Thực Chất Và Biểu Hiện Đặc Thù Của Giáo Dục Lý Luận Mác

trong những điều kiện, hoàn cảnh cách mạng mới của Lênin. Nhiệm vụ của các Đảng cộng sản hiện nay, ngoài việc bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, quan trọng hơn là vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào hoàn cảnh nước mình, ngày càng bổ sung, hoàn thiện và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin và

đây cũng là nhiệm vụ của các bộ môn khoa học Mác - Lênin.

Lý luận Mác - Lênin có những đặc trưng chủ yếu sau:

Một là, tính trừu tượng hoá và tính khái quát hoá cao.

Trừu tượng hoá, khái quát hoá là hai quá trình có mối liên hệ chặt chẽ không thể tách rời nhau, chúng xâm nhập lẫn nhau, bổ sung cho nhau trong tư duy. Thông qua các thao tác của tư duy mà con người có được tri thức về mối liên hệ bản chất, tính quy luật của sự vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng.

Các hình thức biểu hiện của lý luận Mác - Lênin như khái niệm, phạm trù, các nguyên lý... đều là sản phẩm của quá trình trừu tượng hoá cao, khái quát hoá cao của các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác - Lênin trong quá trình nhận thức và cải tạo thế giới.

Với sức mạnh của sự trừu tượng hoá, khái quát hoá, lý luận Mác - Lênin trên cơ sở nắm bắt được những mối liên hệ khách quan, bản chất mà phát hiện những quy luật vận động, phát triển của các sự vật, hiện tượng, đem lại cho con người “hình ảnh chân thật của đối tượng” nhờ đó mà con người có thể cải tạo thế giới theo yêu cầu và mục đích của mình.

Với đặc trưng này, lý luận Mác - Lênin là hệ thống tri thức đem lại cho con người sự hiểu biết sâu sắc về bản chất, tính quy luật của các mối liên hệ tất nhiên trong sự vận động và phát triển của sự vật hiện tượng. Đây là một hệ thống tri thức lý luận khoa học, đúng đắn cả trong lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy. Hệ thống lý luận này trở thành kim chỉ nam cho con người nhận thức và cải tạo thế giới.

Hai là, tính hệ thống, lôgic, chính xác và chặt chẽ.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 181 trang tài liệu này.

Lý luận Mác - Lênin là một hệ thống tri thức có mối liên hệ bên trong

chặt chẽ. Mỗi khái niệm, phạm trù, nguyên lý phản ánh những khía cạnh khác nhau của sự vật, hiện tượng nhưng lại có quan hệ chặt chẽ với nhau, mang lại cho con người những tri thức về sự vật hiện tượng trong tính chỉnh thể, toàn vẹn của nó, giúp con người có cái nhìn toàn diện, chính xác về sự vật, hiện tượng. Lý luận Mác - Lênin đem lại cho con người một bức tranh chân thật về hiện thực khách quan, tránh mọi “ảo tưởng” mù quáng, mê hoặc, xuyên tạc sự thật, gạt bỏ thần bí siêu tự nhiên. Lý luận Mác - Lênin là một hệ thống mang tính chỉnh thể, toàn vẹn, thống nhất, với khả năng phản ánh chính xác sự vật, hiện tượng như nó đã tồn tại, vận động và phát triển. Trên cơ sở đó có thể dự báo được xu hướng vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng.

Lý luận Mác - Lênin là hệ thống lý luận điển hình về tính chính xác và lôgic chặt chẽ, có tác dụng tích cực đối với hoạt động thực tiễn của con người, làm cho “trí tuệ” con người tìm thấy nhiều điều kỳ diệu trong thế giới khách quan và sẽ tìm thấy nhiều hơn nữa, do đó làm tăng thêm quyền lực của mình đối với giới tự nhiên. Với đặc trưng này đòi hỏi việc nghiên cứu lý luận Mác - Lênin không được tuỳ tiện, hời hợt, đơn giản, không thể là sự tuỳ tiện chắp vá, cắt xén.

Ba là, tính gắn bó, liên hệ, thống nhất với thực tiễn.

