Phong trào chống, phá ấp chiến lược ở các tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ 1961

Bên cạnh đó, nhân dân trong tỉnh đẩy mạnh rào làng chiến đấu, cắm 27 triệu cây chông, đào 120.221 hầm chông, gài 623 bẫy đá, mạnh nhất là ở Ba Tơ. Ở huyện Tư Nghĩa, nhân dân cắm hàng triệu cây chông, đào hầm bố phòng từ căn cứ Đá Sơn đến suối Tó; Ở Đức Phổ, nhân dân đẩy mạnh bố phòng ở các vùng giáp ranh, xây dựng 57 ổ tác chiến, cắm 106.460 cây chông, đào 2.300 mét giao thông hào, kiên quyết không cho địch tái lập ACL.

2.2.2.3. Ở Bình Định

Đầu năm 1961, quân đội VNCH mở “chiến dịch tiến công Việt Cộng” với hơn 60 cuộc hành quân càn quét vào căn cứ, vùng giáp ranh nhằm phá tan bàn đạp và hành lang của cách mạng. Ở đồng bằng, chính quyền VNCH tăng cường bắt lính, củng cố tổ chức Liên gia và thanh niên Cộng hòa, bắt dân phát quang, rào các vùng giáp ranh, gài mìn, dồn dân vào các xóm lẻ, bước đầu hình thành hệ thống phòng thủ tại các quận lỵ, các chốt vùng giáp ranh và dọc các trục đường giao thông.

Chấp hành chủ trương của Tỉnh ủy, các cấp ủy Đảng địa phương đã chủ động tổ chức và lãnh đạo nhân dân chống, phá ACL. Huyện ủy Phù Cát, Hoài Nhơn lãnh đạo nhân dân đấu tranh phá lỏng các ACL, diệt ác ôn. Tiêu biểu là Cát Hanh, Cát Hiệp, Cát Sơn, Cát Tài (Phù Cát), Hoài Thanh, Bồng Sơn (Hoài Nhơn). Nhân dân kết hợp đấu tranh chính trị với công tác binh vận và đạt nhiều kết quả như đấu tranh trực diện chống dồn dân các xóm thôn vùng ven núi: xóm Hiệp Ba (thôn Đại Khoan, xã Cát Hiệp, huyện Phù Cát); Nghĩa Nhơn, Bình Sơn (xã Ân Nghĩa, huyện Hoài Ân); Nhà Giác, Đồng Tranh (Hoài Sơn, Hoài Nhơn), các căn cứ địa được mở rộng ở các huyện An Lão, Vân Canh. Lần đầu tiên quân và dân Bình Định đã phá lỏng và phá rã nhiều ACL ở một số vùng giáp ranh từ Bắc vào Nam của tỉnh ở các xã Hoài Sơn, Hoài Hảo, Hoài Thanh (huyện Hoài Nhơn); Ân Nghĩa, Ân Hữu, Ân Hảo (huyện Hoài Ân); Mỹ Trinh, Mỹ Hiệp (huyện Phù Mỹ); Cát Sơn (huyện Phù Cát); Nhơn Lộc, Nhơn Thọ (huyện An Nhơn); Phước An, Phước Thành (huyện Tuy Phước), giải phóng 17 thôn với hơn 3.000 dân, bước đầu hình thành các căn cứ lõm ở một số thôn vùng sâu ở huyện Phù Mỹ, Phù Cát, tạo thế tiến công địch ở cả vùng giáp ranh và vùng sâu. Trong công tác binh vận, nhân dân vùng Hà Thanh (huyện Vân Canh) đã vận động được 65 dân vệ người Chăm bỏ hàng ngũ về với gia đình.

