Thành Trùng Va Ấu Trùng Rầy Idiocerus Niveosparsus Lethierry

Rầy xuất hiện nhiều ở Ấn Độ, Malaysia, Philippines. Loài này chỉ gây hại duy nhất trên cây xoài.

* Đặc điểm hình thái và sinh học

Thành trùng của loài Idiocerus niveosparsus Lethierry có thân dài khoảng 4 mm, cánh màu nâu, trên cánh phần giáp với ngực có một băng trắng chạy ngang.

Trứng màu trắng trong khi mới đẻ, sắp nở chuyển sang màu vàng. Thời gian ủ trứng từ 4 - 7 ngày.

Ấu trùng khi mới nở có màu trắng sữa, có 5 tuổi với thời gian phát triển từ 8 đến 10 ngày.

Hình 2.23: Thành trùng va ấu trùng rầy Idiocerus niveosparsus Lethierry

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 145 trang tài liệu này.

* Tập quán sinh sống và cách gây hại

Thành trùng mới vũ hóa rất linh động và liền sau đó di chuyển tới chồi, lá non, bắt đầu đẻ trứng, ngay cả trên chồi non còn cuốn lại, hoặc trên gân chính của lá, chúng còn đẻ trứng trên từng hoa nhỏ hay trên cành nhỏ. Cả thành trùng và ấu trùng đều sống trong lá xoài và nhảy xào xạc khi bị động đến. Khi xoài trổ bông thì rầy tập trung chích hút trên bông, chồi non. Rầy cái dùng bộ phận đẻ trừng nhọn ở cuối bụng đẻ trứng rải rác vào bên trong cuống của chồi non. Rầy đẻ trứng và chích hút nhiều gây ra hai hiện tượng như sau:

- Số lượng trứng đẻ nhiều trên các bộ phận trên cành non, bông gây vết thương làm cho các phần trên bị khô, héo và có thể rụng.

- Sự tập trung chích hút của thành trùng và ấu trùng làm cây bị suy yếu. Rầy còn tiết ra chất đường thu hút nấm đen tới đóng quanh nơi rầy bám hoặc các tầng lá phía dưới làm cản trở quang hợp của cây.

Nếu mật độ rầy cao thì xoài sẽ không đậu bông và rụng trái.

c) Xén tóc đục thân Batocera rufomaculata De Geer

Tên khoa học: Plocaederus ruficornis (Newman)

Họ Xén tóc (Cerambycidae) - Bộ Cánh cứng (Coleoptera)

* Phân bố và ký chủ

Loài này ghi nhận là gây hại trên cây xoài tại các quốc gia vùng nhiệt đới như Ấn Độ, Sri Lanka, Thái Lan, Philíppin, đảo Bornéo thuộc Indonesia.

* Đặc điểm hình thái và sinh học

Xén tóc có thân màu nâu đen, dài từ 2,5 - 4 cm. Râu rất dài, màu đỏ, bằng hoặc hơn thân mình (con đực); sáu chân cũng màu đỏ với đốm nâu đậm ở cuối đùi và cẳng chân. Trên cánh cứng có những đốm gồ màu đen hoặc nâu. Ngực trước có u nhỏ trông gồ ghề, mỗi bên có một gai đưa ra giống như hai cái sừng. Thành trùng có thể sống nhiều tháng, ăn mật và phấn hoa hoặc các phần non của đọt cây.

Hình 2.24: Thành trùng xén tóc Batocera rufomaculata De Geer

Trứng tròn, màu trắng được đẻ rải rác trong các vết nứt của vỏ cây. Trứng nở trong thời gian từ 2 - 3 ngày.

Ấu trùng có thân màu vàng nhạt, đầu rất nhỏ và hay rút xuống phía dưới, chân thoái hoá còn rất nhỏ, có đời sống rất lâu, có thể đến 7- 8 tháng ngay bên trong thân cây, do đó khả năng phá hại rất cao. Mới nở ấu trùng rất mềm yếu nhưng khoảng 1 tuần là trở nên cứng bình thường và rất linh động.

Hình 2.25: Ấu trùng xén tóc

Trước khi làm nhộng ấu trùng đục một lỗ để sau thành trùng chui ra. Thời gian nhộng có thể từ 1 đến 2 hay 3 tháng.

