Quá trình các Đảng bộ tỉnh khu vực miền núi Tây Bắc lãnh đạo xây dựng đội ngũ cán bộ dân tộc thiểu số từ năm 2006 đến năm 2016

Ba là, nhận thức về đầu tư cho con em học tập, phấn đấu thoát ly làm cán bộ ngày càng được nâng cao trong đồng bào các DTTS ở Tây Bắc

Một số dân tộc trước đây còn tâm lý tự ti, khép mình trong bản làng, nay đã chú ý đầu tư cho con cái học tập, phấn đấu trở thành cán bộ. Mô hình bán trú dân nuôi phát triển và đem lại tác dụng to lớn trong tạo nguồn cán bộ lâu dài, bền vững,... chính là nhờ những chuyển biến tích cực trong nhận thức tư tưởng và quan niệm của đồng bào các DTTS về quyền học tập của con em mình và có những đầu tư thoả đáng về thời gian, kinh phí học tập, khắc phục dần tình trạng bắt trẻ nhỏ bỏ học để tham gia hoạt động kinh tế gia đình. Đây là một trong những yếu tố quan trọng, góp phần tạo nguồn kế cận, bổ sung đội ngũ cán bộ DTTS đảm bảo về số lượng và những yêu cầu trình độ, chuyên môn, nghiệp vụ.

Bốn là, cán bộ DTTS ở các tỉnh khu vực Tây Bắc có nhiều nỗ lực phấn đấu vươn lên để ngày càng phát triển. Điều này được phán ánh ở sự cải thiện về trình độ học vấn, nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ và quản lý nhà nước. Đây là nhân tố quyết định nhất đảm bảo cho tạo nguồn cán bộ từ chủ trương biến thành hiện thực, từ những nguồn ưu tiên đầu tư được chuyển hoá thành năng lực nội sinh của mỗi cán bộ DTTS trong hệ thống chính trị ở Tây Bắc.

4.1.2. Hạn chế và nguyên nhân

4.1.2.1. Hạn chế

Một là, việc nhận thức và xác định chủ trương, chính sách về xây dựng đội ngũ cán bộ người DTTS ở một số nội dung còn những bất cập

Một số cấp ủy Đảng chưa nhận thức đầy đủ về vị trí, vai trò và phát huy đủ trách nhiệm trong công tác xây dựng đội ngũ cán bộ DTTS. Trong quá trình quán triệt chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước vào thực tiễn của mỗi địa phương, vẫn còn biểu hiện lúng túng. Chưa nhận thức rõ yêu cầu cụ thể, bức thiết về phẩm chất, năng lực của cán bộ DTTS trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế.

Nhận thức của các cấp ủy, cơ quan, tổ chức, cán bộ, đảng viên về mục đích xây dựng đội ngũ cán bộ DTTS còn đơn giản, chưa quan tâm đúng mức đến công tác xây dựng đội ngũ cán bộ người DTTS, dẫn tới ở nhiều địa phương, đặc biệt là cấp cơ sở chưa chủ động xây dựng quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ. Do điều kiện kinh tế địa phương còn nhiều khó khăn nên kinh phí đầu tư cho công tác đào tạo, bồi dưỡng còn hạn chế, mới chỉ bước đầu đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 200 trang tài liệu này.

Công tác xây dựng đội ngũ cán bộ DTTS tuy đã được các Đảng bộ tỉnh khu vực Tây Bắc quan tâm, nhưng nhìn chung vẫn còn thiếu những biện pháp cụ thể, toàn diện, phù hợp với đặc điểm và sát với tình hình trực tiếp của từng địa phương cụ thể. Đặc biệt, còn chưa sát với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của từng tỉnh. Những yêu cầu cụ thể về phẩm chất chính trị, trình độ năng lực và tác phong công tác còn chung chung, chưa thực sự phản ánh đúng yêu cầu về chức năng, nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ DTTS ở địa bàn có tính đặc thù như các địa phương Tây Bắc.

Kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ là khâu hết sức quan trọng trong định hướng và mục tiêu phát triển nguồn nhân lực song không có một cơ quan chịu trách nhiệm chính trong việc hoạch định kế hoạch dài hạn cũng như ngắn hạn chung trong toàn tỉnh. Vì vậy đã dẫn đến hiện tượng manh mún, mỗi khối một mảng kế hoạch như: Sở Nội vụ chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch khối hành chính sự nghiệp; Ban Tổ chức Tỉnh ủy chịu trách nhiệm khối Đảng, Đoàn thể, trong khi Trường Chính trị lại tổng hợp kế hoạch trình cấp có thẩm quyền phế duyệt. Điều này không tránh khỏi làm bị động, chậm trễ trong công tác quản lý nhà nước của các cơ quan chức năng.

Một số cấp ủy và cán bộ nhận thức chưa đầy đủ về yêu cầu, ý nghĩa của công tác luân chuyển cán bộ, nên thiếu kế hoạch cụ thể, còn bị động, thiếu kiên quyết trong thực hiện. Vẫn còn trường hợp cán bộ DTTS chưa thật sự nhận thức đúng về công tác luân chuyển, còn cho rằng việc luân chuyển về cơ sở chỉ là hợp thức hóa điều kiện cần và đủ để đề bạt lên vị trí cao hơn, từ đó nảy sinh tính tự mãn, hoặc ngại khó, ngại khổ, ngại va chạm, không chịu đổi mới phong cách và lề lối làm việc; chưa thực sự gắn bó với địa phương, đơn vị mới và chưa phát huy hết tinh thần trách nhiệm trong công tác.

Hai là, quá trình tổ chức chỉ đạo, thực hiện xây dựng đội ngũ cán bộ DTTS ở các tỉnh khu vực Tây Bắc còn có tình trạng chồng chéo, thiếu đồng bộ và triệt để

Việc phân công trách nhiệm giữa các chủ thể trong hệ thống chính trị chưa thực sự rõ ràng, dẫn tới sự phối hợp hoạt động của các tổ chức này còn thiếu đồng bộ. Trong xử lý một số vấn đề phức tạp nảy sinh của công tác xây dựng đội ngũ cán bộ DTTS còn có biểu hiện né tránh, đùn đẩy công việc lên cấp trên.

Một số địa phương, cơ quan đơn vị chưa chú trọng đúng mức tới công tác đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng, đào tạo nguồn cán bộ DTTS. Việc thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước về chế độ, chính sách ở từng địa phương còn chưa thực sự thống nhất, do điều kiện kinh tế - xã hội không đồng đều, nên dẫn tới hiện tượng có sự chênh lệch giữa các địa phương trong khu vực. Chế độ, chính sách khuyến khích, hỗ trợ cán bộ đi học đã từng bước được điều chỉnh nhưng vẫn chưa thực sự trở thành động lực mạnh mẽ để động viên cán bộ người DTTS, đặc biệt là đội ngũ cán bộ DTTS ở cấp cơ sở tham gia học tập, cũng như yên tâm công tác.

Công tác chỉ đạo, điều hành, hướng dẫn, đôn đốc, phối hợp giữa các cơ quan trong việc thực hiện chương trình về đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cán bộ, công chức, viên chức thực hiện trong từng năm còn chưa thực sự vào nền nếp. Mặc dù đã có sự phân công nhiệm vụ cho các cơ quan có trách nhiệm tham mưu công tác đào tạo, bồi dưỡng của các khối trong hệ thống chính trị, cụ thể là Ban Tổ chức Tỉnh ủy chịu trách nhiệm khối đảng, đoàn thể; Sở Nội vụ chịu trách nhiệm khối hành chính nhưng quá trình triển khai thực hiện các báo cáo của các địa phương chưa tách bạch được các khối, dẫn tới khó khăn cho việc tổng hợp.