Bước sang năm 1962, Mỹ - chính quyền VNCH tăng cường các cuộc càn quét ở Vĩnh Hiệp (huyện Vĩnh Thạnh), Hoài Mỹ, Hoài Thanh (huyện Hoài Nhơn), Mỹ Thành, Mỹ Thọ, Mỹ Hiệp (huyện Phù Mỹ), Cát Hanh, Cát Hiệp (huyện Phù Cát) hòng cưỡng bức nhân dân vào ACL. Sau khi thực hiện thí điểm ACL ở xã Ân Hảo (Hoài Ân), Hoài Thanh (Hoài Nhơn), chính quyền VNCH nhanh chóng triển khai ra toàn tỉnh với kế hoạch lập 200 ấp trong năm 1962, trong đó tập trung vào 57 ấp ở các xã “bất an” (Ân Hảo, Hoài Thanh, Mỹ Trinh, Cát Chánh, Nhơn Lộc, Bình Giang, Phước An, Canh Hà, Vĩnh Quang). Quân và dân Bình Định kiên quyết đánh trả, tiêu biểu là chiến thắng Núi Bé, Hoài Sơn (03 – 03 – 1962) mở đầu việc bộ đội địa phương sử dụng chiến thuật tiến công địch trong công sự vững chắc. Kết hợp với đấu tranh vũ trang, nhân dân nổi dậy phá rã ACL ở 26 thôn thuộc huyện Hoài Ân, Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Phù Cát, Bình Khê. Đồng bào dân tộc ở 6 xã của huyện Vân Canh kéo nhau lên quận biểu tình chống bắt lính, chống gom dân vào ACL. Tháng 06 – 1962, các lực lượng vũ trang tỉnh, huyện đã phá lỏng 8 ACL, tiêu biểu là cuộc biểu tình ngày 14 – 06 – 1962 của 4.000 lượt quần chúng xã Mỹ Đức (huyện Phù Mỹ) với các khẩu hiệu chống dồn dân lập ACL, đòi tự do đi lại làm ăn.

Từ ngày 15 – 09 – 1962 đến 03 – 1963, quân đội VNCH mở trận càn “Dân tiến”, dùng 10 Tiểu đoàn bộ binh của Sư đoàn 9, chà đi xát lại một vùng rộng lớn từ Tây Bắc Hoài Nhơn lên Hoài Ân, An Lão và Đông Bắc Vĩnh Thạnh, đồng thời lập thêm nhiều ACL ở cả vùng “an ninh”, tức là vùng cách mạng chưa tổ chức hoạt động. Quân đội VNCH còn trang bị súng cho thanh niên Cộng hòa, thanh niên chống du kích, lực lượng nửa vũ trang để đưa lực lượng này trực tiếp kìm kẹp dân và là lực lượng phòng thủ tại chỗ của ACL.

Trước tình thế này, Tỉnh ủy chủ trương không chỉ phát động quần chúng đốt phá hàng rào, bãi chông mà còn chống càn quét, thanh lọc dân. Trong các tháng 07, 08, 10 – 1962, quần chúng nổi dậy phá thế kìm kẹp ở 30 thôn, phá lỏng 114 ACL, trong đó có 30 ấp bị phá banh, đốt 128.700 mét rào.

Tính đến hết năm 1962, đã có 67 cuộc đấu tranh chính trị của quần chúng chống dồn dân vào ACL, phá banh 46 ấp, phá lỏng 134 ấp, đốt hơn 200.000 mét rào, lấp hơn 7.000 m hào, 3.000 cọc sắt, 5.000 kg kẽm gai bị tiêu hủy [2, tr.74].

Mặc dù kế hoạch gom dân vào ACL của chính quyền VNCH liên tiếp bị những đòn tiến công phủ đầu, song phong trào chuyển lên chưa mạnh mẽ, nhất là chưa đưa lên thế “ba mũi giáp công” tại chỗ.

Năm 1963, đứng trước sự phát triển mạnh mẽ của phong trào đấu tranh ở địa phương, quân đội VNCH càng tăng cường đánh phá ác liệt, hòng thực hiện cho bằng được “quốc sách ấp chiến lược”. Quân đội VNCH mở hơn 180 trận càn, tập trung vào huyện Hoài Ân, Hoài Nhơn và Bắc Phù Mỹ, sử dụng phổ biến chiến thuật “trực thăng vận”. Đến tháng 07 – 1963, chính quyền VNCH lập được 460 ACL ở đồng bằng, trong đó có 180 “ấp chiến đấu” (ấp hai sông, ba núi), dồn hơn 513.588 người vào ACL (toàn tỉnh có 800.000 dân). Ngoài ra, quân đội VNCH còn lập thêm một số cụm ACL liên hoàn tại những vùng xung yếu như: An Đỗ (Hoài Sơn, Hoài Nhơn), Kim Sơn (Ân Nghĩa, Hoài Ân), Thạch Bàn, Long Định (Phù Cát).

