Một Số Giải Pháp Nhằm Đẩy Nhanh Tiến Trình Cổ Phần Hoá Các Doanh Nghiệp Nhà

Công ty khác, những quy định của pháp luật lại bị lạm dụng quá mức, gây khó khăn cho quản lý của Hội đồng quản trị, điều hành của Giám đốc và đẩy doanh nghiệp vào tình trạng khó khăn bế tắc, việc xử lý kéo dài, ảnh hưởng đến quá trình CPH. Về pháp lý, cổ đông thiểu số cũng chưa có được những hế định bảo vệ đúng mức nên vai trò còn mờ nhạt. Nhiều nội dung của cơ chế, chính sách quản lý Công ty Cổ phần vẫn chưa được thay đổi mà phần lớn các Công ty vẫn áp dụng như DNNN.

- Một số Công ty Cổ phần có kết quả kinh doanh thấp, giảm so với trước khi CPH.

Những Công ty này là những Công ty hoạt động trong những ngành, lĩnh vực điều kiện phát triển khó khăn, công nghệ lạc hậu, sản phẩm thiếu sức cạnh tranh, chi phí kinh doanh cao hơn mức trung bình. Cụ thể trong đó có 28,6% số doanh nghiệp có doanh thu giảm; 10% số doanh nghiệp bị thua lỗ; 42% số doanh nghiệp có số nộp ngân sách giảm so với trước khi CPH. Nhiều doanh nghiệp có số lao động giảm, chủ yếu là do doanh nghiệp được giải quyết lao động dôi dư, sắp xếp lại lao động, tinh giảm biên chế [46].

Như vậy, theo đánh giá chung, qua hơn 15 năm tiến hành, CPH DNNN đã được triển khai thực hiện đúng hướng, đường lối của Đảng và đạt được nhiều kết quả tích cực. Nó đã làm thay đổi bộ mặt của các DNNN, góp phần nâng cao đời sống cho cán bộ công nhân viên trong các DNNN tiến hành CPH. Tuy nhiên, bên cạnh đó, trong CPH cũng có nhiều tồn tại, đòi hỏi phải có những chủ trương, giải pháp phù hợp để đẩy nhanh trong thời gian tới.

CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẨY NHANH TIẾN TRÌNH CỔ PHẦN HOÁ CÁC DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM‌

I. Phương hướng của Nhà nước

Được triển khai từ năm 1992, công tác sắp xếp, đổi mới DNNN, trong đó trọng tâm là CPH DNNN bước đầu đã đạt được những kết quả quan trọng. Đa số các doanh nghiệp sau khi đã thực hiện CPH có hoạt động tốt hơn, lợi nhuận sau thuế tăng cao. Cũng kể từ đó, các văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực này ngày càng được hoàn thiện. Trên cơ sở các văn bản được Chính phủ ban hành, việc xây dựng đề án tổng thể và triển khai sắp xếp, đổi mới DNNN đã được thực hiện một cách vững chắc. Tính riêng trong giai đoạn 2001-2005, đã sắp xếp được 3.590 doanh nghiệp, trong đó CPH được 2.347 DNNN.

Thực hiện Nghị quyết Trung ương 3, Chính phủ đã phê duyệt 104 đề án sắp xếp DNNN của các bộ, tỉnh thành, các Tổng công ty "91". Trên cơ sở đó, Chính phủ đã yêu cầu các bộ, Tổng công ty "91", tỉnh rà soát lại để trình phương án điều chỉnh cho phù hợp; trong đó có 71 đề án cần được điều chỉnh cũng được Chính phủ phê duyệt. Cho đến cuối năm 2006, có 7/10 tập đoàn kinh tế, hơn 90 Tổng công ty đã đi vào hoạt động theo mô hình Công ty mẹ- Công ty con, một số ít Tổng công ty hoạt động theo mô hình Công ty Nhà nước đầu tư và 5-7 Tổng công ty được CPH toàn Tổng công ty hoặc Công ty mẹ; 1.800 DNNN giữ 100% vốn nằm trong các tập đoàn và Tổng công ty đều

phải chuyển sang các Công ty trách nhiệm hữu hạn. Hiện tại, số vốn Nhà nước có tại các doanh nghiệp CPH khoảng 6-12% [20].

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 107 trang tài liệu này.

