Thả Rùa Núi (Tang Vật Vi Phạm) Về Với Tự Nhiên (Vqg Tam Đảo, 2014)

có ảnh hưởng không tốt đến hệ sinh thái rừng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn đa dạng sinh học gắn với phát triển du lịch sinh thái.

* Tác động đến thực vật

Quá trình phát quang cây cối làm các tuyến đường, hoạt động hái hoa lá, bẻ cành của du khách và một số hoạt động như khắc tên lên cây, xô đẩy, giẫm đạp lên thảm thực vật khi chụp hình đã làm suy giảm tính đa dạng sinh học, ảnh hưởng đến tình hình sinh trưởng, phát triển của thực vật.

Theo kết quả phỏng vấn, một số du khách thường mua các sản phẩm có nguồn gốc khai thác từ rừng như sâm cau, lan rừng, cây cảnh, măng rừng.... về dùng hoặc làm quà biếu người thân. Những hoạt động này của du khách đã ảnh hưởng đến tính đa dạng các loài thực vật VQG Tam Đảo.

* Sự suy giảm động vật do bị săn bắt quá mức để phục vụ du khách, phá vỡ môitrường sống

Kết quả thống kê của Vườn và phỏng vấn cộng đồng địa phương cho thấy, thời gian qua sự suy giảm giá trị đa dạng sinh học được thể hiện rõ qua việc suy giảm loài và số lượng cá thể trong loài động vật. Theo người dân địa phương, trước kia người đi rừng có thể dễ dàng bắt gặp cá cóc ở những khe suối hay những loài thú như hươu, nai.... Hiện nay, số lượng cá cóc đã giảm đi rất nhiều, việc nhìn thấy động vật lớn khi đi rừng là cực kỳ hiếm hoi. Những người dân đi rừng thường xuyên chỉ bắt gặp một số loài chim, rắn ráo trâu, rắn hổ mang, rắn cạp nia, tắc kè và một số loài khác như chồn bạc má, dúi mốc lớn.

Việc phá rừng làm các tuyến đường, xây dựng các công trình... đã gây ra tiếng ồn, ô nhiễm khói bụi, phá vỡ và chia cắt sinh cảnh sống của nhiều loài động vật. Sở thích ăn thịt thú rừng, sưu tập chim cảnh, côn trùng, cá cóc... của một bộ phận du khách làm cho số lượng động vật suy giảm nhiều hơn số lượng tăng tự nhiên qua sinh sản, dẫn đến số lượng cá thể và loài của động vật VQG Tam Đảo ngày càng giảm, làm ảnh hưởng đáng kể đến nỗ lực bảo tồn sinh thái, đa dạng sinh học - những tài nguyên du lịch có giá trị của Tam Đảo.

Hình 4.8. Thả rùa núi (tang vật vi phạm) về với tự nhiên (VQG Tam Đảo, 2014)

b. Làm gia tăng lượng rác thải:‌‌

Theo thống kê của Trung tâm giáo dục môi trường và dịch vụ, những hoạt động của khách du lịch như: ăn uống, cắm trại, cúng tế hương khói đã thải ra môi trường khu du lịch một lượng chất thải rắn tương đối lớn là nguyên nhân chủ yếu làm cho môi trường bị ô nhiễm. Vào những tháng cao điểm, lượng rác do du khách thải ra các tuyến lên tới hàng trăm kg. Đặc thù chất thải rắn khu vực Tam Đảo gồm các loại vỏ hộp đựng đồ uống của du khách như: chai lọ nhựa, thủy tinh, đồ hộp kim loại, túi nilon... vứt rải rác trên các tuyến du lịch. Lượng rác này chiếm khoảng 30% và khó phân huỷ trong thời gian dài. Chất thải còn lại là loại rác thải hữu cơ như: đồ ăn thừa, vỏ hoa quả. Loại rác này tuy dễ phân hủy song gây mùi hôi, xú uế. Mặt khác, loại rác này có thể gây ô nhiễm nguồn nước mặt của các dòng suối và làm ảnh hưởng đến mỹ quan khu du lịch.

Mặc dù, đã có thùng rác đặt quanh sàn nghỉ chân nhưng một bộ phận du khách xả rác không đúng nơi quy định. Ngay dưới bảng thông báo “Giữ gìn vệ sinh chung, không vứt rác bừa bãi” du khách vẫn xả rác. Qua đó cho thấy, nhận thức của du khách về bảo vệ môi trường chưa cao. Mỗi tuần 1 lần, cán bộ VQG thuê người vào thu gom rác trên các tuyến, tập kết tại bãi tạm rồi công nhân môi trường chở rác đi nơi khác để xử lý.

