Hình sự bảo vệ của người bị kết án đều được phải chịu các hình phạt tương xứng. Vì vậy việc nhà nước áp dụng hình phạt tù có thời hạn nghiêm minh đúng đắn sẽ góp phần bảo vệ công bằng xã hội, tăng cường pháp chế, trật tự pháp luật và kỷ cương xã hội và pháp chế xã hội Chủ nghĩa.
- Ý nghĩa pháp lý: Mang ý nghĩa thiết thực khi áp dụng hình phạt tù có thời hạn là ý nghĩa về mặt pháp lý. Tính hợp lý và nghiêm minh của văn bản pháp luật hính sự thể hiện qua việc áp dụng hình phạt tù một cách hợp lý và chính xác. Để tìm ra những vấn đề còn thiếu sót và bất cập trong việc áp dụng hình phạt tù có thời hạn để đưa ra những hướng giải quyết phù hợp trong việc áp dụng hình phạt tù có thời hạn một cách thống nhất và toàn vẹn trong thực tiễn. Cần ban hành án lệ hoặc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định của BLHS. Ngoài ra cũng cần xem xét tính hiệu quả của việc áp dụng pháp luật nói chung và áp dụng hình phạt tù có thời hạn nói riêng thông qua trình tự thủ tục tố tụng quy định. Từ đó nhận xét được trình tự thủ tục tố tụng đã đạt được hiệu quả cao và đáp ứng được nhu cầu Cho thấy được trình tự, thủ tục tố tụng Hình sự quy định đã hợp lý, đáp ứng được nhu cầu của các cơ quan có thẩm quyền trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử. Chính vì thế trong mỗi giai đoạn khác nhau sự phát triển của xã hội đều có sự thay đổi, kéo theo sự thay đổi về kinh tế, văn hóa, pháp luật. Do đó, nhiều quy định của pháp luật không còn phù hợp với tình hình thực tế của xã hội, trình tự thủ tục cần sửa đổi, bổ sung để chặt chẽ hơn.
- Ý nghĩa giáo dục, phòng ngừa: Ngoài mục đích trừng trị người phạm tội, mục đích của hình phạt tù có thời hạn là răng đe, trừng trị người phạm tội mà còn là giáo dục người phạm tội ý thức tuân theo pháp luật, chuẩn mực quy tắc của cuộc sống đồng thời ngăn ngừa phạm tội mới và giáo dục người khác. Trường hợp hình phạt tù có thời hạn được áp dụng một cách triệt để minh bạch và đúng đắn sẽ tạo sự đồng thuận của các cá nhân và tổ chức và toàn xã hội nhận thấy được sự công bằng của pháp luật từ đó tin tưởng vào sự đấu
tranh phòng ngừa tội phạm vào cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc điều tra, truy tố và xét xử của nước ta; tạo ra sự đồng thuận để toàn xã hội tham gia tích cực vào công cuộc phòng chống tội phạm ở nước ta. Qua đó, cũng là bài học để tất cả người dân nhận thức được và tuyên truyền, giáo dục pháp luật tới người thân, gia đình, bạn bè, góp phần nâng cao sự hiểu biết pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật.
1.1.4 Khái niệm áp dụng hình phạt tù có thời hạn
Có thể coi hình phạt tù có thời hạn là một trong những biện pháp trong nhiệm vụ đấu tranh và phòng chống tội phạm. Hình phạt này giữ vai trò khá quan trọng trong việc cưỡng chế, thuyết phục, giáo dục răn đe.
Hình phạt tù có thời hạn được Toà án áp dụng thông qua hoạt động xét xử của Toà án và hoạt động xét xử của toà án phải tuân thủ các nguyên tắc đó là: Nguyên tắc khi xét xử thẩm phán và hội thẩm nhân dân độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật, xét xử tập thể và quyết định theo đa số…Căn cứ để ra quyết định hình phạt được quy định tại Điều 50 của Bộ luật hình sự năm 2015 “Khi quyết định hình phạt Toà án căn cứ vào quy định của Bộ luật này, căn nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi của tội phạm, nhân thân người phạm tội, các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự”.