Trên cơ sở thành tựu đạt được thời gian qua, để các DNNN hoạt động hiệu quả, tự chủ trong sản xuất kinh doanh, chủ động hội nhập nền kinh tế, quá trình sắp xếp, đổi mới DNNN cần tiếp tục thực hiện theo hướng:

- Chuyển mô hình hoạt động của các Tổng công ty thành các Công ty mẹ-Công ty con, trong đó các Công ty con là Công ty Cổ phần, một số ít là Công ty Nhà nước cần nắm giữ 100% vốn chuyển sang Công ty trách nhiệm hữu hạn. Sau một thời gian hoạt động ổn định, sẽ lựa chọn một số Công ty mẹ để CPH, Nhà nước nắm giữ Cổ phần chi phối (trong các lĩnh vực Nhà nước không cần giữ 100% vốn).

- Cần giám sát chặt chẽ quá trình CPH các Tổng công ty đã có Quyết định của Thủ tướng Chính phủ; từ đó rút ra kinh nghiệm để lựa chọn chỉ đạo CPH tiếp các Tổng công ty mà Nhà nước không cần nắm giữ 100% vốn. Rà soát lại, các Công ty Nhà nước độc lập, Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên thuộc bộ, tỉnh để tiến hành CPH. Cùng với quá trình CPH là bàn giao phần vốn Nhà nước về cho Tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước. Xem xét từng bước chuyển một số đơn vị sự nghiệp có thu như: trường học, bệnh viện, các viện nghiên cứu sang hoạt động theo mô hình luật doanh nghiệp mới.

Thời gian tới, khi thành lập các DNNN mới chủ yếu theo hình thức Công ty Cổ phần, các cổ đông thuộc các thành phần kinh tế khác nhau, đây là một hướng mở quan trọng trong phát triển DNNN. Giai đoạn tới sẽ hình thành từ 10 đến 20 tập đoàn kinh tế mạnh, sau khi sắp xếp lại các Tổng công ty "90" sẽ còn lại khoảng hơn 50 Tổng công ty ngoài tập đoàn hoạt động theo mô hình Công ty mẹ, Công ty con. Các tập đoàn và Tổng công ty đều là đa sở hữu, đa ngành nghề, tiến tới đa quốc gia. Trên cơ sở đó mà cơ bản xoá bỏ vai trò chủ quản của tỉnh, giảm thiểu tối đa "chủ quản" của bộ. Các DNNN sẽ hoạt động

theo luật doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả và năng lực cạnh tranh, đảm bảo định hướng, điều tiết, giữ vị trí trọng yếu trong nền kinh tế [20].

Như vậy, công tác sắp xếp CPH DNNN cần được tiếp tục thực hiện để đạt được những mục tiêu và yêu cầu do Nghị quyết Trung ương 3, Trung ương 9 (khoá IX) và Nghị quyết Đại hội X đề ra. Việc CPH DNNN, nhất là CPH các Tổng công ty, doanh nghiệp quy mô lớn cần thực hiện chặt chẽ, có bước đi vững chắc, trong đó lưu ý thực hiện triệt để phương thức thị trường trong CPH DNNN, để xác định đúng giá trị doanh nghiệp trên cơ sở công khai hoá, minh bạch hoá tình hình tài sản, kết quả sản xuất kinh doanh, đánh giá giá trị thương hiệu, lợi thế kinh doanh, giá trị quyền sử dụng đất [24].

Bên cạnh đó, cần tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý tài chính doanh nghiệp, xoá bỏ cơ chế chủ quản, làm rõ trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, từng bước cải tiến cơ chế tài chính theo cơ chế thị trường.

Công tác giám sát, đặc biệt là giám sát tài chính đối với DNNN phải được tăng cường nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh trong hội nhập kinh tế quốc tế.

Theo tính toán, đến hết năm 2010, Việt Nam sẽ CPH khoảng 1.500 doanh nghiệp. Đối với những Tổng công ty và doanh nghiệp chưa CPH được sẽ thực hiện sau năm 2010.

Để thực hiện thành công công tác sắp xếp, đổi mới DNNN mà trọng tâm là CPH và nâng cao hiệu quả của phương pháp này như đã đề ra, ông Hồ Xuân Hùng, Phó trưởng ban sắp xếp, đổi mới DNNN, theo tin trong bài "Năm 2010, Việt Nam cơ bản hoàn thành cải cách DNNN" của báo Đảng Cộng sản Việt Nam ra ngày 21/9/2006, cho rằng, cần thực hiện các việc chủ yếu sau:

- Thực hiện nhất quán các chính sách tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động đầu tư, kinh doanh và phát triển mạnh mẽ các loại hình doanh nghiệp; tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách về sắp xếp, đổi mới DNNN.

- Rà soát các thể chế phục vụ việc CPH, phát hiện những bất hợp lý, mâu thuẫn, những điều không khả thi để kiến nghị sửa đổi, đồng thời đề xuất giải pháp tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, thông thoáng trong việc thực hiện CPH.

- Tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách, quy trình sắp xếp DNNN theo hướng đơn giản, gọn nhẹ hơn, giảm thủ tục hành chính, tạo điều kiện đẩy nhanh tiến trình sắp xếp DNNN.

- Nâng cao tính công khai, minh bạch và thị trường trong quá trình sắp xếp; các bộ, địa phương, Tổng công ty 91 xây dựng kế hoạch với lộ trình cụ thể, sắp xếp, CPH các Công ty Nhà nước độc lập, doanh nghiệp thành viên các tập đoàn, Tổng công ty và CPH các Công ty mẹ-tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước để Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngay đầu năm 2007; thực hiện bằng được theo đúng nội dung và tiến độ các Đề án đã được phê duyệt; đẩy mạnh việc bán Cổ phần, niêm yết và phát triển thị trường chứng khoán; tăng cường vai trò của Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước trong quản lý và kinh doanh vốn Nhà nước.

- Tăng cường năng lực quản lý, điều hành, kể cả bổ sung chức năng, nhiệm vụ của Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước, đảm bảo quản lý và đầu tư có hiệu quả vốn Nhà nước; tiếp tục đổi mới tổ chức quản lý, đổi mới quản trị DNNN, nâng cao trình độ và tính minh bạch trong quản trị doanh nghiệp; áp dụng nghiêm túc các chuẩn mực kế toán theo quy định.

- Tổ chức lại Hội đồng quản trị để thực sự là đại diện trực tiếp dân chủ sở hữu tại Tổng công ty, chịu trách nhiệm chính tại Tổng công ty, chịu trách nhiệm trước chủ sở hữu về mọi hoạt động của Tổng công ty.

- Triển khai việc Hội đồng quản trị ký hợp đồng thuê Giám đốc giỏi điều hành doanh nghiệp; tích cực triển khai thực hiện hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là về đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý, quản trị doanh nghiệp và đội ngũ lao động, kỹ thuật của doanh nghiệp; về cung cấp thông tin, xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu, xử lý rủi ro trong kinh doanh, bảo vệ lợi ích chính

đáng của các doanh nghiệp; tăng cường vai trò kiểm tra, giám sát của chủ sở hữu; thực hiện quyền của cổ đông người góp vốn thông qua đại diện, không can thiệp trực tiếp vào hoạt động của Công ty Cổ phần, Công ty trách nhiệm hữu hạn.

Tuy nhiên, trong quá trình CPH DNNN cần lưu ý một số vấn đề sau [43]: Thứ nhất, CPH nhưng việc định giá doanh nghiệp phải theo giá thị trường, trên cơ sở đấu giá công khai, minh bạch để hình thành giá trị thị trường của doanh nghiệp. Tránh tình trạng bán tống, bán tháo làm thất thoát tài sản của Nhà nước, của toàn dân-thành quả của bao nhiêu năm xây dựng và phát triển. Và mục đích của CPH là để đa dạng hoá sở hữu vốn tại doanh nghiệp nên cần phải tránh tư nhân hoá DNNN, để rồi hình thành các tỷ phú

trên cơ sở tài sản của Nhà nước.

Thứ hai, CPH để người lao động tại doanh nghiệp có vị thế mới là trở thành cổ đông-chủ sở hữu một phần vốn của doanh nghiệp-có quyền tham gia vào việc quyết định đối với doanh nghiệp. Việc dành một lượng cổ phiếu ưu đãi cho người lao động trong doanh nghiệp là cần thiết. Và do được định giá theo giá thị trường nên thị giá sẽ đủ lớn, cũng không có chênh lệch lớn về giá cả sẽ giảm bớt việc "bán lúa non", việc mua vét của một số cá nhân; dẫn đến người lao động trở thành trắng tay, hoàn toàn trở thành người làm thuê, còn một số cá nhân sẽ thâu tóm quyền lực của Công ty sau khi đã mua vét các cổ phiếu của người lao động "bán lúa non".

Trong khi thị trường chứng khoán còn nóng, giá cổ phiếu còn cao, việc đẩy nhanh tiến độ CPH, khẩn trương niêm yết lên sàn thị trường chứng khoán sẽ có tác dụng kép: vừa tạo ra giá trị thị trường của doanh nghiệp, sự bình đẳng giữa các cổ đông trong và ngoài doanh nghiệp, tranh thủ lúc giá cao để nâng cao giá trị doanh nghiệp, tăng cung cho thị trường chứng khoán,....

