Giải pháp tăng cường huy động vốn tại Ngân hàng ngoại thương Việt Nam

- Nhận tiền gửi : NH nhận tiền gửi từ các cá nhân, hộ gia đình, các tổ chức tín dụng khác dưới hình thức tiền gửi có kì hạn, không kì hạn và các loại tiền gửi khác. NH áp dụng các mức lãi suất khác nhau tuỳ theo yêu cầu của khách hàng đến gửi tiền. Thông thường, thời gian gửi tiền càng dài thì lãi suất càng cao, tức là tiền gửi theo kỳ hạn năm có lãi suất cao hơn tiền gửi theo kỳ hạn tháng và tiền gửi không kỳ hạn thường có lãi suất thấp nhất. Tiền gửi không kỳ hạn cho phép khách hàng có thể rút tiền bất cứ thời điểm nào trong thời gian giao dịch của ngân hàng.

- Phát hành các giấy tờ có giá : NHTM cũng cũng như các tổ chức tín dụng khác, khi được Thống Đốc NHNN chấp nhận, thì được phép phát hành các chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu cùng các giấy tờ có giá khác để huy động vốn từ các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước.

- Vay vốn của TCTD khác : Khi NHTM không đủ vốn để phục vụ khách hàng và thực hiện hoạt động kinh doanh của mình thì NHTM có thể vay vốn từ các tổ chức tín dụng trong và ngoài nước.

- Vay vốn của NHNN : Thực chất đây là việc NHTM vay vốn ngắn hạn từ NHNN dưới hình thức tái cấp vốn. NHNN thực hiện việc tái cấp vốn theo các nghiệp vụ sau: cho vay lại theo hồ sơ tín dụng, chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác, cho vay có bảo đảm bằng việc cầm cố thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác (Theo điều 17, điều 20 Luật NHNN Việt Nam).

Hoạt động tín dụng

Tín dụng là một hoạt động chủ chốt của NHTM để tạo ra tiền. Đây là nghiệp vụ sinh lời chủ yếu của NH. Chỉ có lãi suất thu từ nghiệp vụ tín dụng mới bù nổi chi phí tiền gửi, chi phí dự trữ, chi phí kinh doanh và quản lý, chi phí vốn trôi nổi, chi phí thuế các loại và chi phí rủi ro đầu tư... Nhìn chung, các khoản mục thuộc tài sản có của NH, nghiệp vụ tín dụng chiếm tỷ trọng

lớn nhất, có thể lên tới 70 đến 80% tài sản có. Các nghiệp vụ tín dụng của NHTM có thể có các hình thức sau:

- Căn cứ vào thời gian cấp tín dụng: có tín dụng có kỳ hạn và tín dụng không kỳ hạn.

- Căn cứ theo lĩnh vực đầu tư: có tín dụng sản xuất kinh doanh và tín dụng tiêu dùng.

- Căn cứ theo thành phần kinh tế: có Tín dụng doanh nghiệp Nhà nước, tín dụng kinh tế tập thể, tín dụng kinh tế tư nhân, tín dụng kinh tế cá thể, kinh tế hỗn hợp.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 118 trang tài liệu này.

- Căn cứ theo phương thức hoàn trả: có cho vay hoàn trả một lần và cho vay trả góp.

- Căn cứ vào kỹ thuật cấp tín dụng: có tín dụng thấu chi, chiết khấu thương phiếu, tín dụng thuê mua, tín dụng trả góp, tín dụng bảo lãnh, tín dụng vãng lai, tín dụng cầm đồ ...