Hoạt động tư duy của hội đồng xét xử được thực hiện sau khi xác định tội danh đối với hành vi người phạm tội được gọi là áp dụng hình phạt. Nếu coi cơ sở của việc quyết định hình phạt là định tội danh thì quyết định hình phạt là kết quả cuối cùng của hoạt động xét xử vụ án hình sự. Để quyết định hình phạt tù có thời hạn, Hội đồng xét xử phải căn cứ hồ sơ vụ án, kết quả của quá trình tranh tụng tại phiên toà, xác định các tình tiết của vụ án và nhận thức đầy đủ quy định của Bộ luật hình sự. Cũng có thể nói áp dụng hình phạt tù có thời hạn là hoạt động mang tính quyền lực của nhà nước, được thực thi thông qua Hội đồng xét xử là những người được nhà nước trao quyền để xem
xét, đánh giá các chứng cứ, tài liệu đã được thụ lý và thu thập trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử nhằm xác định sự thật xác thực của vụ án, sau đó lựa chọn hình phạt sao cho phù hợp nhất với BLHS tương xứng với mức độ nguy hiểm cho xã hội của tội phạm. Ngoài ra HĐXX còn phải xem xét các tình tiết tăng nặng hay giảm nhẹ trách nhiệm hình sự để ban hành bản án cũng như quyết định về hình phạt sao cho chính xác nhất.
Những phân tích trên đã cho thấy khái niệm Áp dụng hình phạt tù có thời hạn có thể định nghĩa như sau: “Áp dụng hình phạt tù có thời hạn là hoạt động áp dụng pháp luật hình sự sau quá trình định tội danh, thể hiện ở việc trên cơ sở hồ sơ vụ án và kết quả tranh tụng tại Toà, xác định các tình tiết của vụ án, nhận thức đầy đủ quy trình của bộ luật hình sự. Hội đồng xét xử sẽ lựa chọn mức hình phạt tù có thời hạn để áp dụng đối với người bị kết tối và ra phán quyết trong bản án kết tội về hình phạt đó.
Có thể bạn quan tâm!
-
Áp dụng hình phạt tù có thời hạn từ thực tiễn thành phố Biên Hòa tỉnh Đồng Nai - 1 -
Áp dụng hình phạt tù có thời hạn từ thực tiễn thành phố Biên Hòa tỉnh Đồng Nai - 2 -
Cơ Sở Pháp Lý Của Việc Áp Dụng Hình Phạt Tù Có Thời Hạn -
Căn Cứ Vào Các Tình Tiết Giảm Nhẹ, Tăng Nặng Trách Nhiệm Hình Sự -
Quyết Định Hình Phạt Tù Có Thời Hạn Trong Trường Hợp Đồng Phạm
Xem toàn bộ 81 trang tài liệu này.
1.1.5. Đặc điểm áp dụng hình phạt tù có thời hạn
- Có thể coi đặc điểm áp dụng hình phạt tù có thời hạn là một hoạt động áp dụng pháp luật hình sự dưới 1 hình thức đặc biệt. Được nhà nước trao thẩm quyền nhân dân nhà nước để áp dụng pháp luật đối với người phạm tội. Vì vậy các hoạt động của toà án phải tuân thủ nghiêm theo quy định của tố tụng hình sự từ các bước: Xử lý, thu thập, chứng minh,…cho tới khi xét xử và ra quyết định. Để có thể áp dụng hình phạt tù một cách hiệu quả cần phải thường xuyên kiểm tra quá trình hoạt động nhận thức quy định pháp luật hình sự của người làm luật và các hoạt động thực tiễn của các cơ quan nhà nước chức năng nhằm cá biệt hoá các quy định của pháp luật hình sự đối với người phạm tội. Áp dụng chế tài chính là áp dụng hình phạt tù, chỉ có toà án là cơ quan có thẩm quyền thực hiện các chế tài hình sự và làm các hoạt động áp dụng pháp luật hình sự. Áp dụng pháp luật hình phạt tù có thời hạn đối với người có hành vi vi phạm, toà án cần xem xét từng trường hợp cụ thể, trong những trường hợp đặc biệt như án có đồng phạm, hay phạm nhiều tội, hay phạm tội
nhiều lần,…Toà án còn thể hiện cá biệt hoá trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội thông qua việc xét xử và áp dụng xét xử, áp dụng hình phạt tù. Tiêu biểu như các trường hợp: áp dụng hình phạt nhẹ hơn quy định, phạm tội chưa đạt hay chuẩn bị phạm tội,… Trong tất cả các hoạt động áp dụng hình phạt, có thể coi việc áp dụng hình phạt tù có thời hạn là một trong những hoạt động quan trọng nhất và cũng là cơ bản nhất trong việc áp dụng pháp luật. Để nêu của tinh thần bắt buộc và tối cao của luật, nhà nước đã trao thẩm quyền áp dụng pháp cho toà án, tiêu biểu là hoạt động áp dụng hình phạt. Việc áp dụng thể chế hình phạt, nhà nước mang đầy tính tối thượng và ngày càng hoàn thiện hơn trong hệ thống dân sinh cũng như hệ thống pháp luật.
