Các Biện Pháp Cần Thiết Khi Khách Hàng Lừa Đảo, Thiếu Thiện Chí Trả Nợ

cơ sở để đối chiếu với doanh thu trên bảng kết quả hoạt động kinh doanh của khách hàng.

Ngoài ra, ngân hàng cũng có thể xem dòng tiền vào ra của khách hàng trên sao kê tài khoản của khách hàng. Doanh nghiệp có thể làm giả số liệu nhưng số liệu trên sao kê tài khoản ngân hàng thì không thể làm giả. Do đó, đây là một cơ sở quan trọng để biết được tình hình tài chính của khách hàng có đáp ứng được yêu cầu cho vay hay không.

3.2.1.3 Các biện pháp cần thiết khi khách hàng lừa đảo, thiếu thiện chí trả nợ

Khi phát hiện doanh nghiệp, cá nhân được cấp tín dụng có dấu hiệu lừa đảo, ngân hàng tuyệt đối không giải ngân thêm hoặc giải ngân mới cho khách hàng và phải phối hợp chặt chẽ với cơ quan thi hành án, trung tâm đấu giá tài sản và các cơ quan bảo vệ pháp luật khác … để đẩy nhanh tiến độ bán, xử lý các tài sản đảm bảo, thu hồi vốn, hạn chế thiệt hại cho ngân hàng. Bên cạnh đó, ngân hàng cần rà soát lại khách hàng và nhóm khách hàng có liên quan để khoanh vùng rủi ro và phát hiện các kẽ hở, nguyên nhân khách quan, nguyên nhân chủ quan, trách nhiệm thuộc về cán bộ, nhân viên tín dụng nào để xảy ra rủi ro. Các trường hợp khách hàng lừa đảo cần cập nhật cho toàn hệ thống ngân hàng để cảnh báo rủi ro.

Trường hợp khách hàng thiếu thiện chí trả nợ, hạn chế việc giải ngân thêm hoặc giải ngân mới. Ngân hàng cần tìm hiểu nguyên nhân vì sao khách hàng lại không trả nợ.

- Nếu khách hàng gặp khó khăn do hàng chưa bán được, đối tác chưa thanh toán tiền…. Ngân hàng xem xét hỗ trợ cho khách hàng như cơ cấu kéo dài thời hạn trả gốc, lãi cho khách hàng.

- Nếu khách hàng cố tình không trả nợ, không hợp tác với ngân hàng, ngân hàng phải sử dụng biện pháp thu hồi nợ. Ngân hàng cần thành lập tổ xử lý nợ ngay gồm các bộ phạn có liên quan như: bộ phận tín dụng, quản trị rủi ro, pháp chế để phối hợp xử lý. Bên cạnh đó, ngân hành tiến hành rà soát lại các tài sản đảm bảo và củng cố

pháp lý của những tài sản này để xử lý kịp thời tránh rủi ro. Thực hiện xác minh tài sản: xem tài sản có thế chấp cho tổ chức, cá nhân nào khác hay không, có thực hay không.‌

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 120 trang tài liệu này.

3.2.2 Giải pháp hạn chế nợ xấu đối với nhân tố từ phía ngân hàng cho vay (SHB)

3.2.2.1 Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát khách hàng

Như đã trình bày trong phần trên, khách hàng sử dụng đúng mục đích rất quan trọng đối với phương án cho vay. Do đó, ngân hàng cần thường xuyên kiểm tra tình hình hoạt động kinh doanh của khách hàng. Quản lý chặt chẽ dòng tiền và kiểm soát mục đích sử dụng vốn của khách hàng, xem đó là một khâu quan trọng trong quy trình cấp tín dụng. Luôn duy trì mối quan hệ, chia sẻ thông tin với khách hàng và thực hiện hoạt động kiểm soát khách hàng nhằm:

- Nắm bắt những dấu hiệu khó khăn của khách hàng để có hướng xử lý phù

hợp.