Hoạt động thanh toán

Đây là việc NHTM đại diện cho khách hàng thanh toán những khoản hàng hoá và dịch vụ mà khách hàng đã tiêu dùng theo lệnh của khách hàng. Có hai hình thức thanh toán dùng tiền mặt và không dùng tiền mặt. Thanh toán không dùng tiền mặt là sự vận động của tiền tệ qua chức năng phương tiện thanh toán giữa các tổ chức và cá nhân trong nền kinh tế thông qua vai trò trung gian của ngân hàng bằng cách trích chuyển tiền từ tài khoản của người này sang tài khoản của người khác. Trong đó bao gồm các hình thức thanh toán sau:

- Thanh toán bằng séc: Séc là một lệnh trả tiền do chủ tài khoản ký phát hoặc người được uỷ quyền giao trực tiếp cho người thụ hưởng để thanh toán tiền hàng hoá dịch vụ hoặc để trả nợ.

- Uỷ nhiệm chi: Uỷ nhiệm chi là lệnh chi tiền của chủ tài khoản giao trực tiếp cho ngân hàng để thanh toán tiền hàng hoặc dịch vụ đã nhận. Uỷ

nhiệm chi được dùng để thanh toán các khoản hàng hoá và dịch vụ hoặc chuyển tiền giữa hai đơn vị tín nhiệm lẫn nhau.

- Uỷ nhiệm thu: Uỷ nhiệm thu là chứng từ người bán nhờ ngân hàng thu hộ tiền hàng hoá dịch vụ đã cung cấp cho người mua. Khi nhận được giấy uỷ nhiệm thu, ngân hàng bên mua phải trích tài khoản của bên mua để thanh toán trong một ngày làm việc nếu bên mua không đủ tiền trả thì bên mua sẽ phải chịu một khoản tiền phạt.

- Thanh toán bằng L/C: là một hình thức thanh toán có bảo đảm của ngân hàng đối với cả người mua và người bán. Người bán nhận được tiền nếu cung cấp hàng hoá, dịch vụ cho người mua theo đúng hợp đồng. Người mua chỉ phải trả tiền khi nhận được hàng hoá theo đúng hợp đồng.‌

- Thanh toán bằng thẻ: Đây là một hình thức thanh toán hiện đại có nhiều tiện ích dựa trên nền tảng công nghệ hiện đại, giúp khách hàng có thể gửi tiền ở một nơi và rút tiền ở bất kỳ máy rút tiền nào trong hệ thống được ATM cho phép. Khách hàng cũng có thể sử dụng thẻ thanh toán để chi trả cho các dịch vụ hàng ngày của mình.

Ngoài các hoạt động kể trên, NHTM còn thực hiện các hoạt động bảo lãnh, tài trợ, môi giới…

II. HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1. Vốn và vai trò của vốn trong hoạt động kinh doanh của NHTM

Khái niệm về vốn

Sự phát triển kinh tế luôn gắn liền với vốn. Trong bất cứ thời kỳ phát triển kinh tế nào cũng vậy, vốn là điều kiện không thể thiếu được để thành lập một doanh nghiệp và tiến hành các hoạt động sản xuất kinh doanh. Vốn đối với sự phát triển kinh tế trước hết là tiền, nhưng không phải chỉ là vốn bằng tiền. Mặc dù vốn bằng tiền có ý nghĩa rất quan trọng trong nền kinh tế hàng hoá tiền tệ

Như vậy, xét theo nghĩa rộng, vốn là toàn bộ những tài sản tồn tại dưới tất cả các hình thái mà một xã hội, một đất nước có được ở một thời điểm hay một thời kỳ nhất định, có thể chi phối và sử dụng được cho việc xây dựng, phát triển đất nước, hoạt động của doanh nghiệp và nhu cầu của hộ gia đình.

Vốn tiền tệ, được hiểu theo nghĩa hẹp, là là biểu hiện bằng tiền giá trị của các tài sản hữu hình, tài sản vô hình, tài sản tài chính được đầu tư vào các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh, đối ngoại, trong đó chủ yếu là đầu tư vào hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ nhằm tạo ra lợi nhuận.