Bảng 4.7. Lượng rác thải các tháng trong năm 2016

Tháng

Năm 2016

Lượng rác

thải (kg)

200

210

250

220

185

140

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 106 trang tài liệu này.

(Nguồn: Trung tâm GDMT&DV-VQG Tam Đảo)

Biểu đồ 4.13. Lượng rác thải các tháng trong năm 2016

Qua biểu đồ ta thấy, lượng rác tập trung từ tháng 4 đến tháng 9, đây là thời gian thu hút nhiều khách đến tham quan, nghỉ dưỡng. Lượng rác cao nhất vào tháng 6 (khoảng 250kg), đây cũng là tháng có lượng khách đến tham quan nhiều nhất trong năm.‌‌‌

Mối quan hệ giữa lượng du khách và lượng rác thải trong tháng được thể hiện qua biểu sau:

Biểu đồ 4.14. Mối quan hệ giữa lượng khách và lượng rác thải

Qua biểu đồ cho thấy, giữa lượng rác thải và du khách có mối quan hệ chặt. Do vậy, vào mùa du lịch cao điểm, Trung tâm giáo dục môi trường và dịch vụ cần tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức, ý thức của cộng đồng, du khách về bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường bằng những phương pháp trực quan, sinh động. Việc thu gom và xử lý rác thải cần kịp thời, phù hợp tránh để tình trạng để rác thải sai nơi quy định, gây mất thẩm mỹ và ảnh hưởng đến du khách.

Hình 4.9. Sạt lở đất, rác thải khu vực Rừng Ma - Ao dứa (Hà, 2017)

Hình 4.10. Rác thải khu vực Tây Thiên (Hà, 2017)‌‌‌‌‌

4.3. Tiềm năng, những thuận lợi, khó khăn, cơ hội, thách thức trong phát triển DLST tại VQG Tam Đảo

4.3.1. Tiềm năng phát triển du lịch sinh thái tại VQG Tam Đảo

4.3.1.1. Tài nguyên thiên nhiên

a. Đa dạng hệ sinh thái

Các hệ sinh thái chính được ghi nhận trong VQG Tam Đảo gồm: hệ sinh thái rừng; hệ sinh thái thảm cỏ; hệ sinh thái sông, suối, ao hồ; hệ sinh thái đồng ruộng - nương rẫy. Trong đó, hệ sinh thái rừng là hệ sinh thái chủ đạo với diện tích lớn, chiếm tỷ lệ 71% diện tích VQG Tam Đảo, phân bố tập trung nhiều ở xung quanh khu vực đỉnh Tam Đảo Bắc và hai bên sườn Đông và sườn Tây núi Tam Đảo. [3]

b. Đa dạng các loài thực vật

Thành phần hệ thực vật, họ, chi và loài: Qua điều tra, thống kê hiện nay Vườn quốc gia Tam Đảo có 1.247 loài của 645 chi thuộc 169 họ thực vật của 5 ngành.

Bảng 4.8. Thành phần thực vật bậc cao có mạch theo các ngành, họ, chi

Ngành thực vật

Số họ	Số chi	Số loài
Bút tháp (Equisetophyta)	1	1	1
Thông đất (Lycopodiophyta)	2	3	15
Dương xỉ (Polycodiophyta)	24	37	62
Hạt trần (Pinophyta)	8	11	17
Hạt kín (Magnoliophyta)	134	593	1.152
Cộng	169	645	1.247

Nguồn: Quy hoạch bảo tồn và phát triển bền vững VQG Tam Đảo giai đoạn 2010-2020

Công dụng của thực vật VQG Tam Đảo: Kết quả điều tra sử dụng đã tạm xếp công dụng các loài vào 14 nhóm công dụng chính (có loài chỉ mang 1 công dụng nhưng có loài mang nhiều công dụng).

Thực vật quý hiếm và đặc hữu: có 42 loài đặc hữu và 85 loài thực vật nguy cấp, quý hiếm. Đây là những loài góp phần làm nên sự quyến rũ, nét đặc sắc của VQG Tam Đảo.

