Thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể trên địa bàn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk

hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể trong thời gian qua ở địa phương. Đây là cơ sở thực tiễn để xây dựng các giải pháp ở chương 3.

Chương 3

GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ TẠI

HUYỆN KRÔNG PẮC

3.1. Quan điểm về thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể đối với huyện Krông Pắc

Trong bối cảnh Tây Nguyên cần đến sự định hướng chính sách từ phía Nhà nước nhằm phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể gắn với phát triển kinh tế xã hội của Tây Nguyên, gắn với phát triển kinh tế xã hội của các địa phương trong đó có huyện Krông Pắc, định hướng của chính sách sách phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật cần tập trung:

- Xác định phương hướng chung của việc xây dựng chính sách bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa nói chung và văn hóa phi vật thể nói riêng chính là xây dựng chính sách nhằm phát huy chủ nghĩa yêu nước và truyền thống đại đoàn kết dân tộc, ý thức độc lập tự chủ, tự cường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tiếp thụ tinh hoa văn hoá nhân loại.

- Để nâng cao chất lượng và hiệu quả trong thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn huyện, việc cần thiết và cơ bản chính là đưa những di sản văn hóa này trở lại với cộng đồng sinh hoạt văn hóa, bằng cách khơi dậy tình yêu, lòng tự hào đối với truyền thống của dân tộc trong mỗi người dân tới toàn cộng đồng. Thực hiện tốt công tác kiểm kê, lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể tại địa phương một cách khoa học và có hệ thống thông qua việc tư liệu hóa, vật thể hóa hệ thống di sản văn hóa phi vật thể nhằm nhận diện và xác định mức độ tồn tại, giá trị và sức sống của từng loại di sản văn hóa phi vật thể trong cộng đồng trên cơ sở đó đề xuất phương án bảo tồn, phát huy một cách hiệu quả. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động trên, gắn trách nhiệm của các cấp chính quyền, đoàn thể và người dân nhằm thực hiện xã hội hóa công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa; tăng cường tuyên truyền về bảo tồn văn hóa phi vật thể cho người dân nâng cao nhận thức về truyền thống

văn hóa của dân tộc để từ đó mỗi cá nhân có ý thức bảo vệ di sản. Đồng thời đưa di sản văn hóa phi vật thể vào bảo quản trong các kho tư liệu, vào giảng dạy trong nhà trường, tổ chức sinh hoạt trong cộng đồng hay tại các bảo tàng và có chính sách, chế độ cho các nghệ nhân, những cá nhân có công sức gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc

3.2. Các giải pháp thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể huyện Krông Pắc

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 85 trang tài liệu này.

- Các giải pháp theo bảy bước thực hiện chính sách (rút ra từ 7 hạn chế của chính sách đã nói trên)

+ Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể sát với thực tiễn.

+ Công tác phổ biến, tuyên truyền chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể phù hợp với đối với đặc thù địa bàn huyện có các chủ thể văn hóa khác nhau.

+ Phân công chặt chẽ hơn công tác phối hợp thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể với các cơ quan liên quan trên địa bàn huyện.

+ Duy trì cho được chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể vận dụng chính sách vào thực tiễn trên địa bàn huyện Krông Pắc để tổ chức thực hiện chính sách.

+ Kịp thời điều chỉnh chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể từ thực tiễn địa bàn.

+ thường xuyên theo theo dòi, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn huyện, đặc biệt liên quan đến việc triển khai các văn bản chính sách nhằm phù hợp với điều kiện thực tế của từng xã, thị trấn.

+ Đánh giá tổng kết rút kinh nghiệm trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể đối với các chủ thể văn hóa trên địa bàn huyện Krông Pắc không mang tính hình thức, tránh tình trạng nể nang.

- Các giải pháp khác:

3.2.1. Giải pháp về nâng cao chất lượng tuyên truyền nhận thức và ý thức cộng đồng, bản sắc văn hóa dân tộc

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền trong nhân dân để nâng cao ý thức của nhân dân các dân tộc huyện Krông Pắc về bản sắc văn hóa vùng miền, đặc trưng của từng văn hóa các dân tộc; nâng cao lòng tự trọng, từ hào truyền thống văn hóa dân tộc, sự giao thoa về văn hóa cũng không làm mất đi nét đặc sắc của mỗi dân tộc anh em vùng Tây Nguyen. Nâng cao chất lượng tuyên truyền nhận thức và ý thức cộng đồng về bản sắc văn hóa dân tộc, phát huy nhận thức của người dân đối với nét đẹp, tinh hoa văn hóa truyền thống của dân tộc mình chính là góp phần bảo tồn và phát huy giá trị giá trị văn hóa phi vật thể mà mỗi dân tộc vốn có từ lâu đời.

