Cơ Sở Lý Luận Về Tổ Chức Môi Trường Thực Hành Tiếng Anh Theo Tiếp Cận

Cầu Giấy- Hà Nội theo tiếp cận phát triển năng lực người học.

4. Câu hỏi nghiên cứu

Môi trường thực hành tiếng Anh tại các trường THPT công lập quận Cầu Giấy- Hà Nội trong bối cảnh giáo dục chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực học sinh đang đặt ra cho các nhà trường những vấn đề gì?

Có thể nghiên cứu vai trò của môi trường trong việc hình thành năng lực giao tiếp của học sinh làm cơ sở đề xuất các biện pháp quản trị hoạt động tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh nhằm giải quyết những vấn đề đó không?

5. Giả thuyết khoa học

Việc tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh tại các trường THPT công lập trên địa bàn quận Cầu Giấy- Hà Nội theo tiếp cận phát triển năng lực người học đang gặp phải một số hạn chế . Nếu nghiên cứu đề xuất và áp dụng sáu biện pháp tổ chức phù hợp từ lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực chuyên môn, nâng cao nhận thức, chỉ đạo đổi mới kiểm tra đánh giá tác động đồng bộ và hệ thống đến các nhân tố của môi trường thực hành tiếng Anh như: người dạy, người học, môi trường học tập và các điều kiện phục vụ dạy học sẽ góp phần nâng cao chất lượng hoạt động dạy học môn Tiếng Anh tại các trường THPT công lập quận Cầu Giấy- Hà Nội theo tiếp cận phát triển năng lực người học.

6. Nhiệm vụ nghiên cứu

6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở trường THPT.

6.2. Đánh giá thực trạng tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh tại các trường THPT công lập trên địa bàn quận Cầu Giấy- Hà Nội theo tiếp cận phát triển năng lực người học và phân tích nguyên nhân của thực trạng;

6.3. Trên cơ sở đánh giá thực trạng , đề xuất một số biện pháp tổ chức khả thi

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 131 trang tài liệu này.

nhằm nâng cao hiệu quả công tác tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh tại các trường THPT công lập quận Cầu Giấy- Hà Nội theo tiếp cận phát triển năng lực người học đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực trong thời kỳ hội nhập quốc tế của đất nước.

7. Phạm vi nghiên cứu

Nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu giải quyết những vấn đề liên quan đến tổ chức môi trường thực hành tiếng anh của giáo viên và hoạt động trải nghiệm thực tế của học sinh theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở bộ môn Tiếng Anh.

Thời gian khảo sát: từ năm 2017 đến năm 2019.

8. Phương pháp nghiên cứu

8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận

Phương pháp này được sử dụng nhằm phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa các vấn đề về lý luận liên quan đến vấn đề nghiên cứu.

8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động tổ chức môi trường thực hành của giáo viên và học sinh THPT thuộc địa bàn nghiên cứu.

Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Phiếu trưng cầu gồm các câu hỏi đóng/mở về vấn đề tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực người học tại các trường THPT công lập trên địa bàn quận Cầu Giấy, Hà Nội. Đối tượng khảo sát sẽ là giáo viên, cán bộ quản lí các nhà trường. Mục đích chủ yếu là thu thập các số liệu nhằm xác định thực trạng tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực người học, phân tích các nguyên nhân thành công, hạn chế thực trạng này. Đây là phương pháp chính sử dụng trong đề tài.

8.3. Phương pháp xử lý số liệu

Dùng thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu.

9. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được trình bày theo 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực người học ở trường trung học phổ thông.

Chương 2: Thực trạng tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh tại các trường THPT công lập trên địa bàn quận Cầu Giấy- Hà Nội theo tiếp cận phát triển năng lực người học.

Chương 3: Biện pháp tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh tại các trường THPT công lập trên địa bàn quận Cầu Giấy- Hà Nội theo tiếp cận phát triển năng lực người học.

