Tín ngưỡng của cư dân xã đảo Nghi Sơn, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO & DU LỊCH

VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM

Nguyễn Thị Trúc Quỳnh

TÍN NGƯỠNG CỦA CƯ DÂN XÃ ĐẢO NGHI SƠN, HUYỆN TĨNH GIA, TỈNH THANH HÓA

LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC

Hà Nội - 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ VĂN HÓA, THỂ THAO & DU LỊCH

VIỆN VĂN HÓA NGHỆ THUẬT QUỐC GIA VIỆT NAM

Nguyễn Thị Trúc Quỳnh

TÍN NGƯỠNG CỦA CƯ DÂN XÃ ĐẢO NGHI SƠN, HUYỆN TĨNH GIA, TỈNH THANH HÓA

Chuyên ngành: Văn hóa học Mã số: 9229040

LUẬN ÁN TIẾN SĨ VĂN HÓA HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Phạm Lan Oanh

TS. Phan Phương Anh

Hà Nội - 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, bản luận án tiến sĩ: Tín ngưỡng của cư dân xã đảo Nghi Sơn, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóalà công trình do tôi viết và chưa công bố, các tư liệu sử dụng trong luận án là trung thực, có xuất xứ rõ ràng. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.

Hà Nội, ngày 22 tháng 10 năm 2019

Tác giả luận án

Nguyễn Thị Trúc Quỳnh

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT iv

DANH MỤC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ v

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU 10

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 10

1.2. Cơ sở lý luận 23

1.3. Tổng quan địa bàn nghiên cứu 29

Tiểu kết 43

Chương 2: DIỆN MẠO TÍN NGƯỠNG CỦA CƯ DÂN XÃ ĐẢO NGHI SƠN44 2.1. Tín ngưỡng thờ các vị thần biển 44

2.2. Một số tín ngưỡng khác 64

2.3. Vai trò tín ngưỡng trong đời sống tinh thần cư dân xã đảo Nghi Sơn 69

Tiểu kết 82

Chương 3: HIỆN TRẠNG TÍN NGƯỠNG CƯ DÂN XÃ ĐẢO NGHI SƠN DƯỚI TÁC ĐỘNG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA - HIỆN ĐẠI HÓA 84

3.1. Khái quát quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa ở xã đảo Nghi Sơn . 84

3.2. Hiện trạng tín ngưỡng của cư dân xã đảo Nghi Sơn 98

Tiểu kết 113

Chương 4: XU HƯỚNG BIẾN ĐỔI TÍN NGƯỠNG CỦA CƯ DÂN XÃ ĐẢO NGHI SƠN VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LUẬN BÀN 114

4.1. Xu hướng biến đổi tín ngưỡng của cư dân xã đảo Nghi Sơn 114

4.2. Một số vấn đề luận bàn 124

Tiểu kết 135

KẾT LUẬN 137

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ 141

TÀI LIỆU THAM KHẢO 142

PHỤ LỤC 157

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ
CNH-HĐH	Công nghiệp hóa - hiện đại hóa
CTQG	Chính trị quốc gia
GS.TS	Giáo sư, tiến sĩ
HĐND	Hội đồng nhân dân
KHXH	Khoa học xã hội
KTT	Khu kinh tế
NCS	Nghiên cứu sinh
Nxb	Nhà xuất bản
PL	Phụ lục
Tp HCM	Thành phố Hồ Chí Minh
tr	trang
UBND	Ủy ban nhân dân
VHTT	Văn hóa Thông tin

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 219 trang tài liệu này.

DANH MỤC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ

Bảng 1.1: Dân số các thôn xã đảo Nghi Sơn năm 2018 36

Bảng 1.2. Thống kê tình hình nuôi cá lồng đặc sản tại xã đảo Nghi Sơn giai đoạn 2001 - 2010 39

Bảng 1.3. GDP và thu nhập bình quân theo đầu người của xã đảo Nghi Sơn (giai đoạn 2005 - 2018) 40

Biểu đồ 2.1. Hình thức đi lễ của cộng đồng cư dân xã đảo Nghi Sơn 76

Bảng 3.1: Cơ cấu kinh tế xã đảo Nghi Sơn những năm gần đây 89

Bảng 3.2. Hệ thống cơ sở hạ tầng được đầu tư xây dựng tại xã đảo Nghi Sơn giai đoạn 2010-2018 92

Biểu đồ 3.1: Số lần đến các cơ sở thờ tự trong tháng 108

Biểu đồ 3.2. So sánh mức độ đến từng cơ sở thờ tự của xã trước kia và hiện nay 109

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Tín ngưỡng - một thành tố của văn hoá, giữ vai trò hết sức quan trọng trong đời sống của con người. Nó là một hiện tượng văn hóa tinh thần phản ánh ước vọng thiêng liêng của con người đối với cuộc sống, là sự thể hiện ứng xử của con người trong các mối quan hệ với môi trường, môi sinh để sinh tồn và phát triển. Do vậy, dù trong xã hội loài người có những tín ngưỡng tương đồng trong các cộng đồng khác nhau nhưng mỗi cộng đồng lại có nguồn gốc lịch sử khác nhau, có phương thức mưu sinh trong bối cảnh sinh thái khác nhau, có trình độ phát triển vật chất khác nhau thì có tín ngưỡng khác nhau với những đặc trưng riêng của cộng đồng cư dân đó.

Là một bộ phận quan trọng góp phần tạo nên cấu trúc, diện mạo tín ngưỡng của Việt Nam, tín ngưỡng của cộng đồng cư dân ven biển bên cạnh những đặc điểm chung của dân tộc, còn có những sắc thái riêng, mang tính đặc thù do được hình thành và gắn bó chặt chẽ với những phương thức mưu sinh và không gian sống của họ. Do đó, nghiên cứu tín ngưỡng của cư dân ven biển nước ta sẽ không thể bỏ qua việc nghiên cứu từng địa bàn cụ thể. Công việc này là cần thiết nhằm góp phần làm rõ sự tương đồng và khác biệt trong sinh hoạt tín ngưỡng của cư dân tại mỗi vùng biển. Đồng thời, việc nghiên cứu này giúp chúng ta thấy được sự biến đổi của các hình thức sinh hoạt tín ngưỡng của cư dân ven biển, từ đó có những căn cứ để xây dựng những chương trình khai thác và phát triển tiềm năng, phát huy văn hóa biển, đảo một cách hợp lý trong bối cảnh hiện nay.

Xã đảo Nghi Sơn là một xã nằm ở vùng biển phía Nam của huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa. Xưa kia, xã đảo Nghi Sơn (hay còn được gọi là hòn Biện Sơn hay Cù lao Biện) vốn là một đảo nhỏ gần bờ có cư dân từ nhiều nơi hội tụ về đây cùng sinh sống, đoàn kết và bảo vệ vùng biển đảo phía Nam của Xứ Thanh. Đây cũng là đảo duy nhất trong hệ thống các đảo của Thanh Hóa có cư