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 215 trang tài liệu này.

Dưới sự lãnh đạo của các cấp bộ Đảng, hơn 18.620 lượt quần chúng đã nổi dậy cùng đội công tác phá 136 ACL, trong đó có 38 ấp phá dứt điểm. Riêng các xã phía Đông huyện Phù Mỹ có đến 5.462 lượt quần chúng tham gia phá 16 ấp, tức là 342 người phá 1 ấp (năm 1962, chỉ có 29 người phá 1 ấp), đốt 97.272 mét rào, 454.729 cây gỗ rào ACL, 187.000 cây chông bị phá hủy, lấp 12.580 mét hào [2, tr.78]. Ở các xã Hoài Sơn, Hoài Mỹ (huyện Hoài Nhơn); Mỹ Đức, Mỹ Thọ (huyện Phù Mỹ); Cát Hiệp, Cát Hanh (huyện Phù Cát) là nơi vận dụng thành công “ba mũi giáp công” để phá ACL. Tiêu biểu nhất là cuộc đấu tranh phá ACL ở An Giang (Mỹ Đức, Phù Mỹ). Hơn 50 ngày đêm (từ 15 – 03 đến 05 – 05 – 1963) quần chúng đấu tranh chống 1 tiểu đoàn lính VNCH và 1 đại đội lính bảo an. Đây là ấp thí điểm do đích thân tỉnh trưởng Bình Định và quận trưởng Phù Mỹ trực tiếp chỉ huy dồn dân vào ACL. Đến ngày 05 – 05 – 1963, có lực lượng du kích hỗ trợ, quần chúng đã phá toàn bộ ACL. Đây là chiến thắng điển hình về “ba mũi giáp công” phá ACL ở Bình Định trong năm 1963. Trong thời gian này, quần chúng ở 5 huyện (Hoài Nhơn, Hoài Ân, Phù Mỹ, Phù Cát, Bình Khê) liên tiếp nổi dậy phá kẹp 54 thôn (có 22 thôn bị kẹp lại), trong đó Phù Mỹ đã phá kẹp 22 thôn với hơn 22.000 dân. Chỉ trong tháng 5 – 1963, cách mạng đã giành quyền làm chủ 37 thôn của 7 xã với 31.000 dân, tổ chức 343 cuộc đấu tranh trực diện chống gom dân vào ACL. Nhân dân 2

thôn Phú Thứ, Hà Ra (Phù Mỹ) với 600 gia đình đấu tranh đòi về làng cũ. Nhân dân 4 thôn ở phía Tây An Lão đấu tranh chống 1 tiểu đoàn lính VNCH càn quét để lập ACL suốt 1 tháng. Có 172 gia đình ở thôn Tiên Thuận, Tả Giang (xã Bình Giang, Bình Khê), 100 gia đình ở 2 thôn Mỹ Thuận, Lộc Khánh (Cát Thắng, Phù Cát), toàn bộ thôn Trung Tín (Phước Lộc, Tuy Phước) kiên cường chống dồn dân lập ACL. Bên cạnh phong trào chống, phá ACL ở các huyện, lực lượng cách mạng bắt đầu xây dựng được một số cơ sở và các tổ binh vận ở các thị trấn Tam Quan, Bồng Sơn, Đập Đá, Phú Phong. Ngay tại thị xã Quy Nhơn, lực lượng cách mạng không những khôi phục được các cơ sở cũ bị mất liên lạc vào cuối năm 1962, mà còn xây dựng được một số cơ sở mới trong nhân dân ở các khu 3, 4, 5, Cảng Quy Nhơn và học sinh ở một số trường trung học như Cường Để, Bồ Đề.