- Không tạo điều kiện cho khách hàng có cơ hội lừa đảo ngân hàng

Việc kiểm tra nên thực hiện định kỳ hàng tháng, hoặc hàng quý, tùy theo mức

độ tín nhiệm của khách hàng. Nếu khách hàng mới chu kỳ kiểm tra có thể tăng lên hoặc khách hàng cũ đã có quan hệ lâu năm với ngân hàng, chu kỳ có thể giảm xuống. Hoặc có thể vào những thời điểm như: ngay sau khi giải ngân; khi thị trường có sự biến động về sản phẩm, dịch vụ mà khách hàng đang sản xuất kinh doanh; khi khách hàng có hiện tượng chậm trả gốc, lãi; khi khách hàng tăng, giảm vốn điều lệ hay có những thông tin bất thường liên quan đến khách hàng….

Việc kiểm tra, giám sát khách hàng phải được lập thành văn bản có đầy đủ chữ ký của khách hàng và ngân hàng. Các nội dung kiểm tra phải được thực hiện đầy đủ, phản ánh trung thực chính xác tình hình thực tế của khách hàng. Tránh trường hợp, ngân hàng chỉ kiểm tra cho có, cho đầy đủ thủ tục. Những khó khăn, rủi ro tiềm ẩn cần được thể hiện trong biên bản. Những cán bộ, nhân viên thực hiện kiểm tra phải có kết

luận hay ý kiến đề xuất với ban lãnh đạo trong biên bản và phải chịu trách nhiệm về tính trung thực cho những nộ dung thể hiện trong biên bản.

Qua hoạt động kiểm tra, ngân hàng có thể phát hiện ra khách hàng hợp tác hoặc không hợp tác. Từ đó ngân hàng có thể đưa ra những biện pháp thu hồi nợ.

3.2.2.2 Tập trung việc xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ

Chấm điểm xếp hạng tín dụng là một bước quan trọng trong quá trình thu thập thông tin để ra quyết định cấp tín dụng cho khách hàng. Hiện SHB chỉ chấm điểm trước khi cho vay và định kỳ 1 năm chấm lại 1 lần. Cần có cơ chế chấm điểm định kỳ để cập nhật thông tin cảnh báo rủi ro và xây dựng bộ tiêu chuẩn xếp hạng tín dụng đối với những khách hàng có tài sản đảm là hàng tồn kho và khoản phải thu. Vì các tài sản này có mức độ biến động lớn trên thị trường.

Hệ thống xếp hạn tín dụng cần xây dựng một bộ tiêu chuẩn cho từng đối tượng khách hàng như: khách hàng cá nhân, khách hàng vừa và nhỏ, khách hành lớn để đánh giá chính xác từng đối tượng khách hàng này.

Ngoài ra, cần xây dựng công cụ tính toán tổn thất tín dụng vào hệ thống chấm điểm xếp hạng tín dụng để lượng hóa tổ thất do khách hàng mang lại. Từ đó, có hướng xử lý phù hợp: có thể không cấp tín dụng thêm, thu hẹp mức cấp tín dụng hiện hữu nếu tổn thất ước tính lớn hơn lợi nhuận kỳ vọng mà khách hàng mang lại cho ngân hàng.

Tuy nhiên, hệ thống xếp hạng tín dụng không thể cập nhật hết những biến động của điều kiện kinh doanh. Vì vậy, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa yếu tố con người và công nghệ nhằm quản trị rủi ro hiệu quả.

3.2.2.3 Chú trọng đến chất lượng nguồn nhân lực

Con người vừa là mục tiêu vừa là động lực phát triển. Trong điều kiện cạnh tranh khốc liệt như hiện nay, SHB cần xây dựng nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn nghiệp vụ giỏi và phải có đạo đức nghề nghiệp.

- Trình độ chuyên môn: SHB cần tăng cường công tác đào tạo và tự đào tạo. Thực hiện đào tạo định kỳ và thường xuyên để nâng cao trình độ kiến thức cũng như

khả năng vận dụng những kinh nghiệm, k thuật mới trong thẩm định tín dụng, nâng cao chất lượng tín dụng. Chú trọng đào tạo ngắn hạn theo các chuyên đề bổ trợ cho công việc trực tiếp hàng ngày, đào tạo nâng cao cho cán bộ chủ chốt để xây dựng bộ khung cho sự phát triển ổn định và vững chắc sau này.