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục ý thức tự giác của người dân trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa và văn hóa phi vật thể. Chúng ta cần nhận thức rằng, sự nghiệp bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa chỉ có thể được đẩy mạnh và đạt hiệu quả cao khi người dân tự giác tham gia. Do đó, việc giáo dục để nâng cao ý thức tự giác của người dân, khơi dậy ở họ lòng tự hào đối với di sản văn hóa của cộng đồng mình là công việc có ý nghĩa quan trọng, để hướng người dân chủ động tìm tòi, sưu tầm và bảo tồn các loại hình di sản văn hóa. Ngoài ra, cần làm rò và gắn lợi ích của người dân khi tham gia các hoạt động bảo tồn. Đây cũng là cách thức thu hút đông đảo người dân tham gia lưu giữ di sản văn hóa truyền thống của mình. Trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay, việc vận động, tuyên truyền để nâng cao ý thức tự giác của người dân cần gắn với cuộc vận động xã hội hóa trong công tác bảo tồn phát huy giá trị văn hóa. Khi người dân có ý thức trong việc bảo tồn di sản văn hóa thì mọi khó khăn đều có thể được giải quyết nhanh chóng và hiệu quả. Tuyên truyền, vận động cần phải thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể phải đồng bộ với nhiều phương thức khác nhau, tránh làm ồ ạt, cẩu thả. Bên cạnh việc đa dạng hóa các chương trình tuyên truyền, cần đưa vào nội dung chương trình những thông tin cụ thể, sát thực và gần gũi với đời sống, sinh hoạt của người dân, nhằm mang lại hiệu quả cao. Những năm qua, việc tuyên truyền, tập huấn về quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị di tích chủ yếu tập trung cho các cán bộ làm công tác quản lý, còn người dân thì chưa được chú ý.

Do vậy, cần tăng cường giáo dục, tuyên truyền về di tích cho người dân, bởi lẽ sự ủng hộ và vai trò của cộng đồng là một trong những yếu tố quan trọng, bởi chính cộng đồng tạo ra di sản văn hóa và cũng chính cộng đồng là người hưởng thụ những di sản đó, bây giờ cộng đồng phải là người quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản theo hướng tích cực, phát triển. Để chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể huyện Krông Pắc gắn với tư duy, nhận thức cộng đồng, gắn với sự phát triển.

3.2.2. Giải pháp về đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và năng lực thực thi chính sách cho đội ngũ cán bộ, công chức tham gia thực hiện chính sách

- Thống nhất và nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành về văn hóa và thực hiện nhiệm vụ phát triển văn hóa, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc huyện Krông Pắc. Đưa mục tiêu, nhiệm vụ phát triển văn hóa, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc vào Nghị quyết của các cấp ủy Đảng, kế hoạch của chính quyền các cấp.

Hoạt động tổ chức thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể cần được thực hiện theo hướng: phát huy vai trò của từng cán bộ thực thi công vụ; nâng cao tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ bên cạnh đó phải nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể ở ngay cơ quan chủ trì thực hiện chính sách ơ cấp huyện và cấp xã, thị trấn. Đội ngũ này cần được đào tạo hoặc bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ liên quan đến việc thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể; một chính sách mang nhiều nét đặc thù của ngành văn hóa, du lịch. Nếu đội ngũ này có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cao, có năng lực thực thi công vụ tốt thì chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể sẽ thực hiện tốt ở các địa phương.