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC MÔI TRƯỜNG THỰC HÀNH TIẾNG ANH TẠI TRƯỜNG THPT THEO CÁCH TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC‌‌

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu

1.1.1 Hoạt động dạy học tiếng Anh tại trường THPT

Với mục tiêu “đổi mới toàn diện việc dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân, nhằm đưa các chương trình mới vào việc dạy và học NN ở các bậc học và các cấp độ khác nhau, “ hướng tới tăng cường khả năng sử dụng tiếng nước ngoài của người Việt, phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước”[1], Dự án Ngoại ngữ Quốc gia 2020 đã được triển khai. Có thể nói đây là một cột mốc quan trọng trong lịch sử dạy học ngoại ngữ tại Việt Nam [3].

Trên thế giới, việc dạy NN nói chung và giảng dạy tiếng Anh nói riêng được đề cập rất nhiều. Richards, JC và Rogers cho rằng “dạy tiếng Anh với cùng một cách tiếp cận và các phương pháp hiện đại khác nhau rất hiệu quả trong quá trình thăng tiến.”[35]. Killen, Roy cũng đưa ra quan điểm của mình về việc dạy tiếng Anh trong các trường học dựa trên nghiên cứu giảng dạy hiệu quả có thể được sử dụng như một nền tảng vững chắc để phát triển các chương trình học thuật và đánh giá thực tế nhằm nhấn mạnh chất lượng giảng dạy và học tập [33]. Nhật Bản đánh giá trình độ tiếng Anh của 480 trường trung học công lập được chọn ngẫu nhiên. Kết quả cho thấy 29,2% học sinh đạt 0,0 trên kỹ năng viết và 13,3% (trong số 20,0% trong bài kiểm tra) đạt 0,0 điểm về kỹ năng nói .

Do đó, các quốc gia như Bangladesh, Hàn Quốc, Indonesia, Malaysia, Nhật Bản, Thái Lan và Việt Nam đang chịu áp lực cải thiện dân số thành thạo ngôn ngữ tiếng Anh (Nunan, 2003) [34]. Một trong những trọng tâm chính của việc dạy và học tiếng Anh ở các quốc gia khác là đổi mới chương trình,

áp dụng các phương pháp giảng dạy theo hướng giao tiếp. Tuy nhiên, cho đến nay không có quốc gia nào áp dụng thành công các phương pháp giảng dạy này. Nunan (2003) chỉ ra rằng khoảng cách giữa chính sách đổi mới và giảng dạy thực tế là rất lớn. Marcellino cung cấp một số biện pháp để quản lý việc dạy tiếng Anh trong trường học, đặc biệt chú ý đến các khía cạnh liên quan đến hiệu suất của giáo viên và sự chuẩn bị của giáo viên [34].

Chương trình giáo dục phổ thông môn Tiếng Anh [8] không chỉ tiếp tục hình thành và phát triển kiến thức cơ bản ngôn ngữ tiếng Anh thông qua những bài giảng mà học sinh còn có được những hiểu biết sâu rộng hơn đất nước học đồng thời nâng cao năng lực tư duy của họ. Sau khi hoàn thành chương trình môn Tiếng Anh cấp THPT học sinh có thể sử dụng tiếng Anh như một công cụ giao tiếp thông qua bốn kỹ năng nghe, nói, đọc , viết nhằm đáp ứng nhu cầu giao tiếp bằng tiếng nước ngoài trong các tình huống hàng ngày, sử dụng tiếng Anh để đeo đuổi mục tiêu học tập cao hơn.

Ở cấp THPT, tiếng Anh được qui định trong chương trình giáo dục là ngôn ngữ sử dụng phổ biến trong giao dịch quốc tế [16]. Việc tổ chức dạy tiếng Anh tại các trường THPT phải đảm bảo tính liên thông và tiếp nối của việc dạy học tiếng Anh giữa các cấp học, “trang bị cho học sinh kỹ năng học tập suốt đời để không ngừng học tập và phát triển năng lực làm việc trong tương lai.” [8] Đây chính là chìa khóa để các em bước vào cuộc sống tự tin, hòa nhập và phát triển.