Thống nhất lý luận với thực tiễn là một trong những nguyên tắc cơ bản của lý luận khoa học nói chung và của lý luận Mác - Lênin nói riêng. Thực tiễn - lý luận và lý luận - thực tiễn là những vòng khâu nối tiếp, vô tận trong sự phát triển không ngừng của cả lý luận và thực tiễn. Lý luận thuộc lĩnh vực hoạt động tinh thần còn thực tiễn thuộc hoạt động vật chất. Trong mối quan hệ này, theo tinh thần của chủ nghĩa Mác - Lênin, thực tiễn đóng vai trò quyết định. V.I.Lênin còn khẳng định, thực tiễn cao hơn nhận thức (lý luận) vì nó có ưu điểm không những của tính phổ biến mà cả tính hiện thực trực tiếp. Lý luận Mác - Lênin bắt nguồn từ thực tiễn đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân, nhưng đồng thời nó gắn bó với phong trào công nhân, đóng vai trò

soi đường, dẫn dắt, chỉ đạo phong trào công nhân. Thực tiễn đã chứng tỏ, giai cấp công nhân tìm thấy “bộ óc” của mình ở lý luận Mác - Lênin, còn lý luận Mác - Lênin tìm thấy “trái tim” của mình ở phong trào công nhân.

Lý luận Mác - Lênin vạch ra phương hướng cho phong trào thực tiễn của giai cấp công nhân, chỉ ra cho giai cấp công nhân phương pháp hoạt động có hiệu quả nhất để đạt mục đích. Lý luận Mác - Lênin mang lại sức mạnh cho giai cấp công nhân trong quá trình nhận thức và cải tạo thế giới. Nhờ có lý luận Mác - Lênin mà hoạt động thực tiễn của giai cấp công nhân trở nên tự giác, tích cực chủ động và tránh được tự phát, mò mẫm.

Như vậy, giữa lý luận Mác -Lênin và thực tiễn phong trào công nhân có mối quan hệ biện chứng, tác động, bổ sung làm phong phú lẫn nhau, là điều kiện cho sự tồn tại và phát triển của nhau. Hồ Chí Minh đã khẳng định “Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin” [63 tr 496]. Theo Hồ Chí Minh, lý luận sẽ là lý luận suông, lạc hậu, giản đơn, không có tính khoa học nếu xa rời thực tiễn. Thực tiễn sẽ trở thành mù quáng, tự phát nếu không có lý luận soi đường. Lý luận Mác - Lênin là sự khái quát thực tiễn cách mạng và lịch sử xã hội, là sự đúc kết những kinh nghiệm và tri thức lý luận trên các lĩnh vực khác nhau. Sức mạnh của nó chính là ở chỗ gắn bó hữu cơ với thực tiễn xã hội, được kiểm nghiệm, bổ sung và phát triển trong thực tiễn cải tạo tự nhiên và xã hội của giai cấp công nhân.

Bốn là, thống nhất giữa tính khoa học và tính giai cấp.

Lý luận Mác - Lênin bao hàm trong nó đặc trưng thống nhất giữa tính khoa học và tính giai cấp. Tính khoa học của lý luận Mác - Lênin thể hiện ở chỗ nó phản ánh đúng theo quy luật khách quan của sự vận động phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy.

Tính giai cấp của lý luận Mác - Lênin thể hiện ở chỗ nó là tư tưởng của

giai cấp công nhân, phản ánh khách quan nhu cầu và lợi ích của giai cấp công

nhân và nhân dân lao động. Lợi ích của giai cấp công nhân phù hợp với nhu cầu, lợi ích của nhân loại tiến bộ. Do vậy, tính giai cấp của lý luận Mác - Lênin luôn luôn thống nhất với tính khoa học.

