Nội Dung Của Công Nghiệp Hoá, Hiện Đại Hoá Nông Nghiệp, Nông

vụ còn bất cập, nhỏ lẻ. Trước thực tế đó, vấn đề cần ưu tiên đối với nước ta lúc này là phải tập trung cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng sản xuất lớn hàng hoá, thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn gắn liền với quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, trong bối cảnh xu thế quốc tế hoá, khu vực hoá nền kinh tế. Nói cách khác, để phát huy những lợi thế tiềm năng, khắc phục tình trạng yếu kém và sớm xây dựng được một nền nông nghiệp hàng hoá lớn, hiện đại, hiệu quả, bền vững, có năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh cao trên cơ sở ứng dụng các thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến, đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu, xây dựng nông thôn ngày càng giàu đẹp, dân chủ, công bằng, văn minh, thì công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là một tất yếu đối với Việt Nam.‌

1.3. Nội dung của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông

thôn

Theo chủ trương chung của Đảng và Nhà nước ta, quá trình công nghiệp

hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn cần tập trung vào một số nội dung chính sau:

1.3.1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng sản xuất hàng hoá lớn, hiện đại

Biến đổi cơ cấu kinh tế là một quá trình căn bản của sự phát triển kinh tế. Một sự thay đổi trong cơ cấu kinh tế liên quan đến sự thay đổi vai trò của các khu vực nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ; của các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thuỷ sản, của trồng trọt và chăn nuôi trong một thời gian dài. Những thay đổi đó được đánh giá bằng sự thay đổi tương quan về tỷ trọng của các khu vực, các ngành hay bộ phận trong nội bộ ngành. Một xu hướng biến đổi cơ cấu kinh tế được coi là hợp lý, hiện đại khi tỷ trọng giá trị của các ngành phi nông nghiệp, nhất là dịch vụ trong tổng sản phẩm quốc dân ngày

càng tăng, tỷ trọng giá trị của nông, lâm, thuỷ sản ngày càng giảm và trong nội bộ ngành nông nghiệp thì tỷ trọng giá trị lâm nghiệp và thuỷ sản ngày càng tăng, còn giá trị nông nghiệp thuần ngày càng giảm. Để tạo sự thay đổi tích cực trong cơ cấu kinh tế theo hướng đó, tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở nước ta hiện nay cần thực hiện:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 134 trang tài liệu này.

* Chuyển nền nông nghiệp độc canh sang nền nông nghiệp đa canh đi đôi với việc hình thành các vùng sản xuất chuyên canh quy mô lớn

Tình trạng độc canh, thuần nông là đặc trưng của nền sản xuất nhỏ, tự cấp, tự túc. Hậu quả của nó là không tạo được sức bật cho sự phát triển của nông nghiệp, nông thôn. Vì vậy, việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng tạo nên sự đa dạng trong sản xuất và sản phẩm, biến nền nông nghiệp chủ yếu chỉ sản xuất lúa gạo và hoa mầu thành nền nông nghiệp hàng hoá đa dạng sẽ đáp ứng tốt hơn nhu cầu xã hội.

Chuyển nền nông nghiệp độc canh sang nền nông nghiệp đa canh - đây là một xu hướng cơ bản của công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong nông nghiệp. Trước đây, trong cơ chế kế hoạch hoá tập trung, cơ cấu nông nghiệp ở nước ta được bố trí theo ý đồ chủ quan, đưa ra mô hình cơ cấu cây trồng, vật nuôi thoát ly thực tế các mối quan hệ kinh tế, kỹ thuật, môi trường và thể chế do đó, ít mang lại hiệu quả. Quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn đòi hỏi phá bỏ cơ cấu lạc hậu đó, hướng vào phát triển nền nông nghiệp đa dạng về cây, con phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu, thời tiết của đất nước cũng như của địa phương, nhằm tạo giá trị thu nhập cao.

Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đòi hỏi nông nghiệp phải thực hiện ba nhiệm vụ lớn và trực tiếp là: đảm bảo an ninh lương thực quốc gia; đảm bảo tối đa nguồn nguyên liệu cho công nghiệp chế biến và tăng giá trị nông sản xuất khẩu. Để thực hiện các nhiệm vụ đó, nông nghiệp, nông thôn không thể là một nền nông nghiệp sản xuất nhỏ, lạc hậu mà phải là nền

nông nghiệp phát triển toàn diện, hiện đại. Việc xây dựng cơ cấu kinh tế hợp lý cho nông nghiệp và nông thôn sẽ cho phép lựa chọn những công nghệ thích hợp để phát huy thế mạnh của nông nghiệp, nông thôn, nhờ đó sẽ khai thác tốt nhất các nguồn lực hiện có ở nông thôn, tạo nên sức bật mới trong nông thôn.

