lập còn rất hạn chế. Hầu hết các trường đại học ngoài công lập chỉ làm nhiệm vụ đào tạo. Việc tăng cường hoạt động KH&CN trong hệ thống này sẽ góp phần làm cho thị trường KH&CN nước ta sẽ phát triển mạnh mẽ hơn. Vì thế, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách, trong đó có cơ chế tài chính thúc đẩy sự phát triển hoạt động KH&CN trong khối các trường đại học ngoài cụng lập.

Thứ năm, cần tăng cường hoạt động của các phòng quản lý khoa học và tăng cường trang thiết bị đầu tư cho nhà trường

Kinh nghiệm thực tiễn chỉ ra, Trường đại học nào có phòng quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học mạnh, thì ở đó hoạt động nghiên cứu khoa học

và chuyển giao công nghệ phát triển và ngược lại. Vì thế, cần thiết phải có sự

đầu tư đội ngũ cán bộ của phòng quản lý khoa học trong các trường đại học.

Cùng với việc đầu tư cho đội ngũ nghiên cứu và quản lý khoa học, cấn

đầu tư về cơ sở vật chất, phương tiện nghiên cứu của các Viện, các trường đại học, khắc phục tình trạng thiếu phòng thí nghiệm có công nghệ cao, thiếu thông tin hiện đại của các thư viện. Có như thế mới tạo điều kiện cho các tổ chức nghiên cứu khoa học công nghệ tiến hành được những nghiên cứu có chất lượng cao, có nhiều công trình nghiên cứu và triển khai ứng dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất và quản lý kinh doanh, làm tăng nguồn đầu tư cho hoạt

động KH&CN trong nhà trường.

3.2.3.2. Đối với các doanh nghiệp, các tổ chức xB hội, các cá nhân trong và ngoài nước và kể cả nhà nước với tư cách là người đặt hàng

Thứ nhất, cần có sự phối hợp ngay từ đầu giữa người nghiên cứu và người sử dụng sản phẩm nghiên cứu.

Rõ ràng là hoạt động KH&CN sẽ không bao giờ đạt hiệu quả cao nếu không được doanh nghiệp sử dụng, các đề tài khoa học sau khi nghiệm thu lại không được đưa vào thực tiễn hoạt động sản xuất kinh doanh. Do vậy, một mặt, nghiên cứu của các trường đại học phải đáp ứng đúng yêu cầu của doanh nghiệp, và mặt khác, doanh nghiệp phải tham gia ngay từ đầu vào triển khai nghiên cứu, có như thế thì mới yểm trợ đắc lực cho nghiên cứu, sớm đưa kết quả nghiên cứu vào ứng dụng. Lúc đó, chuyển giao công nghệ mới có thể

được thực hiện trực tiếp giữa nhà nghiên cứu và nhà doanh nghiệp, đạt hiệu quả cao, nhưng vẫn đảm bảo đầy đủ tính pháp lý.

Thứ hai, nghiên cứu cơ chế đảm bảo lợi ích giữa người nghiên cứu và người sử dụng

Doanh nghiệp, các tổ chức x< hội, các cá nhân trong và ngoài nước và kể cả nhà nước với tư cách là người đặt hàng là những người mua và sử dụng sản phẩm KH&CN. Một trong nguyên nhân làm cho sản phẩm KH&CN chưa trở thành hàng hoá là do cơ chế phân chia lợi ích và trách nhiệm giữa các doanh nghiệp với các tổ chức và cán bộ nghiên cứu chưa rõ ràng, cán bộ nghiên cứu chưa được hưởng lợi thoả đáng từ những sản phẩm nghiên cứu, phát minh của họ. Điều này hạn chế sự hăng say sáng tạo của các nhà khoa học. Do đó, để sản phẩm KH&CN trở thành hàng hoá, Nhà nước sớm nghiên cứu để có những quy định làm rõ trách nhiệm về tài chính của người mua, người sử dụng trong việc hưởng lợi ích từ nghiên cứu KH&CN mang lại.

3.2.3.3. Đối với Nhà nước.