Trong lý luận Mác - Lênin, tính giai cấp và tính khoa học có mối quan hệ biện chứng với nhau. Tính giai cấp công nhân càng cao thì tính khoa học của lý luận Mác - Lênin càng sâu sắc. Tính khoa học của lý luận Mác - Lênin càng sâu sắc thì tính giai cấp công nhân càng rõ nét. Lý luận Mác - Lênin có mục đích cao cả là thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cách mạng XHCN, nên nhiệm vụ quan trọng của nó là định hướng cho con người nhận thức đúng thế giới để có thể cải tạo được thế giới. Khi đó tính khoa học là tiền đề, cơ sở và tính giai cấp giữ vai trò định hướng để loại trừ cái cũ, cái đã lỗi thời, lạc hậu, xây dựng cái mới tiến bộ, hợp quy luật bảo vệ lợi ích của giai cấp tiến bộ trong xã hội. V.I.Lênin coi chủ nghĩa Mác là cơ sở lý luận vững như đá hoa cương, có “sức hấp dẫn không có gì cưỡng nổi đã lôi cuốn những người xã hội chủ nghĩa của tất cả các nước theo lý luận đó, chính là ở chỗ nó kết hợp tính chất khoa học chặt chẽ và cao độ (đó là định cao nhất của khoa học xã hội), với tinh thần cách mạng”[43, tr.421]. Do vậy, khoa học càng được tiến hành một cách dũng cảm và vô tư thì nó càng phù hợp với lợi ích và nguyện vọng của giai cấp công nhân.

Thực tiễn cho thấy việc xuyên tạc sự thật thường gắn liền với sự xa rời lập trường, quan điểm, lợi ích của giai cấp công nhân. Mọi cách xem xét, đánh giá hiện thực trái với quan điểm, lập trường, lợi ích của giai cấp công nhân đều không phản ánh đúng xu hướng phát triển của lịch sử. Xuất phát từ lợi ích của các giai cấp phi vô sản hoặc chịu ảnh hưởng của những tư tưởng ấy sẽ không bao giờ phản ánh đúng sự thật lịch sử và như thế sẽ không có tính giai cấp và tính khoa học. Lý luận Mác - Lênin luôn đảm bảo sự thống nhất giữa tính giai cấp và tính khoa học. Đây cũng là đặc trưng cơ bản mang tính chất cách mạng,

tính khoa học của lý luận Mác - Lênin.

Năm là, tính sáng tạo và tính phát triển.

Thực tiễn cho thấy lý luận Mác - Lênin là một hệ thống mở và luôn bao hàm trong nó tính sáng tạo và tính phát triển. Chính vì lý luận Mác - Lênin mang tính sáng tạo nên nó luôn phát triển. Nó luôn được bổ sung, phát triển bằng sự sáng tạo bởi các nhà lý luận mácxít chân chính. Tính sáng tạo của lý luận Mác - Lênin luôn có cơ sở từ tổng kết thực tiễn trong phong trào cách mạng của giai cấp công nhân. Hơn nữa, nó còn có cơ sở là những thành tựu của khoa học tự nhiên và khoa học xã hội nhân văn. Sự phát triển của lý luận Mác - Lênin cũng có cơ sở thực tiễn và cơ sở khoa học. Chính vì sáng tạo mà lý luận Mác - Lênin mới có điều kiện phát triển và ngược lại sự phát triển lý luận Mác - Lênin đòi hỏi phải sáng tạo. Hiện nay, lý luận Mác - Lênin luôn luôn được các

đảng cộng sản vận dụng và phát triển, sáng tạo trong điều kiện mới.

Ngoài những đặc trưng cơ bản trên lý luận Mác - Lênin còn một số đặc trưng khác như tính kế thừa, là hệ thống mở có thể bổ sung và phát triển...

Với ý nghĩa là lý luận khoa học, lý luận Mác - Lênin giúp cho các Đảng cộng sản - đội tiền phong của giai cấp công nhân hoàn thành được nhiệm vụ lãnh đạo cách mạng XHCN. Đảng nhân dân Cách mạng Lào quyết tâm giữ vững định hướng XHCN, cho nên rất quan tâm đến giáo dục lý luận Mác - Lênin với đầy đủ các đặc trưng trên.