Xã hội càng phát triển, nhu cầu tiêu dùng của người dân càng cao, càng đa dạng thì sản xuất nông nghiệp cũng không thể chỉ tập trung sản xuất lương thực, mà còn phải đa dạng hoá sản phẩm để đáp ứng nhu cầu của xã hội. Đồng thời phải hướng tới xây dựng và phát triển những vùng sản xuất hàng hoá tập trung quy mô lớn để có thể áp dụng có hiệu quả những thành tựu mới của khoa học - công nghệ, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh của hàng nông sản trên thị trường trong nước và quốc tế.

* Chuyển nền nông nghiệp và kinh tế nông thôn từ trạng thái khép kín sang nền nông nghiệp đa hàng hoá, hướng mạnh vào xuất khẩu

Phát triển kinh tế nông thôn theo hướng sản xuất hàng hoá, mở rộng phân công hợp tác lao động là xu thế tất yếu, phù hợp với xu thế phát triển chung của các nước đang phát triển, mà Việt Nam cũng không nằm ngoài những vấn đề mang tính quy luật đó. Chỉ trên cơ sở sản xuất hàng hoá phát triển mới kích thích và thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng sản xuất, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, tạo sự phát triển kinh tế nói chung và nông nghiệp, nông thôn nói riêng. Kinh tế hàng hoá phát triển sẽ thúc đẩy quá trình xã hội hoá sản xuất, đẩy mạnh phân công và hợp tác, mở rộng thị trường, tạo sự tích tụ và tập trung sản xuất nhanh chóng, từng bước chuyển nền sản xuất nhỏ, lạc hậu lên nền sản xuất lớn, hiện đại.

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng sản xuất hàng hoá là phải giảm tỷ trọng nông nghiệp, tăng dần tỷ trọng lâm nghiệp và ngư nghiệp trong tổng giá trị sản xuất nông nghiệp; phải giảm dần tỷ trọng giá trị những cây, con cho năng suất và giá trị thương phẩm hàng hoá thấp, tăng

dần tỷ lệ diện tích và tỷ trọng giá trị các loại cây, con có giá trị thương phẩm cao và có thị trường tiêu thụ lớn. Trước mắt, phải giảm giá trị trồng trọt, tăng tỷ trọng giá trị chăn nuôi; trong trồng trọt thì giảm tỷ trọng cây lương thực, tăng tỷ trọng giá trị cây thực phẩm, cây ăn quả, cây lâm nghiệp và cây công nghiệp, đặc biệt phải mở rộng diện tích các loại cây đặc sản cho giá trị xuất khẩu cao, giảm tỷ trọng giá trị sản phẩm thô, tăng tỷ trọng giá trị chế biến trong tổng giá trị sản xuất nông nghiệp. Đó là cách để khai thác tốt hơn tiềm năng các vùng, ngành, địa phương.

* Giảm dần tỷ trọng nông nghiệp, tăng dần tỷ trọng tiểu thủ công nghiệp, công nghiệp chế biến và dịch vụ nông thôn

Sản xuất nông nghiệp phụ thuộc rất lớn vào điều kiện tự nhiên nên năng suất lao động và hiệu quả thường không ổn định, việc kết hợp phát triển nông nghiệp với công nghiệp (đặc biệt là công nghiệp chế biến), tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ có ý nghĩa to lớn trong việc làm tăng hiệu quả kinh tế nông thôn, tạo việc làm cho người lao động, nâng cao mức thu nhập và đời sống cho nhân dân mà trước nhất là cư dân nông thôn. Vì vậy, công nghiệp hoá, hiện đại hoá phải tác động tích cực vào nông nghiệp, nông thôn theo hướng phát triển kinh tế nông thôn tổng hợp, bao gồm cả nông nghiệp, công nghiệp, thương mại, du lịch và dịch vụ, trong đó giảm tỷ trọng giá trị nông nghiệp, tăng tỷ trọng giá trị các ngành sản xuất phi nông nghiệp. Từ đó, một bộ phận lao động nông nghiệp sẽ được giải phóng và chuyển sang hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ. Xu hướng đó sẽ làm cho nông thôn thuần nông trở thành một nông thôn với kết cấu đa dạng và năng động, người nông dân sẽ dần thoát khỏi sự phụ thuộc hoàn toàn vào thiên nhiên, tạo sự phát triển bền vững của nông nghiệp, nông thôn. Như vậy, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, sự đổi mới bộ mặt xã hội nông thôn không chỉ là nội dung của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn, mà còn là thước đo

hiệu quả của quá trình đó.

