Kiến Nghị Hoàn Thiện Pháp Luật Về Bảo Vệ Quyền Sở Hữu Công Nghiệp Bằng

3.3.1 Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bảo vệ quyền sở hữu công nghiệp bằng biện pháp hành chính

Căn cứ vào thực trạng pháp luật và thực tiễn bảo vệ quyền SHCN bằng biện pháp hành chính đã nêu trên, việc hoàn thiện pháp luật về bảo vệ quyền SHCN bằng biện pháp hành chính cần tập trung vào những nội dung chính sau đây:

- Cần tiếp tục hoàn thiện các quy phạm pháp luật về SHTT, trình tự thủ tục kiểm tra và xử lý xâm phạm về SHTT. Hiện nay mỗi ngành lại có quy định riêng về trình tự, thủ tục điều này không chỉ gây khó khăn cho doanh nghiệp bị xâm phạm mà việc xử lý hành vi xâm phạm cũng không được đến nơi đến chốn, do vậy cần kiểm tra, rà soát, bãi bỏ, chỉnh sửa hoặc bổ sung những quy định pháp lý theo hướng hoàn thiện quy trình thủ tục kiểm tra xử lý vi phạm, hệ thống hóa các văn bản xử lý vi phạm quyền SHCN bằng biện pháp hành chính, giảm phiền hà cho doanh nghiệp đồng thời phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm theo quy định của pháp luật và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp bị vi phạm trong việc nhanh chóng khắc phục hậu quả vi phạm.

- Hiện nay Luật SHTT chỉ coi NHHH và chỉ dẫn địa lý là đối tượng bị giả mạo về SHCN trong khi thực tế KDCN cũng là đối tượng bị giả mạo rất phổ biến nhất là các mặt hàng điện tử, xe máy, do vậy phải coi KDCN cũng là đối tượng bị giả mạo về SHCN và cần bổ sung quy định này vào Luật SHTT và các văn bản hướng dẫn thi hành.

- Sửa đổi quy định yêu cầu chủ sở hữu, người sử dụng hợp pháp quyền SHTT phải thông báo cho người có hành vi xâm phạm quyền SHTT phải chấm dứt hành vi xâm phạm và coi thông báo là điều kiện để cơ quan có thẩm quyền thụ lý và xem xét xử lý hành chính hành vi vi phạm. Việc sửa đổi quy định này sẽ đảm bảo nguyên tắc phát hiện, xử lý kịp thời mọi hành vi vi phạm quyền SHCN.

- Cần có quy định, hướng dẫn cụ thể thế nào là “trùng hoặc tương tự đến mức gây nhầm lẫn” với nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý đã được bảo hộ quy định tại

khoản 1, 3 Điều 11 và khoản 1, 3 Điều 12 của Nghị định 105 làm cơ sở cho các cơ quan chức năng xử lý nhanh chóng, chính xác hành vi vi phạm quyền SHCN bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan.

- Hoàn thiện các quy định của pháp luật liên quan đến góp vốn bằng thương hiệu, vì đây cũng là một dạng tài sản đã được Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật SHTT thừa nhận có thể góp vốn để đầu tư, thành lập doanh nghiệp, vấn đề hiện nay là chưa có cơ chế pháp lý cho định giá tài sản vô hình và cơ chế quản lý, sử dụng và trích khấu hao với tài sản cố định vô hình. Do vậy cần sửa đổi và bổ sung chuẩn mực kế toán Việt Nam nhằm qui định hướng dẫn cụ thể về các loại tài sản cố định vô hình trong đó có thương hiệu cũng phải được xem là tài sản để góp vốn đầu tư, thành lập doanh nghiệp theo quy định của pháp luật.

- Sửa đổi và bổ sung qui định hướng dẫn chế độ quản lý, sử dụng và trích khấu hao với tài sản cố định vô hình là thương hiệu để có cơ sở hạch toán chi phí. Sự sửa đổi đó là cần thiết để phù hợp với thông lệ quốc tế với các điều ước mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia.