NHTM là một tổ chức tài chính thực hiện chức năng kinh doanh tiền tệ, lấy tiền tệ làm đối tượng kinh doanh. Do vậy, vốn của NHTM chủ yếu là vốn bằng tiền. Vốn của NHTM có mối quan hệ hữu cơ, có tác động qua lại với các loại vốn khác trong nền kinh tế. Điều này thể hiện rõ nét trong điều kiện nền kinh tế thị trường - một nền kinh tế mà tại đó quan hệ hàng hoá - tiền tệ phát triển ở mức cao chưa từng có trong lịch sử nhân loại. Ngoài nguồn vốn tự có của mình, doanh nghiệp phải đi vay số vốn còn thiếu mà trong đó phần quan trọng là vay vốn tại các NHTM. Vậy, vốn của NHTM là những hình thái giá trị do NHTM tạo lập và sử dụng trong quá trình kinh doanh tiền tệ, tín dụng và các dịch vụ ngân hàng khác.

Xuất phát từ yêu cầu quản lý và mục đích nghiên cứu, các nhà kinh tế học đã đưa ra nhiều tiêu chí để phân loại vốn trong NHTM. Căn cứ vào thời hạn của vốn, vốn được chia thành vốn ngắn hạn (thời hạn dưới 12 tháng), vốn trung hạn (thời hạn từ 1 đến 5 năm) và vốn dài hạn (thời hạn trên 5 năm); căn cứ vào đối tượng huy động vốn, vốn gồm có vốn từ dân cư, vốn từ các TCKT và vốn từ thị trường liên NH; căn cứ theo loại tiền có vốn nội tệ và vốn ngoại tệ; căn cứ vào nguồn gốc của vốn có vốn tự có của NH và vốn huy động từ các nguồn khác.

Vai trò của vốn đối với hoạt động kinh doanh của NHTM

Đối tượng kinh doanh của NHTM chính là tiền tệ. NHTM thực hiện các nghiệp vụ tập trung, huy động vốn; sau đó cho vay, phân bổ lại vốn dưới hình thức tiền tệ. Như vậy, nhìn chung, vốn chi phối toàn bộ các hoạt động và có vai trò quyết định đối với hoạt động kinh doanh của các NHTM. Vốn có một số vai trò cơ bản sau trong hoạt động của NHTM.

Vốn là cơ sở để NHTM tổ chức hoạt động kinh doanh

Giống như bất kì một doanh nghiệp nào khác, NHTM muốn thực hiện các hoạt động kinh doanh trước hết phải cần có vốn. Vốn phản ánh năng lực chủ yếu để quyết định khả năng kinh doanh. Riêng đối với NHTM, vốn vừa là cơ sở, vừa là đối tượng kinh doanh chủ yếu của NHTM. NHTM không thể tổ chức hoạt động kinh doanh một cách hiệu quả nếu không có hoặc thiếu vốn. Nói cách khác, vốn chính là điều kiện thiết yếu để thành lập và mở rộng quy mô hoạt động của các NHTM. Những NH có nhiều vốn là NH có nhiều thế mạnh trong kinh doanh và một NHchỉ có thể tiến hành hoạt động kinh doanh đạt hiệu quả tối ưu khi biết kết hợp hài hoà giữa các nguồn vốn với nhau tạo thành một cơ cấu hợp lý và ổn định.

Vốn có vai trò quyết định đến quy mô hoạt động tín dụng và các hoạt động khác của NHTM

Vốn của NH có tính chất quyết định đến việc mở rộng hay thu hẹp khối lượng tín dụng, khả năng chi trả, thanh toán cũng như các hoạt động khác của NH. Trên thực tế, các NH nhỏ thường có khoản mục đầu tư kém đa dạng hơn so với các NH lớn. So với các NH có vốn lớn hơn thì các NH ít vốn hơn thực hiện hoạt động tín dụng kém đa dạng hơn với quy mô và phạm vi các khoản vay cũng nhỏ hơn. Điều này một mặt là do với lượng vốn hạn chế hơn, NHTM này sẽ thu hút được ít hơn sự đầu tư từ các tổ chức, cá nhân do khi gửi tiền bao giờ người gửi cũng xem xét uy tín và tiềm lực tài chính của tổ chức nhận tiền gửi để đảm bảo cho khoản tiền gửi của mình. Mặt khác, sự hạn chế này còn do giới hạn của luật pháp. Sự tăng trưởng của quy mô tín dụng phải

đảm bảo hệ số an toàn vốn tối thiểu theo quy định. Do đó, NHTM sẽ không thể mở rộng quy mô tín dụng nếu lượng vốn còn hạn chế.