* Tập quán sinh sống và cách gây hại

Thành trùng thường bị thu hút bởi ánh sáng đèn vào đầu mùa mưa sau khi vừa trưởng thành. Thành trùng cái đẻ trứng trong các cháng ba của cây, trong các vết nứt hay vết thương ở trên thân cây. Ấu trùng sau khi nở ăn vỏ cây thành những đường ngoằn ngoèo không đều nhau. Càng lớn ấu trùng ăn càng nhiều và gây ra tiếng động rất dễ nghe thấy. Sau đó chúng đục vào thân do các vết bệnh trên thân và đục dần lên. Đôi khi không có điểm thích hợp để đục vào, ấu trùng di chuyển dần xuống phía dưới gốc và đục chui vào bên trong làm thành những đường hầm ngoằn ngoèo bên trong thân, các đường này chứa phân do chúng thải ra. Nấm mốc sẽ theo các vết đục này xâm nhập tiếp theo sau. Đường đục có thể dọc theo bên ngoài thân cây hay đi thẳng vào trung tâm, và đường đục càng lớn dần với tuổi của ấu trùng. Cây bị tấn công vào giai đoạn nhỏ sẽ ảnh hưởng đến sự tăng trưởng rất nhiều, mạch dẫn nhựa tắt nghẽn làm cho cành bị khô héo và rụng lá, các lổ do ấu trùng đục vào bị chảy nhựa và cành dễ gảy.

d) Sâu đục cành Chlumetia transversa Walker

Họ Gelechidae - Bộ Cánh vảy (Lepidoptrea)

* Đặc điểm hình thái và sinh học

Thành trùng là một loài ngài màu nâu nhỏ, thân có chiều dài từ 8 - 10 mm. Cánh sải rộng từ 17 - 20 mm. Cánh trước màu bạc óng ánh, phần giáp với thân màu hơi sậm, cạnh ngoài có những sọc ngang gãy khúc rất nhỏ và 1 hàng chấm đen ở sát bìa cánh. Cánh sau màu nhạt hơn.

Hình 2.27: Thành trùng sâu đục cành

Trứng được đẻ thành rải rác trên lá và chồi non và nở trong vòng từ 2 - 3 ngày. Ấu trùng màu hồng, dài từ 2 - 3 mm khi lớn đủ sức, phát triển trong thời

gian từ 8 - 15 ngày. Nhộng màu nâu, phát triển trong thời gian từ 8 - 12 ngày.

* Tập quán sinh sống và cách gây hại

Ngài bị thu hút nhiều bởi ánh sáng đèn, nhất là trong những đêm trời tối và không có gió với ẩm độ khoảng 90%. Ngài đẻ trứng vào ban đêm, rải rác trên các chồi và lá non.

Khi vừa nở, sâu đục vào gân chính của lá non mềm nhất; khoảng 2 ngày sau, cơ thể to hơn, sâu chui dần vào chồi ngọn gần đỉnh sinh trưởng. Sâu thường sâu chỉ ăn trong 1 lóng, nhưng nếu lóng có chiều dài ngắn hơn 5 cm, sâu có thể đục xuyên qua mắt để sang lóng kế. Thường sâu chỉ ăn từ trên xuống. Lá các chồi bị hại thường héo và rụng. Chồi non bị hại sẽ héo, không cho hoa. Nếu sâu tấn công trên hoa sẽ là rụng bông. Sâu làm nhộng trên vỏ cây, trên hoa khô, trong kẻ nứt của vỏ cây hay trong đất.

Hình 2.28: Sự gây hại của sâu đục cành

e) Sâu đục trái Deanolis albizonalis Hampson

Tên khác: Noorda albizonalis (Hampson)

Họ Ngài sáng (Pyralidae) - Bộ Cánh vảy (Lepidoptera)

Đây là loài gây hại nhiều cho cây xoài trong thời gian gần đây. Tại các tỉnh Tiền Giang, Đồng Tháp và Cần Thơ, đây là đối tượng sâu hại rất quan trọng. Sâu hiện diện trên hầu hết các vườn xoài và gây hại năng suất ngày càng một trầm trọng hơn. Trên thế giới, sâu cũng đang gây hại trầm trọng cho xoài ở Thái Lan, Indonesia, Philippines... Chưa tìm thấy cây ký chủ nào khác ngàoi cây xoài.

* Đặc điểm hình thái và sinh học

Ngài có chiều rộng sải cánh từ 27- 28 mm, thân màu nâu. Cánh trước màu nâu, cánh sau màu xám trắng.