- Ban hành các chuẩn mực để định giá tài sản trí tuệ, nhanh chóng hoàn thiện cơ chế pháp lý cho việc định giá tài sản vô hình, đặc biệt là thương hiệu, một cách đáng tin cậy. Từ đó tạo điều kiện để các doanh nghiệp góp vốn, hợp tác, kinh doanh, chuyển nhượng các tài sản trí tuệ một cách thuận lợi như các tài sản khác. Bởi một khi doanh nghiệp sở hữu thương hiệu nổi tiếng cũng đồng thời đang nắm trong tay một đội ngũ lao động có tay nghề, trình độ quản lý, kỹ năng kinh doanh và công nghệ có chất lượng cao, góp vốn bằng quyền sử dụng thương hiệu sẽ tạo điều kiện phát huy các yếu tố này trong hợp tác kinh doanh trong đó có thu hút nguồn vốn, tiếp cận công nghệ và học tập kinh nghiệm quản lý của nước ngoài. Đồng thời khắc phục tình trạng cái gì không quản lý được thì ra quyết định cấm đã tồn tại từ trước đến nay.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 161 trang tài liệu này.

- Hoàn thiện cơ cấu tổ chức, các quy định về thẩm quyền XPVPHC trong lĩnh vực SHCN. Hiện nay có đến 05 cơ quan được pháp luật quy định trách nhiệm trực tiếp đấu tranh với hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng xâm

phạm quyền SHTT đó là cơ quan Công an, Quản lý thị trường, Hải quan, Thanh tra khoa học công nghệ, Ủy ban nhân dân, nhưng hiệu quả thì vẫn hạn chế, bởi khi có nhiều người cùng chịu trách nhiệm làm một việc thì dễ dẫn đến mạnh ai nấy làm, dễ làm khó bỏ, chồng chéo, lấn sân nhau. Do vậy cần có sự phân công, phân định rõ ràng chức năng và thẩm quyền xử lý hành chính của các cơ quan này nhằm khắc phục hiện tượng trên đây hoặc tập trung vào một cơ quan đầu mối để tăng tính chủ động và hiệu quả xử lý.

- Thành lập một cơ quan thống nhất quản lý Nhà nước về SHTT. Hiện nay, việc bố trí cơ quan quản lý về SHTT tại ba cơ quan hành chính khác nhau là bất hợp lý (Cục SHTT thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ, Cục Bản quyền tác giả và văn học nghệ thuật thuộc Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Văn phòng Bảo hộ giống cây trồng mới thuộc Bộ Nông nghiệp và Thủy sản). Bởi vì, hoạt động SHTT diễn ra và tác động tới tất cả các lĩnh vực kinh tế, xã hội, khoa học, công nghệ. ở đâu có hoạt động nghiên cứu, sáng tạo, ở đó có tài sản trí tuệ và nảy sinh các quan hệ quyền và nghĩa vụ về các tài sản đó. Việc các cơ quan quản lý Nhà nước về SHTT hợp nhất thành một cơ quan duy nhất sẽ tiết kiệm đáng kể ngân sách quốc gia mà tập trung hướng về cơ sở và cơ quan này sẽ chịu trách nhiệm chuẩn bị dự thảo các quy phạm pháp luật xây dựng các chính sách, chiến lược về hoạt động SHTT ở Việt Nam, tiến hành thủ tục xác lập quyền cho các tổ chức cá nhân trong và ngoài nước. Thực hiện các biện pháp bảo vệ lợi ích hợp pháp của Nhà nước, của các tổ chức cá nhân trong lĩnh vực SHTT và các công việc nghiệp vụ khác. Thực hiện quản lý thống nhất và hợp tác quốc tế về SHTT.

Với những sửa đổi trên hy vọng rằng hoạt động bảo vệ quyền SHCN bằng biện pháp hành chính, biện pháp được sử dụng chủ yếu hiện nay, sẽ đạt được những hiệu quả cao hơn. Kinh nghiệm của các nước đã trải qua giai đoạn công nghiệp cho thấy nếu tăng cường bảo vệ SHTT lên 10% thì đầu tư trực tiếp nước ngoài sẽ tăng 50% và các công nghệ cao sẽ tăng trưởng 40%. Đó là cơ hội vô cùng to lớn mà các nước đang phát triển như Việt Nam.