Như vậy, NHTM chỉ có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng tín dụng, nâng cao hiệu quả kinh doanh khi ngân hàng có nguồn vốn dồi dào, tăng trưởng ổn định và có cơ cấu hợp lý thông qua việc đảm bảo huy động vốn một cách hiệu quả.

Vốn đảm bảo uy tín của NHTM

Trong nền kinh tế thị trường, ngày càng nhiều các NHTM được thành lập và cạnh tranh lẫn nhau giành thị phần. Để tồn tại và ngày càng phát triển, mỗi NH đều phải tạo dựng được uy tín của mình. Điều này phụ thuộc vào kết quả hoạt động của NH trong nhiều năm. Uy tín đó thể hiện ở khả năng sẵn sàng thanh toán cho khách hàng, sẵn sàng cung cấp các dịch vụ theo nhu cầu của thị trường. Vốn khả dụng của NH càng lớn thì khả năng chi trả của NH càng cao. Vì vậy, xét trong điều kiện các nhân tố khác đều như nhau, khả năng thanh toán của NH tỷ lệ thuận với vốn của NH nói chung và vốn khả dụng nói riêng. Uy tín của NH còn thể hiện ở quy mô vốn chủ sở hữu. Một NHTM với quy mô vốn chủ sở hữu lớn sẽ tạo dựng được niềm tin trong công chúng và bảo đảm phần nào về sức mạnh tài chính của NH trong trường hợp biến động kinh tế. Tóm lại, với tiềm năng vốn lớn, NH có thể hoạt động kinh doanh với quy mô ngày càng lớn, tiến hành hoạt động kinh doanh một cách hiệu quả, từ đó uy tín của NH được đảm bảo và nâng cao, tăng vị thế của NH trên thị trường.

Vốn của NHTM là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh

Trong xu hướng toàn cầu hoá, các NHTM ngày càng mở rộng cả về số lượng lẫn quy mô, hệ thống NH trong nước và trên toàn thế giới đang hình thành và ngày càng được hoàn thiện hơn. Chính vì vậy trong những năm gần đây, sức cạnh tranh trên thị trường ngân hàng ngày càng mạnh mẽ và quyết liệt hơn. Năng lực cạnh tranh là yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển của

NH trên thị trường trong nước và quốc tế. Điều này phụ thuộc vào quy mô vốn, trình độ và phương tiện kỹ thuật hiện đại của NH. Với nguồn vốn dồi dào, NHTM có khả năng thu hút nhiều khách hàng vay vốn; doanh số hoạt động cho vay của NH tăng lên nhanh chóng. Đây cũng là điều kiện để bổ sung thêm vốn chủ sở hữu cho NH. Vốn chủ sở hữu tăng trưởng sẽ cung cấp năng lực tài chính cho sự tăng trưởng và phát triển của các hình thức dịch vụ, tăng cường cở sở vật chất kỹ thuật và quy mô hoạt động của NH trong mọi lĩnh vực. Từ đó, NH sẽ thu hút được tiền gửi từ nhiều khách hàng hơn.

Bên cạnh đó, vốn lớn sẽ giúp NHTM có đủ khả năng tài chính, kinh doanh đa năng trên thị trường, không chỉ cho vay mà còn mở rộng hình thức liên doanh, liên kết, dịch vụ thuê mua... Chính những hình thức kinh doanh đa năng này sẽ giúp phân tán rủi ro trong hoạt động kinh doanh, tạo thêm nguồn vốn và tăng sức cạnh tranh của NHTM trên thương trường.