Trứng có hình bầu dục, lúc mới nở có màu trắng ngà, dần dần chuyển sang

màu hồng vă khi sắp nở vỏ trứng có màu đậm hơn. Đường kính trứng khoảng 0,2- 0,3 mm, rất khó phát hiện trong điều kiện ngoài đồng

Ấu trùng lúc mới nở có kích thước 0,5-0,6 mm, màu trắng, có các sọc ngang màu đỏ rất nhỏ trên lưng, sau đó các sọc này lớn dần lên theo sự phát triển của sâu. Ở tuổi 2, các sọc rõ dần lên, sâu đạt chiều dài khoảng 0,7-0,8 mm. Chuyển sang tuổi 3, sâu có chiều dài 1-1,2 cm. Qua tuổi 4, chiều dài cở 1,3 - 1,5 cm, đến tuổi 5 sâu lớn khoảng 1,8-2,2 cm, các sọc màu đỏ trên lưng trở nên đậm và khi chuẩn bị làm nhộng thì mặt dưới bụng chuyển sang màu trắng xanh.

Nhộng có kích thước từ 11 - 12 mm, lúc đầu màu vàng nhạt, sau chuyển dần thành màu vàng nâu, thời gian nhộng từ 14 - 16 ngày.

Thành trùng có kích thước trung bình, chiều ngang sải cánh rộng 22 - 24 mm, chiều dài thân mình khoảng 11- 12 mm. Mặt trên cánh có màu nâu đậm, mép sau của cánh có vân nâu lợt hình gãy khúc, mặt dưới màu xám tro với viền sậm màu ở mép cánh. Bụng của thành trùng ở mặt trên có viền trắng đỏ xen kẻ, cuối bụng của con đực bằng hơn thành trùng cái và đốt chày của chân giữa phình to và có mang một chùm lông màu nâu đen dễ phân biệt với con cái.

Thời gian sinh trưởng của sâu đục trái xoài kéo dài từ 38 đến 43 ngày: giai đoạn trứng 4 – 5 ngày (trung bình 4,22 ngày), giai đoạn ấu trùng có 5 tuổi với 4 lần lột xác kéo dài từ 14 – 16 ngày (trung bình 14,85 ngày), giai đoạn nhộng từ 11

– 17 ngày (trung bình 14,47 ngày), giai đoạn thành trùng 6 –7 ngày (trung bình 6,71 ngày).

Sâu thường gây hại nặng trong mùa xoài chính vụ, mùa xoài sớm ít bị gây hại hơn.

Hình 2.29: Thành trùng và ấu trùng của sâu đục trái

* Tập quán sinh sống và cách gây hại

Ngài hoạt động và đẻ trứng vào ban đêm, thường đẻ trứng trên cuống trái, khuất trong phần khô còn sót lại của đài và tràng hoa, rất khó phát hiện.

Sâu bắt đầu gây hại khi trái bằng khoảng 2 - 3 cm đến khi trái sắp thu hoạch. Sâu non nở ra bò xuống đáy trái để đục vào bên trong trái. Mủ trái chảy ra bao bọc ấu trùng ở bên trong và từ đó sâu đục dần vào bên trong trái. Sâu bắt đầu tấn công vào phần thịt trái và sau cùng vào ăn hạt. Có thể có rất nhiều sâu tấn công trên một trái, khi ăn hết phần hột sâu sẽ bò sang trái lân cận để gây hại tiếp. Khi đủ lớn sâu nhả tơ để đu xuống đất và làm nhộng trong đất. Thời gian là nhộng khá lâu, khoảng 2 tuần.

Hình 2.30: Vị trí vết đục của sâu

f) Ruồi đục trái Dacus dorsalis Hendel

Tên khác: Bactrocera dorsalis Hendel

Họ Ruồi trái cây (Trypetidae) - Bộ Hai Cánh (Diptera)

* Phân bố và ký chủ

Loài này chủ yếu hiện diện ở các quốc gia trồng cây ăn trái vùng Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Ngoài cam, chanh, quít, chúng còn tấn công trên xoài, ổi, mít, nhãn.