Tuy nhiên, một số loài quý hiếm và đặc hữu còn lại số lượng rất nhỏ, đang bị suy giảm, không bảo đảm phát triển bền vững do môi trường sinh thái thay đổi và do con người khai thác quá mức. [7]

Hình 4.11. Trà hoa vàng Tam Đảo, Cây sam bông (Nguồn ảnh: VQG Tam Đảo)‌‌

c. Đa dạng động vật rừng

Thành phần loài: Qua điều tra, đánh giá bổ sung năm 2009 và năm 2010, thành phần động vật của VQG Tam Đảo gồm 1.299 loài thuộc 168 họ, 41 bộ.

So sánh chỉ tiêu định lượng về thành phần loài giữa VQG Tam Đảo với toàn quốc cho thấy:

Bảng 4.9. So sánh số lượng động vật rừng của VQG Tam Đảo với các vùng

Lớp

Thú			Chim			Bò sát			Ếch nhái
Bộ	Họ	Loài	Bộ	Họ	Loài	Bộ	Họ	Loài	Bộ	Họ	Loài
Toàn quốc	12	37	252	19	81	828	3	23	296	3	9	162
Hữu Liên	8	23	53	14	42	127	2	9	32	1	6	30
Kim Hỉ	8	26	67	17	50	143	2	12	35	1	6	21
Ba Bể	5	24	68	18	51	152	2	11	32	1	4	16
Cát Bà	7	10	20	13	34	69	2	9	15	1	5	11
Hang Kia Pà Cò	8	23	62	14	43	144	2	15	46	1	5	28
Tam Đảo	8	25	93	17	53	332	2	18	136	3	8	62

Nguồn: Quy hoạch bảo tồn và phát triển bền vững VQG Tam Đảo giai đoạn 2010-2020

Đặc hữu và quý hiếm của VQG Tam Đảo

Động vật quý hiếm và đặc hữu của VQG Tam Đảo hiện còn giá trị rất lớn và có đặc trưng riêng biệt. Tổng số động vật quý hiếm của Tam Đảo là 63 loài chiếm 5,3% số loài, trong đó: Động vật thuộc cấp CR (rất nguy cấp) 5 loài; cấp EN (nguy cấp) 22 loài; cấp VU (sẽ nguy cấp) là 30 loài; cấp LR (ít nguy cấp) là 5 loài; cấp DD (thiếu dẫn liệu) là 1 loài. Động vật thuộc công ước CITES 4 loài; Động vật thuộc nhóm IB (Nghị định 32) 17 loài; Động vật thuộc nhóm IIB 33 loài.

Một số loài động vật quý hiếm và đặc hữu của VQG Tam Đảo cần được đặc biệt quan tâm trong bảo tồn là Báo hoa mai (Panthera pardus); Hồng hoàng (Buceros bicornis); Rắn Hổ mang chúa (Ophiophagus hannah); Cá Cóc (Paramesotriton deloustali),...

Như vậy, động vật quý hiếm và đặc hữu của VQG Tam Đảo không những nhiều về số lượng, đa dạng về thành phần loài mà còn nhiều loài đặc hữu, quý hiếm cần được bảo tồn. Những khó khăn, trở ngại chủ yếu trong bảo tồn và phát triển bền vững là hiện tượng săn bắn động vật trái phép và hoàn cảnh sống của động vật bị mất dần do môi trường bị thay đổi bất lợi. [10]

Hình 4.12. Cá cóc Tam Đảo, Bướm phượng (Nguồn ảnh: VQG Tam Đảo)‌‌

4.3.1.2. Về khí hậu, cảnh quan

Khí hậu: VQG Tam Đảo được thiên nhiên ưu đãi có khí hậu mát mẻ, trong lành với nhiều cảnh quan thiên nhiên kỳ thú. Nhiệt độ trung bình năm của Tam Đảo khoảng 180C, về mùa hè nhiệt độ thấp hơn các địa phương ở vùng đồng bằng khoảng 5-70C. Tam Đảo còn được mệnh danh là Đà Lạt xứ Bắc, sánh ngang với Sa Pa - Lào Cai.[3]

Hệ thống suối, thác, hồ đập‌‌‌

Tam Đảo, ngoài ba đỉnh chính cao chót vót, bên dưới gồm rất nhiều đỉnh thấp lô nhô, liên tiếp quanh có 9 con suối gồm: Suối Trường Sinh, Suối Tối, Suối Đá Liền, Suối Chùa Rọ, Suối Sơn Đình, Suối Đền Cả, Suối Cầu Tre, Suối Võng.

Thác Bạc: Sự chia cắt sâu bề mặt địa hình cũng tạo nên những vực sâu, dốc đứng có hai ngọn thác nổi tiếng do nước từ trong vách đá chảy ra, ầm ầm tung bọt trắng xóa nên đều được mệnh danh là Thác Bạc.