- Chủ thể áp dụng hình phạt tù có thời hạn là Hội đồng xét xử: Theo quy định tại Khoản 1 Điều 102 Hiến pháp năm 2013 thì “Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp”. Tòa án là cơ quan nhà nước có thẩm quyền duy nhất áp dụng hình phạt hay không áp dụng hình phạt đối với người bị kết tội. Ngoài Tòa án, không cơ quan hay cá nhân nào có quyền áp dụng hình phạt đối với cá nhân hoặc pháp nhân thương mại phạm tội. Toà án được nhà nước trao quyền lực và có thẩm quyền xét xử, và kết quả của hoạt động xét xử chính là bản án. Bản án được đút kết từ các quá trình do hội đồng xét xử nhân danh nhà nước xem xét, tuyên bố, quyết định một cá nhân, một pháp nhân thương mại là vô tội hay không. Bản án chính là thái độ toà án nhân danh nhà nước đối với người vi phạm pháp luật.
Đối với vụ án Hình sự được xét xử theo thủ tục rút gọn, phiên toà do một Thẩm phán tiến hành quy định tại khoản 1 Điều 463 BLTTHS thì Các bản án, quyết định của Hội đồng xét xử hình sự sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật ngay mà sau khi tuyên án một thời gian nhất định và hết thời hạn kháng cáo, kháng nghị mới có hiệu lực pháp luật.
Tại Điều 23 BLTTHS thì Các cơ quan, tổ chức, cá nhân bị pháp luật
nghiêm cấm hành vi can thiệp vào công việc xét xử của toà án và Thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Tuỳ vào mức độ, tính chất hành vi can thiệp sẽ bị xử phạt hành chính hoặc nặng hơn có thể truy cứu theo pháp luật hình sự.
Trong quá trình xét xử cũng như tại phiên tòa, Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân điều ngang quyền với nhau, Hội đồng xét xử sơ thẩm và phúc thẩm đều thảo luận và quyết định theo đa số. Tất cả thành viên trong hội đồng xét xử sẽ đưa ra ý kiến và thống nhất tất cả ý kiến đó để đưa ra quyết định chung nhất. Để đưa ra được ý kiến thống nhất, HĐXX không chỉ căn cứ vào tài liệu hồ sơ chứng cứ, chứng cứ điều tra và chứng cứ do viện kiểm sát thu thập. Mà Hội đồng còn phải căn cứ vào nhiều quá trình khác như thẩm tra, thẩm vấn, tranh tụng phiên toà,….để nêu lên ý kiến và biện pháp phù hợp cho hành vi phạm tội của từng cá nhân. Quyết định của hội đồng xét xử là trọng tâm của hoạt động tố tụng hình sự trong việc áp dụng hình phạt tù có thời hạn vào thực tiễn.