2.1.2. Thực chất và biểu hiện đặc thù của giáo dục lý luận Mác - Lênin cho học viênhệ cao cấp ở Lào hiện nay

Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt mà bản chất của nó là truyền đạt, lĩnh hội những kiến thức và kinh nghiệm của các thế hệ loài người. Nhờ đó, các thế hệ nối tiếp nhau kế thừa, bổ sung và phát triển những kiến thức và kinh nghiệm của thế hệ trước, trên cơ sở đó mà nhân loại ngày càng phát triển.

Trong Từ điển Tiếng Việt định nghĩa: Giáo dục, đó là hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của đối

tượng giáo dục để đối tượng dần dần có được phẩm chất và năng lực cần thiết đáp ứng được yêu cầu giáo dục đặt ra [76, tr.282].

Dưới góc độ triết học, giáo dục được xem là một quá trình hai mặt, một mặt đó là sự tác động từ bên ngoài vào đối tượng giáo dục (sự tác động của tri thức, văn hoá nhân loại thông qua nhà sư phạm đến đời sống của học sinh, sinh viên, học viên); mặt khác là thông qua sự tác động này mà làm cho đối tượng tự biến đổi bản thân mình, tự hoàn thiện, tự nâng mình lên qua giáo dục.

Ngày nay, giáo dục được coi là một yếu tố giải phóng tiềm năng con người, được coi như một lực lượng sản xuất trực tiếp thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, đào tạo lớp người có đủ khả năng giải quyết các mâu thuẫn của thời đại. Phát triển giáo dục trở thành đòn bẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Giáo dục lý luận Mác - Lênin có nghĩa là quá trình tác động vào đối tượng giáo dục bằng cách giải thích, tuyên truyền những nguyên lý của chủ nghĩa Mác

- Lênin, phân tích một cách khoa học những khái niệm, những quy luật, những quan điểm... nhằm làm cho đối tượng nắm được những kiến thức về lý luận Mác

- Lênin, trên cơ sở đó, xây dựng cơ sở khoa học cho nhận thức và niềm tin vững chắc vào con đường đi lên CNXH và CNCS. Giáo dục lý luận Mác - Lênin giúp hình thành, nâng cao phẩm chất chính trị và đạo đức cách mạng, hướng dẫn đối tượng giáo dục biết vận dụng những hiểu biết ấy vào thực tiễn nhận thức và cải tạo thế giới.

Giáo dục lý luận Mác - Lênin, theo V.I.Lênin, chủ yếu là đem lại cho quần chúng nhân dân lao động những hiểu biết về quy luật phát triển của xã hội, về thế giới quan khoa học, biến nó thành niềm tin, lý tưởng, những nguyên tắc đạo đức, giúp gạt bỏ những tàn dư của tư tưởng cũ, lạc hậu, tiếp thu tư tưởng mới, tư tưởng tiên tiến.

Trong suốt cuộc đời cách mạng của mình, Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến công tác giáo dục nói chung, giáo dục lý luận Mác - Lênin nói riêng. Theo Hồ Chí Minh, giáo dục lý luận Mác - Lênin tác động trực tiếp đến con người, đến

tư tưởng, đạo đức và khả năng thực hành công việc của mỗi người, giúp họ khắc phục những tư tưởng lạc hậu, nâng cao tư tưởng chính trị, tinh thần tự giác và tính tích cực trong quá trình cải tạo và xây dựng xã hội mới.

Thực chất của giáo dục lý luận Mác - Lênin cho học viên hệ cao cấp ở các Trường Chính trị và Hành chính Lào là đưa một lý luận khoa học tiên tiến nhất xâm nhập vào tầng lớp xã hội ưu tú, hình thành ở đội ngũ cán bộ đương chức và tương lai của đất nước những phẩm chất chính trị, bản lĩnh và trí tuệ

để bảo vệ và xây dựng đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa vì mục tiêu “ nước mạnh, dân giàu, xã hội đoàn kết hài hòa, dân chủ, công bằng và văn minh” .

