Phong cách nghệ thuật Sơn Nam - 29

danh

311

. Mâm vàng đĩa ngọc

chua nước mặn.

.- … Nghe đồn rằng ở Sở Thú còn một căn nhà chứa đựng đồ xưa, nào mâm vàng đĩa ngọc, phải không?

225

55

Thơ núi Tà Lơn

312

313

. Lang bạt kỳ hồ

. Tiêu diêu thoát tục

.- … Anh tôi là người lang bạt kỳ hồ. Năm ấy anh bỏ nhà trốn nợ tận núi Tà Lơn bên Cao Miên.

. Gió trên cầu giống như gió núi Tà Lơn đem lại cho người đời đôi phút tiêu diêu thoát tục?

237

241

314

. Tam sao thất bổn

.- Sự tích ông bà để lại hay lắm . nói cho tụi tui nhớ với, kẻo sau này tam sao thất bổn.

.- Nhà này của tôi, tôi làm đổ mồ hôi xót con mắt mới tạo lập được.

. Anh chồng vỗ bàn nghe rầm rầm:

.- Chồng chúa vợ tôi! Vợ không được cãi chồng. Sửa lại cho mau.

.- Tình chồng nghĩa vợ, tôi không lấn hiếp, phụ bạc ai.

. Ông câu mỉm cười:

.- Tứ cố vô thân, lớn tuổi già rồi mà không vợ con nên thân hình xác xơ như vậy.

245

315

. Đổ mồ hôi sôi con mắt

248

56

Tình bậu

. Chồng chúa vợ tôi

muốn thôi

316

248

. Tình chồng nghĩa vợ

317

. Tứ cố vô thân

249

318

250

. Sôi kinh nấu sử

319

320

321

. Ngựa anh đi trước, vòng nàng theo sau

. Công thành danh toại

.- Nàng chờ đợi được không? Từ rày về sau, ta để dành thời giờ sôi kinh nấu sử.

. Lễ vinh quy được cử hành long trọng, vòng anh đi trước, vòng nàng theo sau.

. Muốn được “Công thành danh toại”, ta nên cố gắng cho tận nhân lực

251

252

253

322

. Có dây có nhợ

.- Ai biết rò được. Anh ta nói có dây có nhợ, tích học trò

259

nghèo tên là Thừa Cung gì đó… chăn heo.

323

. Du sơn ngoạn thủy

.- … láng giềng đến chơi đông lắm. một người bạn hỏi: Ông

263

đi du sơn ngoạn thủy…

57

Tình nghĩa

324

. Chọn bạn mà chơi

.- Ngang hình ông già đó, trương phía tay trái có bài chọn

264

giáo khoa

325

. Gần mực thì đen

bạn mà chơi, thói thường gần mực thì đen. Cha chỉ ngón

thư

326

. Ở bầu thì tròn, ở ống

tay, con đứng khoanh tay cúi đầu mà nghe. Dưới chót lại có

thì dài

hàng chữ: Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài

327

. Nước chảy đá mòn

.- … Văn chương nghe như đờn Nam Xuân: Nước mềm, đá

264

rắn, thế mà nước chảy mãi đá cũng phải mòn. Sợi dây nhỏ,

cây gỗ lớn, vậy mà dây cưa mãi cũng đứt. Con kiến nhỏ, cái

328

. Kiến tha lâu đầy tổ

tổ to, thế mà kiến tha lâu cũng đầy tổ. Người ta cũng vậy…

329

. Vang bóng một thời

. … các bạn dưới hai mươi tuổi cứ tra các quyển tự điển là

272

Xóm Cù Là

330

331

. Thân bằng quyến hữu

. Sóng gió bất thường

gặp kiểu xe cổ lỗ “vang bóng một thời” ấy.

. … vì phương tiện báo tin khó khăn, cậu Hai tin chắc: “nếu quàn suốt nửa tháng thì vẫn còn vô số thân bằng quyến hữu đến điếu…”

.- … Nhứt là mấy người bà con ở ngoài Hòn Tre, sóng gió bất thường, làm sao họ vô trong đất liền được?

278

281

332

. Nhất bến đò nhì lò rèn

. “Nhứt bến đò, nhì lò rèn”. Hơn mười năm trong nghề,

287

. Xuất quỷ nhập thần

thầy hương quản đã suy ngẫm câu nói chí lí ấy.

333

.- … Năm Tiết có tài nham độn xuất quỉ nhập thần, gọi nôm

289

. Mẹ góa con côi

na là phép tàng hình.

334

. Già kén kẹn hon

.- Điều này, ban đêm nó “tang hình” chun lén vô phòng ngủ

289

59

Xuất quỷ

335

của mấy nàng “mẹ góa con côi” hoặc các cô gái “già kén

nhập thần

. Sợ bóng sợ gió

kẹn hom”. Phải trị nó mới được…

336

.- … Đối với kẻ gian manh, mình không nên sợ bóng sợ gió.