3.2.3. Giải pháp kết hợp giữa đầu tư nguồn lực từ ngân sách nhà nước và xã hội hóa để thực hiện chính sách

Từ bất cập trong thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể ở địa phương đã phân tích ở chương 2, giải pháp để thực hiện tốt chính sách

này là phải kết hợp các nguồn Ngân sách từ trung ương đến địa phương, nguồn thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia về văn hoá, các dự án nghiên cứu bảo tồn bản sắc văn hoá của Nhà nước và khuyến khích các các nhà hảo tâm, các doanh nghiệp tham gia vào các hoạt động trong quá trình thực hiện chính sách Có chính sách kết hợp các nguồn Ngân sách từ trung ương đến địa phương, nguồn thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia về văn hoá, các dự án nghiên cứu bảo tồn bản sắc văn hoá ở địa phương. Chỉ có đa dạng hóa nguồn ngân sách đầu tư cho thực hiện chính sách như trên thì việc tổ chức thực hiện chính sách trên mới có thể thành công ở Vùng Tây Nguyên.

3.2.4. Giải pháp về Đổi mới cơ chế chính sách đặc thù trong thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể

Cơ chế chính sách đặc thù trong quá trình thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể cần trở thành động lực để cho nhiều đối tượng tham gia thực hiện chính sách. Mở rộng mọi nguồn lực vào quá trình thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể nhằm tăng cường nguồn lực để thực hiện chính sách. Để làm được việc huy động nguồn lực này cần phải đổi mới cơ chế chính sách đặc thù để khuyến khích các đối tượng tham gia; nhất là các doanh nghiệp, các nhà đầu tư tham gia trong bối cảnh kinh tế xã hội và mức sống của người dân ở huyện Krông Pắc còn thấp.

Thực tiễn trong quá trình thực hiện chính sách có thể thấy qua việc trùng tu các di tích, tổ chức hoạt động văn hóa, khôi phục lễ hội hay các loại hình nghệ thuật dân gian, khi nguồn kinh phí đóng góp từ xã hội trong những năm qua trên địa bàn huyện rất thấp, chủ yếu là dựa vào đầu tư từ ngân sách nhà nước nên chưa đáp ứng được thực tiễn. Với phương thức xã hội hóa, hình thức hoạt động bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa nghệ thuật dân gian ngày càng đa dạng với các câu lạc bộ, các nhóm hội, bảo tàng ngoài công lập, tập hợp được những người có tâm huyết, hoạt động hiệu quả mà không phải dựa vào nguồn kinh phí hỗ trợ của Nhà nước, tránh được tình trạng xuống cấp của hệ thống các di sản văn hóa. Đã có nhiều lễ hội truyền thống tốt đẹp và các loại hình diễn xướng dân gian độc đáo ở các địa phương

tưởng chừng đã mai một lại được phục hồi mà phần đóng góp quan trọng, mang tính quyết định là từ cộng đồng.

Các chính sách của Đảng và Nhà nước cần tiếp tục chú trọng đến bảo tồn và phát huy văn hóa phi vật thể (VHPVT) truyền thống của các dân tộc thiểu số phù hợp theo từng vùng miền.

Theo Luật Di sản văn hóa, Nhà nước tăng cường các nguồn lực để: Xây dựng các thiết chế văn hóa cơ sở; Tổ chức kiểm kê, phân loại di sản văn hóa các tộc người thiểu số, trong đó có giá trị tín ngưỡng; Xây dựng kế hoạch bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa trong đời sống đương đại, bao gồm bảo tồn động và bảo tồn tĩnh; Xây dựng chính sách đãi ngộ, tôn vinh các nghệ nhân tộc người thiểu số đang nắm giữ và có công phổ biến nghệ thuật truyền thống, bí quyết nghề nghiệp có giá trị đặc biệt; Tạo nguồn kinh phí hỗ trợ các nghệ nhân tổ chức các lớp trao truyền tri thức, kinh nghiệm trong dòng họ, gia đình, cộng đồng,... Như vậy, việc bảo tồn và phát huy các di sản VHPVT đòi hỏi nỗ lực từ hai phía: Nhà nước và người dân. Nhà nước đảm bảo về chính sách, cơ chế quản lý linh hoạt, các thiết chế cơ sở phù hợp, hỗ trợ bảo tồn dưới dạng tĩnh,... Người dân không chỉ vừa là chủ thể vừa là người thực hành các hình thức thờ cúng, các nghi lễ và lễ hội của tộc người mình, mà còn là người quyết định việc duy trì hay chuyển đổi, thậm chí bỏ bớt đi những chi tiết trong mỗi nét văn hóa không còn phù hợp với cuộc sống mới.

Nâng cao nhận thức của chủ thể văn hóa để thấy được cái hay cái đẹp của văn hóa mình.

