Các Nguyên Tắc Hoạt Động Trên Thị Trường Chứng Khoán

- Điều hành, quản lý trực tiếp các hoạt động giao dịch chứng khoán diễn ra hàng ngày, đảm bảo việc thực hiện được theo đúng quy định của luật pháp.

- Giám sát, theo dòi việc thực hiện giữa các công ty chứng khoán thành viên với các khách hàng của công ty, khi phát hiện có vi phạm Sở giao dịch sẽ tiến hành xử lý theo quy định. Trong trường hợp vi phạm có tính chất nghiêm trọng, Sở giao dịch báo cáo lên Ủy ban chứng khoán giải quyết.

Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán:

Là tổ chức của các công ty chứng khoán được thành lập với mục đích có tiếng nói chung cho toàn ngành kinh doanh chứng khoán, đảm bảo lợi ích chung cho toàn ngành. Hiệp hội đưa ra các quy định và thực hiện các chức năng:

- Điều hành, giám sát thị trường giao dịch phi tập trung. Các công ty muốn tham gia thị trường này phải đăng ký với Hiệp hội, và phải chấp hành các quy định do Hiệp hội đề ra.

- Theo dòi việc thực hiện giao dịch giữa khách hàng và các công ty chứng khoán thành viên, điều tra và xử lý các vi phạm nếu có.

Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán đưa ra các đề xuất và gợi ý với cơ quan quản lý, điều hành của Nhà nước về các vấn đề vĩ mô của thị trường chứng khoán.

1.2.1.2.2 Các chủ thể khác

Nhà phát hành

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 89 trang tài liệu này.

Nhà phát hành là các tổ chức thực hiện huy động vốn trên thị trường sơ cấp, gồm chính quyền các cấp, các công ty và các tổ chức tài chính với mục đích chuyển dịch nguồn lực tài chính trực tiếp giữa nhà đầu tư và tổ chức huy động, nhằm mục đích phục vụ các hoạt động kinh tế.

Hàng hoá của các tổ chức này gồm có: Trái phiếu chính phủ, trái phiếu địa phương, trái phiếu công ty, cổ phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư …

Nhà đầu tư:

Nhà đầu tư là những chủ thể kinh doanh trên thị trường chứng khoán, nhà đầu tư có thể chia thành 2 nhóm: các nhà đầu tư cá nhân, các nhà đầu tư là tổ chức.

- Nhà đầu tư cá nhân: là những người có vốn nhàn rỗi tạm thời, tham gia

mua bán trên thị trường chứng khoán với mục đích tìm kiếm lợi nhuận

- Nhà đầu tư là tổ chức: hay còn gọi là định chế đầu tư, thường xuyên mua bán chứng khoán với số lượng lớn, công việc đầu tư được thực hiện do một bộ phận gồm những chuyên gia có kinh nghiệm về thị trường.

Đầu tư thông qua các tổ chức có ưu điểm là có thể đa dạng hoá danh mục đầu tư và khối lượng vốn lớn giúp cho các tổ chức đầu tư có ưu thế hơn hẳn những nhà đầu tư cá nhân.

Các tổ chức kinh doanh trên thị trường chứng khoán

- Công ty chứng khoán: Là những công ty hoạt động trong lĩnh vực chứng khoán, có thể thực hiện các công việc như môi giới, tự doanh, tư vấn đầu tư chứng khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán.

Là loại hình công ty kinh doanh có điều kiện, các công ty chứng khoán phải đảm bảo các tiêu chuẩn, quy định của luật pháp về vốn điều lệ và những quy định khác của cơ quan quản lý thị trường chứng khoán.

- Công ty quản lý quỹ: Thực hiện công việc quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, trong quá trình hoạt động công ty có thể thành lập và quản lý đồng thời nhiều quỹ đầu tư. Công ty quản lý quỹ thay mặt quỹ đầu tư để phát hành chứng chỉ quỹ, các quỹ đầu tư hoạt động kinh doanh chứng khoán và quản lý danh mục đầu tư.