* Đặc điểm hình thái và sinh học

Ruồi có cơ thể dài từ 6 - 9 mm, sải cánh rộng khoảng 13 mm. Đầu màu vàng, có dạng hình bán cầu, mặt trước màu nâu đỏ với 6 chấm nhỏ màu đen, phía sau đầu có nhiều lông nhỏ. Râu đầu tương đối ngắn, có 33 đốt, 2 đốt đầu nhỏ và ngắn, đốt cuối dài và to, trên đốt này có một lông nhọn. Ngực màu nâu đỏ hoặc màu nâu tối. Hai bên ngực có 2 đốm màu vàng ở góc phía trước, kế đến là 2 vệt vàng dài đến cuối ngực, phần ngực giáp với bụng có một vệt màu vàng to. Bụng có 2 sọc ngang màu vàng, sọc phía trên nhỏ hơn sọc phía dưới; giữa hai sọc này là một sọc màu đen; đồng thời cũng có một sọc dọc chạy từ sọc vàng cuối cùng đến cuối bụng giống như hình chữ T. Cánh trong có màu khói, gần cạnh trước có màu đậm

hơn. Bàn chân có 5 đốt, đốt cuối cùng có hai móng và một miếng đệm rất to. Ở 3 đôi chân thì đốt đùi màu đỏ, còn đốt chày và bàn chân màu vàng.

Hình 2.31: Thành trùng ruồi đục trái

Có thể phân biệt ruồi cái với ruồi đực một cách dễ dàng nhờ ruồi cái có cơ thể to hơn và có bộ phận đẻ trứng dài. Sau khi vũ hóa từ 7 - 15 ngày, ruồi bắt đầu đẻ trứng. Ruồi sống khoảng từ 20 - 40 ngày, trong thời gian đó một ruồi cái có thể đẻ khoảng 150 - 200 trứng, trung bình 50 trứng trong vòng 30 ngày.

Trứng ruồi có hình hạt gạo, dài khoảng 1 mm; lúc mới đẻ màu trắng sữa, khi sắp nở chuyển sang màu vàng nhạt. Thời gian ủ trứng từ 2 - 4 ngày.

Dòi mới nở dài khoảng 1,5 mm, lớn đủ sức dài từ 6 - 8 mm, màu vàng nhạt.

Giai đoạn dòi kéo dài từ 10 - 18 ngày.

Vỏ nhộng là kén giả, có hình trứng dài, lúc đầu có màu vàng nâu, khi sắp vũ hóa chuyển sang màu nâu đỏ. Nhộng dài khoảng 5 - 7 mm, thời gian nhộng kéo dài từ 7 - 12 ngày.

* Tập quán sinh sống và cách gây hại

Ruồi cái dùng ống đẻ trứng chọc thủng vỏ trái cây và đẻ trứng vào chỗ tiếp giáp giữa vỏ và thịt, trứng được đẻ thành từng chùm trong một lỗ khoét trên trái. Dòi non nở ra đục ăn thịt trái cây, tuổi càng lớn dòi càng đục sâu vào phía trong trái làm trái bị thúi và hư. Ngay sau khi dòi nở ra, tại miệng lỗ chọc ở vỏ trái bắt đầu ứa nước. Triệu chứng này càng về sau càng rõ rệt. Lúc này mép của miệng lỗ chọc hơi nhô cao, tiếp đến là phần vỏ chung quanh lổ bị thúi. Khi lớn đủ sức, nếu trái rụng dòi sẽ di chuyển xuống đất làm nhộng, nếu trái không rụng dòi cũng

búng mình cho rơi xuống đất để hóa nhộng. Dòi làm nhộng dưới đất sâu 3 - 7 cm.

Hình 2.32: Cách gây hại của ruồi đục trái

1.3. Thành phần côn trùng hại quan trọng trên cây nhãn

a) Sâu đục cuống trái Conopomorpha lichiella

Họ Gracillariidae - Bộ Lepidoptera

* Đặc điểm hình thái và sinh học

Ngài có sải cánh rộng từ 10 - 12 mm.

Sâu có hình dạng rất giống sâu đục gân lá nhãn nhưng có kích thước lớn hơn, dài từ 5 - 7 mm, mình sâu có màu trắng và có đặc điểm khác với sâu đục gân lá nhãn là chiều dài tất cả đốt bụng đều bằng nhau.

Nhộng dài khoảng 1 cm, lúc đầu có màu vàng nhạt, chuyển dần thành màu nâu khi sắp vũ hoá, thời gian nhộng từ 7 - 9 ngày.

* Tập quán sinh sống và cách gây hại

Sâu thường đục vào trái nhãn, nơi gần cuống trái tấn công ăn chung quanh cuống trái. Sâu thường tấn công và làm rụng trái rất nặng ở giai đoạn trái lớn và trái bị thiệt hại nhiều nhất ở giai đoạn gần thu hoạch. Khi đến tuổi trưởng thành sâu thường đục một lỗ nhỏ gần cuống trái bò lên các lá gần chùm trái kéo lớp màng mỏng màu trắng hóa nhộng trong đó.

Hình 2.33: Vị trí gây hại của sâu đục cuống trái