Tháng 06 – 1963, để đối phó với tình hình trên, quân đội VNCH tiếp tục mở các cuộc càn quét vào vùng giải phóng, vùng căn cứ để gom dân vào ACL. Bên cạnh đó, địch còn tăng cường các hoạt động gián điệp, đẩy mạnh công tác chiêu an, chiêu hồi, phong tỏa các đường tiếp tế. Phong trào đấu tranh chống, phá ACL của tỉnh gặp nhiều khó khăn (đến cuối tháng 08 – 1963, ba phần tư vùng vừa phá kẹp đã bị kẹp lại, chỉ còn 15 thôn giải phóng ở đồng bằng, ít hơn cuối năm 1961 là 17 thôn; lực lượng vũ trang và các đội công tác ở một số xã vùng giáp ranh Hoài Ân, Hoài Nhơn, Phù Mỹ, Bình Khê cũng bị đánh bật lên núi). Trước tình hình trên, tháng 09

– 1963, Tỉnh ủy tổ chức hội nghị, kịp thời rút kinh nghiệm và đề ra biện pháp để tiếp tục chống, phá ACL, phá kẹp giành dân.

Đêm 07 – 10 – 1963, một đại đội thuộc Tiểu đoàn 50 mở cuộc tập kích vào trụ sở xã Ân Tường nhằm hỗ trợ cho quần chúng nổi dậy, phá các ACL Phú Khương, Tân Thạnh, Long Giang, Trí Tường. Phối hợp với đấu tranh vũ trang, quần chúng nổi dậy phá hơn 50 ACL, trong đó có 20 ACL bị phá banh. Lần đầu tiên khu Đông của tỉnh đã phá lỏng 2 ACL ở Đông huyện Phù Cát. Điều này chứng tỏ phong trào đấu tranh của quần chúng đã được khôi phục.

Tháng 11 – 1963, nhân cơ hội Mỹ ủng hộ tướng Dương Văn Minh làm đảo chính, lật đổ anh em Diệm - Nhu, chính trường Sài Gòn chao đảo, quân và dân trong tỉnh đẩy mạnh diệt ác ôn, phá kìm kẹp ở 101 thôn với 121.103 dân, giải phóng

nhiều vùng ở Tây sông An Lão, thung lũng Kim Sơn (Hoài Ân), Nam Hoài Nhơn, Tây Phù Cát, Đông Bắc Bình Khê, giải phóng hoàn toàn 73 thôn với 75.571 dân, cao nhất Liên khu V (73/219 thôn toàn Khu) [2, tr.82]. Ở khu Đông, quần chúng nổi dậy phá ACL ở Cát Khánh, Cát Chánh (Phù Cát); Phước Hòa, Phước Sơn, Phước Thuận (Tuy Phước). Cuối năm 1963, toàn tỉnh đã có 283 thôn được giải phóng, trở thành chỗ dựa của phong trào cách mạng trong tỉnh.

Phong trào phá ACL đã huy động hơn 46.000 lượt quần chúng tham gia phá 109 ấp, trong đó có 84 ấp phá dứt điểm, cao nhất Khu V về số ấp bị phá và phá dứt điểm (toàn Khu phá 424 ấp, phá dứt điểm 175 ấp), giải phóng 219 thôn [2, tr.83]. Một số khu tập trung dân bị phá, đưa hơn 15.000 dân về quê cũ, đốt 350.000 mét rào gỗ và dây kẽm gai. Tiêu biểu là huyện Hoài Nhơn đã phá 84 ấp, trong đó có 38 ấp phá dứt điểm. Lần đầu tiên khu Nam Bình Định phá 6 ACL, có 3 ấp phá dứt điểm.

Những thắng lợi trên đánh dấu sự trưởng thành và phát triển về thực lực của quân và dân Bình Định, “quan trọng hơn là nhận thức và chỉ đạo của Đảng bộ trong một số công tác có chuyển biến đáng kể, bước đầu thu được một số kinh nghiệm về vận dụng phương châm, phương thức trong phá kẹp, phá ấp chiến lược, phát động quần chúng và giành dân ở đồng bằng” [2, tr.84].