Ba là, kết quả thực hiện xây dựng đội ngũ cán bộ DTTS ở một số nội dung cụ thể của công tác chưa đáp ứng được yêu cầu

Trong 10 năm (2006-2016), mặc dù các Đảng bộ tỉnh khu vực Tây Bắc đã chú trọng xây dựng kế hoạch cùng với nhiều chính sách hỗ trợ trong tuyển dụng cán bộ là DTTS, tuy nhiên, do thiếu đồng bộ trong đào tạo nên các địa phương gặp khó khăn khá lớn khi mặt bằng chung về dân trí, chất lượng

nguồn nhân lực thấp,... Trong khi nhu cầu tuyển dụng ở các vị trí ngạch, bậc đại học trở lên ngày càng phổ biến thì người DTTS có xu hướng chỉ đáp ứng được trình độ lao động ở mức thấp, phần lớn là trung cấp. Điều này khiến cho việc người DTTS thường được xét tuyển vào vị trí cán sự và tương đương nhiều hơn là vị trí chuyên viên và tương đương. Việc tuyển dụng, xét tuyển công chức, viên chức người DTTS vào làm việc tại khu vực Nhà nước ngày càng đòi hỏi cao hơn ở trình độ chuyên môn, kỹ năng, thái độ của người lao động. Trong khi đó số lượng người DTTS có trình độ đại học chính quy trở lên so với người Kinh là ít hơn về số lượng và chưa đảm bảo về kỹ năng cũng như kinh nghiệm làm việc. Bên cạnh đó, việc Nhà nước chủ trương cải cách hành chính, giảm bớt tuyển dụng lao động hằng năm, tinh giản biên chế hiện có đã làm ảnh hưởng lớn đến nguồn lao động đang đào tạo hướng tới mục đích lao động trong khu vực Nhà nước. Người DTTS và người Kinh đều không có sự phân biệt trong tinh giảm biên chế nhưng người DTTS lại chịu sự thiệt thòi hơn trong tuyển dụng đầu vào do khả năng đáp ứng yêu cầu tuyển dụng thấp hơn.

Tại tỉnh Lai Châu, trong 5 năm (2009-2013), tổng số công chức, viên chức DTTS được tuyển dụng lần lượt là 543 người, 678 người, 631 người, 769 người và 124 người. Như vậy so với các năm trước, số công chức, viên chức người DTTS của tỉnh Lai Châu được tuyển dụng năm 2013 có sự giảm sút đột ngột. Cũng trong tổng số công chức, viên chức được tuyển dụng, thì phần lớn là có trình độ trung cấp (lần lượt là 423 người - chiếm 77,9%, 552 người - chiếm 81,4%; 489 người - chiếm 77,5%; 547 người - chiếm 71,1%; 113 người - chiếm 91,1%). Trong khi đó, số lượng công chức, viên chức có trình độ đại học, cao đẳng rất thấp. Về trình độ đại học, lần lượt qua các năm từ 2009-2013 là: 16 người - chiếm 2,95%, 60 người - chiếm 8,9%; 78 người -

chiếm 12,4%; 76 người - chiếm 9,9%; 5 người - chiếm 4,0%. Về trình độ cao đẳng, lần lượt qua các năm từ 2009-2013 là: 103 người - chiếm 18,97%, 63 người - chiếm 9,3%; 64 người - chiếm 10,1%; 146 người - chiếm 19,0%; 6 người - chiếm 4,9%. Thậm chí trong giai đoạn này, chỉ hai năm 2009 và 2010, Lai Châu tuyển dụng được công chức, viên chức có trình độ nghề (nhưng số

lượng cũng rất ít, tổng số 4 người qua hai năm), còn lại 3 năm 2011-2013, không tuyển dụng được trường hợp nào [200, tr.6].