1.1.2. Quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tại trường THPT

Quản lý là một hoạt động liên tục và cần thiết khi con người kết hợp với nhau trong một tổ chức. Đó là quá trình tạo nên sức mạnh gắn liền các hoạt động của các cá nhân với nhau trong một tổ chức nhằm đạt được mục tiêu chung. Trong nhà trường đó là “hoạt động lôi cuốn tất cả các thành viên trong nhà trường cùng tham gia” [18, tr12] từ CBQL đến tập thể GV, HS và các lực lượng giáo dục khác nhằm đạt tới mục tiêu giáo dục đã xác định.

Theo tác giả Nguyễn Phúc Châu “ quản lí giáo dục được hiểu là những tác động tự giác (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống và hợp quy luật,..) của chủ thể quản lí giáo dục đến tất các mắt xích của hệ thống giáo dục nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả việc tổ chức, huy động, điều phối, giám sát và điều chỉnh,.. các nguồn lực ( nhân lực, vật lực, tài lực và thông tin) để hệ thống giáo dục vận hành đạt được mục tiêu phát triển giáo dục.” [5].

Theo tác giả Đặng Vũ Hoạt: "Hoạt động của thầy là hoạt động điều khiển, hoạt động của trò là đối tượng của quá trình dạy học ” [12]. Quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh bao gồm: Quản lý mục tiêu và nội dung, quản lý hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò, quản lý việc thực hiện chương trình và việc đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh,….

Nhiều công trình nghiên cứu về lĩnh vực quản lý giáo dục đã đề cập đến các biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh trong nhà trường THPT như : " Quản lý hoạt động dạy học Tiếng Anh THPT theo định hướng phát triển năng lực thực hành của người học” [15]; “Quản lý hoạt động dạy học Tiếng Anh tại trường trung học phổ thông tân trào thành phố Tuyên Quang theo tiếp cận phát triển năng lực người học” [13].

Các công trình nghiên cứu trên đều đạt được những kết quả đáng ghi nhận về lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên việc đưa các kết quả nghiên cứu đó ứng dụng vào thực tế còn phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện thực tiễn của các nhà trường.

1.1.3. Tổ chức môi trường thực hành tiếng Anh tại trường THPT theo tiếp cận phát triển năng lực người học

Hình thức tổ chức dạy học thực hành và quản lí hoạt động dạy học thực hành đã được nhiều trường đại học ở các nước tiên tiến trên thế giới và khu vực nghiên cứu, áp dụng, coi đó là yếu tố, là khâu có ý nghĩa quyết định đối với đào tạo nghề nghiệp. Ở Việt Nam, thực hành cũng được xác định rõ là một hình thức tổ chức dạy học căn bản. Đã có nhiều nghiên cứu về hình thức

tổ chức dạy học thực hành ở các dạng thức khác nhau: Bài tập thực hành, thực hành sư phạm, thực tập...

Đề cập đến kỹ năng nói, tác giả Khamkhien đánh giá: Nói là một trong bốn kỹ năng quan trọng khi học một ngoại ngữ, trong đó có tiếng Anh. Tác giả cũng cho rằng sử dụng tiếng Anh để tương tác trong lớp học là con đường thực hành ngôn ngữ hiệu quả nhất [32].

Theo Bygate, kỹ năng nói mang tính phản xạ giúp người học sử dụng được ngoại ngữ để đưa ra ý kiến, trình bày suy nghĩ và biểu đạt cảm xúc với người nghe [28]. Như vậy, có thể kết luận rằng chính kỹ năng nói đóng vai trò cốt yếu giúp ngôn ngữ tiếng Anh thực hiện được chức năng giao tiếp. Ngoài ra kỹ năng nói cũng hỗ trợ đắc lực cho kỹ năng nghe của HS, giúp làm giàu vốn từ vựng và luyện tập các kỹ năng có liên quan.

