Rào cản kỹ thuật đối với hàng dệt may xuất khẩu và giải pháp của Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ CÔNG THƯƠNG

VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI

PHẠM THỊ LỤA

RÀO CẢN KỸ THUẬT ĐỐI VỚI

HÀNG DỆT MAY XUẤT KHẨU VÀ GIẢI PHÁP CỦA VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Hà Nội - 2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ CÔNG THƯƠNG

VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI

PHẠM THỊ LỤA

RÀO CẢN KỸ THUẬT ĐỐI VỚI

HÀNG DỆT MAY XUẤT KHẨU VÀ GIẢI PHÁP CỦA VIỆT NAM

Chuyên ngành: Thương mại Mã số: 62.34.10.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:

HD1: TS. Nguyễn Thị Nhiễu HD2: TS. Phạm Thu Giang

Hà Nội - 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận án có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận án do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Các kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác.

Tác giả luận án

Phạm Thị Lụa

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i

MỤC LỤC ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT iii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU iv

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ v

PHẦN MỞ ĐẦU 1

1. Lý do lựa chọn đề tài 1

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 4

4. Phương pháp nghiên cứu 5

5. Những đóng góp mới của Luận án 6

6. Kết cấu của Luận án 8

TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 9

1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 9

1.1. Các nghiên cứu của nước ngoài 9

1.2. Các nghiên cứu ở trong nước 10

2. NHỮNG VẤN ĐỀ CÒN TỒN TẠI TRONG CÁC NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN 14

PHẦN NỘI DUNG, KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 17

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RÀO CẢN KỸ THUẬT VÀ VƯỢT RÀO CẢN KỸ THUẬT TRONG XUẤT KHẨU HÀNG DỆT MAY 17

1.1. KHÁI NIỆM, PHÂN LOẠI VÀ TÁC ĐỘNG CỦA RÀO CẢN KỸ THUẬT TRONG THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ 17

1.1.1. Khái niệm rào cản kỹ thuật 17

1.1.2. Phân loại rào cản kỹ thuật 23

1.1.3. Tác động của rào cản kỹ thuật trong thương mại quốc tế 31

1.1.3.1. Đối với nước xuất khẩu 31

1.1.3.2. Đối với nước nhập khẩu 33

1.2. RÀO CẢN KỸ THUẬT ĐỐI VỚI HÀNG DỆT MAY XUẤT KHẨU 35

1.2.1. Khái niệm về rào cản kỹ thuật đối với hàng dệt may xuất khẩu 35

1.2.1.1. Khái niệm 35

1.2.1.2. Các loại rào cản kỹ thuật đối với hàng dệt may 35

1.2.2. Vượt rào cản kỹ thuật đối với hàng dệt may xuất khẩu 39

1.2.2.1. Khái niệm 39

1.2.2.2. Phương thức vượt rào cản kỹ thuật đối với hàng dệt may xuất khẩu 40

1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng vượt rào cản kỹ thuật đối với hàng dệt may xuất khẩu của một quốc gia 43

1.2.3.1. Các nhân tố quốc tế 43

1.2.3.2. Các nhân tố trong nước 46

1.3. KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƯỚC VỀ VƯỢT QUA RÀO CẢN KỸ THUẬT ĐỐI VỚI HÀNG DỆT MAY XUẤT KHẨU VÀ BÀI HỌC CHO VIỆT NAM 48

1.3.1. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới 48

1.3.1.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc 48

1.3.1.2. Kinh nghiệm của Ấn Độ 51

1.3.1.3. Kinh nghiệm của Thái Lan 53

1.3.2. Bài học rút ra cho Việt Nam 54

1.3.2.1. Bài học thành công có thể vận dụng 54

1.3.2.2. Bài học không nên vận dụng 56

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RÀO CẢN KỸ THUẬT ĐỐI VỚI HÀNG DỆT MAY XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM VÀ CÁC BIỆN PHÁP ÁP DỤNG ĐỂ VƯỢT RÀO CẢN 58

2. 1. KHÁI QUÁT VỀ XUẤT KHẨU HÀNG DỆT MAY CỦA VIỆT NAM HIỆN NAY 58

2.1.1. Tình hình xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam 58

2.1.2. Đánh giá chung về thực trạng xuất khẩu dệt may của Việt Nam thời gian qua 61

2.2. RÀO CẢN KỸ THUẬT CỦA CÁC THỊ TRƯỜNG NHẬP KHẨU CHÍNH VÀ NHỮNG TÁC ĐỘNG ĐỐI VỚI HÀNG DỆT MAY XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM 63

2.2.1. Rào cản kỹ thuật của các thị trường nhập khẩu chính đối với hàng DMXK của Việt Nam 63

2.2.1.1. Các rào cản kỹ thuật đối với hàng DMXK sang thị trường Hoa Kỳ 63

2.2.1.2. Các rào cản kỹ thuật đối với hàng DMXK sang thị trường EU 70

2.2.1.3. Các rào cản kỹ thuật đối với hàng DMXK sang thị trường Nhật Bản 75

2.2.2. Đánh giá tác động của rào cản kỹ thuật của các thị trường nhập khẩu chính đến hàng dệt may xuất khẩu của Việt nam 80