1.2.1.2.3 Các nguyên tắc hoạt động trên thị trường chứng khoán

- Nguyên tắc trung gian

Theo nguyên tắc này các giao dịch trên thị trường được thực hiện thông qua các tổ chức trung gian là các công ty chứng khoán. Tại thị trường sơ cấp nhà đầu tư thường không mua chứng khoán trực tiếp của tổ chức phát hành mà mua từ các tổ

chức bảo lãnh phát hành. Trên thị trường thứ cấp, thông qua nghiệp vụ môi giới, khách hàng mua và bán chứng khoán thông qua các công ty chứng khoán.

- Nguyên tắc cạnh tranh đấu giá

Trên thị trường sơ cấp lẫn thị trường thứ cấp, giá cả chứng khoán là do mối quan hệ cung cầu quyết định, mua và bán chứng khoán được thực hiện theo phương thức đấu giá và tự do cạnh tranh giữa các chủ thể tham gia thị trường với nhau.

- Nguyên tắc công khai

Chất lượng của hàng hoá chứng khoán không thể kiểm tra như các loại hàng hoá thông thường khác mà phải dựa trên những thông tin có liên quan. Vì vậy luật pháp quy định việc công bố thông tin là một nghĩa vụ của các tổ chức niêm yết và phát hành chứng khoán, thông tin phải được công bố qua các phương tiện thông tin đại chúng. Sở giao dịch, CTCK và các tổ chức có liên quan khác.

Nguyên tắc này nhằm đảm bảo lợi ích cho tất cả những người tham gia thị trường, mọi người đều phải tuân thủ những quy định chung, được chia sẻ thông tin cũng như chịu trách nhiệm nếu vi phạm các quy định đó.

Nguyên tắc này để bảo vệ nhà đầu tư, tuy nhiên nó cũng hàm chứa ý nghĩa nhà đầu tư phải tự chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của mình khi đã được cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời, chính xác theo đúng quy định.

1.2.1.2.4 Các hành vi tiêu cực trên thị trường chứng khoán

Thị trường nào cũng có những kẻ lợi dụng kẽ hở luật pháp để trục lợi một cách

phi pháp, TTCK cũng vậy, các hành vi khá phổ biến trên thi trường gồm có:

- Đầu cơ chứng khoán, lũng đoạn thị trường

Công việc được thực hiện từ một nhóm nhà đầu tư cấu kết với nhau để mua hoặc bán chứng khoán với số lượng lớn gây nên cung hay cầu giả tạo, làm cho giá cả cổ phiếu tăng hoặc giảm đột ngột, lũng đoạn thị trường.

- Mua bán nội gián

Là hành vi của kẻ lợi dụng quyền hành hay sự ưu tiên trong việc có được các thông tin nội bộ của công ty, từ đó mua vào hay bán ra cổ phiếu của công ty đó trên thị trường. Sau khi thông tin được công bố rộng rãi ra công chúng giá cổ phiếu của công ty này sẽ có sự thay đổi lớn, tạo ra lợi nhuận phi pháp cho những kẻ mua bán nội gián.

- Thông tin sai sự thật

Là hành vi phao tin đồn thất thiệt trên thị trường để hưởng lợi do mua thấp và bán cao sau khi thông tin đã được kiểm chứng, Luật chứng khoán các nước trên thế giới nghiêm cấm việc này, trong giai đoạn hiện nay, với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin thì hành vi này càng gây ra hậu quả nghiêm trọng cho nhiều chủ thể tham gia trên thị trường chứng khoán.

Các công ty niêm yết nếu vi phạm trong việc công bố thông tin sai sự thật làm thiệt hại cho nhà đầu tư, rối loạn thị trường, sẽ bị xử lý thích đáng theo luật pháp.

- Làm thiệt hại lợi ích nhà đầu tư

Đối với các CTCK hoặc tổ chức đầu tư, trong kinh doanh nghiêm cấm:

+ Làm trái lệnh đặt mua, bán của khách hàng.

+ Không cung cấp xác nhận giao dịch theo quy định.

+ Tự ý mua bán chứng khoán trên tài khoản của khách hàng, hoặc mượn danh

nghĩa khách hàng để mua bán chứng khoán.

1.2.2. Công ty niêm yết và thông tin công bố trên thị trường chứng khoán.

1.2.2.1 Công ty niêm yết

CTNY là những CTCP được SGDCK cho phép niêm yết cổ phiếu của mình cho mục đích giao dịch trên Sở, nếu công ty đáp ứng được một số tiêu chí theo quy định của Sở.