289

. Mắc tiếng thị phi

Nó đang ở tại đâu? Nhà ai chứa chấp nó?

337

. Tôi hiểu rằng mình đang mắc tiếng thị phi của bà con ruột

291

. Thả hổ về rừng

thịt.

338

. Làm sao hắn nghe lén, ngứa ngáy lỗ tai được? bắt nó lập

291

. Lù đù vác cái lu mà

tức. Đừng để cho cọp chạy về rừng.

339

chạy

. Hắn dùng chiến thuật mềm dẻo, giả như kẻ “làm nhu” để

293

. Không có lửa sao có

chờ dịp “vác cái lu mà chạy”.

340

khói

.- Thiệt hay chơi? Nếu giải nghệ, tại sao thiên hạ còn bêu

294

. Quân tử nhất ngôn

xấu chú em? Không có lửa làm sao có khói?

341

.- Thật chớ. Quân tử nhất ngôn. Tối nay đúng canh ba, khi

294

cái đồng hồ của tiên ông gò 12 tiếng, tôn ông hãy dung chĩa

. Dòi trong xương dòi ra

sửa soạn đâm tôi.

342

. – Chẳng lẽ tôi ngủ nhà tôn ông rồi tôi đành phản bội, ăn

294

. Nhanh như chớp

cắp tiền bạc của tôn ông. Như vậy là “dòi trong xương dòi

ra” làm sao gọi là tành hình?

343

. Chết bờ chết bụi

Nhanh như chớp, thầy hương quản đưa tay lên cao để lấy

295

trớn, ghìm mũi chĩa ngy kẽ ván của sàn nhà.

344

. Bá phát bá trúng.

.-… Thừa cơ hội đó, nó tẩu thoát, Chắc nó bị thương, chết

297

bờ chết bụi, nằm đâu đây chớ chẳng xa.

345

.- Để cho thiên hạ phục tài đâm bá phát bá trúng của tôn

298

ông.

346

. Tâm đầu ý hợp

. Thằng Cưng đã nhiều lần đến tò vè cô Huệ. Đôi bên dường

301

như tâm đầu ý hiệp lắm.

347

. Ăn ngay nói thẳng

.- Cái gì mà phải, cái gì mà đúng. Tôi không ưa kẻ nịnh hót,

302

tôi muốn làm bạn với người ăn ngay nói thẳng.

348

. Nói bóng nói gió

. Bất quá ông ta nói bóng nói gió, mắng chó mắng mèo.

302

349

. Mắng chó chửi mèo

Nếu muốn hành hung hoặc bắt bớ, ông ta đã hảnh động kiểu

khác.

350

. Nằm gai nếm mật

. Về nhà, cặp rằng Hực thức lien tiếp năm sáu đêm, hình vóc

303

ốm o, cặp mắt sâu hoắm theo kiểu Câu Tiễn nằm gai nếm

351

. Ngày lành tháng tốt

mật để tìm cách… trả mối thù… tình.

352

. Hậu sanh khả úy

.-… Tôi bố trí rồi… Mày ráng chờ ngày làng tháng tốt rồi

304

làm như vầy, như vầy… cho thằng cha cặp rằng đó hiểu

60

Yêu cho

rằng: hậu sanh khả úy, đám con nít đời nay o mèo giỏi hơn

được

353

. Thề non hẹn biển

thằng chả gấp bội.

. Đêm về khuya, đôi uyên ương vẫn thề non hẹn biển ở

308

354

. Liên tu bất tận

ngoài vườn.

.- Xưa nay, hễ mang bệnh toi bệnh dịch thì trâu bò chết liên

309

355

. Tương kế tựu kế.

tu bất tận suốt tuần lễ.

.- Tương kế tựu kế. Nó tưởng mình vắng nhà suốt đêm.

311

Mình về bất thình lình cho nó biết mặt.

BIỂN CỎ MIỀN TÂY & HÌNH BÓNG CŨ

356

. Liên tu bất tận

. Thầy đội Bình nói gắt: - Tôi làm kiểm lâm, bộ tôi dốt

12

chuyện đó sao? Nhưng mà tại sao nói liên tu bất tận, lạ quá.

. Tay bắt mặt mừng , chú Bảy Đặng gất đầu hoan hỉ khi

61

Cấm bắt

357

. Tay bắt mặt mừng

nghe thầy đội khen…

15

rùa

.-… Đó là hồi xưa, hồi đàng cựu. Bây giờ lội đỏ con mắt

358

. Lội đỏ con mắt

cũng không kiếm ra một con cần đước nhỏ xíu.