Để đạt được thành công trong các vấn đề học tập, bên cạnh các yếu tố ảnh hưởng đến việc học ngôn ngữ như: yếu tố tình cảm, yếu tố tính cách, yếu tố nhận thức, yếu tố năng khiếu, yếu tố xã hội; vai trò và trách nhiệm của giáo viên mang tính quyết định. Harmer (1991) [30] cho rằng trong đường hướng dạy ngôn ngữ giao tiếp, giáo viên đảm nhiệm một số vai trò nổi bật như sau: Trong vai trò như người dạy học và nhà giáo dục giúp HS học kiến thức và phát triển kỹ năng giao tiếp bằng tiếng Anh; Với vai trò là người tham gia vào quá trình học tập, GV hoạt động như một thành viên tham gia vào quá trình hoạt động học tập ở trên lớp; trong vai là người học và người nghiên cứu, giáo viên có thể đóng góp trí tuệ và tài năng của mình giúp HS lựa chọn các phương pháp học tập phù hợp, có quan niệm toàn diện về thế nào là biết một ngoại ngữ.

Nhóm tác giả Nguyễn Văn Vân (chủ biên), Nguyễn Thị Chi, Hoàng Xuân Hoa trong cuốn “Đổi mới phương pháp dạy tiếng Anh ở THPT Việt Nam” [27, tr.64 ] đã đề cập đến vấn đề bản chất của việc học một ngoại ngữ và các yếu tố cần thiết phải thay đổi như mục tiêu, nội dung, phương pháp, đồ

dùng dạy học, môi trường thực hành tiếng theo xu thế phát triển và hội nhập hiện nay ở các nước đang phát triển, trong đó Việt Nam với những chuyển biến đáng kể về việc nhận thức thay đổi qui trình giáo dục và đào tạo.

Đẩy mạnh đổi mới nội dung, hình thức dạy học tiếng Anh theo tiếp cận năng lực người học đã được đề cập đến trong cuốn “Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục môn Tiếng Anh” [4] của nhóm tác giả Nguyễn Hải Châu, Nguyễn Thanh Hà và Vũ Thị Lợi. Những thách thức, khó khăn trong việc triển khai chương trình sách giáo khoa thí điểm đã được giải đáp. Những định hướng mục tiêu, chương trình dạy học tiếng Anh cấp THPT sao cho thứ tiếng này thực sự trở thành một công cụ giao tiếp mới, hình thành và phát triển năng lực giao tiếp bằng tiếng Anh của HS cũng được các tác giả đề cập đến.

Từ đó cho thấy tổ chức môi trường thực hành giao tiếp tiếng Anh theo tiếp cận phát triển năng lực người học có vai trò quan trọng đối với hoạt động học tập của học sinh.Trước tiên, học tập trong một môi trường thực hành tiếng tích cực sẽ giúp học sinh tự tin trong giao tiếp và duy trì thái độ tập trung. Tạo môi trường thực hành tiếng Anh tích cực sẽ giúp cho học sinh tự tin, năng động trong việc r n luyện và sử dụng ngoại ngữ thành thạo. Môi trường thực hành tiếng lý tưởng sẽ giúp học sinh phát triển toàn diện các kỹ năng, đặc biệt là kỹ năng nói. Có kỹ năng nói tốt sẽ giúp học sinh tự tin để học tốt những kỹ năng còn lại một cách hiệu quả từ đó nâng cao được chất lượng dạy và học tiếng Anh đáp ứng nhu cầu của xã hội.

1.2. Một số khái niệm cơ bản

1.2.1. Môi trường học tập

1.2.1.1 Khái niệm môi trường

Trong cuốn “Giáo dục học đại cương” [17] hai tác giả Nguyễn Văn Lê và Nguyễn Sinh Huy cho rằng “môi trường là hệ thống các hoàn cảnh bên ngoài, các điều kiện tự nhiên và xã hội xung quanh cần thiết cho hoạt động