Giáo dục thông qua giảng dạy sẽ là con đường ngắn nhất và có hiệu quả nhất làm cho giáo dục đạt đến chiều sâu vững chắc. Vì thế, tính đặc thù của giáo dục lý luận Mác - Lênin cho học viên hệ cao cấp ở các Trường Chính trị và Hành chính Lào chủ yếu được biểu hiện thông qua tính đặc thù của môn học, của đội ngũ giáo viên giảng dạy các môn khoa học Mác - Lênin. Cụ thể là:

Thứ nhất, đặc thù của môn học. Khoa học Mác - Lênin là một ngành khoa học thuộc khoa học xã hội và nhân văn nghiên cứu những quy luật vận động, phát triển của xã hội làm cơ sở khoa học để phản ánh và phục vụ sự nghiệp cách mạng XHCN và CSCN trên phạm vi toàn thế giới. Nội dung cốt lõi của khoa học Mác - Lênin là các quan điểm, tư tưởng của chủ nghĩa Mác - Lênin. Phương pháp nghiên cứu của khoa học Mác - Lênin là phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử.

Hiện nay, khoa học Mác - Lênin được giảng dạy ở các Trường Chính trị và Hành chính nước CHDCND Lào gồm các môn chính: Triết học Mác - Lênin, Kinh tế chính trị Mác - Lênin, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Xây dựng Đảng nhân dân cách mạng Lào, Dân vận, Hành chính. Khác với môn học lý luận Mác - Lênin ở Việt Nam, ở các trường Chính trị và Hành chính Lào còn bao gồm cả môn Xây dựng đảng Nhân dân cách mạng Lào, Dân vận và Hành

chÝnh. Đây là các bộ môn bắt buộc với thời lượng chiếm 80% tổng quỹ thời gian đào tạo của một khóa học. Trong khuôn khổ luận án, chúng tôi chỉ tập trung nghiên cứu vấn đề giáo dục lý luận Mác - Lênin cho học viên hệ cao cấp chủ yếu thông qua việc giảng dạy và học tập ba môn khoa học Mác-Lênin cơ bản là: Triết học Mác - Lênin, Kinh tế chính trị Mác - Lênin, Chủ nghĩa xã hội khoa học.

Về nội dung, các môn khoa học Mác - Lênin là một hệ thống lý luận thống nhất của ba môn khoa học: Triết học Mác - Lênin, Kinh tế chính trị Mác - Lênin và Chủ nghĩa xã hội khoa học. Trong đó, Triết học là khoa học về những quy luật phổ biến nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy, nó đem lại cho con người thế giới quan khoa học và phương pháp luận nhận thức đúng đắn để nhận thức và cải tạo thế giới. Kinh tế chính trị Mác - Lênin nghiên cứu phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, vạch rõ sự bóc lột của nhà tư bản với giai cấp công nhân lao động, chỉ rõ những quy luật kinh tế chủ yếu đưa CNTB tới chỗ diệt vong, nêu những tiền đề kinh tế và xã hội của chế độ mới được hình thành trong lòng chế độ xã hội cũ và quá trình xây dựng và phát triển kinh tế thị trường đinh hướng xã hội chủ nghĩa. Chủ nghĩa xã hội khoa học nghiên cứu những quy luật chuyển biến từ xã hội TBCN lên CNXH và phương hướng xây dựng xã hội mới. Quá trình xã hội hoá lao động dưới CNTB đã tạo ra cơ sở vật chất chủ yếu cho sự ra đời có tính tất yếu của CNXH. Động lực trí tuệ và tinh thần của sự chuyển biến này là chủ nghĩa Mác - Lênin, lực lượng xã hội thực hiện sự chuyển biến này là giai cấp công nhân và nhân dân lao động.

Các môn lý luận Mác - Lênin tuy có đối tượng, phương pháp và nội dung nghiên cứu riêng, song đều nhằm mục đích chung là trang bị cho học viên một hệ thống lý luận khoa học, tiên tiến, mang bản chất của giai cấp công nhân, để giúp học viên có một trình độ nhận thức nhất định về lý luận Mác - Lênin, trên cơ sở đó hình thành niềm tin vào sự đúng đắn của lý luận