Các hình thức niêm yết cổ phiếu gồm có niêm yết lần đầu và niêm yết bổ

sung.

Niêm yết lần đầu là sau khi được phép của SGDCK, cổ phiếu của công ty cổ

phần lần đầu tiên được giao dịch trên TTCK.

Niêm yết bổ sung gồm các dạng sau:

- Tăng vốn bằng cách phát hành chứng quyền, trái phiếu chuyển đổi, cổ phiếu.

- Trả cổ tức bằng cổ phiếu.

- Phát hành cổ phiếu thưởng.

Thay đổi niêm yết được dùng trong trường hợp:

- Thay đổi tên của tổ chức niêm yết.

- Tách, gộp cổ phiếu

Niêm yết lại được áp dụng cho:

- Chứng khoán của công ty đã bị hủy niêm yết

- Chia, tách, sáp nhập các công ty niêm yết và chưa niêm yết hoặc các công ty

niêm yết với nhau.

Hủy niêm yết trong các trường hợp:

- Hủy niêm yết tự nguyện

- Hủy niêm yết bắt buộc

Các tiêu chuẩn niêm yết:

- Tiêu chuẩn định lượng bao gồm các tiêu chuẩn thời gian hoạt động, tổng vốn

cổ phần, doanh thu, lợi nhuận, cơ cấu, số lượng cổ đông công ty.

- Tiêu chuẩn định tính thường liên quan đến chất lượng hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty, được xác định thông qua báo cáo kiểm toán của tổ chức kiểm toán có kèm báo cáo tài chính đã kiểm toán của DN, các vấn đề có liên quan đến tranh chấp trong kinh doanh, các khoản nợ phải trả, nợ phải thu, các khoản liên doanh, liên kết, đầu tư vào công ty con, tình hình nhân sự quản lý cấp cao của công ty, các cổ đông lớn, các cổ đông nắm quyền kiểm soát công ty …

1.2.2.2 Thông tin công bố trên thị trường chứng khoán

Thông tin công bố trên thị trường gồm thông tin công bố trên thị trường sơ cấp

và thông tin công bố trên thị trường thứ cấp.

Công bố thông tin trên thị trường sơ cấp

Thông tin công bố trên thị trường sơ cấp thường là những thông tin của các tổ chức phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng. Cơ quan quản lý Nhà nước chuyên ngành (Ủy ban chứng khoán) là nơi nhận hồ sơ phát hành theo luật định, và chịu trách nhiệm về hoạt động phát hành của tổ chức phát hành.

Hồ sơ phát hành được quy định thường bao gồm một số tài liệu thông tin về tình hình tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh, nhân sự quản lý cấp cao của tổ chức, cơ cấu cổ đông, cổ đông nắm quyền kiểm soát, được trình bày tóm tắt trong Bản cáo bạch (Prospectus) và các tài liệu khác có liên quan, trình Ủy ban chứng khoán xem xét chuẩn y.

Ở Việt Nam hiện nay, UBCKNN( SSC) trực thuộc Bộ Tài chính là cơ quan quản lý, chịu trách nhiệm theo dòi hoạt động công bố thông tin và chào bán chứng khoán trên thị trường sơ cấp của tổ chức phát hành. Nội dung chủ yếu là thông qua báo cáo tài chính, trong đó “Bản cáo bạch” và “Giấy đăng ký chào bán chứng khoán” là hai tài liệu quan trọng trong số các tài liệu phải trình Ủy ban chứng khoán Nhà nước.

Ngoài ra UBCKNN còn chịu trách nhiệm theo dòi việc công bố thông tin theo quy định của các tổ chức là công ty đại chúng 6.

Công bố thông tin trên thị trường thứ cấp

Công bố thông tin trên thị trường thứ cấp chủ yếu là công bố thông tin của các

tổ chức niêm yết trên SGDCK.

Công bố thông tin là nghĩa vụ quan trọng của các tổ chức niêm yết, những thông tin có thể ảnh hưởng đến giá cả và khối lượng giao dịch của cổ phiếu, trái phiếu của tổ chức niêm yết thì phải được công bố kịp thời, chính xác.