- Được thực hiện sau khi định tội danh. Hay nói cách khác, các hành vi nguy hiểm cho xã hội được pháp luật quy định là phạm tội mà các cá nhân huy tổ chức thực hiện phù hợp với quy định đó của pháp luật và gây nguy hiểm cho xã hội mà cấu thành nên 1 tội được gọi là định tội danh. Từ các hành vi phạm tội mà người xử dụng luật sẽ xem xét, xem phù hợp với điều luật nào mà BLHS quy định. Từ đó áp dụng quá trình định tội danh đó trong quá trình khởi tố tới khi xét xử giám đốc thẩm. Khi xem xét định tội danh với tính chất là một dạng của hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật thì định tội danh lại là tiền đề cơ sở của hoạt động. Để làm được điều đó cần có các bước sau:
Thứ nhất: Xem xét, đánh giá các tình tiết của vụ án đã xảy ra trên thực tế thì người đánh giá phải thực hiện một cách khách quan, toàn diện, vô tư
dựa trên những chứng cứ thu thập được và dựa trên các cơ sở quy định của BLTTHS.
Thứ hai: Phải nhận thức một cách thống nhất, chính xác nội dung các quy phạm pháp luật hình sự phán ánh các dấu hiệu của cấu thành tội phạm về tội danh mà chủ thể áp dụng hướng tới lựa chọn. Trong BLHS các dấu hiệu trong cấu thành tội phạm thì thường chỉ nêu nét khái quát những nét đặc trưng, phổ biến của hành vi cấu thành tội phạm Do đó, đòi hỏi trong quá trình áp dụng chủ thể định tội danh phải tư duy, sau sát đánh giá trên căn cứ khoa học và thực tế để đảm bảo tính thuyết phục;
Thứ ba: Các cấu thành tội phạm và các tình thiết cần phải đối chiếu với nhau nhằm xác định ra tội danh phù hợp nhất. Người thực hiện pháp luật cần phải xem xét lựa chọn cụ thể để chọn ra điểm, khoản, điều phù hợp với loại hành vi mà các đối tượng đã phạm phải.
Thứ tư: Cần phải có cụ thể loại tội danh cũng như hình phạt thích ứng với tội danh đó. Từ các tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ, hội đồng xét xử sẽ đưa ra mức hình phạt phù hợp với tính chất nguy hiểm mà hành vi đó gây ra cho xã hội. Từ đó đưa ra hình phạt công bằng chính xác nhất đối với hành vi phạm tội, cũng như đối với người thực hiện hành vi phạm tội đó.
- Hình phạt được áp dụng: Hình phạt tù có thời hạn là sau khi xác định được tội danh của hành vi vi phạm thì HĐXX dựa trên các tài liệu chứng cứ có trong hồ sơ, kết quả tranh luận tại phiên tòa để lựa chọn hình phạt áp dụng đối với hành vi phạm tội của bị cáo. Hình phạt bổ sung và hình phạt chính là 2 loạt hình phạt được pháp luật hình sự quy định trong đó hình phạt chính bao gồm: Phạt tiền, bắt buộc giam giữ, Cải tạo tại địa phương không giữ, hình phạt tù có thời hạn,… được quy định tại điều 32 BLHS. Trong đó hình phạt tù có thời hạn là hịnh cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội có mức phạt từ 03 tháng cho tới 20 .