- Phẩm chất và đạo đức nghề nghiệp là yếu tố quan trọng của cán bộ chuyên viên ngân hàng. Dù ở cương vị cán bộ quản lý hay chuyên viên, người làm tín dụng là yếu tố liên quan trực tiếp đến chất lượng khoản tín dụng được xét duyệt. Vì vậy, việc xây dựng chế độ đánh giá, khen thưởng và kỷ luật dựa trên chất lượng tín dụng và hiệu quả công việc của cán bộ chuyên viên tín dụng là điều cần thiết. Các quy định về khen thưởng và kỷ luật phải được sự thống nhất trên toàn hệ thống và phải được nghiêm túc thực hiện. Nâng cao tinh thần trách nhiệm, ý thức đạo đức nghề nghiệp của cán bộ chuyên viên ngân hàng.

- Ngoài ra, nên thực hiện luân chuyển cán bộ chuyên viên tín dụng để giảm trừ những tiêu cực do những mối quan hệ được tạo lập trong thời gian dài, đồng thời giúp tạo điều kiện cho các cán bộ tiếp cận những khách hàng khác nhau sẽ có khả năng xử lý công việc được nhanh chóng.

3.2.2.4 Hoàn thiện công tác quản trị rủi ro‌

Để sử dụng nguồn vốn huy động hiệu quả và đảm bảo tính an toàn lành mạnh trong hoạt động cấp tín dụng, cần xây dựng một mô hình quản lý rủi ro tín dụng phù hợp với SHB. Hiện dư nợ cho vay của H đang tập trung vào một số ngành. SHB cần phải xây dựng lại danh mục tín dụng, tránh “để trứng trong cùng một giỏ”. Để hoàn thiện và nâng cao chất lượng công tác quản trị rủi ro SHB cần:

- Xây dựng danh mục một số tiêu chuẩn chuẩn bắt buộc phải có đối với từng nhóm ngành: nông nghiệp, kinh doanh bất động sản, xây dựng, chứng khoán…. Các khách hàng thuộc nhóm ngành nào khi thẩm định bắt buộc phải đáp ứng được các tiêu chuẩn này. Nếu khách hàng không đáp ứng được, có thể trình qua các cấp phê duyệt cao để xem xét quyết định trước khi cấp tín dụng.

- Xây dựng đội ngũ chuyên viên tập trung phân tích ngành (thuận lợi, khó khăn, xu hướng ngành… để các bộ phận tín dụng, bộ phận thẩm định nắm bắt thông tin ngành kịp thời và là cơ sở đánh giá hoạt động sản xuất kinh doanh của khách hàng.

- Phân định rõ chức năng, nhiệm vụ và trách nhiệm pháp lý của bộ phận tín dụng, bộ phận thẩm định, bộ phận quản lý rủi ro.

- Xây dựng cơ chế trao đổi thông tin hiệu quả, đảm bảo sự liên lạc thường xuyên, liên tục và cập nhật kịp thời các thông tin trọng yếu giữa các bộ phận chức năng trong hoạt động cấp tín dụng.

3.2.3 Giải pháp hạn chế nợ xấu đối với nhân tố ngân hàng hậu tăng trưởng nóng

Xây dựng danh mục tín dụng theo hướng ưu tiên cho vay các doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh hiệu quả và có tiềm năng : cho vay xuất khẩu, cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa thuộc ngành công nghiệp hỗ trợ được sự ưu đãi của chính phủ, cho vay các doanh nghiệp thuộc l nh vực y tế,… và đẩy mạnh cho vay cá nhân, hộ gia đình sản xuất kinh doanh, tiêu d ng. Đối với l nh vực cho vay đ i hỏi vốn tài trợ lớn như các dự án bất động sản trước khi cho vay thẩm định k tính pháp lý của dự án, năng lực tài chính, năng lực thi công, năng lực phân phối của khách hàng trước khi ra quyết định cho vay.