Ngoài những vấn đề đ< trình bày trong các giải pháp trên, với tư cách là người trọng tài, tạo môi trường pháp lý và kinh tế cho thị trường KH&CN, Nhà nước cần giải quyết được những vấn đề sau đây:

Thứ nhất, tạo lập môi trường thể chế để sản phẩm nghiên cứu khoa học trở thành hàng hoá, được mua bán giữa các nhà khoa học và nhà doanh nghiệp

Rõ ràng là thị trường KH&CN chỉ hình thành khi sản phẩm nghiên cứu của các nhà khoa học được trao đổi thông qua mua bán trên thị trường. Hiện nay môi trường thể chế này chưa được hình thành. Vì vậy cần nghiên cứu kinh nghiệm các nước tạo lập môi trường thể chế luật pháp để sản phẩm nghiên cứu khoa học trở thành hàng hoá.

Một trong những vấn đề trọng yếu của môi trường thể chế cho thị trường KH&CN là vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, thương hiệu, quyền tác giả và thông tin KH&CN. Như ta biết, sản phẩm khoa học là sản phẩm của lao động trí óc, nó là tài sản của người sở hữu nó. Những nghiên cứu này được trực tiếp đưa

vào sản xuất kinh doanh, tổ chức quản lý nhằm nâng cao hiệu quả của lĩnh vực này. Vì thế, khách hàng của sản phẩm khoa học khá rõ ràng, đó là các doanh nghiệp, các tổ chức đặt hàng trong nền kinh tế. Do đó, sẽ không có thị trường KH&CN lành mạnh nếu không xử lý kịp thời, nghiêm khắc các vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, thương hiệu và quyền tác giả, cũng như các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và cạnh tranh KH&CN thiếu lành mạnh khác.

Về mặt nguyên tắc, các doanh nghiệp, tổ chức sử dụng sản phẩm nghiên cứu ứng dụng triển khai phải trả tiền cho người cung ứng. Song do tác động của cơ chế bao cấp trước đây, hiện nay việc các doanh nghiệp đặt hàng đối với sản phẩm này còn rất hạn chế. Chúng ta còn thiếu cơ sở pháp lý và môi trường kinh tế để người sử dụng sản phẩm nghiên cứu ứng dụng triển khai phải trả tiền cho chủ sở hữu. Vì thế, nhà nước cần tạo lập môi trường kinh tế và pháp lý để xây dựng mối quan hệ hàng hoá - tiền tệ cho lĩnh vực nghiên cứu sản phẩm này.

Hiện nay, mặc dù chúng ta đ< có một số văn bản pháp luật về quyền tác giả. Tuy nhiên, một mặt là các quy định pháp luật này cón ít, mặt khác, tính hiệu lực của các văn bản này chưa được tôn trọng nghiêm túc. Vì thế, cần tiếp tục xây dựng và có cơ chế thực thi các quy định pháp lý và chính sách liên quan đến bảo hộ sở hữu trí tuệ, sở hữu công nghiệp, quyền tác giả, các quy

định và thể chế cần thiết phục vụ việc mua bán hàng hoá và dịch vụ KH&CN, với các chế tài tài chính thích đáng và hiệu lực cao cho mục tiêu này.

Đối với các đề tài, dự án, phát minh và sáng kiến KH&CN của doanh nghiệp và cá nhân ngoài khu vực kinh tế Nhà nước, cần một mặt, khuyến khích đăng ký và bảo hộ, khen thưởng bình đẳng chúng như đối với các đối tượng thuộc các khu vực kinh tế Nhà nước, mặt khác, có nguồn kinh phí NSNN giành riêng thích hợp để hỗ trợ việc đăng ký, công nhận quyền tác giả, hỗ trợ một phần chi phí nghiên cứu và ứng dụng triển khai, tổ chức tiếp thị, quảng cáo và môi giới bán chúng trên thị trường KH&CN trong nước và quốc

tế. Thậm chí, với những phát minh, sáng kiến đổi mới KH&CN có giá trị thì có thể dùng NSNN để "mua đứt" bản quyền rồi tổ chức áp dụng nhân rộng chúng trên phạm vi toàn quốc vì lợi ích chung.

Cùng với bản quyền và thương hiệu, nhiều vấn đề khác liên quan đến môi trường pháp lý cho hoạt động của thị trường KH&CN được thông suốt cũng cần được hoàn thiện, đặc biệt là đối với các tổ chức nghiên cứu triển khai, các doanh nghiệp trường học. Ví dụ, các quy định về góp vốn thành lập các doanh nghiệp trường học, về đội ngũ cán bộ giáo viên làm việc trong các doanh nghiệp trường học,...

