Thơ Dương Thuấn dưới góc nhìn văn hóa

sống, nhưng họ vẫn giữ được bản sắc dân tộc của mình, mặc dù đề tài lúc này có được mở rộng hơn. Như vậy cội nguồn, nội lực văn hoá dân tộc giữ vai trò quyết định trong việc thể hiện giá trị văn hóa dân tộc, nó sẽ đi suốt và in đậm dấu ấn trong quá trình sáng tạo. Với số lượng sáng tác đáng kể so với tuổi đời, Dương Thuấn đã cống hiến cho nền thơ dân tộc Tày nói riêng, thơ ca dân tộc Việt Nam nói chung những giá trị văn học to lớn. Nhà thơ cầm bút sáng tác về quê hương mình như một sự lắng đọng, ngưng kết đời sống tinh thần, văn hóa, lịch sử truyền thống dân tộc Tày tạo thành nguồn suối hòa vào dòng sông Việt để chảy ra biển cả thế giới.

Tuyển tập Dương Thuấn được sáng tác bằng hai thứ tiếng: Tày và Kinh, với độ dày trên 2000 trang, gồm 3 tập. Tác phẩm này, nhà thơ Dương Thuấn đã dành 24 năm để sáng tác. Đây là lần đầu tiên Dương Thuấn in tuyển tập và cũng là lần đầu tiên một nhà thơ dân tộc Tày có tác phẩm song ngữ đồ sộ nhất bằng tiếng dân tộc mình - điều mà từ trước đến nay các nhà thơ dân tộc thiểu số khác chưa làm được. Điều đáng nói hơn cả là Dương Thuấn đã song hành cùng nhân loại là ông đã sáng tác thành công cả hai tác bản: tác bản Tày và tác bản Kinh. Thành công của ông bắt đầu từ tài năng trời cho nhưng cũng chính là từ tấm lòng yêu quê hương và yêu dân tộc của ông. Ông cũng đã vun đắp cho nền văn học Tày, thực sự làm phục hưng ngôn ngữ Tày và văn học Tày. Giữ gìn tiếng nói của một dân tộc đó là sự giữ gìn và phát triển bản sắc dân tộc ấy. Bộ tuyển tập sáng tác bằng song ngữ đồ sộ của Dương Thuấn không chỉ là trường hợp hiếm có đối với văn học trong nước mà cả văn học thế giới cũng rất hiếm.

Tình yêu với quê hương, đất nước, những cảm xúc, suy tư, những triết lý, chiêm nghiệm của nhà thơ trong cuộc đời, trong tình yêu được thể hiện bằng một tư duy, cảm xúc cùng ngôn ngữ hình ảnh, giọng điệu độc đáo. Dương Thuấn đã sáng tạo hàng loạt những hình ảnh đặc sắc có sức khái quát trở thành biểu tượng văn hóa như: bản Hon, núi, sông, nước, trăng, đá,

ngựa… Cách sử dụng ngôn từ đời sống với lời ăn tiếng nói hằng ngày đã đưa thơ Dương Thuấn đạt độ chân thật, gần gũi quần chúng, khắc họa thành công tính cách của người miền núi quê ông. Điều này không những khẳng định chiều sâu ý thức văn hóa mà nó còn tạo được phong cách riêng, tư duy độc lập, cá tính sáng tạo và đã làm nên tên tuổi nhà thơ Dương Thuấn.

Qua quá trình tìm hiểu, chúng ta có thể khẳng định thơ Dương Thuấn đã góp phần bảo tồn và phát huy nền văn hóa đặc sắc của dân tộc Tày trong đời sống văn hóa – văn học Việt Nam hiện đại.

Muốn viết về đề tài miền núi thì phải bắt đầu từ sự hiểu biết, hay nói cách khác là “thuộc” văn hoá. Sở dĩ các nhà văn như Tô Hoài, Nguyên Ngọc, Ma Văn Kháng, Trung Trung Đỉnh thành công ở mảng đề tài miền núi là do họ nắm được vốn văn hoá các dân tộc thiểu số mà họ định hướng ngòi bút đến. Đơn cử một ví dụ, người Tày chúng tôi chỉ có một từ “ăn”. Uống nước cũng gọi là “ăn nước”, uống rượu gọi là “ăn rượu”... nhưng đó là cuộc sống, còn khi thể hiện vào văn học, thì người dân tộc thiểu số đòi hỏi một sự bình đẳng về ngôn ngữ thể hiện văn hoá của họ được tôn trọng. Trong cuộc sống, người ta có thể nói “ cái mày, cái tao”... là do vốn tiếng Kinh của họ quá ít để có thể diễn đạt sự giao tiếp, nhưng nếu nhà văn coi đó là “văn hoá của người dân tộc” để đưa những “cái mày, cái tao” vào sáng tác... thì lại là một sự miệt thị. Với những người hiểu sâu về văn hoá các dân tộc, họ sẽ biết cách “mã hoá” ngôn ngữ giao tiếp trong cuộc sống của người dân tộc thành ngôn ngữ hiện nay của văn chương- đó mới chính là bản chất sâu thẳm mà rất ít người hiện nay làm được. Bản thân tôi, một người con của miền núi, vậy mà cũng chỉ dám nhận là đang trong quá trình tích luỹ, khám phá để “mã hoá” những vỉa tầng văn hoá nguyên bản, hồn nhiên của người dân tộc đưa vào những trang văn.