1.3.2. ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ, kỹ thuật hiện đại trong sản xuất nông nghiệp

Để có thể đạt được mục tiêu lớn của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là cải tạo nền nông nghiệp thủ công lạc hậu, năng suất thấp, tự cấp, tự túc thành nền nông nghiệp cơ khí, có năng suất cao, khối lượng nông sản hàng hoá lớn, xây dựng nông thôn mới, văn minh hiện đại, thì nền nông nghiệp, nông thôn phải được cơ giới hoá, điện khí hoá, thuỷ lợi hoá và sinh học hoá.

Trong hoạt động sản xuất nông nghiệp, trình độ của nông cụ là điều kiện trực tiếp quyết định hiệu quả và năng suất lao động. Do vậy, muốn có một nền nông nghiệp bền vững, năng suất lao động cao thì không thể dựa vào những nông cụ truyền thống, thô sơ, mà phải thay thế về cơ bản lao động thủ công bằng lao động sử dụng máy móc. Chỉ có trang bị các công cụ cơ giới cho nông nghiệp trong tất cả các khâu, từ sản xuất đến thu hoạch, vận chuyển và chế biến thì mới xoá được tình trạng nghèo nàn và lạc hậu ở khu vực nông thôn nói riêng và nền kinh tế nói chung.

Đẩy mạnh cơ giới hoá sản xuất nông nghiệp không chỉ làm tăng năng suất lao động nông nghiệp, mà còn có tác động đến chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn thông qua việc giải phóng một số bộ phận lao động nông thôn ra khỏi lĩnh vực nông nghiệp. Hơn nữa, năng suất lao động tăng lên, đất trồng sớm được giải phóng, vì thế có thể tăng thêm mùa vụ, tăng sản lượng và giá trị thu nhập. Với tác động đó, cơ giới hoá sản xuất nông nghiệp là nội dung quan trọng của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn hiện nay.

Điện khí hoá là điều kiện tiên quyết để các công cụ cơ giới hoá phát huy tác dụng. Sự phát triển của lĩnh vực điện năng tạo cơ hội sử dụng điện rộng

rãi trong sản xuất, do đó, làm tăng sức sản xuất của các công cụ lao động. Trong những năm trước mắt cần đẩy mạnh việc xây dựng các trạm điện với công suất khác nhau đến các huyện, các xã, thôn, trên phạm vi toàn quốc theo hướng phủ kín mạng lưới điện đến 100% số xã với chất lượng điện đảm bảo về công suất và cường độ. Chuyển đổi nhanh hình thức quản lý kinh doanh điện với hướng ưu tiên cho phát triển điện nông thôn ít nhất là bằng và thấp hơn giá điện thành phố và khu vực công nghiệp, để đến năm 2010 giải quyết cơ bản nhu cầu dùng điện ổn định và có chất lượng cao ở khu vực nông thôn. Đây là một quá trình lâu dài, bởi nó đòi hỏi một lượng vốn đầu tư rất lớn mà khả năng của nhà nước và nhân dân ta có hạn, do đó, phải thực hiện dần dần từng bước.

Với nước có nền nông nghiệp lúa nước như Việt Nam, điều kiện cơ bản nhất cho sản xuất là vấn đề thuỷ lợi. Năng suất cây trồng, vật nuôi cao hay thấp phụ thuộc rất nhiều vào việc có cung cấp đầy đủ nước cho nó một cách khoa học hay không. Đây là một thực tế ở nông thôn nước ta, chúng ta có điều kiện đất đai thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, nhưng do thời tiết không thuận lợi nên hàng năm đã bị mất hàng ngàn tấn lương thực, thực phẩm, do hạn hán hoặc mất mùa. Vì vậy, yêu cầu đặt ra là phải thường xuyên tu bổ, nâng cấp hệ thống trạm bơm, kênh mương, hồ đập, để giải quyết vấn đề cung ứng tưới, tiêu, đảm bảo yêu cầu đáp ứng kịp thời cho sản xuất nông nghiệp.