2.2.2.4. Ở Phú Yên

Để bảo vệ và mở rộng vùng giải phóng ở phía Tây của tỉnh, đầu tháng 9 – 1961, lực lượng cách mạng phục kích quân đội VNCH ở dốc Đá Bàn (Sơn Xuân). Chiến thắng Đá Bàn đã tạo điều kiện cho du kích ba xã Sơn Long, Sơn Định, Sơn Xuân (huyện Sơn Hòa) phối hợp với lực lượng vũ trang huyện tấn công, phá banh ACL Ngân Điền, Đồng Cam; tích cực cắm chông, bố phòng, cải tạo địa hình xây dựng thôn Đồng Cam thành thôn chiến đấu; tổ chức đánh địch ở dốc Đá Đề (đường số 7), phá banh ACL, đẩy 3 trung đội dân vệ ở đây phải chạy về ấp Phú Sơn (Cây Me). Bên cạnh đó, lực lượng vũ trang tỉnh tấn công cứ điểm Gò Sạn, làm chủ xã Xuân Phước; phối hợp với cuộc nổi dậy của 3.000 đồng bào Kinh, Thượng phá tan ACL Đồng Tre, đưa dân trở về làng cũ ở vùng giải phóng Sơn Hòa làm ăn, xây dựng căn cứ. Chiến thắng Xuân Phước đã làm cho bộ máy chính quyền VNCH xã Xuân Quang lo sợ, buộc phải bỏ chạy. Các thôn Kỳ Lộ, Đồng Xe, Đồng Hội, Suối

Cối, Thác Dài, Phú Sơn được giải phóng. Chính quyền nhân dân tự quản xã Xuân Quang thành lập. Đến cuối năm 1961, lực lượng cách mạng đã xây dựng được vùng căn cứ địa liên hoàn ở phía Tây tỉnh, 3 xã Bắc Sơn Hòa, đến 5 xã Tây Tuy An, củng cố vững chắc vùng giải phóng xã Xuân Quang, phá lỏng kìm ở nhiều thôn xã huyện Đồng Xuân, Sông Cầu.

Từ đầu tháng 01 – 1962, các lực lượng vũ trang tỉnh mở đợt hoạt động dài, trọng điểm nhằm vào các huyện phía Bắc tỉnh, mục tiêu chính là hệ thống ACL, tổ chức đánh bại chiến thuật “Phượng hoàng bay” của quân đội VNCH. Tháng 04 – 1962, Trung đội đặc công tỉnh tập kích chốt điểm Chóp Chài (xã Hòa Kiến), Đại đội 220 đánh tan 2 tổng đoàn dân vệ ở Long Tường, Phụng Nguyên (xã Hòa Trị), Đại đội 375 phối hợp với Trung đội vũ trang huyện Sơn Hòa phá banh các ACL ở xã Sơn Long, Sơn Định.

Nhờ rút kinh nghiệm của Nam Bộ và kinh nghiệm trong phong trào quần chúng ở địa phương, Tỉnh ủy vận động nhân dân đào các công sự bí mật, xây dựng cơ sở từ bên trong để phối hợp với lực lượng bên ngoài nổi dậy phá ACL với phương thức “Hoa nở trong lòng”. Tại huyện Sơn Hòa, Huyện ủy đã bí mật xây dựng được một số cơ sở nội tuyến.