Mỗi gia đình, dòng họ, cộng đồng ở địa phương cần thấy rò việc bảo tồn và phát huy các giá trị VHPVT của dân tộc mình là việc làm quan trọng. Như việc cá nhân thầy cúng cần thấy rò việc thực hành các hình thức thờ cúng theo tín ngưỡng của mình là vinh dự, góp phần duy trì bản sắc tộc người. Việc tổ chức các nghi lễ, lễ hội của tộc người cần tiết kiệm thời gian, công sức và tiền của, song không vì thế mà giản lược, bỏ qua những chi tiết đặc trưng, tức cần làm đầy đủ: từ cách trang trí không gian, dựng đàn cúng, sử dụng đầy đủ các lễ phục, lễ vật, nhạc cụ, tranh thờ,... cho đến các bước diễn trình, các bài cúng, múa, bùa chú, phép thuật, kiêng kỵ. Việc đổi mới cần đảm bảo không làm mất giá trị của truyền thống, nhưng sẽ giảm được

thời gian, bởi vì đa số chi tiết nếu làm đúng tập quán sẽ ít tốn kém. Sự lãng phí hiện nay chủ yếu do thương mại hóa, đua đòi về lễ vật dâng cúng, tổ chức ăn uống đa dạng món ăn, trang hoàng nghi lễ, mời khách đến đông,... Trên cơ sở thực hành đủ các hình thức thờ cúng, nghi lễ và lễ hội đúng theo tập quán thì mỗi gia đình, dòng họ, cộng đồng và thầy cúng có uy tín cần tự giác phát huy vai trò giáo dục con em giữ lấy những giá trị truyền thống như tiếng nói, chữ viết nếu có, các nghi lễ của gia đình hoặc trong dòng họ, cộng đồng buôn, làng. Thời điểm nông nhàn cuối năm, trưởng họ và thầy cúng có uy tín nên xin phép chính quyền địa phương mở lớp học theo tập quán tộc người để dạy cho lớp trẻ về các giá trị trong tín ngưỡng của tộc người mình, về các bài cúng lễ, múa, cách sử dụng nhạc cụ dân tộc, diễn trình một số nghi lễ lớn,... Tuy nhiên, lớp trẻ hiện nay thường không thích văn hóa dân tộc mình nhưng lại tiếp thu rất nhanh luồng văn hóa mới, do đó đòi hỏi sự nỗ lực thuyết phục của lớp người già, nhất là trợ giúp của trưởng thôn, trưởng dòng họ, chủ mỗi gia đình. Việc làm này có ý nghĩa rất lớn, bởi vì tín ngưỡng và các nghi lễ, lễ hội liên quan là tài sản quý giá của thế hệ trước dành tặng cho thế hệ kế tiếp, nếu chủ nhân văn hóa bảo tồn không tốt thì sẽ làm đứt mạch với quá khứ, tạo nguy cơ mai một các đặc trưng của văn hóa truyền thống, mở đường cho tôn giáo mới xâm nhập.

Đối với các ban ngành đoàn thể tại địa phương

Các chủ thể văn hóa ở địa phương cần được tuyên truyền thường xuyên để họ tự ý thức về giá trị tín ngưỡng cổ truyền; cần được tham gia có hiệu quả vào công tác phát huy bản sắc của dân tộc mình. Vì vậy, các ban, ngành ở địa phương không nên áp đặt mà cần kiên trì tuyên truyền, khuyến khích đồng bào lựa chọn đúng hướng, phù hợp với nhu cầu cá nhân, gia đình, cộng đồng nhưng vẫn giữ được giá trị các hình thức tín ngưỡng, các nghi lễ, lễ hội truyền thống. Lớp trẻ là chủ nhân tương lai, nên các ban, ngành và đoàn thể ở huyện cần gia tăng thời lượng tuyên truyền cho họ hiểu và biết trân trọng các giá trị di sản VHPVT của dân tộc mình.

Cần tiếp tục nâng cao nhận thức cho cán bộ cơ sở về vai trò tín ngưỡng của các dân tộc ở địa phương. Từ đó, cán bộ cơ sở sẽ được củng cố thêm ý thức bảo tồn văn hóa dân tộc, tích cực phối hợp với các trưởng thôn, buôn, các trưởng họ, các thầy cúng cùng tham gia duy trì, thực hành nghiêm cẩn các hình thức thờ cúng, nghi