Sự phát triển của công nghệ sinh học có vai trò ngày càng lớn đối với nền kinh tế nông nghiệp. Nó không chỉ tác động đến việc cải tạo giống cây, con hay tạo ra những loại giống mới có năng suất, chất lượng cao, mà còn tác động rất lớn đến khâu chế biến, bảo quản sản phẩm. Vì vậy, công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam hiện nay cần đẩy mạnh áp dụng nhanh các thành tựu của cách mạng sinh học để tạo ra nhiều loại cây, con giống có năng suất, chất lượng cao; áp dụng công nghệ sản xuất phân vi

sinh thay thế dần các loại phân hóa học, các hoá chất độc hại với người và gia súc, tập trung vào các khâu giống và khâu sau thu hoạch để nâng cao giá trị nông phẩm. Đây vừa là con đường làm tăng năng suất cây trồng, vật nuôi, vừa tạo được nông phẩm sạch đảm bảo an toàn sức khoẻ cho người tiêu dùng.

1.3.3. Phát triển công nghiệp và dịch vụ nông nghiệp, nông thôn

Công nghiệp nông thôn là bộ phận của công nghiệp với các trình độ phát triển khác nhau phân bố ở nông thôn, gắn liền với sự phát triển kinh tế – xã hội ở nông thôn. Phát triển công nghiệp nông thôn có tác động tích cực và có tác động tới toàn bộ sự phân công lao động nông thôn, tới chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đẩy mạnh sản xuất hàng hoá ở nông thôn. Phát triển công nghiệp nông thôn là quá trình có tính quy luật bắt nguồn từ sự phát triển của lực lượng sản xuất và phân công lao động xã hội theo vùng lãnh thổ. Thực trạng nghèo đói, sự phân hoá về kinh tế và xã hội giữa các vùng lãnh thổ đã và đang đặt ra yêu cầu cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá là xây dựng hệ thống các cơ sở công nghiệp nông thôn đồng bộ và rộng khắp trên địa bàn nông thôn. Đây là con đường cơ bản trong trước mắt cũng như lâu dài để tăng năng suất và hiệu quả của sản xuất ở nông thôn, cải biến phong cách sống và thị hiếu tiêu dùng ở nông thôn. Sự phát triển công nghiệp nông thôn sẽ tạo thêm việc làm và tăng thêm thu nhập cho cư dân nông thôn, tạo điều kiện để nâng cao mức sống, nhờ đó sẽ làm giảm sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn cả trong sản xuất lẫn tiêu dùng.

Sự phát triển công nghiệp nông thôn, đặc biệt là công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản có tác động mạnh đến sự phát triển của sản xuất nông nghiệp và đời sống cư dân nông thôn. Quy mô, tốc độ và cơ cấu phát triển công nghiệp chế biến phụ thuộc rất lớn vào trình độ và tính chất phát triển của các ngành nông, lâm, ngư nghiệp. Nhưng mặt khác, nhờ phát triển các ngành công nghiệp chế biến mà các ngành nông, lâm, ngư nghiệp được phát triển

theo hướng đa ngành, chuyên canh, năng suất cao, tỷ suất hàng hoá lớn.

Khôi phục và phát triển làng nghề truyền thống và các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp đa dạng ở nông thôn cũng là nội dung phát triển công nghiệp nông thôn. Sự phát triển các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp có ưu thế là sử dụng nguồn nguyên liệu và lao động tại chỗ nên nó khai thác được lợi thế của mỗi vùng, mỗi địa phương. Do đó, các địa phương phải tiến hành phân công lại lao động trên địa bàn theo hướng gắn sự phát triển công – nông nghiệp, đồng thời tăng cường và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.

Sự phát triển của công nghiệp và làng nghề ở nông thôn sẽ làm thức dậy tiềm năng to lớn về nguồn vốn trong dân cư, về một thị trường rộng lớn, một nguồn lao động dồi dào, đồng thời kéo theo sự phát triển của nhiều hoạt động dịch vụ, thương mại, xây dựng, vận tải, thông tin, văn hóa. Sự phát triển các dịch vụ này vừa thúc đẩy nông nghiệp và công nghiệp nông thôn phát triển, vừa thu hút số lao động dư thừa ở nông thôn, làm thay đổi cơ cấu lao động ở nông thôn nói riêng và cơ cấu kinh tế nông thôn nói chung. Vì vậy, trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá việc kết hợp phát triển công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ nông thôn ngay từ đầu là hết sức cần thiết đối với một nước thực hiện công nghiệp hoá từ nông nghiệp như nước ta.

1.3.4. Phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn

Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là sự nghiệp của toàn dân, nhưng trước hết và trực tiếp là sự nghiệp của nông dân. Vì vậy, trình độ của nông dân, đặc biệt là đội ngũ cán bộ quản lý các cấp ở nông thôn có ảnh hưởng rất lớn đến việc thành bại của quá trình này.

Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn đòi hỏi