Cùng với việc sửa đổi, bổ sung các quy định trên cũng cần thực hiện các biện pháp sau đây:

- Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan bảo vệ quyền SHTT với nhau và phải coi doanh nghiệp cũng là một mắt xích trong mối quan hệ đó. Trong đó việc phối với cơ quan thẩm định là rất quan trọng vì SHTT nói chung và SHCN nói riêng là lĩnh vực còn khá mới mẻ và phức tạp đòi hỏi sự am hiểu tốt về chuyên môn, với sự phối hợp tích cực của cơ quan thẩm định sẽ đánh giá chính xác có hay không hành vi vi phạm quyền SHCN, mức độ vi phạm và hậu quả của nó. Xây dựng cơ sở dữ liệu về SHTT liên thông giữa các cơ quan này với nhau, với sự phối hợp như vậy sẽ bảo đảm việc phát hiện, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm quyền SHCN đồng thời tránh sự chồng chéo giữa các cơ quan thực thi pháp luật SHCN.

- Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức SHTT cho đội ngũ chuyên trách có đủ năng lực chuyên môn để phát hiện, xử lý các vụ vi phạm về SHTT. Các cơ quan thực thi pháp luật bảo vệ quyền SHCN bằng biện pháp hành chính cần tích cực nâng cao năng lực, trình độ và sự hiểu biết về luật pháp trong nước và quốc tế liên quan đến SHTT phục vụ cho hoạt động chuyên môn của mình, có khả năng phân biệt hàng thật, hàng giả, đánh giá chính xác mức độ và hậu quả của hành vi vi phạm từ đó có biện pháp xử lý thích đáng.

- Trang bị các phương tiện kỹ thuật hiện đại phục vụ cho kiểm tra, kiểm soát, phát hiện hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT. Chúng ta biết rằng hoạt động sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT diễn ra rất tinh vi, sử dụng công nghệ và phương tiện kỹ thuật hiện đại do vậy cần trang bị cho lực lượng chức năng các phương tiện kỹ thuật hiện đại để có thể đấu tranh, phát hiện và xử lý nhanh chóng, chính xác, hiệu quả hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT.

- Đẩy mạnh phổ biến giáo dục pháp luật về SHTT đối với các ngành từ cơ quan quản lý đến cán bộ công chức, doanh nghiệp và người dân để họ hiểu được vai trò của đối tượng SHTT, biết được những đối tượng nào đã được pháp luật

bảo hộ nhờ đó giảm bớt tình trạng vi phạm quyền SHTT, đồng thời không tiếp tay cho các hành vi xâm phạm quyền SHTT, tích cực tham gia vào cuộc đấu tranh chống lại hoạt động sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT.

3.3.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về bảo vệ quyền sở hữu công nghiệp bằng biện pháp hình sự

Bản chất của quyền SHCN là quyền sở hữu đối với tài sản vô hình, do vậy pháp luật hình sự cũng cần có những điều chỉnh phù hợp với loại tài sản đặc thù này cho phù hợp với thực tiễn áp dụng. Hiện nay tình hình xã hội đã có nhiều thay đổi do vậy cần bổ sung những quy định mới trong BLHS và sửa đổi những quy định không còn phù hợp trong đó có chế tài hình sự. Hình phạt áp dụng đối với các hành vi xâm phạm quyền SHCN còn nhẹ chưa tương xứng với mức độ nghiêm trọng của loại tội phạm này gây ra cho chủ thể quyền, cho người tiêu dùng và cho xã hội, do vậy trong thời gian tới cần sửa đổi BLHS theo hướng tăng mức độ nghiêm khắc về hình phạt từ đó tăng tính răn đe, phòng ngừa tội phạm. Dưới đây xin đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật hình sự về bảo vệ quyền SHCN:

- Cần tăng mức hình phạt để bảo đảm nguyên tắc trừng phạt, răn đe, giáo dục và phòng ngừa tội phạm. Trong khi hành vi trộm cắp tài sản có giá trị đến 500 nghìn đồng là bị truy cứu trách nhiệm hình sự thì tội sản xuất, buôn bán hàng giả đến 30 triệu đồng mới phải chịu trách nhiệm hình sự, quy định như vậy là chưa hợp lý vì đây cũng có thể coi là một hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ của người khác do vậy cần giảm ngưỡng giá trị của sản xuất, buôn bán hàng giả phải chịu trách nhiệm hình sự cho phù hợp với thực tế và để tăng tính răn đe, phòng ngừa tội phạm loại này. Đồng thời mức hình phạt tiền như hiện nay còn quá nhẹ, ví dụ tại khoản 3 Điều 171 quy định “Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng”, với mức phạt như vậy khó có thể răn đe, trấn áp tội phạm vì lợi nhuận thu được từ sản xuất, buôn bán hàng giả là rất lớn, do vậy cần

tăng mức hình phạt tiền cho tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm của loại tội phạm này.

- Cùng với tăng mức hình phạt tiền cũng cần tăng mức hình phạt tù và để tránh sự áp đặt ý chí chủ quan của cơ quan tiến hành tố tụng trong việc đề xuất, quyết định mức hình phạt cụ thể đối với từng tội phạm cần thu hẹp khoảng cách giữa mức tối thiểu và mức tối đa của khung hình phạt trong các điều luật của BLHS để đảm bảo tính khách quan trong hoạt động xét xử.

- Cần có sự sửa đổi thống nhất về quy định thế nào là “hậu quả nghiêm trọng” giữa Thông tư liên tịch số 01/2008/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA- BTP ngày 29 tháng 2 năm 2008 hướng dẫn truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các hành vi xâm phạm quyền SHTT và Thông tư liên tịch số 02/2001/TTLT- BCA-BTP ngày 25/12/2001 của Bộ Công an và Bộ Tư pháp hướng dẫn một số quy định tại Chương XIV của BLHS 1999, để đảm bảo sự áp dụng thống nhất các quy định của pháp luật hình sự.

- Sửa đổi khoản 1 Điều 171 BLHS 1999 theo hướng bất cứ một hành vi chiếm đoạt, sử dụng bất hợp pháp các đối tượng SHCN đã được bảo hộ tại Việt Nam như được quy định tại điều này đều bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu nhằm mục đích lợi nhuận. Ngoại trừ đối với bí mật kinh doanh thì không kể có nhằm mục đích lợi nhuận hay không.

- Để việc quy định về cấu thành tội phạm được cụ thể và rõ ràng hơn nên phân hóa thành các tội riêng biệt như “Tội xâm phạm nhãn hiệu hàng hoá; Tội xâm phạm KDCN; Tội xâm phạm giải pháp hữu ích, sử dụng bất hợp pháp sáng chế”…Đồng thời như đã nói ở trên đối tượng SHTT cũng là một dạng tài sản do vậy nên đưa các quy định về tội xâm phạm quyền SHTT vào Chương “Các tội xâm phạm sở hữu” trong BLHS.

- Cần phân định rõ ràng các căn cứ định tội danh quy định tại Điều 156 và 171 BLHS 1999 tạo thuận lợi cho các cơ quan tố tụng xác định đúng người, đúng tội, đúng hình phạt.

- Sửa đổi Thông tư 01 theo hướng cơ quan có thẩm quyền vẫn có thể tiến hành điều tra, khởi tố vụ án ngay cả khi chủ sở hữu nhãn hiệu hoặc tổ chức quản lý chỉ dẫn địa lý không có yêu cầu, bởi lẽ đấu tranh, phòng chống tội phạm là trách nhiệm chung của mọi người, đối với các cơ quan bảo vệ pháp luật thì đây còn chức năng, nhiệm vụ đã được quy định và phù hợp với tinh thần của luật hình sự.

- Cần xây dựng quy định về tội phạm liên quan đến tín hiệu vệ tinh mang chương trình mã hóa trong luật hình sự. Vì hiện nay tội phạm trong lĩnh vực công nghệ cao đã xuất hiện và càng trở lên phức tạp và hơn thế hậu quả của loại tội phạm này nhiều khi là rất nghiêm trọng vì tầm ảnh hưởng của nó rất lớn có thể ảnh hưởng đến an ninh, kinh tế - xã hội của một ngành thậm chí là của một quốc gia.