Công tác kiểm tra, kiểm soát sử dụng vốn đúng mục đích và hiệu quả phải được thực hiện một cách thường xuyên và nghiêm túc để hạn chế rủi ro và tìm biện pháp xử lý kịp thời. Đồng thời yêu cầu khách hàng thực hiện các cam kết của mình trước khi cho vay với ngân hàng như cam kết báo cáo tiến độ đầu tư, doanh số bán hàng, chuyển doanh thu,…

Giai đoạn hậu tăng trưởng nóng là cơ hội để ngân hàng nhìn nhận, đúc kết lại tính hiệu quả, đánh giá rủi ro của những khoản tín dụng đã cấp. Dựa trên những báo cáo về chất lượng của các khoản tín dụng ngân hàng sẽ thấy được nhóm ngành nào, doanh nghiệp nào hoặc cá nhân nào đang làm ăn hiệu quả, có năng lực để mở rộng

quan hệ tín dụng. Đồng thời, cũng phải đánh giá những khách hàng hoạt động không hiệu quả để tìm biện pháp giảm dần dư nợ để giảm thiểu rủi ro.

Ngoài ra, ngân hàng cũng phải cơ cấu lại dư nợ cho vay theo thời hạn ngắn, trung dài hạn cho phù hợp với nguồn vốn huy động để đảm bảo an toàn thanh khoản và hiệu quả sử dụng vốn.

3.2.4 Giải pháp xử lý nợ xấu tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội

Từ thực tế, qua các năm hoạt động tín dụng, các khoản nợ xấu của SHB vẫn chiếm một tỷ lệ nhất định trên tổng dư nợ. Do đó, để xử lý các khoản nợ xấu này, SHB cần tăng cường thực hiện các biện pháp sau:

3.2.4.1 Tăng cường trích lập dự phòng cho các khoản nợ xấu‌

Hoạt động ngân hàng thường đối mặt với nhiều rủi ro nên việc trích lập dự phòng là một nghiệp vụ cần thiết trong quá trình kinh doanh. Lợi nhuận càng nhiều, rủi ro càng lớn đã trở thành một quy luật kinh tế trong ngành ngân hàng.

Theo quyết định số 4 3/2005/QĐ-NHNN (22/4/2005), nợ có chất lượng càng kém, tỉ lệ trích lập dự phòng càng lớn. Cụ thể hơn, nợ nhóm 1 (nợ đủ tiêu chuẩn) không trích rủi ro, nợ nhóm 2 (nợ cần chú ý) trích 5%, nợ nhóm 3 (nợ dưới tiêu chuẩn) trích 20%, nợ nhóm 4 (nợ nghi ngờ) trích 50% và nợ nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn) trích 100%. Ngoài ra, các NHTM phải trích lập và duy trì dự phòng chung bằng 0,75% tổng giá trị các khoản nợ từ nhóm 1 đến nhóm 4. Số tiền trích lập dự phòng cụ sẽ được khấu trừ tùy theo tính thanh khoản và giá trị của tài sản đảm bảo từ thấp đến cao. Trong đó, tiền gởi và tiết kiệm được khấu trừ cao nhất (100%), bất động sản (50%) và các tài sản khác (từ 30 đến 95% ). Việc trích lập dự phòng sẽ ảnh hưởng nhiều đến lợi nhuận của SHB, tuy nhiên SHB cần tăng cường trích lập và sự dụng dự phòng rủi ro để xử lý nợ xấu theo quy định của pháp luật. Việc bổ sung vốn dự phòng sẽ tạo điều kiện cho ngân hàng mạnh tay đ i nợ, có thời gian thanh lý tài sản thế chấp ở mức giá hợp lý, tạo nên nguồn thu cho những năm sau.

3.2.4.2 Đánh giá lại các khoản cho vay và cơ cấu nợ:‌

Trước những biến động của kinh tế, không ít các cá nhân, doanh nghiệp rơi vào tình trạng hàng không bán được, hoặc nếu bán được cũng chưa thể thu tiền ngay dẫn đến chưa thể trả nợ cho ngân hàng. Trong bối cảnh như vậy, SHB cần tăng cường các hoạt động giám sát quá trình sản xuất kinh doanh của khách hàng để đưa phương án xử lý thích hợp. Đối với các khách hàng đang gặp khó khăn thực sự trong quá trình sản xuất kinh doanh, SHB cần chủ động trong việc tiếp cận với khách hàng vay gặp khó khăn, tìm cách hỗ trợ cơ cấu lại các khoản nợ của khách hàng. Dựa trên các đánh giá riêng về thị trường, nền kinh tế, khả năng phát triển trong tương lai của từng khách hàng, SHB có thể thực hiện cơ cấu nợ dưới nhiều hình thức khác nhau như thay đổi kỳ hạn trả nợ, thời gian trả nợ, số lần trả nợ, số tiền trả nợ từng lần.