Do thiếu hụt đội ngũ cán bộ, các Đảng bộ tỉnh khu vực Tây Bắc đã thực hiện nhiều giải pháp, trong đó giải pháp có ý nghĩa trước mắt là xây dựng các cơ chế, chính sách thu hút, khuyến khích phát triển đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, cán bộ quản lý và đào tạo cán bộ DTTS. Tuy nhiên, do điều kiện kinh tế - xã hội không đồng nhất nên mức “ưu đãi” của mỗi địa phương cũng khác nhau, ảnh hưởng không nhỏ tới kết quả của công tác này. Ví dụ như tỉnh Yên Bái, sau 6 năm thực hiện Nghị quyết số 04-NQ/TU ngày 12-9-2006 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy khóa XVI Về chính sách thu hút, khuyến khích phát triển đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, cán bộ quản lý và đào tạo cán bộ DTTS, số lượng thu hút và khuyến khích đào tạo mới được 869 người, trong đó thu hút 64 người, tỷ lệ rất nhỏ so với số sinh viên tốt nghiệp đại học hằng năm. Đối tượng được thu hút tập trung chủ yếu ở ngành giáo dục - 52 đối tượng, chiếm 81,25%; một số ngành trọng điểm không thu hút được như: công nghệ thông tin, y tế, thương mại và du lịch, xây dựng, giao thông, tài nguyên - môi trường... [35].

Mặc dù đã có nhiều chuyển biến nhưng nhìn chung, cơ cấu đội ngũ cán bộ còn chưa hợp lý. Thể hiện ở cơ cấu dân tộc; cơ cấu ngành nghề, lĩnh vực công tác; cơ cấu giới tính; cơ cấu cơ quan (Đảng - Nhà nước); cơ cấu cấp công tác;...

Các tỉnh vùng Tây Bắc có số dân là DTTS rất cao, chiếm từ 50-95% dân số toàn tỉnh. Tuy nhiên, tỷ lệ cán bộ, công chức, viên chức DTTS trong các cơ quan nhà nước và các đơn vị sự nghiệp công lập còn thấp so với tỷ lệ dân số DTTS trên địa bàn. Cơ cấu đội ngũ cán bộ, công chức DTTS không đồng đều giữa các cấp, các cơ quan Đảng, cơ quan nhà nước, các ngành,... Càng ở cấp cao, số lượng và tỷ lệ cán bộ, công chức, viên chức DTTS càng thấp. Ở cấp huyện, tỉnh, cán bộ DTTS thường đảm nhiệm vị trí lãnh đạo chủ yếu ở các cơ quan đoàn thể, tổ chức chính trị - xã hội, HĐND. Trong khi đó, cấp cơ sở là nơi có tỷ lệ cán bộ DTTS đảm đương các vị trí lãnh đạo, công tác đông hơn, nhưng đây cũng là nơi mà trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ còn nhiều

hạn chế. Một điểm đáng chú ý là số cán bộ DTTS được tham gia vào các đơn vị then chốt về chính trị, kinh tế, điều hành chính quyền đang có xu hướng giảm dần. Mặc dù có những chính sách hỗ trợ, ưu tiên riêng và kết quả trong thực tiễn cũng có nhiều chuyển biến, tuy nhiên số lượng cán bộ nữ DTTS vẫn còn thấp so với cán bộ nam.

Tại tỉnh Lào Cai, toàn tỉnh có 64% dân số là DTTS (gồm 25 thành phần dân tộc khác nhau), tuy nhiên, đội ngũ cán bộ là DTTS chỉ chiếm gần 27%. Toàn tỉnh mới có người của 16/25 dân tộc đang công tác trong hệ thống chính trị, còn 22,2% cán bộ DTTS cấp tỉnh, huyện chưa đáp ứng tiêu chuẩn về trình độ chuyên môn nghiệp vụ; 42,8% chưa đáp ứng tiêu chuẩn trình độ lý luận chính trị; 26,7% thiếu kiến thức quản lý nhà nước theo tiêu chuẩn ngạch; 51% thiểu tiêu chuẩn về ngoại ngữ. Vẫn còn tới 212 cán bộ DTTS cấp tỉnh, huyện chưa qua đào tạo chuyên môn [67, tr.33].