Đêm 15 rạng ngày 16 – 01 – 1963, Trung đội đặc công tỉnh cùng với trung đội 375 tập kích cứ điểm Núi Miếu, hỗ trợ nhân dân xã Hòa Quang nổi dậy phá banh ACL Núi Miếu. Du kích ở nhiều xã cải trang làm lính VNCH đột nhập ACL diệt ác ôn. Ở các xã Xuân Sơn, Xuân Phước, Xuân Quang thuộc huyện Đồng Xuân và Xuân Thọ, Xuân Phương… thuộc huyện Sông Cầu, nhiều cán bộ đảng viên bí mật vào trong ACL để tổ chức phát động quần chúng nổi dậy đấu tranh. Tại huyện Đồng Xuân, quần chúng phối hợp với lực lượng vũ trang phá lỏng 6 ACL, phá banh 12 ACL. Ở huyện Sông Cầu, quần chúng được sự hỗ trợ của lực lượng vũ trang đã phá banh 2 ACL, phá lỏng 10 ACL. Tính đến tháng 02 – 1963, với những hoạt động tích cực của các lực lượng vũ trang đã hỗ trợ đắc lực cho nhân dân nổi dậy giải phóng 24 xã (có 8 xã đồng bằng, và 13 thôn; vùng căn cứ mở rộng với 75.000 dân, phá 33 ACL trong tổng số 98 ấp chúng lập được, phá 13 khu dồn, giải phóng hơn

5.500 dân, đốt phá 46.100 mét rào, 267.620 cây cọc chuẩn bị rào [11, tr.219-220]. Tại Tuy Hòa 1, phong trào đấu tranh của nhân dân phá ACL diễn ra mạnh mẽ nhất,

nổi bật là nhân dân xã Hòa Thịnh đã 22 lần phá ACL. Chính quyền VNCH đưa lính đi bắt dân rào làng lập ấp. Ấp vừa rào xong lính đi thì nhân dân lại dỡ phá. Xã Hòa Thịnh nổi tiếng là có nhiều tre, nhưng rồi tre cũng bị chúng chặt hết. Sau này, quân đội VNCH chở dây thép gai, cọc sắt đến rào ACL. Nhân dân Hòa Thịnh đã phá

30.500 mét rào, tịch thu 150 cuộn kẽm gai, 200 trụ sắt để về rào làng chiến đấu. Hơn 1.000 người dân đem theo gần 800 con trâu, bò trốn ra khỏi ACL vào rừng sống. Vì vậy, chỉ chưa đầy một tháng nhân dân huyện Tuy Hòa 1 đã nổi dậy phá banh 44 ACL và toàn bộ 22 khu dồn.

2.2.2.5. Ở Khánh Hòa

Cuối năm 1961, để hỗ trợ cho các huyện đồng bằng phía Nam phát triển phong trào, Tiểu đoàn 120 của Quân khu VI về hoạt động tại địa bàn tỉnh nhằm hỗ trợ tiêu diệt lực lượng địch, hỗ trợ phá ấp, phá kìm, mở rộng vùng giải phóng ở đồng bằng, xây dựng thực lực tại chỗ. Ngày 26 – 10 – 1961, Tiểu đoàn 120 tổ chức phục kích tiêu diệt quân đội VNCH tại cứ điểm Cẩm Sơn, cổ vũ quần chúng ở các vùng Diên Khánh, Vĩnh Xương, Nha Trang nổi dậy đấu tranh, phá ấp.

Việc chống, phá ACL ở Khánh Hòa được tiến hành bằng nhiều hình thức khôn khéo. Có những đoạn ấp chỉ cắm cây mà không buộc dây để cho cán bộ ra vào dễ dàng. Có nhiều ấp nhân dân phải phá đi phá lại năm, mười lần. Có những thôn chính quyền VNCH bắt ép dân làm hai, ba năm mà vẫn chưa hoàn thành. Nhân dân đấu tranh để dây dưa, kéo dài. Họ còn phối hợp với cách mạng đốt các đống cây do bọn lính chặt mang về, hoặc tự phá nhiều chỗ rào, rồi tung tin là bộ đội giải phóng về phá. Tại huyện Ninh Hòa, có một số ấp khi rào xong, cơ sở vẫn tiếp tục nuôi dấu cán bộ như ấp Lạc Hòa (Ninh An), ấp “kiểu mẫu” Vạn Hữu, Phú Hòa (Ninh Quang), Trường Lộc, Tân Hưng (Ninh Hưng), Hoà Thuận, Ngũ Mỹ, Tân Lạc (Ninh Xuân). Quân đội VNCH tổ chức thanh niên chiến đấu, có trang bị súng bắn đạn ria để gây sát thương, nhưng khi ta đã gây dựng được cơ sở thì chính lực lượng thanh niên này lại làm nhiệm vụ báo tin, canh gác để bảo vệ cán bộ cách mạng ra vào ấp để hoạt động. Đội trưởng phòng vệ dân sự ấp Lạc Hòa, liên toán trưởng phòng vệ xã Ninh Phụng là Bí thư chi bộ Đảng Cộng sản, trong nhà có hầm để nuôi dấu cán bộ. Thanh niên xã Ninh Thọ, bề ngoài là thanh niên chiến đấu nhưng bên trong là