- Văn bản áp dụng hình phạt: Nhiều văn bản cũng có nên khái niệm về
không có tội. Hay tại điều 13 BLTTHS có nêu Không có tội cho đến khi có bản án két tội của Toà án đã có hiêu lực pháp luật. Vậy nếu bản án chưa có hiệu luật pháp luật thì người đó vẫn chưa phải là phạm tội. Hội đồng xét xử sau khi xem xét tất cả các tình tiết của vụ án và thống nhất về việc áp dụng các hình phạt cho bị cáo thì cần phải có Bản án kết tội của Hội đồng xét xử thể hiện việc Hội đồng xét xử áp dụng hình phạt cho hành vi của bị cáo gây ra, đó là bản án ghi nhận đầy đủ quan điểm của những người tham gia tố tụng, nhận định của Hội đồng xét xử về việc xác định bị cáo có tội, tội gì, theo điểm, khoản, điều nào của BLHS và các tình tiết tăng nặng, tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự, mức hình phạt cụ thể được áp dụng. Bản án chính của HĐXX là văn bản thể hiện rò tính quyền lực của nhà nước cũng như sự trừng phạt của nhà nước đối với người phạm tội, buộc người phạm tội phải chịu hình phạt tù cho hành vi vi phạm mà mình đã thực hiện. Việc viết bản án vào trước năm 2017, cần xem xét các vấn đề được nêu khái quát trong BLHS, các nội dung, hướng dẫn do toà án các cấp soạn thảo và tổ chức. Từ năm 2017, Các buổi tổ chức riêng, các cuộc họp về nâng cao nhân thức, hướng dẫn trong cách làm bản án theo quy định được toà án nhân dân tối cao tổ chức. Ngày 28/07/2017 ban hành văn bản số 155/TANDTC - PC về kĩ thuật trình bày các văn bản tố tụng trong đó có bản án và việc áp dụng thống nhất thể thức, Ngày 19/07/2017 Nghị quyết số 05/2017/NQ-HĐTP đã quy định một số biểu mẫu cụ thể. Từ các văn bản trên đã làm thống nhất toàn vẹn toà án tư pháp trên toàn đất nước.
1.1.6. Nguyên tắc áp dụng hình phạt tù có thời hạn
Trong hệ thống hình phạt, hình phạt tù có thời hạn nằm trong hình phạt chính tại điểm Đ khoản 1 điều 32 của BLHS. Có thể nói hình phạt được ưu tiên xử dụng và được toà án áp dụng phổ biến cũng chính là hình phạt này. Bộ luật hình sự năm 2015 có quy định tại điều 38 về nội dung của tù có thời hạn chính là áp dụng xử phạt hay nói cách khác là bắt buộc người phạm tội bị kết
án chấp hành hình phạt tại nơi được chỉ định (cơ sở giam giữ) trong một thời hạn nhất định. Xem xét kĩ ta có thể thấy biện pháp giam giữ tại cơ sở trại giam chính là cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội bằng biện pháp bắt buộc để họ có thể thay đổi theo chiều hướng tốt hơn. Điều chính yếu của hình phạt tù có thời hạn chính là giúp cho người phạm tội có cơ hội thay đổi, giáo dục cải tạo để họ có thể thay đổi thành người có giá trị tốt cho xã hội và đó cũng là giá trị phải trả cho hậu quả của họ gây ra cũng là tính răn đe của nhà nước dành cho người phạm tội.
Hình phạt tù có thời hạn cũng có thời gian chấp hành riêng của nó, mức tối thiểu và tối đa được quy định tại điều 38 của BLHS năm 2015 là “ Mức tối đa là 20 năm và tối thiểu là 03 tháng”. Quy định này nhấn mạnh 1 điều là nếu áp dụng hình phạt tù có thời hạn thì khi xử người phạm tội và định tội danh thì mức phạt tù không được thấp hơn 03 tháng và không cao hơn 20 năm. Tuy nhiên vẫn có trường hợp người phạm tội phạm nhiều tội và tổng hợp hình hình phạt của các bản án khcas nhau thì tổng hình phạt được cộng lại không được quá 30 năm.
Trong hệ thống hình phạt của luật hình sự thì hình phạt chiếm vị trí quan trọng là hình phạt tù có thời hạn. Nhìn chung về hình phạt này trong phần tội phạm ta có thể thấy hầu như đều có mặt của hình phạt tù có thời hạn. Hay nói cách khác hình phạt này rất hữu hiệu và được xử dụng phổ biến trong các phiên xét xử cũng như trong quá trình đấu tranh phòng chống tội phạm. Nhưng không phải vì vậy mà lúc nào cũng áp dụng hình phạt tù có thời hạn. Vì hình phạt này chỉ áp dụng đối với trường hợp cần cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội, hay chỉ áp dụng với các trường hợp tái phạm nhiều lần nay phạm tội với mức độ nguy hiểm. Còn đối với trường hợp phạm tội nhẹ và lần đầu ta có thể xử dụng biện pháp thay thế không phải hình phạt tù.