Tỉnh Yên Bái, số liệu tính đến ngày 31-12-2013, có 2.340 người trong tổng số 5.906 cán bộ, công chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập là người DTTS (chiếm 39,6%). Trong đó, cấp tỉnh có 175/1.468 người, chiếm 12%; cấp huyện có 784/3.406 người, chiếm 23%; cấp xã có 3.654/6.730 người, chiếm 54,3%. Số liệu trên cho thấy số lượng cán bộ DTTS làm việc ở cấp tỉnh và cấp huyện chưa nhiều; trong khi cán bộ cấp xã là DTTS còn nhiều hạn chế về trình độ chuyên môn. Cán bộ DTTS đang giữ các chức danh lãnh đạo, quản lý tại các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập chỉ chiếm 4,9%, trong đó ở các cơ quan hành chính nhà nước là 6,8%, các đơn vị sự nghiệp công lập là 4,6%.

Thực trạng này gây ra nhiều hệ lụy về quan hệ tộc người, không tránh khỏi hiện tượng mất đoàn kết, bằng mặt, không bằng lòng, không nắm được dân nảy sinh trong thực tiễn lãnh đạo. Người dân không thấy có người của dân tộc mình đại diện thì tỏ ra phân tâm, dễ bị kích động, lôi kéo. Khoảng trống giữa cán bộ và người dân càng rộng ra thì các phần tử xấu, số phần tử hoạt động trái phép càng có nhiều điều kiện để xâm nhập, nắm dân và thực thi các hoạt động chống phá của mình.

Trình độ và năng lực của đội ngũ cán bộ DTTS còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi của quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tổ chức lại sản xuất thích ứng với cơ chế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế

Đội ngũ cán bộ DTTS vùng Tây Bắc nhìn chung có trình độ đại học và trên đại học còn khá khiêm tốn; tỷ lệ cán bộ DTTS chưa được đào tạo, bồi dưỡng còn khá cao; tỷ lệ cán bộ lãnh đạo, quản lý có trình độ cao còn rất thấp.

Tại tỉnh Điện Biên, số lượng người DTTS tham gia vào bộ máy hành chính nhà nước của tỉnh chủ yếu là viên chức cấp huyện và công chức cấp xã. Đặc biệt, số lượng cán bộ, công chức, viên chức người DTTS chưa đạt chuẩn ngạch và vị trí việc làm của tỉnh Điện Biên là khá cao. Cao nhất là công chức cấp xã với 36,7% chưa đạt chuẩn về ngạch và vị trí việc làm. Trong khi đối với vùng dân tộc và miền núi, cán bộ cấp xã là “chân rết” đặc biệt quan trọng, hằng ngày tiếp xúc với đồng bào, triển khai, giám sát các chương trình/dự án cho đồng bào DTTS. Trình độ của công chức người DTTS cấp xã đang ở mức thấp hơn so với mặt bằng chung toàn tỉnh và toàn quốc. Có nhiều người làm cán bộ xã nhưng chỉ học hết Tiểu học, THCS hoặc bổ túc thêm các hệ đào tạo ngắn hạn, chưa đáp ứng được yêu cầu phức tạp, khó khăn dưới địa phương, đặc biệt là việc triển khai, theo dõi chính sách của Đảng và Nhà nước [Phụ lục 5.1].

Ở tỉnh Lai Châu, đến năm 2014, cả tỉnh mới có 4 trí thức DTTS có trình độ thạc sĩ. Tại thời điểm năm 2010, đội ngũ cán bộ DTTS độ tuổi dưới 40 chiếm 77,64%, trong đó trình độ học vấn THPT là 57,76%; THCS là 33,39%; tiểu học là 8,83%; trình độ trên đại học là 0,03%; trình độ đại học là 7,48%; cao đẳng: 12,68%; trung cấp: 50,22%; sơ cấp: 4,69%. Đặc biệt, tỷ lệ cán bộ DTTS chưa qua đào tạo còn khá lớn: 24,9%. Về trình độ chính trị, tỷ lệ cán bộ DTTS có trình độ cử nhân chính trị, cao cấp lý luận chính trị là 1,92%; trình độ trung cấp chính trị là 6,69%; trình độ sơ cấp: 11,29%, trong khi tỷ lệ chưa qua đào tạo lên tới 64,47% [67, tr.41-42].