Việc tạo điều kiện cơ cấu nợ cho khách hàng trong tương lai sẽ làm tăng rủi ro về mặt lâu dài cho SHB do thời gian thu hồi nợ tăng lên. Tuy nhiên, việc này có thể hỗ trợ khách hàng trong việc đối đầu và vượt qua những khó khăn ngắn hạn cùng với sự phục hồi của nền kinh tế trong tương lai; nhờ đó tối đa hóa khả năng thu hồi nợ của ngân hàng cũng như tạo ra cơ hội khác cho SHB đối với các khách hàng này.

3.2.4.3 Chứng khoán hóa các khoản nợ xấu‌

Chứng khoán hóa được thực hiện theo các phương pháp cụ thể: Với các doanh nghiệp có lịch sử quản trị kinh doanh tốt, đang gặp khó khăn về ngh a vụ trả nợ gốc do tình hình kinh tế khó khăn, do các dự án đầu tư đang triển khai chưa đi vào hoạt động,… có thể chuyển một phần nợ gốc thành trái phiếu trung hạn, nhằm hỗ trợ thanh khoản và giúp các doanh nghiệp tồn tại phát triển. Chuyển nợ xấu thành cổ phần và chuyển vị thế SHB đang là chủ nợ thành cổ đông lớn, cổ đông nắm đa số cổ phần nếu nhận thấy sau tái cấu trúc doanh nghiệp có khẳ năng tồn tại và phát triển.

Việc chứng khoán các khoản nợ nên gắn với tái cơ cấu doanh nghiệp. Khi món nợ ngân hàng đã được chuyển thành cổ phần, SHB có thể tìm nhà đầu tư, đối tác mua

lại nợ với một tỉ lệ sở hữu, chi phối để các nhà đầu tư, đối tác mới có thể tiếp cận và tái cơ cấu doanh nghiệp, quản lý doanh nghiệp.

3.2.4.4 Bán nợ cho Công ty Quản lý tài sản

Công ty Quản lý Tài Sản (VAMC) được thành lập theo Quyết định số 145 /QĐ- NHNN ngày 27/6/2013 của Thống đốc NHNN VN; là doanh nghiệp đặc thù do Nhà nước sở hữu 100% vốn, chịu sự quản lý nhà nước, thanh tra, giám sát trực tiếp của NHNN. VAMC hoạt động với số vốn điều lệ 500 tỷ đồng và theo nguyên tắc lấy thu bù chi, không vì mục tiêu lợi nhuận; công khai, minh bạch; hạn chế rủi ro và chi phí trong xử lý nợ xấu.

Tính đến 31 tháng 12 năm 2013, H đã bán khoản 400 tỷ đồng nợ xấu cho VAMC. Khi bán nợ cho VAMC, SHB sẽ làm sạch bảng cân đối tài sản và giảm trích lập dự phòng rủi ro. Thời gian đầu, sau khi bán nợ, SHB sẽ giảm bớt được áp lực từ nợ xấu.

Tuy nhiên, đây không phải là hình thức mua đứt, bán đoạn, mà trách nhiệm xử lý nợ xấu vẫn thuộc về SHB. Và mỗi năm, H vẫn phải trích lập dự phòng rủi ro 20% cho trái phiếu VAMC.‌

3.3 Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ

3.3.1 Kiến nghị đối với Chính phủ

- Rà soát lại hệ thống chính sách hiện hành để điều chỉnh kịp thời với biến động môi trường kinh doanh: Việt Nam đã trải qua 3 cuộc khủng hoảng kinh tế. Cuộc khủng hoảng thứ nhất diễn ra trong thời kỳ 1977-1980. Bình quân thời kỳ

1977-1980, GDP chỉ tăng 0,4%/năm trong đó năm 1 giảm 2%, năm 1 0 giảm 1,4%), lạm phát phi mã và kéo dài, cán cân thanh toán bị mất cân đối nghiêm trọng, khi sản xuất trong nước chỉ đáp ứng 80-90% sử dụng trong nước, chẳng những không có tích lũy trong nước mà c n không đủ tiêu dùng, thất nghiệp cao, tỷ lệ lên đến 12,7% tổng số lao động.