du kích mật của cách mạng. Nhân dân nhiều ấp vẫn tiếp tục làm nhiệm vụ kháng chiến như ấp Lạc Hòa dùng xe bò chở một lúc 300 giạ lúa lên căn cứ. Nhân dân các ấp Phú Hòa, Vạn Hữu (Ninh Quang) đã đưa từng xe lam muối và hàng hóa thiết yếu về nhà để tiếp tế cho cách mạng. Từ phong trào đấu tranh của nhân dân xã Ninh Quang đã mở rộng ra ra các xã Ninh Bình, Ninh Lộc, Ninh Xuân và xuống đến quận lỵ Ninh Hòa. Những cuộc đấu tranh của đồng bào miền núi, hoạt động của các đội vũ trang đã cỗ vũ phong trào đồng bằng đấu tranh quân sự, chính trị, binh vận, thực hiện “ba mũi giáp công” phá kế hoạch lập ACL của Mỹ và chính quyền VNCH có hiệu quả.

Sang năm 1962, phong trào đấu tranh ở đồng bằng của tỉnh phát triển, Tỉnh ủy chủ trương phát động quần chúng nổi dậy giành quyền làm chủ ở những địa bàn có phong trào khá. Ngày 23 – 03 – 1962, một tiểu đội vũ trang huyện Ninh Hòa phối hợp với du kích hỗ trợ nhân dân hai thôn Ninh Tịnh và Ninh Yển (Ninh Phước) nổi dậy quét tề, diệt ác, lập chính quyền tự quản. Nhân dân biến ACL thành làng chiến đấu, xây dựng cơ sở, tổ chức các đội du kích bảo vệ xóm làng. Hơn 300 đồng bào xã Ninh Phước đồng loạt kéo lên quận đấu tranh, đòi tự do mua bán gạo như cũ, đòi không được dội bom, bắn phá vào dân, buộc chính quyền VNCH phải nhượng bộ. Đây là cuộc nổi dậy khởi nghĩa đầu tiên, đấu tranh bằng bạo lực chính trị ban đầu giành được thắng lợi, có ảnh hưởng tốt và rút được một số kinh nghiệm [4, tr.390].

Ở Bắc Ninh Hòa, các đội vũ trang liên tục hoạt động diệt tề, diệt ác ôn, hỗ trợ nhân dân phá ACL. Ở Nam Ninh Hòa, cán bộ cách mạng bám dân, đào hầm bí mật ở các thôn Phú Hòa, Vạn Hữu, Trường Lộc, Tân Hưng, Tam Ích, Phú Hữu để hoạt động. Dưới sự lãnh đạo sâu sát của Đảng bộ địa phương, phong trào chống, phá ACL lên khá, mở rộng một mảng lỏng kìm từ Ninh Quang đến Ninh Hưng, Ninh Bình, Ninh Lộc.

Tại Diên Khánh, quân đội VNCH tổ chức lực lượng bao vây các thôn vùng ven như: Đất Sét, Khánh Xuân, Xuân Lâm, Cẩm Sơn (xã Diên Xuân) bắt nhân dân dồn xuống vùng sâu để tạo vành đai trắng. Nhân dân đã 3 lần đấu tranh trở về làng cũ. Nhân dân các vùng giáp ranh rừng núi nổi dậy phá rào ACL. Lực lượng quân sự, du kích tại chỗ trên khắp địa bàn tỉnh phát triển, kể cả trong các ACL.