Hiện nay Nhà nước ta dường như vẫn còn chú trọng vào "kích cung" nhiều hơn "kích cầu". Thực chất "kích cung" và "kích cầu" không thể tách rời nhau vì cái này tạo điều kiện cho cái kia phát triển, cái kia từng bước nâng cái này lên ở mức độ cao hơn, phong phú hơn. Muốn đẩy mạnh "cầu" cần giải phóng triệt để những rào cản đang có để các doanh nghiệp trong nước phát triển mạnh, chuẩn bị cho việc gia nhập WTO. Phải xoá bỏ được cơ chế bao cấp cho doanh nghiệp trong việc sử dung sản phẩm khoa học; Phải tạo môi trường buộc doanh nghiệp đầu tư vào KHCN để cạnh tranh và phát triển. Cạnh tranh luôn luôn đi đôi với sáng tạo, lúc đó, sản xuất kinh doanh bắt buộc phải liên kết với nghiên cứu. Các viện nghiên cứu, trường đại học sẽ có

điều kiện để kết hợp chặt chẽ với doanh nghiệp trên cở sở những nguyên tắc của thị trường KHCN.

Thứ hai, tăng cường sự hỗ trợ và điều tiết của Nhà nước đối với thị trường KH&CN

Điều tiết sự phát triển thị trường KH&CN là vấn đề quan trọng của việc tăng cường vai trò nhà nước. Do tầm quan trọng của thị trường hàng hoá

đặc biệt này, nên Nhà nước cần phải thực hiện chức năng hỗ trợ và điều tiết.

Để thực hiện vai trò hỗ trợ và điều tiết thị trường KH&CN, Nhà nước phải xây dựng các chính sách kinh tế, trong đó, chính sách thuế và chính sách nguồn vốn có ý nghĩa nồng cốt.

Hiện nay, Nhà nước ta đang thực hiện chủ trương khuyến khích phát triển các doanh nghiệp trong trường đại học. Vì thế, cấn bổ sung, hoàn thiện chính sách hỗ trợ về nguồn vốn và chính sách thuế đối với các tổ chức nghiên cứu và phát triển.

Kết luận

Khoa học và công nghệ là động lực của sự phát triển của đất nước. Hơn ai hết, các trường đại học là nơi có điều kiện và nhiệm vụ quan trọng đối với sự phát triển của KH&CN.

Song để cho các trường đại học thực hiện được nhiệm vụ của mình, cần có sự đảm bảo nguồn lực cả về nhân tài và vật lực. Hay nói cách khác việc đầu tư cho hoạt động KH&CN trong các trường đại học phải được quan tâm đầy đủ, đúng mức. Trong đó, việc đầu tư tài chính cho KH&CN của các trường đại học lại là trách nhiệm của toàn x< hội, kể cả nhà nước, các doanh nghiệp, các tổ chức x< hội và mỗi cá nhân trong x< hội.

Những năm đổi mới vừa qua, cơ chế, chính sách tài chính đối với KH&CN nói chung, đối với các trường đại học nói riêng đ< được đổi mới một bước, do đó, nguồn tài chính đầu tư cho các trường đại học để phát triển KH&CN kể cả từ phía nhà nước và các doanh nghiệp đ< được cải thiện, nâng lên, phần nào đ< đáp ứng nhu cầu, tạo cơ hội cho các trường đại học thực hiện

được nhiệm vụ của mình. Tuy nhiên, nhiều vấn đề trong lĩnh vực này cần

được tiếp tục đổi mới và hoàn thiện.

Luận án Hoàn thiện cơ chế tài chính đối với hoạt động khoa học và công nghệ trong các trường đại học Việt Nam đề cập tới vấn đề cấp bách này. Trên cơ sở khung khổ lý thuyết và kinh nghiệm các nước về cơ chế tài chính đối với hoạt động KH&CN trong các trường đại học, luận án chỉ rõ, những năm qua, nguồn tài chính huy động cho hoạt động KH&CN trong các trường đại học ở nước ta ngày càng tăng. Đồng thời việc sử dụng nguồn tài chính ngày càng tập trung, có trọng tâm trọng điểm hơn. Do vậy hoạt động KH&CN của các trường đại học đ< có tác động vào phát triển kinh tế x< hội. Tuy nhiên so với yêu cầu x< hội và khả năng của các trường đại học, thì mức