16

.-… Nói mà nghe, chớ năm khi mười họa nó mới cắn một

359

. Năm thì mười họa

lần. Nó thuộc vào hang tứ linh: long, li, qui, phụng có căn tu

17

lâu đời…

.-… con rùa là thần Kim Qui… Rùa là ông thần xây thành

360

. Xây thành đắp lũy

đắp lũy. Móng rùa là cái… máy, để nó vô cái ná lẫy, kêu là

19

361

. Bá phát bá trúng

nỏ thần thì… bá phát bá trúng. Lại còn bên Tàu, xưa kia

362

. Càn khôn vũ trụ

rùa nổi trên sông Hoàng Hà, trên lưng vẽ hình bát quái, tức

là bản đồ của càn khôn vũ trụ, vạn vật.

. Đúng là vậy, bảy Đặng là tay bợm nhậu, chuyên nghề đốt

363

. Ném đá dấu tay

rừng để bắt rùa, ném đá dấu tay.

19

. Trời sa mưa. Muỗi mòng sinh sôi nẩy nở gấp mười lần

364

. Sinh sôi nẩy nở

nào, so với mùa hạn.

19

. Thầy đội sửng sốt. Phải chăng Bảy Đặng là tay đầu trộm

365

. Đầu trộm đuôi cướ

đuôi cướp…

20

366

. Đất có thổ công sông

.- Chú em đừng nói vậy, rủi xảy ra điều bất lành, ăn năn

27

có Hà Bá

không kịp. Đất có thổ công, sông có Hà Bá.

367

. Chết đuối bám được

… Ngoài biển sông ngòi, loại cá to phải lựa một gốc cây nào

28

62

Con bà tám

phao

đó mà nương tựa cho ấm cúng. Gặp gốc cây, cá mừng quýnh

như kẻ sắp chết đuối bám được cái phao…

368

. Vong ân bội nghĩa

. Để tỏ rằng mình chưa đến nỗi vong ân bạc nghĩa đối với

29

tiên sư Dì Xiêm, Hai Nhiệm toan kết thúc câu chuyện để

đuổi khéo ông thầy nò Tư Nhu.

369

. Đối nhân xử thế

. Trẻ tuổi háo thắng, nhưng Hai Nhiệm vẫn hiểu cái thủ

30

đoạn đối nhân xử thế. “Quỉ thần kính nhi viễn chi”. Nên

370

. Kính nhi viễn chi

kính trọng ma quỉ, thần thánh nhưng chớ khá lân la với họ -

nghĩa là nên lánh xa chừng nào hay chừng nấy.

371

. Nhất phá sơn lâm, nhì

.-… Nhất phá sơn lâm, nhì đâm Hà Bá. Chú em nhỏ tuổi,

31

đâm Hà bá.

nghĩa là còn nhiều dịp để thành công nhưng cũng còn nhiều

dịp để thất bại. Nhớ lấy đó! Răn lấy đó!

372

. Bách văn bất như nhứt

.-… Ra coi thử mới được. “Bách văn bất như nhứt kiến”.

33

kiến

Nghề là nò quí ở chỗ chủ nó đích thân coi sóc từng giờ từng

phút…

373

. Liên tu bất tận

… Thầy Tư Nhu đưa chai rượu lên môi mà ực liên tu bất

34

374

. Phong ba bão táp

tận, tưởng chừng như nếu ai gỡ chai rượu ấy ra , thầy mất phần hồn lăn ra chết xỉu.

. Hàng rào xuất hiện. Mớ cây đước cắm giăng hang ngang để chận cá vẫn đứng vững trước bão táp phong ba.

34

375

. Trên bờ có lúa dưới

. Hắn không làm nghề gì rò rệt, vẫn sống thênh thang ở cái

39 –

sông có cá

xứ “trên bờ có lúa, dưới sông có cá”.

40

63

Con cá chết

376

. Mẹ góa con côi

. Hồng không nghĩ rằng mình là kẻ đang yếu thế. Tuy “mẹ

41

dại

góa con côi”, nàng đã nuôi con đến khôn lớn.

377

. Giàu lòng nghĩa hiệp

.- Ủa! Bơi đi đâu lạ vậy? Tôi đâu phải ăn cướp. Tôi là đứa

41

biết điều, giàu lòng nghĩa hiệp. Đời tôi cô độc lắm. Tôi

nhảy xuống rạch bây giờ.

. Thất bại là mẹ thành

. Bỗng dưng Hai Tỵ cảm thấy hãnh diện “thất bại là mẹ

41

378

công

thành công”. Vả lại hắn chưa thất bại.

. Xứ lạ quê người

. Chỉ tội nghiệp cho Huệ. Nàng ngỡ mình sắp bị bao vây nơi

42

379

xứ lạ quê người.

380

. Gối mỏi da dùn

. Đây này, chiếc xe ngoại hạng, mang biển số xa xưa từ đời

56

CU… vì “tuổi hạc quá cao” nên “gối mỏi da dùn” gặp

khoảng đường xấu thì nhíp rít lên ken két…

381

. Áo mặc không qua

… cậu lơ cau mày và bỏ qua, như ngày xưa người ta áp

56