2.2.2.1. Tác động tích cực 80

2.2.2.2. Tác động tiêu cực 83

2.3. THỰC TRẠNG VƯỢT RÀO CẢN KỸ THUẬT ĐỐI VỚI HÀNG DỆT MAY XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM THỜI GIAN QUA 87

2.3.1. Thực tiễn áp dụng các biện pháp vượt rào cản kỹ thuật đối với hàng dệt may xuất khẩu của Việt Nam thời gian qua 87

2.3.1.1. Các biện pháp vượt rào cản kỹ thuật của các doanh nghiệp dệt may Việt Nam 89

2.3.1.2. Các biện pháp, chính sách của nhà nước hỗ trợ DN vượt rào cản kỹ thuật đối với hàng dệt may xuất khẩu 92

2.3.2. Đánh giá về các biện pháp vượt rào cản kỹ thuật đối với hàng dệt may xuất khẩu của Việt Nam thời gian qua 96

2.3.2.1. Kết quả đạt được 96

2.3.2.2. Hạn chế 100

2.3.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế 109

CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM, PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP VƯỢT RÀO CẢN KỸ THUẬT ĐỂ ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU HÀNG DỆT MAY VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020 115

3.1. XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN RÀO CẢN KỸ THUẬT VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG Ở MỘT SỐ THỊ TRƯỜNG XUẤT KHẨU ĐỐI VỚI HÀNG DỆT MAY CỦA VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020 115

3.1.1. Xu hướng phát triển của rào cản kỹ thuật trên thế giới 115

3.1.2. Xu hướng áp dụng RCKT của các thị trường xuất khẩu chính đối với hàng dệt may Việt Nam 118

3.2. QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG HƯỚNG VƯỢT RÀO CẢN KỸ THUẬT ĐỐI VỚI HÀNG DỆT MAY XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020 121

3.2.1. Triển vọng xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam đến năm 2020 121

3.2.2. Một số quan điểm vượt RCKT của hàng DMXK của Việt Nam 124

3.2.3. Những định hướng vượt RCKT đối với hàng DMXK của Việt Nam thời gian tới 126

3.2.3.1. Định hướng từ phía Nhà nước 126

3.2.3.2. Định hướng từ phía DN 127

3.3. GIẢI PHÁP CHỦ YẾU VƯỢT QUA RÀO CẢN KỸ THUẬT ĐỐI VỚI HÀNG DỆT MAY XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM 127

3.3.1. Nhóm giải pháp vượt rào chung 128

3.3.1.1. Đối với các cơ quan quản lý Nhà nước 128

3.3.1.2. Đối với Hiệp hội dệt may 137

3.3.1.3. Đối với các doanh nghiệp dệt may 139

3.3.2. Giải pháp vượt từng rào cản kỹ thuật 141

3.3.2.1. Đối với các quy định và tiêu chuẩn về chất lượng sản phẩm 141

3.3.2.2. Đối với các quy định và tiêu chuẩn về an toàn cho người sử dụng 141

3.3.2.3. Đối với các quy định và tiêu chuẩn về môi trường 142

3.3.2.4. Đối với các quy định và tiêu chuẩn về trách nhiệm xã hội 143

3.3.2.5. Đối với các quy định và tiêu chuẩn về ghi nhãn hàng dệt may 144

3.3.2.6. Đối với các quy định về xuất xứ hàng dệt may 144

KẾT LUẬN 147

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ 151

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152

PHỤ LỤC 161

Phụ lục 1. Phiếu khảo sát 162

Phụ lục 2. Những nguyên tắc pháp lý của WTO và tóm tắt Hiệp định TBT 166

Phụ lục 3. Tiêu chuẩn SA 8000 170

Phụ lục 4. Hướng dẫn ghi nhãn các sản phẩm dệt may của Mỹ, EU, Nhật 174

Phụ lục 5. Danh mục biện pháp kỹ thuật tại các thị trường Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản.. 177

iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

1. Từ viết tắt Tiếng Việt

Từ viết tắt

Tên đầy đủ
DM	Dệt may
DMXK	Dệt may xuất khẩu
DN	Doanh nghiệp
DNDM	Doanh nghiệp dệt may
DNNN	Doanh nghiệp nhà nước
DNNVV	Doanh nghiệp nhỏ và vừa
DNTN	Doanh nghiệp tư nhân
KHCN	Khoa học công nghệ
NHHH	Nhãn hiệu hàng hóa
NHTM	Nhãn hiệu thương mại
NPL	Nguyên phụ liệu
QLNN	Quản lý nhà nước
RCKT	Rào cản kỹ thuật
RCTM	Rào cản thương mại
TCVN	Hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam
TMQT	Thương mại quốc tế
TNHH	Tránh nhiệm hữu hạn
VCCI	Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam
VITAS	Hiệp hội DM Việt Nam
XHCN	Xã hội chủ nghĩa
XK	Xuất khẩu
XTTM	Xúc tiến thương mại