Trong vùng chỉ có riêng tỉnh Lào Cai có đội ngũ cán bộ DTTS trình độ chuyên môn sau đại học khá cao với 06 cán bộ có trình độ tiến sĩ, 79 người có trình độ thạc sĩ, 45 người có trình độ bác sĩ chuyên khoa. Cán bộ DTTS cấp xã có trình độ chuyên môn sơ cấp và chưa qua đào tạo giảm 37,8%, đặc biệt ở

cấp xã có 01 người có trình độ thạc sĩ. So với các năm trước, tỷ lệ cán bộ DTTS có trình độ chuyên môn từ đại học trở lên tăng 10,87%; trình độ sau đại học tăng gấp 3,5 lần [67, tr.42]. Tuy nhiên, ngoài dấu ấn của tỉnh Lào Cai thì mặt bằng chung các tỉnh khu vực Tây Bắc có đội ngũ cán bộ DTTS với chất lượng còn nhiều hạn chế. Toàn vùng Tây Bắc chỉ có trên 100 tiến sĩ (đạt 0,042%) và tỷ lệ DTTS có trình độ thạc sĩ chỉ chiếm 0,8%.

Do điều kiện trình độ không cao, với chủ yếu là trình độ trung cấp, tỷ lệ ứng viên có trình độ cao đẳng, đại học thấp nên sau tuyển dụng, phần lớn đối tượng DTTS được sắp xếp vào ngạch cán sự và tương đương, số lượng vào ngạch chuyên viên và tương đương rất thấp. Ví dụ tại tỉnh Lai Châu, qua các năm 2009, 2010, 2011 và 2012, số lượng cán bộ giữ ngạch cán sự và tương đương lần lượt là 423 người trên tổng số 543 người (chiếm 77,9%), 552 người trên tổng số 678 người (chiếm 81,4%), 489 người trên tổng số 631 người (chiếm 77,5%), 547 người trên tổng số 769 người (chiếm 71,1%); ngạch chuyên viên và tương đương lần lượt là 119 người (chiếm 21,9%), 123 người (chiếm 18,2%), 142 người (chiếm 22,5%), 222 người (chiếm 28,9%). Đối với ngạch nhân viên và tương đương, năm 2009 chỉ tuyển dụng được 1 người (chiếm 0,2%), năm 2010 tuyển dụng được 3 người (chiếm 0,4%), còn 2 năm 2011 và 2012 không có trường hợp nào được tuyển dụng [200, tr.7].

Trình độ, năng lực điều hành của nhiều cán bộ lãnh đạo, quản lý người DTTS khu vực công, nhất là ở cấp huyện, cấp xã còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng và theo kịp yêu cầu công tác. Đặc biệt là ở cấp xã, mới chỉ có khoảng 50% cán bộ, 77% công chức xã và 44% cán bộ không chuyên trách đạt chuẩn về trình độ theo quy định.

Các tỉnh khu vực Tây Bắc còn rất thiếu đội ngũ cán bộ người DTTS chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực chuyên môn như: khuyến nông, khuyến lâm, giáo dục, y tế, văn hóa - nghệ thuật,... Đa số cán bộ chủ chốt, công chức các xã vùng cao, vùng sâu, vùng xa, biên giới chưa qua đào tạo. Cán bộ có trình độ đại học, cao đẳng, trung cấp phần lớn là học tại chức, hoặc theo chế độ ưu đãi nên chất lượng còn nhiều hạn chế. Cán bộ có trình độ lý luận chính trị cao cấp chiếm tỷ lệ quá thấp, hầu hết là sơ cấp. Một số cán bộ có tư tưởng