2. Hoạt động huy động vốn của NHTM

Nhu cầu về vốn trong hoạt động kinh doanh của NHTM

Vốn là điều kiện ban đầu để thành lập NH. Vốn là nguồn tài trợ chính cho xây dựng trụ sở NH và mua sắm thiết bị.

Với những vai trò cơ bản như đã nói ở trên, vốn NH có chức năng quan trọng là chống đỡ rủi ro cho những người gửi tiền. Do vậy, vốn tối thiểu luôn được các cơ quan chức năng kiểm soát NH quan tâm. Rất nhiều các chỉ tiêu hoạt động của NH bị ràng buộc với vốn như mức huy động tối đa, mức cho vay tối đa cho một khách hàng.

Nhu cầu về vốn trong hoạt động kinh doanh của NHTM ngày càng gia tăng. Các NH luôn tìm ra các biện pháp để có thể huy động được nguồn vốn ở mức tối đa. Thực tế thị trường NH trong những thập niên qua là minh chứng rõ ràng cho điều này. Vào cuối những năm 1980 và đầu những năm 1990, do thị trường tài chính chưa phát triển, dân chúng chưa quen với vốn cổ phần... nên phần lớn các NH được thành lập với số vốn thấp (các NHTM quốc doanh

có số vốn chỉ khoảng 200 tỷ, các NHTM cổ phần chỉ cần số vốn 5 - 50 tỷ). Nhưng yêu cầu về vốn không chỉ dừng lại ở đó. Những năm gần đây, thị trường tài chính ngày càng phát triển, nhu cầu về vốn cũng như các dịch vụ tài chính của các tổ chức, cá nhân ngày càng cao. Nhu cầu này dẫn tới yêu cầu cấp thiết buộc các NHTM phải mở rộng chi nhánh, thành lập các công ty con và cũng phải đối đầu với rủi ro cao hơn. Điều này đang buộc các NHTM phải tăng vốn để mở rộng hoạt động của mình. Đây là quá trình tự tích luỹ hoặc phát hành cổ phiếu mới. Nhu cầu tăng vốn của NHTM là xu hướng quan trọng và tất yếu khi nền kinh tế trong nước đang có những bước tiến mới.

Các hình thức huy động vốn của NHTM

Nhận tiền gửi của khách hàng

Tiền gửi của khách hàng là nguồn tài nguyên quan trọng nhất của NHTM. Khi NH bắt đầu hoạt động, nghiệp vụ đầu tiên là mở các tài khoản tiền gửi để giữ hộ và thanh toán hộ cho khách hàng, bằng cách đó NH huy động tiền của các doanh nghiệp, các tổ chức và dân cư. Tiền gửi là nguồn tiền quan trọng, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn tiền của NH. Bản chất của vốn tiền gửi là vốn của nhiều chủ sở hữu khác nhau. NH chỉ có quyền sử dụng chứ không có quyền sở hữu và phải hoàn trả đúng hạn cả gốc lẫn lãi khi đến hạn hoặc bất cứ khi nào khách hàng có nhu cầu rút vốn.

Hoạt động kinh doanh chủ yếu của NHTM là huy động tối đa các nguồn vốn trong xã hội để tiến hành cho vay và đầu tư nhằm mục đích thu lợi nhuận. Để gia tăng tiền gửi trong môi trường cạnh tranh và để có được nguồn tiền có chất lượng ngày càng cao, các NHTM đã đưa ra và thực hiện nhiều hình thức nhận tiền gửi khác nhau. Các NHTM tiếp nhận các loại tiền gửi với khối lượng nhiều ít khác nhau, với mọi loại kỳ hạn cơ bản như sau:

Thứ nhất, tiền gửi thanh toán (tiền gửi giao dịch)

Đây là tiền của các doanh nghiệp hoặc cá nhân gửi vào NH để nhờ NH giữ và thanh toán hộ. NH mở tài khoản thanh toán cho khách hàng, cho phép