- Cần đưa khái niệm vi phạm với “quy mô thương mại” vào trong BLHS hoặc luật SHTT cho phù hợp với thông lệ quốc tế và có thể coi đây là một trong cơ sở để xác định hành vi vi phạm đó bị xử lý hành chính hay hình sự.

Ngoài ra, vấn đề bồi thường thiệt hại trong các vụ án hình sự xâm phạm quyền SHTT nói chung và quyền SHCN nói riêng cũng chưa được quy định rõ ràng, do đó cần có sự sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan (nhất là quy định của Luật SHTT và Nghị định 106) theo hướng bồi thường thiệt hại phải đảm bảo nguyên tắc đền bù thỏa đáng cho chủ thể quyền bị xâm phạm nhằm bảo vệ quyền lợi của chủ thể quyền và răn đe hành vi tái phạm (ví dụ như nâng mức bồi thường thiệt hại cho phù hợp với thực tế…).

Bên cạnh việc sửa đổi, bổ sung các vấn đề nêu trên, để tăng cường và bảo đảm hiệu quả của hoạt động đấu tranh phòng chống tội phạm về SHTT nói chung và hoạt động xét xử tội phạm về SHCN nói riêng cần thực hiện thực hiện đồng bộ một số giải pháp dưới đây.

- Nâng cao năng lực của đội ngũ thẩm phán, cán bộ, công chức ngành tòa án trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự liên quan đến SHTT. Hiện nay các thẩm phán mới chỉ có chuyên môn pháp lý mà thiếu sự am hiểu trong lĩnh

vực SHTT, do đó khó có sự đánh giá chính xác trong việc giải quyết các vụ án xâm phạm quyền SHTT. Để khắc phục được vấn đề này một mặt các thẩm phán, cán bộ ngành tòa án phải tự mình học tập, nghiên cứu để nâng cao trình độ, kinh nghiệm xét xử, đồng thời ngành tòa án cũng cần mở các lớp đào tạo, bồi dưỡng về SHTT cho các thẩm phán ngành tòa án theo hướng chuyên môn hóa tiến tới có đội ngũ thẩm phán chuyên trách có đủ năng lực chuyên môn về SHTT từ đó nâng cao vai trò của tòa án trong giải quyết tranh chấp về SHTT và xét xử hình sự các hành vi xâm phạm quyền SHCN theo quy định của BLHS.

Mặt khác do tính chất đặc thù của lĩnh vực SHTT có ý kiến cho rằng cần phải thành lập một tòa chuyên trách về SHTT bên cạnh tòa dân sự, tòa hành chính và tòa kinh tế. Nhưng hiện nay ngành tòa án đang trong tình trạng phải “vơ vét” nhân sự, thì liệu một tòa chuyên trách về SHTT như mong mỏi có quá xa vời?.

- Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục pháp luật về SHTT không chỉ cho các cơ quan quản lý, cơ quan thực thi quyền SHTT, các doanh nghiệp mà còn cho quần chúng nhân dân nhằm tạo nên nếp sống, sự hiểu biết và tôn trọng quyền SHTT, không dùng hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT, tích cực tham gia vào cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm trong lĩnh vực SHTT.

- Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan thực thi pháp luật với nhau và với chủ thể quyền SHCN. Đấu tranh chống hàng giả, hàng xâm phạm quyền SHTT là trách nhiệm chung của các ngành và toàn xã hội, nếu thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan thực thi thì hiệu quả sẽ không đạt được hoặc rất hạn chế, và không chỉ có vậy hiệu quả công việc còn thể hiện ở sự phối hợp của các chủ thể quyền SHCN với các cơ quan thực thi pháp luật, phải cung cấp kịp thời các thông tin liên quan đến hành vi xâm phạm quyền SHCN cho cơ quan thực thi và phối hợp kiểm tra, xử lý vi phạm. Bên cạnh đó các chủ thể quyền cũng cần quan tâm hơn nữa đến công tác quản lý đối tượng SHCN mà mình tạo ra, theo dõi và có biện pháp phù hợp chống lại hành vi xâm phạm quyền lợi của mình. Điều này