Hồ Xạ Hương: Nằm dưới chân núi Tam Đảo, thuộc địa phận xã Minh Quang có diện tích 83 ha. Khung cảnh hồ Xạ Hương rất đẹp và thơ mộng, du khách tới đây có thể ghé thuyền vào làng hay chèo thuyền luồn sâu vào các khe núi.

Hồ Vĩnh Thành: thuộc địa phận xã Đạo Trù, có diện tích mặt nước 80 ha. Hồ có mặt nước trong xanh quanh năm, mặt hồ phẳng lặng như một chiếc gương khổng lồ soi chiếu cho những dãy núi cao và thảm thực vật xung quanh, tạo nên một khung cảnh nên thơ, trữ tình. Mặt khác, nơi đây có tiểu khí hậu khá lý tưởng cho việc nuôi, thả một số loài có nước lạnh như cá Tầm, cá Hồi. [17]

Hình 4.13. Hồ Vĩnh Thành, Hồ Xạ Hương (Nguồn ảnh: VQG Tam Đảo)

4.3.1.2. Tài nguyên du lịch nhân văn

a. Thắng cảnh, di tích lịch sử, văn hóa

Trong khu vực núi Tam Đảo và vùng đệm có nhiều thắng cảnh và di tích văn hoá lịch sử như:

Đài truyền hình:

Đây là trạm tiếp sóng cao 100m nằm trên đỉnh núi cao hơn 1.100m, được khởi công xây dựng từ năm 1973. Từ chân núi đi lên đến Đài phải leo qua 1520 bậc. Từ đây có thể nhìn về Vĩnh Yên, Việt Trì, hồ Núi Cốc. Đài thường có mây bao phủ tạo nên một quang cảnh thơ mộng.

Hình 4.14. Tháp truyền hình, Thác Bạc (Nguồn ảnh: VQG Tam Đảo)‌‌‌‌‌

Đền Bà chúa Thượng ngàn

Đền thờ Bà chúa Thượng ngàn có từ lâu đời. Đến năm 1938 được trùng tu và tồn tại đến nay. Vào ngày kỵ 04 tháng 10 âm lịch, đồng bào dân tộc Sán dìu trong vùng thường lên lễ. Mấy năm gần đây khách thập phương và khách du lịch lên thăm viếng rất đông.

Đền Thạch Kiếm

Ở độ cao trên 900m, trên dông núi Mỏ Quạ, ngang thôn 2 sang. Khi làm đường du lịch quanh khu nghỉ mát Tam Đảo, nhân dân gặp một hòn đá hình lưỡi kiếm và lập bàn thờ.

Đền Mẫu

Trên đường đi lên thị trấn Tam Đảo, gần lối rẽ vào Rùng Rình có Đền thờ bà Lăng Thị Tiêu. Năm 1946 bị phá làm nhà bưu điện, nay đã được xây dựng lại.

Đền thờ Đức Thánh Trần

Ở gần thôn 2 trên độ cao 800m. Đền cao 6-7m, mái cong, xung quanh đã trồng nhiều cây gỗ và cây cảnh. Đền này thờ vong chân hương Đức Thánh Trần ở đền Kiếp Bạc. Đền được xây dựng năm 1938, ngày kỵ vào 20 tháng 8 âm lịch [17]

Khu danh thắng Tây Thiên

Khu danh thắng Tây Thiên nằm trong thung lũng lòng chảo của dãy núi Tam Đảo thuộc địa phận xã Đại Đình. Tây Thiên là quần thể di tích bao gồm 8 đền, chùa. Trong các đền chùa và núi rừng Tây Thiên còn lưu giữ nhiều hiện vật văn hoá cổ, kiến trúc cổ, mộ cổ,… Địa danh này linh thiêng gần như đất thánh đối với các phật tử. Giữa bối cảnh thiên nhiên tuyệt vời, cộng thêm Tây Thiên là cái nôi khởi nguồn của Phật giáo, hệ thống cáp treo Tây Thiên là một lựa chọn mới, lạ, thú vị, hấp dẫn cho du khách khi “Đến với Phật, về với Mẫu”.

Trung tâm Văn hóa - Lễ hội Tây Thiên, Đại Bảo tháp Tây Thiên cùng với hệ thống di tích vốn có, tạo thành một quần thể du lịch văn hóa tâm linh hấp dẫn của tỉnh Vĩnh Phúc nói riêng và cả nước nói chung [18].