Thông tin được công bố trên thị trường được thực hiện theo quy định của các cơ quan quản lý thị trường trực tiếp và gián tiếp. Tuân thủ nghĩa vụ công bố thông tin là yêu cầu quan trọng và là điều kiện bắt buộc khi các tổ chức muốn được niêm yết trên Sở giao dịch.

Căn cứ vào thời điểm công bố, thông tin được chia làm 3 loại:

Thông tin định kỳ

Gồm các BCTC của các tổ chức niêm yết theo quy định như BCTC quý, BCTC năm, trong đó BCTC năm phải được kiểm toán bởi công ty kiểm toán, và các thông tin mà các DNNY phải công bố khác theo yêu cầu của Sở giao dịch chứng khoán.

Thông tin bất thường

Các vấn đề có liên quan đến tình hình hoạt động của tổ chức như: các thay đổi về nhân sự, thay đổi về nguồn vốn, tài sản, các sự kiện có liên quan đến tình hình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, các vấn đề tranh chấp và các vấn đề có liên quan khác.

Thông tin công bố theo yêu cầu

Các tổ chức niêm yết phải thực hiện công bố thông tin theo yêu cầu của các cơ quan quản lý, điều hành trực tiếp và gián tiếp trên TTCK, nội dung thông tin công bố phải nêu ra sự kiện được các cơ quan quản lý yêu cầu, nguyên nhân, mức độ xác thực, các giải pháp xử lý (nếu có).

Thông tin về giao dịch của các cổ đông nội bộ

Nhân sự cấp cao và những người có liên quan trong tổ chức niêm yết, có thực hiện giao dịch cổ phiếu, trái phiếu mà mình sở hữu, thì phải được công bố thông tin trước và sau khi thực hiện giao dịch, kể cả giao dịch không thông qua hệ thống giao dịch như cho, tặng, thừa kế …, nếu đã thông báo thông tin giao dịch mà không thực hiện cũng phải công bố thông tin, đồng thời nêu rò lý do.

Việc thực hiện công bố thông tin phải thông qua các ấn phẩm, trang thông tin điện tử của tổ chức niêm yết, qua phương tiện thông tin đại chúng hoặc phương tiện công bố thông tin của các cơ quan quản lý nói trên.

Tuy nhiên trong trường hợp có lý do bất khả kháng, hoặc vì nguyên nhân chính đáng nào khác, tổ chức niêm yết có thể hoãn hoặc được phép không công bố thông tin bất thường.

1.2.3. Ảnh hưởng của thông tin kế toán đối với các đối tượng sử dụng thông tin

trên TTCK.

a. Đối với nhà đầu tư

Thị trường chứng khoán là loại thị trường cao cấp, Chứng khoán giao dịch trên thị trường mang một giá trị nội tại khá trừu tượng, giá trị chứng khoán được quyết định bởi mối quan hệ cung, cầu trên thị trường, nhưng mối quan hệ cung cầu này lại xuất phát từ tâm lý nhà đầu tư sau khi tiếp nhận thông tin trên thị trường từ nhiều phía khác nhau, trong đó TTKT là loại thông tin quan trọng bậc nhất, nó cho nhà đầu tư cái nhìn tổng quan về tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của các tổ chức niêm yết, đồng thời đây cũng là yếu tố chính để nhà đầu tư ra quyết định mua, bán chứng khoán.

Thông tin kế toán còn được xem như là thông tin nền tảng cho sự phát triển của thị trường, kết quả dịch chuyển nguồn vốn trong doanh nghiệp, tình hình sản xuất kinh doanh của các tổ chức niêm yết, mức cổ tức được chia trong kỳ, cách tạo và sử dụng tiền của tổ chức niêm yết và các thông tin khác trong BCTC, chính là yếu tố củng cố niềm tin của nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu ở hiện tại và trong tương lai, đồng thời niềm tin cũng là chìa khoá cho sự thành công và phát triển bền vững của TTCK.

b. Đối với các tổ chức quản lý, điều hành và tạo lập thị trường

Các cơ quan quản lý điều hành trực tiếp và gián tiếp thị trường quy định thực hiện việc CBTT của các tổ chức niêm yết, trước hết tạo sự ổn định cho môi trường