Thứ ba, cần khắc phục tình trạng "bình mới, rượu cũ", tức là doanh nghiệp đã chuyển sang Công ty Cổ phần nhưng bộ máy nhân sự vẫn không

được đổi mới, làm cho doanh nghiệp hoạt động không khác trước là mấy, vai trò làm chủ của các cổ đông và người lao động bị hạn chế. Bên cạnh đó, cần khắc phục tình trạng phân biệt đối xử của các ngành, các cấp đối với những DNNN sau CPH với những DNNN chưa CPH còn do các bộ, ngành chủ quản, tỉnh, thành phố (thậm chí còn phân cấp cho sở, ngành) chủ quản theo kiểu con nuôi, con đẻ. Tình hình trên đòi hỏi cần khẩn trương xoá bỏ cơ chế bộ, ngành chủ quản, tỉnh, thành phố chủ quản.

Như vậy, sắp xếp, đổi mới DNNN, trong đó trọng tâm là CPH sẽ góp phần giúp các DNNN hoạt động hiệu quả hơn, cũng như nâng cao được năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. CPH DNNN là hướng đi đúng đắn của Đảng và Nhà nước, bắt nhịp kịp thời với quy luật nền kinh tế thị trường, quá trình hội nhập, tạo động lực quan trọng thúc đẩy nền kinh tế đất nước phát triển, vai trò đầu tầu đưa các thành phần kinh tế khác hội nhập nền kinh tế thế giới. Tuy nhiên cần thận trọng trong các bước đi để CPH không được biến thành tư nhân hoá. Các ngành, các cấp cần có những bước đi cụ thể để công tác CPH ở Việt Nam thực sự là xã hội hoá.‌

II. Một số giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến trình Cổ phần hoá các doanh nghiệp Nhà nước ở Việt Nam trong những năm tiếp theo

1. Quán triệt sâu sắc về chủ trương và chính sách Cổ phần hoá từ Trung ương đến địa phương

Trước hết là mở rộng quan niệm về DNNN, quán triệt quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết Hội nghị lần thứ 3 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá IX, DNNN (bao gồm DNNN mà Nhà nước giữ 100% vốn và DNNN mà Nhà nước giữ Cổ phần chi phối) phải không ngừng được đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả, giữ vị chí then chốt trong nền kinh tế, làm công cụ vật chất quan trọng trong điều tiết kinh tế vĩ mô, làm lực lượng nòng cốt góp phần chủ yếu để kinh tế Nhà nước thực hiện vai trò chủ đạo trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, là chủ lực trong hội nhập quốc tế. Theo quan

điểm chỉ đạo trên đây, DNNN bao gồm DNNN theo điều 1 Luật DNNN năm 2003 và Công ty Cổ phần mà Nhà nước giữ Cổ phần chi phối, được thành lập từ Cổ phần DNNN.

Vậy chúng ta phải làm cho các cấp, các ngành, các DNNN quán triệt sâu sắc và có nhận thức đúng đắn về chủ trương, chính sách về các giải pháp đổi mới và phát triển DNNN:

- CPH DNNN không làm chệch hướng của nước ta lên chủ nghĩa xã hội.

- Việc CPH DNNN nào, mức độ chuyển đổi sở hữu bao nhiêu,… là do Nhà nước quyết định.

- Lý luận và thực tiễn ở các nước xã hội chủ nghĩa truyền thống như Liên Xô cũ và đặc biệt là Trung Quốc đã cho thấy rõ chuyển một bộ phận DNNN sang các hình thức sở hữu khác không làm suy yếu Nhà nước xã hội chủ nghĩa.

- Thực tiễn cho thấy các DNNN được CPH đều hoạt động tốt thúc đẩy kinh tế đất nước phát triển, tăng thêm thu nhập cho người lao động,….

Việc quán triệt sâu sắc về chủ trương, chính sách CPH từ Trung ương đến địa phương cũng như việc đẩy mạnh tuyên truyền, cổ động cho CPH là rất quan trọng nhưng từ trước đến nay chưa được quan tâm đúng mức. Mục tiêu của việc này là làm cho các cấp, các ngành, từng doanh nghiệp và từng người lao động nhận thức sâu sắc về CPH như một xu thế tất yếu và sẽ đem lại lợi ích lâu dài cho cả Nhà nước lẫn cá nhân, từ đó, tích cực, yên tâm thực hiện CPH, đẩy nhanh tiến độ thực hiện chủ trương quan trọng này của Đảng và Nhà nước.

2. Giải quyết vấn đề lao động việc làm tạo tiền đề cho thực hiện thành công tiến trình Cổ phần hoá

Để giải quyết vấn đề này, bên cạnh hệ thống chính sách đối với người lao động dôi dư theo quy định của Nghị định 41/2002/NĐ-CP cần đưa ra chính sách hỗ trợ người lao động bị mất việc làm như: chế độ bảo hiểm thất nghiệp,